nh liếc nhìn hình dáng của chị khi chị lặng lẽ ngồi gọt khoai. Liệu anh có nên bình thản ăn bữa ăn chị đang sửa soạn hay không? Đầu óc anh bị ám ảnh suốt bởi vấn đề đó.

Vào giờ này trời đã dịu và mát. Không nên chần chừ nữa mà phải nhìn thẳng vào tình hình - tốt hơn hết là tìm cách thoát thân cho chắc chắn vì chị đã tỏ rõ thái độ của mình. Để sau này anh sẽ tố cáo việc làm phi pháp của họ. Song, cái dạ dày lép kẹp làm ý chí của anh nhụt hẳn đi. Anh không thể nghĩ ngợi tiếp. Nhưng nếu anh không muốn chính thức công nhận thực trạng gay go mà anh đang gặp phải thì có lẽ anh sẽ phải từ chối không ăn. Ăn trong khi lòng đầy bất mãn kế ra cũng thật vô lý. Ngay cả một con chó đang xù lông giận dữ cũng phải cúp đuôi xuống khi người ta ném cho nó một cái xương.

Tuy nhiên, tốt hơn hết là không nên vội kết luận. Một khi anh chưa biết người thiếu phụ ấy còn định làm những gì nữa, thì không nên tỏ ra tiêu cực như vậy. Làm gì có chuyện người ta làm một việc gì đó mà chẳng được chỉ. Nhất định anh sẽ thanh toán tiền ăn thì không có lý gì anh phải cảm thấy mắc nợ chị. Không một chút nào hết. Những người bình luận trong các trận quyền Anh trên ti vi vần thường nói tấn công là cách bảo vệ tốt nhất.

Nghĩ thế anh cảm thấy nhẹ nhõm vì đã tìm ra một lý do đúng đắn để không phải từ chối bữa ăn. Bỗng nhiên đầu óc anh trở nên sáng suốt, minh mẫn. Kẻ thù duy nhất của anh chính là cát. Phải, chính nó. Không việc gì phải nếu ra những khía cạnh phi lý, cố gắng một cách vô ích để vượt qua những trở ngại không vượt qua được. Họ đã mang cái thang dây đi, được lắm, mình sẽ làm một cái thang bằng gỗ, lo gì. Nếu bức tường cát quá dốc, mình sẽ làm cho nó bớt dốc bằng cách bới bớt cát đi. Nếu chịu khó suy nghĩ một chút thôi, mọi việc sẽ trở nên dễ dàng. Kế hoạch có vẻ đơn giản quá. Nhưng cứ càng đơn giản bao nhiêu thì càng tốt bấy nhiêu, nếu còn phù hợp với mục tiêu của anh.

Người thiếu phụ gọt khoai xong, chị cắt khoai rồi cho vào một cái nồi lớn đặt trên bếp cùng với củ cải đỏ thái mỏng, rau và các thứ khác. Chị cẩn thận lấy từ trong một cái túi nylon ra một bao diêm. Dùng xong, chị lại cho nó vào túi và thắt chặt bằng một sợi cao su. Chị cho gạo vào một cái rá và đổ nước vào đó, chắc là để đãi sạch cát. Nồi khoai bắt đầu sôi sùng sục, mùi củ cải bốc lên thơm phức.

- Còn ít nước đấy, anh có muốn rửa mặt không?

- Không, tôi muốn uống nước hơn là rửa mặt.

- Ồ, xin lỗi, nhưng em có nước uống riêng đấy.

Chị xách ra một cái ấm nước lớn, cuộn trong một cái túi nylon để dưới chậu rửa bát.

- Nước đã đun sôi, anh đừng ngại.

- Nhưng nếu chị không để lại một ít nước trong lu, lát nữa làm gì có nước mà rửa bát?

- Ồ, không sao. Em vẫn rửa bát bằng cách lấy cát cọ vào bát đĩa mà.

Vừa nói, chị vừa bốc một nắm cát bên cửa số, bỏ vào cái đĩa đang cầm ở tay. Rồi để cho anh thấy cách rửa như thế nào chị xoay tròn cát trên mặt đĩa và quanh chiếc đĩa.

Anh không biết chắc chắn chiếc đĩa có sạch thực không, song anh vẫn có cảm tưởng là sạch, ít ra về mặt này cát phù hợp với ý nghĩ của anh về nó từ lâu nay.

Một lần nữa, bữa ăn lại được dọn ra dưới cái ô. Món cá luộc sơ qua với món rau. Món nào cũng có lẫn ít cát. Anh nghĩ, hai người có thể cùng ăn nếu treo cái ô lên trần nhà, nhưng anh không nói ngay. Nước chè tươi loại xoàng, đặc nhưng không thơm mấy.

