au buổi gặp Duyên Anh lần đầu tiên ở quán Anh Thy, Nguyễn Kim Dung gọi lên nhà tôi, xin được lên thăm và nói chuyện với Duyên Anh. Tôi cho Duyên Anh biết. Anh bằng lòng mời Nguyễn Kim Dung lên chơi. Dung cận thị nặng, không lái xe ban đêm được, nên tôi bảo Dung rủ Nguyễn Đức An lên luôn. Tối hôm ấy, quanh bàn đá ở chòi Duyên Anh, có cả CBG, lần đầu tiên gặp lại Duyên Anh sau hai mươi năm. CBG là một nhân vật khá đặc biệt: Trước 75, sinh hoạt nhiều, giao thiệp rộng trong làng văn nghệ. Qua Mỹ, anh giới hạn mọi giao tiếp đến mức tối thiểu, tập thiền, và bắt đầu chữa bệnh bằng phương pháp bí truyền học được từ một đạo sĩ nào đó. Chúng tôi ngồi nhậu ở vườn sau. Riêng CBG chỉ ngồi góp chuyện, không ăn uống như bốn kẻ phàm tục kia.

Duyên Anh quay sang tôi:

- Anh vừa nói với Nguyễn Kim Dung, là nhà văn cô đơn lắm. Khi họa sĩ sáng tác, anh ta có đủ mọi thứ mầu sắc, để cho anh ta vui vẻ mà sáng tác. Là thi sĩ, anh ta có thể ngâm nga những vần điệu vừa dệt nên. Là nhạc sĩ, anh ta có cung đàn phụ họa. Nhưng nhà văn, khi sáng tác, thì chỉ có đất với đá thôi. Cứ ngẫm thử xem, trong các thứ nghệ sĩ, có ai cô đơn hơn nhà văn không. Bây giờ, thì tự hỏi “Tại sao mình lại nhận mình là thợ viết?” Đừng tưởng rằng thợ viết đã đáng cười hay đáng chê trách gì đâu.

Duyên Anh ngừng một giây, rồi cười phá lên:

- Thực ra, khi nhận là thợ viết, tức là mình đã kiêu căng thấy mẹ mình đi rồi! Trên đời đã có thợ hồ, thợ mộc, thợ chọi, và thợ hút cầu tiêu, thêm thợ viết nữa, đâu có gì là quá đáng?

Nguyễn Kim Dung cao giọng:

- Ngay từ hồi ở Việt Nam, em đã đọc hết các tác phẩm của anh rồi. Có nhiều đoạn thích quá, em đọc đi đọc lại, rồi thuộc lòng luôn. Vợ em người Thái Bình. Cô ấy đọc Hoa Thiên Lý và Nhà Tôi còn trước em nữa. Em thấy lúc nào anh cũng quan tâm đến tuổi trẻ. Em thích nhất câu anh viết trong Một Người Tên Là Trần Văn Bá, nếu em nhớ không lầm thì là “ Đã hết rồi, cái giai đoạn tuổi trẻ làm giầy dép cho các thứ gọi là lãnh tụ mang dưới chân. Bây giờ là lúc người tuổi trẻ phải làm mũ đội trên đầu mình.”..

Nguyễn Đức An nói tiếp:

- Cả trong thơ Độc Ngữ cũng có câu đó nữa.

Duyên Anh gật gù:

- Hôm nọ gặp cậu ở quán Anh Thy, rồi bữa nay cậu lên đây thăm tôi nữa, mới quen cậu chưa lâu lắm, mà tôi đã thấy quý cậu như tôi đã quý thằng Nguyễn Đức An vậy.

Dung cảm động:

- Em cám ơn anh. Em mong ước, những năm tháng sắp tới, anh sẽ là người hướng dẫn em trên bước đường tranh đấu…

Duyên Anh ngắt lời Dung:

- Anh cũng cám ơn em đã nghĩ về anh như vậy. Làm đàn anh, không phải dễ đâu. Thế hệ nào cũng thế, đàn anh luôn luôn bị chê trách. Khi còn trẻ tuổi, anh đã từng oán trách các thế hệ đàn anh của anh. Mà rồi, chẳng được cái gì cả. Bây giờ, và trong tương lai, biết đâu các em cũng lại oán trách anh?

Nguyễn Kim Dung:

- Anh nói thế, chứ theo em biết, trong ba mươi năm bể dâu thăng trầm, có người đàn em nào dám phản đối anh đâu? Các em của anh chỉ sợ không biết thể hiện lòng quý mến anh cách nào thôi.

Duyên Anh:

- Ngay từ thuở mới viết văn, anh đã viết về tuổi trẻ rồi. Mà đến bây giờ, vẫn còn viết. Hôm qua, lúc Đinh Quang Anh Thái tiễn anh ra về, anh đã bảo nó “Em yên chí, anh vẫn là anh thôi. Đối với tuổi trẻ, anh vẫn là Duyên Anh, với tâm hồn của ba mươi năm về trước.” Chắc ít người biết, anh vốn con nhà bần nông, tuy có chút ít tư sản. Thế mà tại sao, anh lại đi chống đối cộng sản? Và chống đối họ ghê thế! Anh nghĩ, tuổi trẻ chúng ta, ở hai miền Nam Bắc, đều heo hút cả. Miền Bắc cũng vậy, và miền Nam cũng thế thôi. Chúng nó xúi giục và lừa gạt tuổi trẻ vào chỗ chết. Thằng nào cũng nói về tuổi trẻ “tuổi trẻ là rường cột của quốc gia; tuổi trẻ là sức sống của dân tộc”. Nhưng chúng nó chỉ lợi dụng tuổi trẻ thôi, hết việc này đến việc khác. Cuối cùng, khi người tuổi trẻ hiểu ra, thì tàn phế hết cả rồi. Cuộc đời coi như hỏng cả rồi. Nói như Trịnh Công Sơn, thì “Nhìn lại mình, đời đã xanh rêu” mất rồi. Thành ra, bao nhiêu chuyện khốn nạn đã xảy ra trên quê hương mình. Cho nên, anh muốn Dung, khi có dịp qui tụ những người tuổi trẻ lại, không cần nhiều đâu, sáu bảy chục là đủ. Em hãy hỏi họ những câu này “Tuổi trẻ chúng ta đang nghĩ gì?”, “ Chúng ta đang thích gì?”, và “ Chúng ta đang muốn làm cái gì?” Anh nghĩ, chẳng có mấy ai hỏi tuổi trẻ những câu này. Vì thế, người tuổi trẻ hôm nay, cũng cô đơn ghê lắm.

Nguyễn Kim Dung:

- Theo em nhớ, anh đã từng nói “Người đi làm cách mạng, cũng phải gậm nhấm nỗi cô đơn của mình, thì mới làm cách mạng được”.

Duyên Anh cảm khái:

- Thi sĩ Hoàng Cầm kể lại lúc hai người bộ đội chống Pháp gặp nhau. Một người hỏi “Anh từ phương nào lại?”; người bộ đội kia trả lời “Tôi từ đất dấy lên”. Từ trên đất quê mẹ mình, khi những đau khổ đã tràn ứ, thấm xuống lòng đất, người mẹ nói với các con mình “Các con phải đi làm cách mạng, thì bấy giờ, tuổi trẻ sẽ vùng lên, đi làm cách mạng” Cái triết lý cách mạng, trong thơ Hoàng Cầm, từ năm mươi năm nay, chẳng ai làm theo cả. Hoàng Cầm cũng cô đơn như chúng ta thôi. Ông ấy ở lại miền Bắc, và bị trù dập tơi bời. Chúng nó cứ bắt ông ấy, nhốt một thời gian, rồi lại thả ra. Rồi lại bắt, lại thả. Hoàng Cầm có công với đất nước biết bao nhiêu! Sở dĩ, ông ấy theo ông Hồ, vì thuở ấy, ông ấy nhìn thấy ông Hồ đẹp lắm. Nhưng khi sự thật đã lộ rõ về tính cách vô nhân trong cái Đảng của ông Hồ, thì Hoàng Cầm, với lương tâm trong sáng của một nghệ sĩ sáng tạo, phải từ bỏ cái tổ chức gian trá ấy chứ. Nếu con người, nhất là con người nghệ sĩ, không dám sống thật với lòng mình, thì cuộc sống có còn ý nghĩa gì nữa đâu?

Nguyễn Kim Dung:

- Em nhớ, anh cũng đã viết “Bom đạn của cả cộng sản lẫn tư bản đã cày nát đất nước ta từ mấy chục năm nay rồi. Tất cả đều vì chiêu bài độc lập dân tộc. Người tuổi trẻ sẽ chiến đấu vì tự do, độc lập thực sự của quê hương, và khi ngày ấy đến, chúng ta mới có thể xây dựng một Việt Nam hùng mạnh được”. Đọc các tác phẩm của anh, em không dám chắc là mình đã hiểu thấu hết được tư tưởng của anh, nhưng điều gì em hiểu được, em sẽ cố gắng thực hiện hoài bão của anh cho quê hương mình. Còn những gì em chưa hiểu cặn kẽ, anh sẽ chỉ dạy cho em…

Duyên Anh cảm động:

- Em cứ cố gắng đi. Như thế là anh cũng sung sướng lắm rồi…

- Như em đã nói với thằng An nhiều lần, và thưa với anh Hiền hôm nọ, em rất ngưỡng mộ lòng tự hào dân tộc và tinh thần quốc gia mãnh liệt thể hiện trong các tác phẩm của anh…

Duyên Anh ngắt lời Dung:

- Anh thân với thằng An từ trước khi gặp nó. Anh bảo An “Mày phải chịu khó viết đi. Phải luôn luôn hướng về sự thật và lẽ phải. Mày phải nhớ, ở trên đời này, những kẻ thích đi theo sự thật và lẽ phải, thì hiếm lắm”. Anh thấy, có những nhà tư tưởng, như Jean Jacques Rousseau, Montesquieu, chẳng hạn, họ đâu có cần dấn thân đi làm cách mạng. Họ chỉ cần viết sách, trình bày tư tưởng của mình thôi. Nhưng chính tư tưởng của họ đã dẫn đến cuộc cách mạng Pháp1789. Nghĩ như vậy, mình cũng được chút an ủi. Sách mình viết, người ta đọc, biết đâu đọc rồi, người ta lại chẳng làm cách mạng?

Tôi hỏi:

- Anh muốn nói đến cuộc cách mạng Tân Tây Sơn như trong Hồn Say Phấn Lạ?

- Ừ. Thế nào, anh cũng phải cho in cuốn này. Nhưng để xong bốn cuốn của mình đã.

Duyên Anh cười:

- À, các cậu đọc Bầy Sư Tử Lãng Mạn chưa? Lương Việt Cương mới sang đây rồi. Thời gian tù tội, nó cực khổ lắm. Phải công nhận, thằng này thuộc loại gan dạ và bất khuất!

Tôi hỏi:

- Lương Việt Cương hiện giờ ở đâu?

- Nó đang ở San José.