Khi anh ăn xong, chị đến bên cái bể, trùm tấm nylon lên đầu và lặng lẽ ăn dưới tấm nylon đó. Anh nghĩ trông chị như một loài côn trùng nào đó. Lẽ nào chị cứ định mãi sống như vậy? Từ xa nhìn lại, chốn này có vẻ như một mảnh đất nhỏ bé. Song một khi ở dưới đáy hố ta sẽ không nhìn thấy gì hết, ngoài cát và bầu trời bao la. Một sự tồn tại đều đều buồn bã nằm gọn trong tầm mắt của ta. Có lẽ chị đã sống trọn cả cuộc đời dưới đáy hố này không một lời vỗ về an ủi. Phải chăng lúc này trái tim chị đang rộn lên như trái tim một thiếu nữ, bởi vì nó đã bẫy được anh và dâng anh cho chị. Thực đáng thương biết bao!

Anh muốn nói với chị một điều gì nhưng anh quyết định hút thuốc đã, và anh châm một điếu thuốc. Anh lấy diêm ra đánh nhưng điếu thuốc không hút được. Anh rít thật mạnh nhiều lần, hóp tịt cả hai má. Nhưng hít mấy đi nữa anh cũng chỉ thấy vị khói, một thứ khói sặc mùi mỡ rất khó chịu. Anh chán nản không muốn nói gì với chị.

Chị thu dọn mấy cái đĩa bẩn, đặt chúng trên sàn nhà và từ từ vun cát lên. Rồi chị nói, vẻ do dự:

- Em sắp sửa phải dọn cát trên trần nhà xuống.

- Dọn cát xuống à? Được, không sao cả. - Anh thờ ơ cảm thấy điều đó bây giờ chẳng liên quan gì đến anh. Nếu mấy cái xà có bị mục và mái có sập xuống cũng chẳng sao.

- Nếu tôi làm cản trở công việc của chị, chị có muốn tôi đi chỗ khác không?

- Xin lỗi, nhưng nếu ông không thấy phiền...

Việc gì chị phải giả bộ như vậy? Tại sao chị không để lộ ra, dù chỉ một chút, những cảm xúc chân thực của mình? Trong thâm tâm có lẽ chị cảm thấy như đã làm một việc vừa cực nhọc vừa nguy hiểm. Nhưng chị không để lộ một cảm xúc nào, và bằng một động tác quen thuộc, nhanh nhẹn, chị quàng cái khăn mặt gấp đôi lên che nửa dưới khuôn mặt và buộc lại phía sau gáy. Chị cắp theo một cái chổi tre và miếng gỗ dưới vách rồi trèo lên phía trên bức vách ngăn của căn phòng xếp chỉ còn lại một nửa khung cửa ra vào. Tự nhiên anh thốt lên:

- Thành thật mà nói, tôi cho rằng cả hai chúng ta đều sẽ thấy thoải mái hơn nếu cái nhà này sập xuống từng mảnh!

Chính anh lại ngạc nhiên về câu nói gay gắt đó và chị quay lại nhìn anh ngạc nhiên hơn cả anh nữa. Hừ, thì ra chị vẫn chưa hoàn toàn biến thành côn trùng.

Anh nói tiếp:

- Không, tôi không giận chị đâu. Tôi không thích cái âm mưu mà người ta đã dùng để tìm cách trói buộc tôi ở đây. Chị có hiểu tôi nói không? Dù chị hiểu hay không cũng thế thôi. Tôi kể để chị nghe một câu chuyện vui. Trước đây ở nhà tôi có nuôi một con chó lai chẳng ra gì. Nó có bộ lông rất dày, đến nỗi ngay cả mùa hè cũng ít khi mồ hôi thấm qua được lớp lông đó. Trông thế thật tội nghiệp, nên cuối cùng tôi quyết định xén lông nó đi. Nhưng khi tôi định hất mớ lông vừa cắt đi thì con chó - tôi tự hỏi không hiểu nó nghĩ gì trong đầu - thình lình hú lên một tiếng đau thương, ngoạm lấy mớ lông rồi chạy tuốt vào cũi. Có lẽ nó cảm thấy mớ lông là một phần thân thể của nó nên nó không muốn rời bỏ.

Anh kín đáo quan sát phản ứng của người thiếu phụ. Tuy nhiên, chẳng tỏ thái độ gì, chị vẫn đang ngả người, với tư thế gò ép ở phía trên bức vách ngăn.