Duyên Anh chợt nói chuyện khác:

- Các cậu biết không, có hồi, tôi khổ ghê lắm. Sau rồi, mình cũng trở thành một thứ best seller, kiếm được nhiều tiền. Nhưng mình cũng chẳng thấy vui gì cả. Thế rồi, cộng sản nó vào; và mình lại nghèo thôi. Tôi như một thằng phải sống ở thùng rác và phải ngoi lên; rồi lại sụp xuống. Nhưng rồi lại phải ngoi lên chứ. Nhưng mà lần ngoi lên này sẽ không khổ như lần trước, vì ít nhất, mình cũng đã có một tên tuổi, là Duyên Anh rồi. Thành ra, cũng đỡ ngán. Cho dù đã mất hết tất cả, nhưng còn Duyên Anh, là vẫn còn làm lại được. Cũng như Trương Nghi, tổ sư thuyết khách thời Chiến Quốc, sau khi thất bại bao nhiêu lần, trở về nhà hỏi vợ “Lưỡi ta còn không?” vợ gật đầu, bảo “còn”. Trương Nghi nói “Còn thì sẽ có ngày…”

Duyên Anh quay sang Nguyễn Đức An:

- An, mày phải nhớ lấy chuyện tao vừa kể. Đừng vì thất bại vài lần và đòi bỏ cuộc.

Trước đó gần mười năm, Nguyễn Đức An rất thành công trong nghề bán xe hơi. Đã có một thời gian, báo chí Orange County quảng cáo nhiều về “ông vua xe hơi Nguyễn Đức An”. Nhưng mấy năm sau, vì một số lý do, An thất bại, và dự tính vĩnh viễn bỏ nghề này. Nghe Duyên Anh nói, An yên lặng, có vẻ suy nghĩ.

Duyên Anh quay sang ông bạn cố tri CBG:

- Thuở ấy, chúng mình hay gặp nhau nhỉ? Tao thường đến Juspao tìm mày. Có số cả, mày ạ. Mày định kéo tao đi theo. Rốt cuộc, mày đi thoát, tao ở lại. Và bây giờ, tao cũng sang đến đây rồi. Cũng là cái số thôi. Nhưng lại cũng thấy cay đắng nhiều hơn. Tưởng rằng sang Mỹ, mình sẽ có cơ hội làm lại tất cả, làm những cái mà nếu còn ở Sài gòn, sẽ chẳng bao giờ mình làm được. Nhưng mà sang đến đây rồi, nhìn lại cung cách chúng nó làm việc, từ văn nghệ, âm nhạc, cho tới chính trị, cộng đồng, tao thấy chán quá đi thôi! Tao nghĩ, lúc này, mình phải chiến đấu mạnh bằng tư tưởng; chứ đừng mong có ngày thằng Mỹ nó giúp cho mình trở về. Mong mỏi như thế là khôi hài không thể tưởng tượng được! Cái đau của tao là, tám chín năm trước đây, tao đã nói trước những cái gì sẽ xảy ra hôm nay. Chính vì thế mà tụi chúng nó sai người đánh tao. Bây giờ, tao hỏi mày, những việc tao nói hồi đó, có đúng không nào? Tất cả đúng hết thôi. Mày cứ xem, đã có những thằng điên thành lập chính phủ lưu vong, gồm đủ các chức vụ thủ tướng, bộ trưởng này nọ. Những thằng điên này ở Mỹ, ở Pháp đều có cả. Những đứa chạy theo mấy thằng điên này, lại còn điên kỹ hơn. Ở bên Pháp, chúng nó hứa “Anh cứ về nước hoạt động đi, rồi anh sẽ là bộ trưởng”. Ba thằng điên nghe lời, về Việt Nam. Vừa xuống máy bay, Việt Cộng nó thộp luôn. Mấy thằng điên bên Tây hô hoán ầm ĩ lên, nhờ Amnesty International can thiệp. Chúng nó rặt một lũ ngu! Chẳng hiểu gì Việt Cộng cả! Cộng Sản Hà nội đã chiếm được cả nước rồi, nó sợ chó gì quốc tế chứ? Nó chỉ sợ, và sợ nhất là tư tưởng thôi. Phải lấy tư tưởng, và chủ thuyết dân tộc làm vũ khí đánh lại nó, thì mới mong sớm có ngày trở về. Chứ bảo lấy tổ chức quốc tế này nọ, đem ra hù dọa nó, thì nó chỉ cười vào mũi mình thôi. Tại sao nó cho tướng lãnh và sĩ quan VNCH đi HO hết? Đó là vì nó khỏe rồi. Nó không cần phải giữ các anh nữa. Hai mươi năm nay, phe chúng ta sang đây chống đối nó, chống đối kiểu gãi ghẻ, mà lại chỉ gãi một chỗ thôi, nó có hề hấn gì đâu? Ở châu Mỹ, châu Âu, châu Úc, nó có hàng chục tòa đại sứ và tổng lãnh sự, có bao giờ chúng ta dám chơi những thằng đại sứ, lãnh sự, và nhân viên ngọại giao của nó hay chưa? Chưa, phải không? Không dám chơi nó một quả nào để chứng tỏ sự hiện diện và sức mạnh của chúng ta, thì nó có thèm coi chúng ta ra gì? Đối với kẻ thù, không dám đụng tới lông chân của nó! Nhưng mà, với anh em trong nhà, thì ghê quá! Người ta đã bắn chết Đạm Phong, Lê Triết, và cũng đã bắn không chết Trần Trung Quân, Cao Thế Dung. Vẫn chẳng chết thằng nào ở Hà Nội cả. Thế thì, có bảo chúng ta chỉ đang gãi ghẻ cho kẻ thù, cũng đúng thôi. Ngay cả thằng Mỹ, mới đây, đặt điều kiện, trước khi bang giao, Cộng Sản Hà nội phải cho thấy đã cải thiện tình trạng nhân quyền trong nước. Nó bảo “Không nhân quyền nhân kiếc gì cả. Các ông có bang giao với chúng tôi thì bang giao; đó là chuyện giữa hai quốc gia có chủ quyền. Còn nhân quyền là chuyện nội bộ của chúng tôi.” Rốt cuộc, cũng vì quyền lợi thôi, tư bản Mỹ đã bỏ cấm vận, vui vẻ bang giao với nó! Mấy anh gọi là quốc gia ở đây đã có làm gì để ngăn cản Mỹ được không, ngoại trừ màn nằm ăn vạ?

Ngưng lại một vài giây, Duyên Anh tiếp:

- Cộng Sản Hà Nội quỷ quyệt lắm, có khi còn quỷ quyệt hơn thầy của nó là hai thằng Nga Tầu nữa. Hồi Lư Hán sai Tiêu Văn sang Việt Nam, tước khí giới quân Nhật và cầm chân Việt Minh, Hồ Chí Minh muốn đuổi quân Tầu về để dễ bề thanh toán phe quốc gia. Nên ông ta bày đặt ra cái trò bịp, gọi là Tuần Lễ Vàng, và cho đàn em chế ra mấy câu

Đeo hoa chỉ tổ nặng tai

Đeo kiềng nặng cổ, hỡi ai có vàng

Làm dân một nước vẻ vang

Đem vàng cứu nước, giàu sang nào tày

Đổi vàng lấy súng cối xay

Bắn tan giặc Pháp, dựng ngày vinh quang

Nhưng mà, có đi đổi lấy súng đạn đâu? Hồ Chí Minh đem vàng dâng cho Tiêu Văn, để Tiêu Văn mang về cúng cho Lư Hán. Đợi quân Tầu rút về nước xong, Hồ Chí Minh mời ngay quân Pháp vào Hải Phòng, Hà Nội. Rồi ông ta dùng chiêu bài Toàn Quốc Kháng Chiến để dễ bề tiêu diệt phe quốc gia. Phía chúng ta, người nào nhanh chân, thì chạy sang Tầu, hay trốn vào vùng Tề. Người nào chậm chân, bị chúng nó xịt hết… Đến bây giờ, sau hơn bốn mươi năm cai trị theo lối Nga Tầu, nó lại quay sang làm thân với Mỹ, mới lạ chứ! Làm thân với tụi thực dân, phát xít, thì nó đã thân được rồi. Nay thì chỉ còn phải mon men xin cầu cạnh với Mỹ nữa thôi. Bao nhiêu năm nay, nó đã làm gì được cho dân tộc mình? Thế thì, đ.m, phải nhân danh quyền lợi của dân tộc, nói cho nó biết rằng, dân tộc chúng tôi khổ quá rồi. Trước hết chỉ cần nhắc cho nó một câu ca dao thôi. Và Duyên Anh cao giọng:

Khi nên, tay kiếm tay cờ

Không nên, cũng chẳng cậy nhờ tay ai

Lịch sử đã cho thấy có những người tự mình tay kiếm tay cờ, như Lê Lợi, Nguyễn Huệ, mà thành công. Ngược lại, Lê Chiêu Thống và Gia Long, hai người cậy nhờ tay ngoại bang, rồi cũng chẳng ra gì cả. Nó không biết học hỏi gì ở lịch sử, cứ nhắm mắt cậy nhờ người ngoài, làm cho dân tộc mình đã đói khổ, càng thêm đói khổ. Vậy thì, những người quốc gia chúng mình nghĩ sao? Đ.m, buồn ghê lắm!”

Mọi người yên lặng. Duyên Anh nâng ly uống một hơi rồi tiếp:

- Có tư bản, là phải có cộng sản. Hai thằng đó như là âm và dương vậy. Chúng nó dựa dẫm vào nhau mà tồn tại. Bây giờ thằng cộng sản xuống thớ rồi. Thằng tư bản nếu muốn, chỉ quất một cú là thằng con kia xụm ngay thôi. Nhưng nó không muốn cho thằng kia chết, lại còn cho vay tiền và viện trợ nữa chứ.

Nguyễn Kim Dung hỏi:

- Anh có viết về lãng mạn cách mạng, nghĩa là thế nào?

- Làm cách mạng là phải biết mộng mơ. Không biết mộng mơ, không thể làm cách mạng được.

Nguyễn Đức An xen vào:

- Cũng như anh đã nhắc đến trong Mơ Thành Người Quang Trung…

Duyên Anh hăng hái:

- Làm cách mạng, phải biết mơ thành người Quang Trung. Chỉ cần làm một người lính đứng trong hàng quân của Quang Trung thôi, là đủ sung sướng rồi!