- Thôi được, mặc. Mỗi người đều có một triết lý riêng mà đối với người khác chắc là chẳng hay ho gì. Cứ việc tiếp tục đem thân ra mà quét cát hay bất cứ việc gì chị muốn. Song tôi không chịu nổi. Thế là đủ rồi! Tôi có thể dễ dàng rời khỏi chốn này, nếu tôi muốn. Vả lại, tôi vừa hết thuốc.

- Ấy, em định nói về... chuyện thuốc lá... Khi nào họ mang nước đến, họ sẽ... - Chị nói một cách vụng về, ngượng nghịu.

Anh chợt bật cười lớn:

- Thuốc lá ư? Thế họ cũng mang thuốc đến cho chị à? Thôi mặc. Tôi đang nói về mớ lông. Chị không hiểu sao? Điều tôi muốn nói là mớ lông vô dụng đó chẳng có ý nghĩa gì hết.

Chị im lặng, không hề tỏ ra muốn giải thích. Chị đợi một lát, và khi nhận thấy anh đã thôi không nói, chị mới thong thả quay đi như chẳng có chuyện gì xảy ra và làm tiếp công việc bỏ dở. Chị đẩy tấm che trần trên căn phòng xép về một phía và dùng khuỷu tay leo lên. Chị nhô nửa thân trên qua khe hở, đôi chân quờ quạng đạp qua đạp lại. Ở nhiều chỗ cát bắt đầu rơi xuống từng dòng nhỏ... Rồi ở một góc trần, cát rơi xuống rào rào thành những sợi giống như những sợi băng nhạc. Dưới hầm yên tĩnh kỳ lạ, trái ngược hẳn vẻ dữ dằn của những dòng cát đang tuôn xuống. Cát tuôn xuống qua các lỗ hổng và vết nứt trên trần thành từng đông cao trên chiếc chiếu trải trên sàn. Cát làm mũi anh nóng rực và mắt anh muốn nảy lửa. Anh vụt chạy ra khỏi phòng.

Tự nhiên anh cảm thấy toàn thân người ngụt cháy, nung chảy. Chỉ có một vật gì giống như một tảng băng cứng nằm chính giữa người anh. Anh phần nào cảm thấy hổ thẹn. Một phụ nữ giống như côn trùng... chỉ nghĩ đến hiện tại, không quá khứ, chẳng tương lai... Tâm hồn quá nhỏ bé.

Song anh thấy không nên phí thời gian. Nếu được, anh mong chấm dứt cảnh này trước khi trời tôi. Đôi mắt hấp háy, anh ước lượng chiều cao bức tường cát sau lớp khí nóng giống như thủy tinh nấu chảy. Mỗi lần anh nhìn vào bức tường cát hình như bức tường đó lại cao hơn lên. Không thể đi ngược với tự nhiên và biến ngay một bức tường dựng đứng thành ra thoai thoải. Anh chỉ muốn làm cho bức tường này bớt dựng đứng một chút thôi. Không có lý do gì để do dự nữa.

Tất nhiên, tốt nhất là san cát phía trên xuống dần dần. Nhưng không thể làm được việc đó, anh buộc phải đào cát ở dưới chân tường. Bắt đầu anh sẽ xúc cát ở chân tường đổ ra một chỗ và để cho cát phía trên trút xuống lấp vào chỗ trống đó. Rồi anh lại tiếp tục bới cát ra và chờ cho lớp cát ở phía trên rơi xuống chỗ anh vừa bới. Nếu làm đi làm lại nhiều lần như thế thì mực cát chỗ anh đứng mỗi lúc một cao lên, và cuối cùng sẽ tới đinh. Tất nhiên trong khi làm như vậy có thể anh bị bất ngờ chôn vùi trong lớp cát ụp xuống. Nhưng dù có thế, cát vẫn không phải là nước, và anh chưa bao giờ nghe thấy có người bị chết đuối trong cát cả.

Cái xẻng dựng cạnh mấy thùng dầu lửa, sát bên bức vách phía ngoài vây quanh khoảng sàn nhà bằng đất. Lưỡi xẻng cắt theo hình răng cưa, trắng như một thứ đồ sứ bị rạn nứt. Anh cố gắng đào cát một lúc. Cát dưới chân anh ngày một cao thêm, và công việc có vẻ tiến triển. Tiếng xẻng cắm vào lòng cát và tiếng thở của anh đẩy thời gian trôi mau. Nhưng rồi hai cánh tay anh bắt đầu mỏi nhừ. Anh thấy đã đào cát khá lâu nhưng rõ ràng không thu được kết quả nào. Chỉ có một ít cát ngay phía trên chỗ anh đào rơi xuống thôi. Những tính toán có vẻ khoa học mà anh vừa nghĩ ra chẳng đúng chút nào với thực tế trước mắt anh.