Nguyễn Kim Dung:

- Hôm nay, được lên đây nghe anh nói, em sung sướng lắm…Không phải đợi gặp anh, em mới nói điều này đâu. Khi đọc tờ Ngày Nay, bài anh viết về các bí danh trong Mặt Trận, em nhớ anh đã viết như thế này “Cái điều thê thảm cho Mặt Trận Hoàng Cơ Minh là kể từ đây về sau, có bất cứ chuyện khủng bố, tống tiền, ám sát, v. v.; thì người ta đã có sẵn cái thùng rác Mặt Trận để đổ vạ vào.”…

Duyên Anh cười vang, ngắt lời Dung:

- Thì đúng vậy, chứ còn gì nữa. Bây giờ, thì nó trở thành cái thùng rác rồi! Còn cậu Dung, nhớ rõ những câu tôi viết như thế, cậu xứng đáng là em của tôi rồi. Hôm thằng An nói về cậu, rằng cậu là đoàn viên nòng cốt của Mặt Trận, mà lại muốn gặp tôi, tôi bảo nó “ đừng ngại gì cả. Thằng Dung muốn gặp tao, cứ cho nó gặp”. Ở ngoài, chúng nó đồn “ Mẹ, tụi kháng chiến đánh thằng Duyên Anh đó!” Nếu như người khác, thì họ đã bảo “Tôi đ. chơi với kháng chiến”. Đêm nay gặp cậu, tôi có thể coi cậu là tri kỷ của tôi rồi đó. Mà tôi nói thật, tôi không có thù ghét gì Mặt Trận của cậu hết. Tôi chỉ không ưa những thằng nói phét, và những thằng vô liêm sỉ đã dối gạt đồng bào thôi…

Nguyễn Kim Dung:

- Em kết anh từ khi đọc bài đó. Em thấy một người đã bị mất hoàn toàn khả năng viết bằng tay phải như anh, mà vẫn thừa nghị lực vươn lên, dám đi lại từ đầu bằng cách tập viết tay trái, và đã viết ra những ý tưởng thật nhân bản như thế. Em khâm phục lắm!

Duyên Anh:

- Tôi phải nói thêm với cậu rằng ngay cả Hoàng Cơ Minh hay Phạm Văn Liễu, tôi cũng chẳng thù ghét gì họ hết. Đã là một thằng suốt đời cô đơn, tôi thù các anh làm gì?

Nguyễn Kim Dung:

- Dư luận vẫn cho rằng anh thù ghét Mặt Trận lắm…

Nguyễn Đức An:

- Em đi nhậu nhiều nơi, gặp một số kẻ chặn em lại nói “Ê, đ.m, bộ hết người chơi rồi sao mà mày chơi với Duyên Anh?” Em chỉ cười, trả lời họ thế này “Nếu có mặt Duyên Anh mà ông dám hỏi tôi câu đó, thì tôi sẽ phục ông lắm. Còn bây giờ thì, xin lỗi ông nghen” Như thế, là đủ cho họ biết em khinh thường họ rồi. Còn thằng Dung, thì tuần trước, lúc nghe tin nó tới Anh Thy uống rượu với Duyên Anh, nhiều người trong Mặt Trận giật mình luôn…

Nguyễn Kim Dung tiếp lời An:

- Bắt đầu từ nay trở đi, em sẽ cố gắng thực hiện đường lối mà anh đã vạch ra trong các tác phẩm của anh, dù em còn ở trong Mặt Trận hay không.

Nguyễn Đức An nói:

- Em chưa có dịp đọc Mối Tình Mầu Hoa Đào của Nguyễn Mạnh Côn, nên không biết nó hay ở chỗ nào.

Duyên Anh:

- Mối Tình Mầu Hoa Đào còn sót nhiều điều ông ấy muốn khai triển thêm, mà chưa làm được…

Nguyễn Kim Dung, vốn rất khâm phục tư tưởng Nguyễn Mạnh Côn, và đã đọc hết, đọc rất kỹ các tác phẩm của nhà văn này, xen vào:

- Sau này, ông ấy còn viết thêm Hòa Bình, Nghĩ Gì Làm Gì để khai triển thêm. Ông ấy hứa sẽ viết xong cuốn Tân Trung Dung.

Duyên Anh:

- Tân Trung Dung, thì ông ấy viết xong rồi. Ông ấy đưa cho Hoàng Hải Thủy xem. Hoàng Hải Thủy là người đọc nhiều lắm. Đọc xong, Thủy nói với ông Côn “Chết rồi! Quyển này, em đã thấy một người Tầu viết. Em sẽ đưa quyển sách chữ Hán ông này viết cho anh xem”

Nguyễn Kim Dung:

- Em không nghĩ ông Côn dịch cuốn sách của ông Tầu ra đâu. Tư tưởng lớn gặp nhau là chuyện thường. Có lẽ cả hai người đều muốn triển khai thuyết trung dung của Khổng Tử.

Người bạn hỏi:

- Thằng Thủy nói có đúng không?

Duyên Anh:

- Thằng Thủy nói đúng chứ. Cũng có mấy người khác nói y hệt như thằng Thủy. Vì thế ông Côn ngưng, không cho phổ biến cuốn ấy nữa. Ông Côn tưởng với cuốn Tân Trung Dung ra đời, ông ấy sẽ là một người lập thuyết. Nhưng chưa chứng tỏ được mình là người lập thuyết, ông Côn đã thất bại rồi…Rốt cuộc, chính thuốc phiện đã giết ông ấy.

Nguyễn Kim Dung:

- Một người bạn em, chứng kiến cái chết của Nguyễn Mạnh Côn ở Xuyên Mộc, nói rằng ông ấy bị hoại thể. Lúc lên xe, cả thân thể ông ấy chảy nước hết. Vì ông ấy bị chúng nó nhốt conex hai tuần lễ, không cho ăn uống gì cả…

Duyên Anh nói ngay:

- Không, không, bạn em kể sai rồi! Khi ông Côn đứng lên nói “Tôi không đi lao động hôm nay, vì tôi đã được ba năm. Tôi ở lại trại, chờ lĩnh giấy về”, thì thằng cán bộ nói “Được, anh Côn ở lại.” Buổi trưa, chúng tôi đi làm về, Đằng Giao, con rể Chu Tử, thấy ông Côn không ăn cơm. Nó hỏi: “ Anh không ăn cơm sao?” Lúc ấy, Đằng Giao đang làm đội trưởng. Ở trong tù, đội trưởng khổ như con chó. Ông ấy trả lời “Tôi không ăn cơm!” Đằng Giao nói “Anh không ăn cơm, thì cho em biết, em phải báo cho nhà bếp.” Buổi chiều, chúng tôi tiếp tục đi làm. Ở nhà, không biết lúc chúng nó gọi ông Côn ra, ông ấy cãi nhau hay chửi bới chúng nó cái gì, chúng nó giam riêng ông ấy vào một căn nhà chưa có tù đến ở. Chứ có phải biệt giam hay nhốt conex gì đâu? Xế chiều, chúng tôi đi làm về, thấy ông ấy mặc quần đùi xắn lên, đứng bám trên thành cửa sổ. Đằng Giao và vài thằng tù nữa ra cửa xem. Có đứa nói “Lạy trời, lạy trời nhé. Anh Côn ơi, anh chết đi, thì lỗi lầm của anh, chúng em sẽ bỏ qua hết. Đằng nào anh cũng chết. Anh phải chết đi!” Ông ấy lại không chết, mới đau chứ! Sáng hôm sau, ông ấy làm đơn, xin ăn cơm trở lại. Ở trong buồng, vài đệ tử của ông Côn vẫn không tin. Chúng nó bảo “Người như ông Côn, đâu có bao giờ thèm làm đơn xin ăn cơm.” Cho đến khi một thằng trật tự, vốn là tù hình sự, mượn cán bộ được tờ đơn của ông Côn đem xuống cho cả bọn xem, nét bút và chữ ký của chính ông ấy, đệ tử mới tin là đúng. Tụi công an cũng ác! Làm đơn xin ăn, thì chúng nó cho ăn. Nhưng mà không cho uống. Ông ấy lại phải làm đơn xin uống, chúng nó mới cho uống. Mấy hôm sau nữa, chúng nó đem ông ấy nhốt ở khu tù hình sự. Được mấy bữa, thì ông ấy chết. Chúng nó cho đóng hòm, chở ông ấy bằng xe cải tiến ra nghĩa địa. Mộ ông ấy nằm gần mộ ông Nguyễn Bá Lương, chủ tịch hạ viện. Chuyện ông ấy bị nhốt trong conex chỉ là tin đồn thôi. Cũng như tin đồn “Trần Dạ Từ bị bắt đem đi mất tích” hay “Hoàng Hải Thủy tự tử trong tù” là sai tất cả…

Duyên Anh nói sang chuyện khác:

- Đối với những người ở bên này, rồi mình cũng phải hòa đi thôi. Bởi vì, chính mình đây này, lắm khi mình viết chửi thiên hạ, mà sau mới biết là mình chửi sai. Thôi, hòa đi. Cứ tiếp tục gây thêm căm thù làm chó gì nữa. Bởi vì chỉ có mười năm nữa thôi, ta sẽ tịch. Hoặc là năm năm nữa thôi, thì không biết được. Nhưng mà, cái chính là, trong năm năm, mười năm nữa, mình phải làm sao viết được những truyện hay. Phải để thời gian mà làm việc. Hơi đâu mà cứ nghĩ đến chuyện thù hận làm đ. gì chứ? Nhưng mà, các cậu nên nhớ, chính tôi là thằng đã hai lần chửi PVL tơi tả. Vì hắn đã ra khỏi Mặt Trận, lập một đảng khác; rồi quay lại chửi Hoàng Cơ Minh và chính cái tổ chức mà hắn đã dây máu ăn phần. Anh chửi chúng nó, là chính anh đã bẩn rồi. Cả PNL nữa. Đâu có phải cứ đi quyên góp của đồng bào cho đã đời, đem tiền về cho anh em chúng nó; rồi khi biết chúng nó bịp, chỉ cần viết tâm thư “ bắt đầu từ giờ phút này, tôi không còn liên hệ gì đến cái Mặt Trận ấy nữa” là đủ đâu? Nếu là người có trách nhiệm và liêm sỉ, trước hết, ông L. phải tạ lỗi cùng đồng bào. Rồi đưa cho chúng nó bao nhiêu, ông L. phải cho đồng bào biết, và đòi chúng nó số tiền ấy, trả lại cho đồng bào. Đằng này, ông ta chỉ thân ái kính chào đồng bào như một cách phủi tay, chạy làng. Làm vậy đâu có được!

Duyên Anh ngưng một lát, rồi nói:

- Khi viết hai bài về PVL, HCM và PNL, có phải là tôi chửi kháng chiến đâu.

Tôi hỏi:

- Bây giờ, thí dụ thôi nhé, nếu có nhân vật lãnh đạo nào đó của Mặt Trận đến gặp anh, và nói “Ông Duyên Anh, chúng tôi muốn nhờ ông làm cố vấn cho mặt trận trong vấn đề làm thế nào để đánh cộng sản cho hữu hiệu hơn”, thì anh có nhận không?

Duyên Anh hơi khựng lại một chút:

- Ờ, nếu mà thế…thì anh phải nhận chứ. Có gì mà không nhận đâu? Những ai chống cộng chân chính, và vì dân tộc, thì thuộc tổ chức nào, mình cũng phải giúp họ hết. Nhưng mà, các anh mặt trận cũng phải nhìn Duyên Anh như đám Nguyễn Văn Thiệu đã nhìn. Hồi đó, anh chửi chúng nó tơi tả. Chúng nó ghét anh lắm, nhưng không bắt, vì chúng nó biết sau lưng anh, trước mặt anh, không có thế lực nào hết. Thế thì, Mặt Trận cũng phải hiểu, phía trước, phía sau, bên phải, bên trái Duyên Anh không có ai hết. Mãi mãi, anh chỉ một mình một ngựa thôi.

Người bạn hỏi Duyên Anh:

- Mày say rồi, phải không?

Giọng nói Duyên Anh, quả thực, đã nhừa nhựa:

- Đ.m, say thế đ. gì được. Có điều, tao chỉ muốn bắt chước ông Mai Thảo, uống vào rồi bắt đầu lè nhè thôi. Để tao nói cho chúng mày nghe, mấy hôm nay, các em cứ gọi đến đây, rủ tao đi chơi tưng bừng cả lên. Chúng mày có đi moi khắp thế giới di tản, đố chúng mày tìm được ai như thằng Duyên Anh này đấy. Đ. có một Duyên Anh thứ hai đâu.

Nguyễn Kim Dung:

- Em đã nói với thằng An, em khâm phục cái nghị lực vươn lên từ thống khổ của anh. Em bảo nó “Mày vẫn nhận mày là thằng em của Duyên Anh, ít ra, mày phải có một phần mười cái nghị lực của anh ấy chứ.”

Duyên Anh quay sang Nguyễn Đức An:

- Thằng An, mày phải nhớ điều đó. Không được buồn phiền. Không được thất vọng nữa. Mày phải nghĩ, và tin chắc, là có ngày mày sẽ vươn lên, và thành công như mấy năm trước. Có vậy, mới xứng đáng là em của tao chứ…

Nguyễn Đức An, sau gần bốn năm làm đủ các thứ việc, chẳng có công việc nào lâu bền, cuối cùng, đã trở lại nghề cũ, và hiện đang làm Fleet Manager cho một hãng bán xe hơi FORD ở Orange County.

*

* *

Thứ bảy 19/8/95, họa sĩ Triều Khê mời Duyên Anh và tôi xuống ăn tối nhân dịp Vũ Bình Nghi từ San Jose xuống chơi. Chúng tôi ngồi quanh hai bàn dài kê sát nhau, ngoài sân nhà Triều Khê. Trong bữa tiệc, ngoài Vũ Bình Nghi, Triều Khê, Thiết Trượng, Nguyễn Đức Nhuận, còn có Kim Khôi của Number 1 Printing, anh Cường, và một vài thân hữu khác của Triều Khê. Như thường lệ, Duyên Anh uống khá nhiều. Cái tật của anh trong các tiệc rượu, dễ thương đối với tôi, nhưng có thể đáng ghét đối với người khác: chửi thề, và luôn luôn cho ý kiến của mình là đúng. Tuy nhiên, khi vừa nhập tiệc, bắt đầu nâng ly, Duyên Anh tuyên bố:

- Chúng mình ở đây, thằng nào cũng như thằng nào thôi. Phải dân chủ nhé, tha hồ mày tao, và tha hồ ăn tục nói phét. Còn đ.m, nói chuyện kiểu dạ thưa ông, tôi trộm nghĩ như thế này, cái đó đ. có tôi. Phải vừa uống, vừa văng tục chửi thề. Phải như thế mới sướng. Các anh không thèm văng tục, các anh cũng mất bố nó đất nước rồi! Thế thì, mình phải văng tục. Văng tục, để sớm có ngày về quê hương…

Vũ Bình Nghi ngắt lời Duyên Anh:

- Đâu có phải dễ mà gặp nhau thế này, để văng tục chửi thề. Nhiều đứa có tiền, muốn gặp gỡ bạn bè như thế này, mà có được đâu?

Duyên Anh:

- Tao lại phải nói thêm như thế này: Có nhiều người muốn được mời anh em chúng mình, để nghe chúng mình ăn tục nói phét cho vui, mà mời không được đấy. Nhất là có cả thằng Duyên Anh chửi tục nhiều, cho nó vui hơn, lại càng khó lắm.

Vũ Bình Nghi:

- Thiên hạ chúng nó có biết chửi tục đ. gì đâu?

Duyên Anh nâng ly bia, cao hứng:

- Chẳng qua, tao nói là nói chơi vậy thôi. Chứ ở đây, tất cả chúng mình đều là anh em bằng hữu của nhau cả!

Tới đây, một vài người lôi máy ảnh ra chụp. Duyên Anh nói:

- Thằng Vũ Bình Nghi và những thằng làm báo, chúng mày muốn bán báo cho nhiều, cứ chụp ảnh ông, rồi đăng lung tung cả lên, thì báo chúng mày mới khá được.

Trong tiếng cười ồn ào phụ họa, Duyên Anh khoe:

- Chúng mày biết không, trong số báo Công Giáo ở bên Tây, cuối năm rồi, chúng nó phỏng vấn tao, và đăng ảnh tao luôn cả trang bìa. Trong khi ấy, ảnh Đức Giáo Hoàng, nhỏ chút xíu, lại đăng ở trang trong. Như vậy là Đức Duyên Anh to hơn Đức Giáo Hoàng rồi đấy!

Lại một tràng cười khác nổi lên. Duyên Anh tiếp:

- Nói đùa với chúng mày vậy thôi, chứ báo Tây có đăng ảnh ông ấy nhỏ xíu ở trang trong, hay không đăng ảnh đi nữa, thì Vatican vẫn là khuôn mặt quốc tế rồi. Đức Giáo Hoàng vẫn là giáo chủ một tôn giáo lớn. Chúng mày không nghe Chúa Jesus dạy “Các con hãy khiêm nhường và chân thật trong lòng” sao? Tao thì khiêm nhường lắm, nên mới chỉ dám nhận mình là “thợ viết” thôi. Chẳng biết sao mấy thằng nhà báo bên Tây lại công kênh tao lên…

Triều Khê vỗ đùi khoái trá:

- Thằng Duyên Anh này thuộc Thánh Kinh ghê nhỉ! Mày nghe Chúa phán thêm một câu này nữa nhé “Này Ta bảo thật, ai hạ mình xuống, thì sẽ được nhấc lên.”

Duyên Anh cười lớn:

- Mày khỏi cần khen phò mã tốt áo! Không thông hiểu Thánh Kinh như ông, thì làm sao vào đạo được đây? Còn phần chúng mày, lúc nào cũng vỗ ngực xưng là “con đức ông này”, “cháu đức cha kia”. Nhưng làm con cháu mấy ông cha đạo cao đức trọng thì còn được, chứ con cháu mấy ông cha vi-xi lợn cợn, thiên hạ chửi cho mục mả. Họ thuộc loại chim chẳng ra chim, chuột chẳng ra chuột. Lúc Việt Cộng chưa vào, thì chống chính quyền miền Nam, ủng hộ miền Bắc ghê lắm. Đến khi chúng nó vào rồi, họ mới trắng mắt ra. Thì đã muộn.

Vũ Bình Nghi:

- Mày có ý chửi xéo ông cha chủ báo Xây Dựng không đấy? Đ.m, ngày xưa ông Lãm khổ sở với mày lắm!

Duyên Anh lớn tiếng:

- Tao không nhắc đến ông Lãm nữa. Ông ấy theo Việt cộng, chết là đáng đời rồi!

Thiết Trượng hỏi:

- Duyên Anh còn nhớ ông cụ CĐT không?

- Nhớ chứ, hồi xưa ông cụ làm với Chu Tử mà. Vẫn còn sống cơ à? Hôm nào, phải đi uống với ông cụ mới được.

- Ông cụ lúc này vẫn còn đi lên vòm đều đều đâáy.

- Sướng nhỉ! Tao lại nhớ những ngày ở Saigon. Chúng mày còn nhớ vòm của Duyên Sơn ở con hẻm đường Cao Thắng không? Thỉnh thoảng tao vào đấy chơi, cho vui bạn bè, rồi chúng nó rủ, cũng hít tô phe luôn. Đ.m, hễ cứ làm hai bi xong rồi, là tha hồ…

Cả bàn cười ầm ĩ. Có những tiếng phụ họa:

- Ừ, có cái đó thì lâu lắm!

- Khỏe là cái chắc!

Duyên Anh tiếp:

- À, chúng mày có biết tại sao môi mấy thằng nghiện thuốc phiện đều thâm không?

Có mấy tiếng trả lời:

- Thì thuốc phiện mầu đen.

- Tại chúng nó ngậm dọc tẩu kỹ quá..

Duyên Anh lắc đầu:

- Không phải. Tại vì chúng nó cứ hút một hơi lại chiêu một ngụm trà nóng bỏng. Thuốc phiện làm cho tê liệt cảm giác. Chúng nó uống nước nóng bỏng mà không cảm thấy gì cả. Lâu ngày, môi cháy nám hết. Anh Hợp đấy. Chúng mày có nhớ Anh Hợp không?

- Ừ, Anh Hợp. Ngày xưa tao vẫn chở anh ấy đi hút mãi mà. Chở đến vòm ở gần chợ Vườn Xoài. Có cả Hoàng Ly nữa. Chúng mày còn nhớ Hoàng Ly không?

- Ờ, Thánh Sống Hoàng Ly. Giặc Cái đấy mà!

Duyên Anh:

- Thời ở Hà nội, cả hai tay đó đều đã một thời ngang dọc rồi. Anh Hợp viết film du jour xuất sắc. Sau này, vào Saigon, không biết vì sao, bị tù Chí Hòa. Lúc được thả, Anh Hợp được móc nối đem thuốc phiện vào cho một bạn đồng tù. Người ta nhét thuốc phiện thật chặt vào ống aspirin, rồi cho Anh Hợp giấu bên trong hậu môn. Nào ngờ, thuốc ngấm ra, Anh Hợp bất tỉnh, phải đem vào nhà thương cấp cứu. Khi lôi được ống aspirin ra, thì thuốc phiện đã tan mất hết rồi.

Một người trong bàn:

- Thuốc phiện nó kỳ lạ lắm. Nó làm đầu óc người ta sáng suốt hơn, tính toán, đặt kế hoạch…

Duyên Anh ngắt lời:

- Sáng suốt, là chỉ khi nào anh làm một ngày đủ ba cữ thôi. Đói thuốc, là đầu óc anh u mê ngay lập tức.

Từ câu chuyện hít tô phe, lan man sang mục thuốc lá, thuốc lào. Một ông bạn than phiền:

- Khổ quá! Mày biết không, mỗi lần rút điếu thuốc ra, chưa kịp gắn lên môi, là bà xã đã cằn nhằn, cử nhử “Cách ly! Cách ly! Mời bố ra ngoài sân hút cho mẹ con tôi nhờ. Phổi gan đen thui hết trơn rồi. Trời hành hay sao mà khổ như thế này!!”

- Như vậy, thì thà bỏ thuốc còn hơn. Có thuốc tiên, mà hút trong hoàn cảnh đó cũng mất sướng! Đàn bà con nít, họ trách mình là phải. Phòng ốc bên Mỹ, kín như bưng. Chúng mày phun khói thuốc như ống khói tầu; ai chịu cho thấu?

Một người khác:

- Tao có thằng bạn, cai thuốc vừa được hai tháng thì mắc ung thư phổi. Vài tháng sau, tiêu tùng luôn. Giá mà nó tiếp tục hút, chưa chắc nó đã chết. Hồi còn hút, nó bảo tao, nó chẳng biết cảm cúm là gì cả. Một thằng bạn khác của tao, cũng dân hút, nghe thằng bạn kia chết, đã cai rồi, sợ quá, phải hút trở lại rồi.