Để khỏi lo lắng thêm, anh quyết định lợi dụng lúc nghỉ ngơi và thí nghiệm lý thuyết của anh bằng cách tạo một mô hình của cái hố. Rất may là chất liệu đều có sẵn. Anh chọn bóng mát dưới hàng hiên và đào một cái hố rộng chừng bốn gang tay. Song độ dốc của nó không phù hợp với cái góc mà anh ước lượng tối đa là bốn mươi lăm độ, gần bằng miệng một cái bát. Khi anh moi cát ở đáy ra, cát đổ xuống bên phía, nhưng độ dốc vẫn không thay dổi. Rõ ràng đây là một góc cố định đối với cát. Sức nặng và tính chất dẻo dai của hạt cát tỷ lệ thuận với nhau. Cứ cho rằng điều này có thực, liệu cái tường mà anh đang cố gắng khắc phục có cùng một độ dốc không?

Không, không thể như vậy. Có thể đó là một ảo tưởng, chứ không thể là thực tại được. Khi ta nhìn lên một cái dốc từ phía dưới, cái dốc chắc chắn phải ít dốc hơn trên thực tế chứ.

Như vậy, có lẽ anh không nên coi đó là một vấn đề về số lượng. Sức ép cố nhiên có thể thay đổi tùy theo lượng cát. Nếu sức ép thay đổi thì tỷ lệ thuận giữa trọng lượng và tính chất bền bỉ của cát đương nhiên phải xảy ra. Có lẽ điều đó tùy thuộc ở tính chất của những hạt cát. Đất sét trong cát lầy và đất sét trong phù sa có sức chịu lực khác nhau. Ngoài ra anh cần phải quan tâm đến độ ẩm nữa. Tóm lại có lẽ hiện có một thứ định luật khác hẳn với định luật mà anh áp dụng trên cái mô hình anh tạo nên.

Mặc dù thất bại, cuộc thí nghiệm không hoàn toàn vô ích. Điều khám phá quan trọng mà bây giờ anh phải nhìn nhận là bức tường cát quá sức vững chãi. Thường thường, việc biến đổi một bức tường vững chãi vừa phải thì cũng không khó cho lắm.

Chợt anh quay phắt lại khi linh cảm thấy có người ở ngay bên cạnh mình. Anh không biết là chị đã đứng ở ngưỡng cửa và chăm chú nhìn anh. Chẳng nên lạ khi thấy anh lúng túng và bối rối lùi lại một bước, liếc xung quanh như cầu cứu ai. Anh ngước nhìn lên và thấy trên bờ tường phía đông có ba người đàn ông đứng dàn hàng, nhìn xuống chỗ anh. Họ đều quấn khăn quanh đầu, che kín luôn cả miệng, chỉ để chừa đôi mắt nên anh không nhận ra họ có phải những ông lão hôm qua không. Anh đứng lên, nhưng đột nhiên thay đổi thái độ và quyết định tiếp tục đào cát coi như không có bọn họ ở đấy. Chính vì có người dòm ngó, anh thấy cần phải tiếp tục cho họ biết.

Mồ hôi vã ra, chảy cả vào mắt anh, bò dọc theo sống mũi và đến đầu mũi thì nhò xuống đất. Không kịp lau mồ hôi, anh nhắm mắt lại và tiếp tục xúc cát.

Dù thế nào chăng nữa cũng không được nghỉ tay. Khi họ thấy anh quyết tâm, họ sẽ hiểu.

Anh nhìn đồng hồ, rồi lau mặt đồng hồ vào quần cho sạch cát: mới hai giờ mười phút, vẫn giờ ấy khi anh xem đồng hồ lúc nãy. Anh chợt thấy nản vì công việc tiến quá chậm. Đối với một con rùa thì mặt trời chuyển động nhanh như một quả bóng sút căng. Anh cầm lại xẻng và đến bên bức tường cát bắt đầu làm một cách điên cuồng.

Chợt cát đổ ào xuống. Một tiếng động rất mạnh phát ra rồi anh thấy ngực bị áp mạnh. Anh cố ngước lên xem chuyện gì vừa xảy ra. Nhưng anh không phân biệt được gì nữa. Anh chỉ mơ hồ cảm thấy một vật sáng ngà ngà nhợt nhạt chụp lấy anh, khi anh ngã nhào xuống cái bãi nôn đen ngòm của mình.