Duyên Anh:

- Đ.m, chỉ có ở nước Việt nam bây giờ là sướng thôi! Thuốc vẫn nhiều. Chúng nó tha hồ hút thuốc tốt, toàn thuốc đem từ ngoài Bắc vào.

Vẫn anh bạn ban nãy:

- Hạnh phúc đâu có phải dễ tìm. Hút một điếu thuốc, anh cảm thấy hạnh phúc, tại sao anh không hút?

Duyên Anh:

- Chúng mày nói khẽ chứ. Kẻo mấy bà vợ của chúng mày ở trong nhà lại bảo tao xúi dại chúng mày đi vào con đường nghiện ngập.

Vũ Bình Nghi cười:

- Chúng tao toàn là những thằng hai thứ tóc rồi. Mày xui trẻ ăn cứt gà làm sao được?

Duyên Anh nhìn Triều Khê:

- Tao bảo với thằng Hiền trên đường đến đây như thế này “Đến nhà in của Triều Khê, em tưởng nó là ông già. Nhưng hôm nay tới nhà nó uống rượu, em sẽ thấy rõ cái khuôn mặt bố láo của mày đó, Triều Khê ạ.”

Trong tiếng cười ầm ĩ của mọi người cùng bàn, Duyên Anh kể:

- Mấy năm đầu 70, tao kiếm được nhiều tiền lắm. Một tối, tao dẫn thằng Minh Vồ đi ăn trong Chợ Lớn. Chúng tao ăn xong, thằng xếp bồi ghé tai tao “Cậu ơi, có con nhỏ này đẹp lắm. Cậu để cháu dẫn nó lên lầu cho cậu xem”. Tao gật đầu, theo nó lên gác. Mẹ, con nhỏ đẹp thật, chúng mày ạ. Nhưng mà lúc ấy, không hiểu sao, tự nhiên tao không muốn làm chuyện đó. Tao bảo thằng xếp bồi “Mày gọi thằng Minh Vồ lên đây”. Thằng Minh Vồ vừa vào phòng, là nhập cuộc ngay. Đ.m, nó khỏe thật! Làm con nhỏ tơi tả luôn. Tao thì chỉ ngồi ở bàn, hút thuốc liên miên. Về sau, tao ở tù Chí Hòa, gặp lại thằng xếp bồi này. Cuộc đời buồn cười lắm, chúng mày ạ! Lúc này, nó làm tù trật tự, có quyền ghê lắm. Nó được hưởng một số quyền lợi, và đi lại thoải mái. Nó đ. gọi tao bằng cậu nữa. Nhưng nó “anh tôi” với mình, cũng là tử tế rồi. Với những thằng tù khác, thì nó hoạnh họe, mắng mỏ ghê lắm cơ.

Một người nhắc đến chuyện âm nhạc trước 75. Duyên Anh nói:

- Hồi ấy, mấy thằng chủ phòng trà ca nhạc o bế tao dữ lắm. Ở Đêm Mầu Hồng, tao được dành cho một bàn ở sát sân khấu, muốn đến lúc nào cũng được. Nhưng tao chỉ thỉnh thoảng mới dẫn vợ tao và một vài thằng bạn đến thôi. Lần nào tao đến, chúng nó cũng đem ra một chai xâm banh cho cậu uống, mà thưởng thức âm nhạc. Tao viết bài ca tụng Thái Thanh. Nó cất bài tao viết trong ví, có ai đến, lại mở ra khoe. Về sau, tao ghét nó, chắc nó vất bài ấy đi rồi. Ở chỗ thằng Joe Marcel cũng thế. Cứ mỗi ngày, tao chi cho một em ca sĩ ở chỗ chúng nó một bài ngắn trên báo. Và báo ra ngày nào, là đêm hôm đó, phòng trà của chúng nó đông nghẹt người. Có hôm tao viết về em Lệ Thu như thế này “Nghe Lệ Thu hát Lệ Đaù, thì đến đá cũng phải chảy nước mắt!” Đến nỗi, thằng Phạm Huấn cũng phải mò đi nghe nó hát. Phạm Huấn bảo tao “ Đ.m, mày quảng cáo nó ghê quá! Mày viết bốc nó ghê quá, thì ông phải đi chứ.” Thời ấy, em ca sĩ nào cũng chờ được tao viết về chúng nó thôi. Tao có ngờ đâu, mấy năm sau, tao cũng làm nhạc. Mà nhạc của tao, nghe cũng được lắm chứ. Năm 88, tao đã định làm một băng nhạc cho Mai Hương, và sau đó là Kim Tước, Châu Hà, và Julie. Mỗi băng nhạc đều sẽ kèm theo tập nhạc mười bản của tao, hình ảnh ca sĩ ở ngoài bìa, cùng bài giới thiệu thật nồng nàn tao viết về mỗi ca sĩ đó. Nhưng rồi tao bị chúng nó đánh. Đến bây giờ, thì muốn làm cũng không làm được nữa. Chúng mày nghĩ, mình đã được hưởng chút vinh quang rồi, thì phải đem vinh quang đến cho những người khác nữa chứ...”

Một người hỏi:

- Thế còn QG?

- Mày quên QG đi. Nó lấy thằng NXN, là kể như bỏ rồi. Lấy thằng N. rồi, là đ. có tôi nữa.

Duyên Anh nói qua dự tính in mấy cuốn sách mới của anh. Vũ Bình Nghi hỏi:

- Mày định ra mắt sách ở đâu?

Duyên Anh cười:

- Chẳng ra ở đâu cả. Ra mắt, thì chỉ ra một lần thôi chứ. Ở Mỹ này, tao ra mắt rồi. Với lại, sách vở nó có mắt chó đâu mà ra? Tao chỉ đến chỗ mày, rồi qua chỗ thằng Băng Đình, thằng Truyền, mỗi nơi tao đem theo ít sách. Tao chỉ đem sách đến một quán nào đó, ngồi uống với mấy thằng bạn. Tao sẽ lên San José, uống với Hoàng Anh Tuấn và Vũ Bình Nghi. Trên đó, có cả thằng bé con ông chủ hiệu ảnh Diêu dưới Long Xuyên nữa. Nó bảo “Chú cứ lên đây đi. Làm gì, cháu cũng làm cho chú hết.” Còn Denver, thì đã là đất của tao rồi. Đi lúc nào cũng được. Ra quán ngồi, ai muốn đọc sách tao, thì đến mua về đọc. Cuộc đời tao, đã chán tiếp tân rồi.

Vũ Bình Nghi:

- Không tiếp tân cũng được. Nhưng ít nhất cũng phải có một buổi nào để mày gặp gỡ bạn bè và độc giả chứ? Làm lùi xùi quá, đâu có được.

Duyên Anh lớn tiếng:

- Tao đã thề không ra mắt sách nữa. Tao chỉ đi bán sách thôi. Anh có mua thì mua, không mua thì thôi. Không có ra mắt ra miếc gì cả!

Vũ Bình Nghi đùa:

- Mày nói giọng có vẻ giống Mai Thảo rồi đấy.

Duyên Anh:

- Mẹ, giống thế đ. nào được thằng Mai Thảo!

Vũ Bình Nghi phân bua với mọi người:

- Chúng mày thấy nó bắt đầu lè nhè chưa?

Duyên Anh giơ tay trái lên:

- Chúng mày nghe tao nói. Có thể tao lè nhè đấy, nhưng tao hoàn toàn tỉnh táo. Tao lè nhè nãy giờ, là tao giả vờ lè nhè thôi. Nếu chúng mày không muốn tao lè nhè, thì từ giờ phút này, tao không lè nhè nữa. Ban nãy, tao lè nhè, là vì tao muốn làm người lớn. Chả lẽ mình đã sáu mươi tuổi rồi, mà người ta tưởng mình mới có ba mươi…

- Mười ba chứ?

Duyên Anh:

- À, tao lại nhớ hôm trước ngồi quán với thằng Hiền. Có một ông già, mặt mũi râu ria cứ y như Hồ Chí Minh ấy. Ông ta cầm tờ báo, đến bàn chúng tao, hỏi “Anh Duyên Anh, anh còn nhớ tui không? Hồi trước, tui thường gặp anh ở tòa soạn báo Sống đó”. Thú thật, tao chẳng nhớ ông ta là cái ông đếch gì cả. Nhưng mà tao chỉ gật gù, như thể nhận ra ông già là người quen cũ vậy. Ông ta mở trang trong tờ báo, khoe với chúng tao “Hôm nay, sinh nhật tui. Người ta đăng báo mừng sinh nhật tui nè!” Thằng Hiền hỏi “ Thưa cụ, năm nay cụ được bảy mươi mấy rồi?” Ông ta trả lời là mới có sáu mươi tư. Như vậy, hơn tao có bốn tuổi thôi, mà già lụ khụ, và lại lẩm cẩm nữa!

Duyên Anh nói:

- Ông ấy giở tờ báo ra, làm đổ cả ly bia của mình! Bia văng xuống, ướt cả quần áo tao. Trong lúc tao lấy khăn giấy thấm chỗ ướt, ông ta cứ phớt lờ đi, chẳng nói được một lời xin lỗi. Đ.m, tao giận ông già này lắm đó.

Vũ Bình Nghi quay sang chuyện xưa:

- Này, Duyên Anh, sao hồi ấy mày bỏ Xây Dựng?

- Tết năm đó, tao trót hứa với mấy thằng trong tòa soạn, là nếu không đòi được lương tháng mười ba cho tất cả, thì tao sẽ nghỉ, không làm nữa. Tao nói chuyện với ông Lãm. Ông ấy không bằng lòng, còn nói xỏ tao. Tao tức mình, bảo ông ấy “Kể từ tháng này, tôi không làm ở đây nữa.” Thế là tao nghỉ. Cho tới bảy tám tháng sau, ông ấy đến gặp tao, bảo “Duyên Anh về làm lại với Xây Dựng đi.” Bởi vì lúc đó, tiểu thuyết của tao đang được nhiều người thích lắm. Nhiều độc giả mua Xây Dưnïg, chỉ để đọc tiểu thuyết Duyên Anh thôi. Đ.m, thế mới chướng chứ! Có thể nói, tiểu thuyết Duyên Anh đã làm sống lại tờ Xây Dựng. Tao nói với ông Lãm “Bây giờ, lương tôi không như ngày xưa nữa đâu.” Ông ấy hỏi “Bao nhiêu?” Tao bảo “Tôi sẽ chỉ viết hai mục thôi. Mỗi tháng năm mươi ngàn. Cha bằng lòng thì tôi về, còn nếu không, thì thôi.” Ông ấy cười “Bằng lòng chứ.” Thế là tao lại về với Xây Dựng.

Tôi hỏi bất chợt:

- Ông Lãm có mấy vợ?

Duyên Anh cười một tràng dài:

- Bao nhiêu thì anh không biết, nhưng chắc chắn là có vợ rồi.

- Thế còn ông Trần Du của tờ Hòa Bình?

- Trần Du thì thuộc loại cha đi hoang thôi.

Sau một hớp bia, Duyên Anh tiếp:

- Nhưng mà ông Lãm và mấy ông cha khác ở Saigon, trong số ấy có cả ông Thanh Lãng ở Đại Học Văn Khoa nữa, trong các đêm 27, 28, 29 tháng tư, năm 75, đã về Suối Máu họp mật với Việt Cộng, rồi còn ký vào tuyên ngôn ủng hộ chúng nó nữa.

Tôi hỏi:

- Làm sao anh biết?

- Đây nhé, linh mục Trần Đức Huynh từ Mỹ sang Paris chơi. Người Công Giáo hỏi ông ấy “Cha có tiền, sao không giúp mấy linh mục đang sống thiếu thốn ở Saigon?” Cha Huynh trả lời “Một đồng, tôi cũng không gửi cho các ông ấy. Họ đã từng đi họp hành với Việt Cộng ở Suối Máu, thì giúp đỡ thế nào được?Đã hợp tác với cái ác thì đương nhiên là chống lại điều thiện rồi. Việt Cộng dù có lươn lẹo trăm mặt khác nhau, nhưng cốt lõi của nó là quỉ Sa tăng. Họ đánh đu với tinh, thì nay đã vỡ mặt!” Chưa hết, linh mục Jean Mais có cho anh xem tài liệu của Dòng Truyền Giáo Hải Ngoại Pháp về vụ này. Ông cha này, trước đây ở trung tâm Đắc Lộ mà. Mấy ông cha Tây đã chống cộng là chống đến cùng, chứ không quay sang bắt tay chúng nó như mấy ông cha Việt Nam anh vừa kể…

Buổi tiệc càng lúc càng vui nhộn. Duyên Anh nói:

- Tôi đến đây đã một tuần. Các bạn thấy tôi đã khác ngày xưa. Bây giờ, tôi chỉ đến với những người bạn thân thôi, không dám la cà chỗ đông người nữa. Đ.m, chỉ còn mỗi một cái tay, một cái chân; nhỡ nó đánh nữa thì đi đứng làm sao được đây?

Trong lúc mọi người phá lên cười vì câu nói nửa đùa, nửa thật, anh tiếp:

- Có thằng chủ báo Việt nam bên Tây đưa cho tôi sáu trăm quan, bảo tôi gửi bài cho nó. Tôi gửi cho nó hai bài. Bẵng đi một dạo, nó gọi điện thoại, hỏi tôi sao không đưa bài nữa, tôi bảo “Chưa đưa tiền, chưa đưa bài.”

Trong lúc mọi người cười ồ vì câu đối thoại, một anh, trước là sĩ quan chiến tranh chính trị trên Đà lạt, nhắc kỷ niệm xưa:

- Anh Duyên Anh có nhớ ba mươi năm trước, anh lên Đà lạt chơi xì phé với tụi tôi không? Kỳ đó, anh thua, dù anh không ăn thịt vịt…

Duyên Anh:

- Thịt vịt, thì tôi không biết ăn, chứ không phải vì sợ xui mà không ăn. Nhưng tôi ăn tiết canh vịt được. Tiếc quá, hôm nay không có món tiết canh vịt!

Triều Khê:

- Đã có món bê thui chấm tương gừng pha ngọt, tôi sợ thêm tiết canh vịt vào, hai món đánh nhau, và các ông sẽ gặp rắc rối trên đường về…

Một người nói:

- Làm báo chí, lúc này đói lắm…

Duyên Anh gật gù:

- Báo chí, thì lúc nào chẳng vậy.

Người kia:

- Nhưng làm báo theo kiểu ông Vũ Bình Nghi thì mới sống được. Ở bên nhà bây giờ, tờ Công An và tờ Tuổi Trẻ là hai thằng bán chạy nhất. Tụi Tuổi Trẻ mỗi lần phát hành một trăm bốn mươi ngàn số…

Duyên Anh:

- Nói chuyện báo chí Việt Cộng thì nói làm cái gì? Bẩy tám chục triệu dân mà bán có hơn trăm ngàn số, thì có ra gì. Ở miền Nam, thời tao làm tờ Xây Dựng, chỉ in lại số báo Xây Dựng có tường thuật vụ xử Đặng Sỹ không, cũng đã hơn một trăm ngàn tờ rồi…Ở bên nhà bây giờ, văn nghệ chẳng còn gì nữa. Hơn mười năm trước, tao có viết một bài, đại khái “Hai mươi năm xưa, người miền Bắc vào miền Nam, gặp cỏ cây miền Nam lãng mạn, sông núi miền Nam lãng mạn,…

Một người xen vào:

- Gái Long Xuyên lãng mạn.

- … cho nên cái văn chương thời ấy cũng phải lãng mạn theo…”

Duyên Anh tiếp:

- Bây giờ chúng nó vào chiếm được miền Nam rồi; cỏ cây sông núi vẫn lãng mạn, nhưng con người không lãng mạn nổi nữa. Thì thử hỏi, làm sao có văn chương lãng mạn được?

Vũ Bình Nghi:

- Chúng nó có biết lãng mạn đ. gì đâu mà viết văn chương lãng mạn được. Chỉ lo sản xuất cho khỏi đói thôi cũng là may rồi.

Duyên Anh:

- Vì thế, hai mươi năm qua rồi, các anh ấy vẫn chẳng có được cái tiểu thuyết nào cho ra hồn cả.

Một người nói:

- Nhưng mà, tôi thấy tụi văn sĩ ngoài Bắc cũng viết được mấy truyện ra gì đấy chứ. Chúng nó in lại ở bên này rồi…

Duyên Anh gạt ngay:

- Tụi ngoài Bắc thì lại càng chết nữa. Chúng nó viết có ra gì đâu? Đ.m, chán lắm! Văn chương trong nước đã đ. ra cái gì rồi. Văn chương hải ngoại cũng chẳng ra cái gì hết. Mới đây, có một bà chuyên làm nghề cho vay nợ nhà, viết lách chẳng ra gì, mà cũng cố rặn ra một cuốn sách để được người ta gọi là nhà văn.

Vẫn anh bạn ban nãy:

- Tôi xin thưa với quý vị giấc mơ của tôi từ mười mấy năm nay, chưa làm được, thì bên Thúy Nga họ làm rồi. Đó là Tủ Sách Việt Nam, đọc vào băng cassette…Đây là một công tác văn hóa…

Duyên Anh lại ngắt lời anh bạn đang nói:

- Tủ Sách Việt Nam cái gì? Có phải Thúy Nga là thằng đầu tiên làm cái này đâu? Thằng Hoàng Anh Tuấn nó đã làm cái vụ này từ mười năm trước rồi. Nhưng mà sống không nổi đâu.

Vũ Bình Nghi:

- Duyên Anh này, mày còn nhớ hôm nọ, mày bảo với tao rằng “Thằng Thương Sinh chết rồi. Bây giờ chỉ còn Duyên Anh thôi” không?

Duyên Anh gật đầu. Vũ Bình Nghi tiếp:

- Như vậy, chúng tao yên chí ngồi uống với mày ở đâu cũng được. Bởi vì, hết sợ bị đánh nữa rồi.

Trong lúc mọi người cười ầm lên, Duyên Anh nói:

- Thằng Thương Sinh của tao chết rồi, nhưng lại vẫn còn những thằng Thương Sinh khác hay hơn tao nữa. Nói để mà nói vậy thôi, chứ đ.m…

Vũ Bình Nghi:

- Ban nãy, tao bảo mày giống Mai Thảo, là tao không nói đùa đâu đấy.

Duyên Anh phá lên cười:

- Vâng, thì anh bảo tôi rông dài, tôi lè nhè, tôi lẻm bẻm. Nhưng mà….mày là cái thằng con c. gì, mà mày bảo tao giống thằng Mai Thảo?

Cả bàn tiệc cười rộ lên. Duyên Anh tiếp:

- Mẹ nó, thằng Duyên Anh, nó vẫn còn trẻ nguyên. Mai Thảo nó già nua rồi, đ. cần nhắc đến nó nữa.

Vũ Bình Nghi:

- Không, tao thì vẫn ăn ngay nói thật. Nghe giọng mày giống Mai Thảo, thì tao nói giống vậy thôi.

Trong tiếng cười ồn ào của mọi người, Duyên Anh im lặng một thoáng, rồi gật gù:

- Ừ, có lẽ cũng giống thật đấy. Nhưng mà Mai Thảo bảy mươi rồi. Tao mới có sáu mươi thôi…

- Thì mày giống nó lúc nó sáu mươi.

- Đ. phải. Nhưng mà năm nó sáu mươi, mày thấy nó giống tao không? Tao thích lè nhè, là vì tao lè nhè cho vui vậy thôi. Nhưng nếu chúng mày không thích nghe tao lè nhè, thì kể từ giờ phút này, tao không thèm lè nhè nữa.

Một người hỏi:

- Nguyễn Đức Nhuận ngồi cạnh Duyên Anh, có sợ bị vạ lây gì không?

Có tiếng trả lời:

- Thì cũng mạt cưa mướp đắng thôi.

Duyên Anh nói:

- Thằng Nhuận thì có chửi bới gì ai đâu. Nó là gì nhỉ?

- Một thứ manager. Báo chí chửi nó là “lái giấy”. Nó bảo “thì chúng nó chửi tao cũng đúng thôi. Nhưng tao đã từng sửa Bố Già. Bảo tao là lái giấy, tao cũng giận chứ.”

Câu chuyện nhảy qua chuyện sữa thường và sữa low-fat. Duyên Anh nói:

- Sữa ở Mỹ không ngon bằng sữa Tây. Chúng mày phải uống thử sữa Tây, mới thấy sữa Mỹ không bằng một góc….

Một người ngồi phía đầu bàn lên tiếng:

- Mỹ với Việt Cộng sắp sửa chơi với nhau rồi.

Duyên Anh:

- Cứ để chúng nó chơi với nhau. Khi Việt Cộng có tòa đại sứ của chúng nó ở bên này rồi, ấy là lúc cho mình trực diện chiến đấu với cộng sản đó. Chúng ta sẽ dạy dỗ chúng nó thế nào là trò chơi dân chủ. Chúng ta sẽ làm một tờ báo để đánh nhau với chúng nó. Lúc ấy, những thằng nào thân cộng, theo cộng, hoặc chống cộng, sẽ lộ mặt ra hết…

Vũ Bình Nghi:

- Tao nghĩ, về căn bản, cộng sản đã không còn nữa…

Duyên Anh:

- Không, mày lầm rồi. Nếu cộng sản nó không còn nữa, thì tư bản nó sống với ai?

Triều Khê:

- Tư bản phải để cho cộng sản sống. Các anh thấy đó, Chúa có bao giờ giết Satan đâu? Bởi vì khi ấy, chỉ còn có THIỆN thôi, tôn giáo đâu còn lý do gì để tồn tại? Thành ra, thằng Mỹ không bao giờ chủ trương tiêu diệt cộng sản hết.

Vũ Bình Nghi nhắc lại câu ban nãy:

- Cộng sản nó không còn gì nữa. Chỉ còn một số nhân vật của chúng nó thôi…Chúng nó còn sống, vì những nhân vật này còn sống thôi. Về căn bản, thì nó tiêu rồi.

Duyên Anh:

- Không, căn bản của nó không tiêu đâu. Chẳng qua là Nga xô, nó thất bại về kinh tế, nên mới đành phải co lại, không bành trướng được như trước nữa. Thằng tư bản, nếu muốn, có thể đánh sụp thằng cộng sản bất cứ lúc nào. Nhưng nó không muốn thế. Còn mày nói nhân vật, thì thằng Gorbachev đó, nó chỉ lui vào bóng tối thôi. Chính nó là thằng cứu đảng cộng sản đấy.

Bàn tiệc ồn ào, mỗi người góp một ý về chuyện tư bản, cộng sản. Triều Khê phải lái câu chuyện qua hướng khác:

- Ban nãy, chúng mày bàn chuyện ra tuần báo, tiếp tục chuyện đó đi.

Vũ Bình Nghi:

- Làm tuần báo cũng dễ thôi. Điều kiện đầu tiên, là phải có tiền đã. Tiếp theo là nhân sự.

Duyên Anh:

- Tìm người cộng tác, thì chỉ cần mười người thôi, là đủ rồi.

Vũ Bình Nghi:

- Quảng cáo rất quan trọng. Quảng cáo có nhiều, tờ báo mới sống mạnh được. Cả thế giới này, không có tờ nào quảng cáo nhiều như báo của tao hết.

Quay sang Duyên Anh, Vũ Bình Nghi nói:

- Đ.m, hồi làm ở Xây Dựng, tao cũng khổ với mày lắm đó. Tao bị vợ mày chửi tơi bời, cũng vì mày thôi đấy!

Duyên Anh ngắt lời:

- Có phải mày muốn nói đến căn nhà của mày ở Biên Hòa không? Hồi ấy, tao có một em Tây lai ngon lành lắm. Tao mượn chìa khóa nhà mày, lấy Dauphine chở em tới. Lu nước sau nhà mày cạn, múc mãi mới được có một thau dùng cho việc rửa ráy. Đ.m, xong việc, tao mệt quá, nằm ngủ thêm hai tiếng nữa, mới lái xe về Saigon.

Một người nói:

- Thằng Duyên Anh này, cũng kiêu ngạo và ngông nghênh lắm đấy chứ!

Duyên Anh cao hứng:

- Không ngông nghênh, có đứa nào dám chửi từ Nguyễn Văn Thiệu trở xuống. Hồi tao làm ở Xây Dựng, thằng Nghi biết đấy, biết bao nhiêu là áp lực và đe dọa từ mọi phía; tao có biết sợ là gì. Vẫn cứ đứng thẳng mà đi thôi. Tòa soạn có mấy đứa đâu. Chỉ có Tường Tuấn, Vũ Bình Nghi, Triều Khê, và tao thôi. Phía Phật giáo, nhất là nhóm quá khích ở Ấn Quang, đã dọa san phẳng nhật báo Xây Dựng, chúng tao vẫn cứ mở cửa như thường. Rồi lúc dọn về nhà in Nguyễn Bá Tòng, chúng nó đến phá tòa soạn, đốt cả xe ô tô luôn. Vậy mà, tao vẫn đ. sợ chúng nó.

Một người trong bàn chợt lôi chuyện đánh đấm trên báo giữa DS và HDT ra bình luận:

- Thằng DS coi bộ lép vế, chửi không lại con HDT.

- DS thua là cái chắc. Chửi làm sao nổi đứa có đến hai cái mồm.

- Chơi với đàn bà, chỉ có lỗ thôi!

Duyên Anh nói:

- Bây giờ, HDT, hay bất cứ đứa nào, có chửi tao, tao cũng yên lặng cho chúng nó chửi thôi. Chẳng hơi đâu mà trả lời chúng nó.

Vũ Bình Nghi gật đầu:

- Kệ mẹ chúng nó. Đang ăn nhậu mà nghe chuyện chửi nhau bá láp, mất sướng!

Duyên Anh tiếp:

- Báo chí bên này kém xa hồi chúng tao làm báo bên nhà. Hồi ấy, tao hay đưa con tao đi học, và đón chúng nó về. Nhân vụ Việt cộng mưu sát tướng Kiểm, người có nhiệm vụ bảo vệ dinh tổng thống, ông tướng này bèn cho lính rào kẽm gai chặn con đường chạy qua nhà ông ta. Chỗ con tao học phải đi ngang qua đó. Tao mất cả tiếng đồng hồ chạy vòng vòng mới đến chỗ đón con tao. Về nhà, tao chơi liền một bài trên Con Ong về cái vụ cấm đường này. Báo vừa ra, hôm sau, ông tướng cho dẹp ngay kẽm gai, để dân chúng qua lại bình thường. Sang đây, nhiều đứa chẳng biết viết báo, cũng cứ hiên ngang ra báo. Chẳng còn ra cái thể thống gì nữa!

Trong khi ấy thì thằng Vũ Bình Nghi, bạn tao, ra báo quảng cáo, công khai xác nhận mình làm báo quảng cáo, chẳng cần văn chương, chẳng cần sứ mạng gì cả.

Một người hỏi:

- Duyên Anh định ra báo trào phúng với Hoàng Mạnh Hùng phải không?

- Không. Hoàng Mạnh Hùng không thể làm báo trào phúng với tôi được. Lối hài hước của anh ta thuộc thế hệ Hồ Xuân Hương, xưa quá rồi. Làm báo trào phúng bây giờ, là phải đi sát với thời đại, dùng ngôn ngữ của thời đại, và đôi khi, đi trước thời đại nữa. Người viết báo trào phúng, đôi khi bị mang tiếng là dùng ngôn ngữ tàn bạo, nhưng có phải người ấy muốn như thế đâu. Chính cái thời đại ấy tàn bạo quá, khiến cho ngôn ngữ cũng phải tàn bạo theo.

- Duyên Anh đọc Con Cò chưa?

- Rồi. Chúng nó đang cố gắng bước theo con đường Thương Sinh đã đi ba mươi năm trước. Mà tao nói thật với chúng mày, viết trào phúng, không phải dễ kiếm người viết đâu. Tao lấy một thí dụ, viết “Ông A chết rồi” thì thằng nào cũng viết được hết. Nhưng thằng viết trào phúng sẽ phải tùy trường hợp, để sử dụng hàng chục cách mô tả cái chết đó. Nó có thể viết ông A đã“đi ô tô bương, về đất, mặc sơ mi Tô Bia, mặc sơ mi Đức Bảo, hoặc đi tầu suốt…” Nhưng nếu một thằng sâu mọt, tham nhũng, ác ôn, khi chết đi, mình viết là nó “băng hà”, thì lại có tác dụng trào phúng ghê gớm lắm. Thằng viết hài hước, đi sát thời đại, nhưng có khi phải đi trước thời đại, sáng tạo chữ mới, luôn luôn mới, thì mới tồn tại được. Vai trò của báo hài hước quan trọng lắm, chứ chẳng phải chơi đâu. Hài hước để bảo vệ dân chủ. Không tin tao, chúng mày cứ sang Pháp, đọc thử tờ Le Canard Enchainé. Tờ báo này dám chửi từ tổng thống Chirac trở xuống, nếu làm những việc sai trái. Những đứa nào bảo báo hài hước đồng nghĩa với báo chửi bới, là không hiểu gì cả.

Đột nhiên, giọng Duyên Anh trở nên nghiêm trang:

- Tôi muốn nói với các anh em. Nếu trời cho tôi còn sống đến bảy mươi tuổi, tức là còn mười năm nữa thôi, thì trong mười năm tới, tôi sẽ chỉ viết văn hài hước, cho mọi người cười thôi. Thế nhưng, tôi chưa gặp những hoàn cảnh tốt để có thể làm được điều đó. Tôi chưa gặp được những người có phương tiện làm báo cũng có đồng quan điểm hài hước như tôi. Nên cũng đành phải chịu thôi…

Câu chuyện ở bàn tiệc nhậu cứ không đầu không đuôi như thế, kéo dài mãi đến gần mười một giờ đêm. Trước khi từ giã, Triều Khê giới thiệu Kim Khôi cho chúng tôi. Triều Khê nói, anh sẽ chỉ phụ trách layout và in bìa cho bốn cuốn sách thôi. Phần ấn loát, đóng sách, sẽ do Kim Khôi phụ trách. Trên đường về, Duyên Anh kể cho tôi nghe về báo chí ngoài Bắc trước 1954.

- Hồi ấy, có hai tờ mạnh nhất là Giang Sơn và Tia Sáng. HCB làm chủ nhiệm tờ Giang Sơn, lại phụ trách phần bình luận nữa, mới ghê gớm chứ. Anh phục ông ta lắm. Nhưng về sau, khi làm ở nhật báo Sống, thấy HCB hay đến chơi với Chu Tử, anh hỏi thăm thì biết thuở xưa, ông ấy có biết viết xã luận gì đâu. Toàn là nhờ người khác viết hộ thôi. Tam Lang cũng có thời viết phim trang nhất cho Giang Sơn…

- Tam Lang Vũ Đình Chí, ông cụ làm chung tờ báo với anh ở Tổng Nha Thanh Niên?

- Phải rồi. Bên Tia Sáng, thì có Hiền Nhân. Chủ nhiệm Tia Sáng là Ngô Vân.

- Em nhớ, năm 1953, ở Trung Linh, Bùi Chu, em có đọc tờ Tia Sáng này rồi.

- Về sau, vào Nam, Ngô Vân không làm báo nữa. Ông ấy quay qua làm thương mại.

Tôi thắc mắc chuyện hồi tối:

- Về vụ QG, tại sao anh ghét NXN như vậy?

- Nó đã từng theo Việt Cộng…

- Anh có chứng cớ gì không?

- Một thằng bác sĩ châm cứu ở Pháp cho anh biết.

- Bác sĩ thì làm sao biết được những chuyện ấy?

- Thằng này không phải là bác sĩ bình thường. Nó ở Pháp lâu rồi. Thời sinh viên, mấy chục năm về trước, không biết nó nhờ ai thi hộ, có được cái bằng bác sĩ. Nhưng nó chỉ châm cứu thôi, chứ không mổ xẻ gì cả…

- TĐS phải không?

- Sao em biết?

- Em có nghe anh HVĐ nhắc đến nhân vật này một lần.

- À, thế rồi, không hiểu vì sao, phòng nhì Pháp biết được chuyện này. Và nó bắt chẹt, ra điều kiện cho TĐS phải cộng tác với nó, cung cấp cho nó tất cả những tin tức về Việt kiều tại Pháp.

- TĐS cho anh biết những gì về NXN?

- Nó bảo, NXN vào bưng từ thời ông Diệm. Một thời gian sau, N. bỏ về Saigon. Ông Trần Kim Tuyến biết được chuyện này, cho người theo dõi, chưa kịp bắt, thì gia đình N. đã lo cho nó trốn sang Pháp học. Thành tài rồi, N. về nước làm cho Nguyễn Văn Hảo từ khi Hảo còn làm Quỹ Phát Triển Kinh Tế. Đến lúc Hảo lên làm phó thủ tướng, đặc trách kinh tế tài chánh, kiêm tổng trưởng nông nghiệp, hắn cài N. vào chức vụ phụ tá tổng trưởng tài chính. Cái điều đáng nói ở đây là N. làm phụ tá tổng trưởng, mà nó lại không phải đi học tập một ngày nào cả. Do đó, việc nó là cháu ruột của Nguyễn Văn Linh, tự Mười Cúc, thì chẳng có gì là lạ cả. Ở Saigon sau 75, dân chúng miền Nam đói khổ ra sao, không cần biết; nó vẫn sung túc lắm. Mai Thảo kể với anh, nhà nó có cả hầm ruợu ngoại quốc. Nó mời nghệ sĩ đến chơi. Văn Cao đã từng đến nhà nó. Cả TT nữa. Và trở thành người tình của nó một thời gian. Phạm Đình Chương và Mai Thảo cũng đến nhà nó mấy lần. Sống với Việt Cộng vài năm, nó vượt biên, nhưng mà vượt biên bằng phản lực Air France mới giỏi chứ! Từ Pháp, N. sang Mỹ, làm mặt trận với Hoàng Cơ Minh. Rồi cũng chính NXN là chủ chốt trong việc đuổi PVL ra khỏi mặt trận.

- Anh có bao giờ gặp NXN chưa?

- Có. Đến bây giờ, chắc nó còn cay anh lắm.

- Sao vậy?

- Thuở ấy, Nguyễn Văn Hảo nhờ anh làm tờ Cách Mạng Xanh. Anh đòi nhuận bút một triệu rưởi, hắn cũng bằng lòng. In xong rồi, chỉ chờ phát hành thôi, thì Việt Cộng đánh Ban Mê Thuật. Phải hủy bỏ mấy số báo ấy. Hủy luôn cả kế hoạch anh đưa cho Nguyễn Văn Hảo về việc huy động và sử dụng văn nghệ sĩ…

- Kế hoạch ấy như thế nào?

- Đại khái, anh đề nghị với Hảo là để vận động quần chúng thật hữu hiệu, chính quyền phải biết trọng dụng văn nghệ sĩ. Phải sử dụng đủ mọi bộ môn văn nghệ; đặc biệt bộ môn cải lương thì phải tận dụng hết mình cho tôi…Cuối tháng ba, 75, anh đến đòi tiền. Hảo bảo anh sang gặp NXN lấy trước một triệu đã. Hôm ấy, N. đang tiếp một thằng Tây. Nó bảo anh đợi một chút. Đúng năm phút sau, N. đem tiền ra. Chính nó đã đưa một triệu đồng cho anh. Như vậy, coi như Hảo và N. còn nợ anh năm trăm ngàn…

- Thế là, Nguyễn Văn Hảo nhờ anh làm tờ Cách Mạng Xanh. Anh làm xong hết rồi, nhưng chưa phát hành thôi. Mục đích tờ báo ấy là gì?

- Chỉ để phát cho nông dân trong ngày hội Cách Mạng Xanh thôi.

- Tức là vào dịp Người Cày Có Ruộng?

- Ừ. Anh đã mời được những nhà văn, nhà thơ cự phách cộng tác với tờ đặc san này. Phạm Duy gửi đến một bản nhạc, nhuận bút hai mươi ngàn. Mai Thảo viết một bài, bốn mươi ngàn. Những người viết khác là Phan Lạc Phúc, Hà Huyền Chi, Vũ Hoàng Chương…Nhiều lắm…

- Có Thanh Tâm Tuyền không?

- Không.

- Có Nguyễn Mạnh Côn không?

- Không.

- Mục đích của Cách Mạng Xanh là phổ biến chính sách nông nghiệp?

- Không. Những bài văn, bài thơ trong đó chỉ toàn viết về làng mạc, đồng quê, ruộng nương thôi.

- Họ định làm ngày hội ấy ở đâu?

- Chúng nó định tổ chức ở Sở Thú. Mời đại diện nông dân toàn quốc về. Anh đã ghi danh sách mời những nghệ sĩ cải lương thượng thặng, Bích Thuận, Phùng Há, Việt Hùng, Thanh Nga, Bạch Tuyết, Thành Được.

- Không có tân nhạc?

- Có chứ. Nhưng cải lương và cổ nhạc Nam phần là chính. Sẽ diễn liên tiếp hai ngày thứ bảy và chủ nhật..

Tôi hỏi:

- Anh nhớ hồi em đến thăm anh ở tòa soạn Tuổi Ngọc, đường Bùi Thị Xuân, gần trường Nguyễn Bá Tòng không? Anh kể cho em về liên hệ giữa anh và Nguyễn Văn Hảo. Lúc đó, dưới mắt anh, ông ta là một loại trí thức trong sạch, có lý tưởng phục vụ đất nước, và xứng đáng cho anh hợp tác. Anh nói ông ta quý trọng anh lắm, phải không?

- Mình quý hắn, giúp hắn, thì hắn cũng phải trọng mình chứ. Một buổi trưa, Hảo mời anh đi ăn cơm. Lúc ấy, hắn còn làm Quỹ Phát Triển Kinh Tế Quốc Gia. Trong bữa ăn, Hảo nói “ Tôi biết cuốn Bò Sữa Gặm Cỏ Cháy của anh bị cấm. Tôi cũng có một cuốn viết về kinh tế bị ngâm mãi, không được cho ra. Chẳng biết trong đó, anh viết cái gì mà bị cấm như thế?”

- Anh trả lời thế nào?

- Anh bảo “Cuốn đó, tôi viết cho thanh niên và thiếu nhi. Tôi chỉ nói lên sự thật về thế hệ trẻ tuổi thời ấy. Họ thiếu đủ mọi thứ phương tiện tối thiểu để sinh hoạt, hầu chuẩn bị phục vụ đất nước. Cũng giống như những con bò sữa, không được ăn cỏ tươi trên đồng xanh, mà chỉ toàn gặm cỏ cháy ở những vùng đất khô cằn. Thế thì làm sao bò cho sữa tốt được? Và làm sao trông mong các em thiếu nhi, thanh niên, và những người tuổi trẻ, khi ra đời, có thể làm việc hữu hiệu cho quê hương được? Tôi cũng viết về ngày Tết Trung Thu, khi ông Thiệu chỉ cho những em thiếu nhi ăn mặc sạch sẽ, mặt mũi sáng sủa, nói chung là con nhà khá giả, được vào Dinh Độc Lập ăn bánh và nhận đèn tổng thống phát cho. Còn con nhà bình dân, nghèo hèn, chẳng bao giờ được bước chân vào đó cả.” Anh cả tin, nghe Hảo nói hắn cũng có sách bị gạch bỏ như mình, nên tưởng Hảo ghê gớm lắm, và có cảm tình với hắn ngay…

- Anh cũng không tìm hiểu cuốn sách ấy là cuốn gì?

- Cuốn sách kinh tế gì đó, anh quên mất tên rồi. Mà có phải những bài kinh tế ấy do Hảo viết đâu. Hắn có một giáo sư trường luật làm cố vấn. Chính anh giáo sư này viết hầu hết những bài trong cuốn đó.

- Sau lần ấy, anh thường gặp Nguyễn Văn Hảo không?

- Có. Mỗi lần muốn gặp anh, Hảo lại cho Lê Đình Điểu gọi điện thoại, mời anh đến văn phòng hắn. Lần đầu tiên đến văn phòng phó thủ tướng của Hảo, anh hỏi “Anh có hách không?” hắn nói “Không, tôi chỉ khiêm tốn thôi”. Anh nói “Thế thì tôi về đây. Tôi chẳng có gì để nói với anh cả. Tôi tưởng anh là tiến sĩ Nguyễn Văn Hảo thì phải hơn những tiến sĩ khác chứ. Nghĩa là phải hách hơn họ chứ?” Nghe anh giải thích, Hảo vội nói “Như vậy, thì tôi hách chứ”. Việc đầu tiên Hảo nhờ anh làm là cuốn Kinh Tế Việt Nam…

- Anh mà viết về kinh tế?

Duyên Anh cười:

- Lý thuyết kinh tế, mình có biết chó gì đâu? Hảo đưa cho anh một số tài liệu. Anh đọc qua, rồi viết lại cho thật giản dị, dễ hiểu. Cứ một trang bên này anh viết, thì trang bên kia lại in những ảnh chọn lọc của Nguyễn Cao Đàm và Trần Cao Lĩnh. Riêng cuốn này thôi, hắn trả anh một triệu rưởi.

- Nhờ thế, anh có đủ tiền mua chiếc Pinto?

- Không những đủ, mà còn dư nữa. Đầu đuôi, có một thằng sinh viên du học ở Mỹ đem về chiếc Pinto, đời 74. Nhưng nhà đoan bắt đóng thuế nhiều quá, nó không có tiền trả, phải đậu xe trong nhà hoài. Nguyễn Long giới thiệu anh mua xe này. Anh trả có một triệu mốt, thằng nhỏ bán ngay.

- Xe còn mới không?

- Mới toanh. Lúc ấy cũng đúng dịp ông N. lên làm tổng trưởng tài chính. Anh tới nhờ ông ấy viết cho mấy chữ, để tụi nhà đoan khỏi làm khó dễ. Ông N. nói “Không cần giấy. Tôi cũng sắp sửa bãi bỏ mấy thủ tục đó.” Anh bảo “Nhưng từ nay đến lúc ông ra cái quyết định ấy, tôi không có xe đi.” Vậy là ông ấy viết tờ giấy giới thiệu. Anh ra nhà đoan làm thủ tục gấp, mọi chuyện dễ dàng. Xách xe về, chạy vung vít cả lên. Ngay tuần lễ sau, một thằng Tầu Chợ Lớn nhờ người quen dẫn đến xin anh cho nó coi xe. Nó gạ anh để lại cho nó năm triệu, nhưng anh từ chối. Bấy giờ, ở Việt Nam chỉ có bảy chiếc Ford Pinto. Bốn chiếc của tụi Mỹ rồi. Một thằng tỉ phú trong Chợ Lớn làm chủ hai chiếc, và một chiếc của anh thôi.

- Chiếc của anh màu xanh cánh chả, có hai cửa. Anh nhớ hôm anh lái xe, anh em mình đi Chợ Cũ chơi không?

- Ừ. Hôm ra Chợ Cũ là sắp tới màn di tản rồi. Anh thì thật sự không tha thiết gì đến chuyện di tản cả. À, ban nãy nói chuyện Nguyễn Văn Hảo, anh quên không kể cho em biết, Hảo còn nhờ anh làm chủ bút ba tờ báo hắn định cho phát hành ở Đà Nẵng, Saigon và Cần Thơ. Hắn nói “Tôi chỉ xin anh một điều thôi: Nhờ anh kèm cặp, dẫn dắt những ký giả miền Nam trong ba tờ báo đó”

- Ký giả miền Nam?

- Ý của Nguyễn Văn Hảo là muốn nhờ anh hướng dẫn và đào tạo một lớp ký giả mới của miền Nam. Hắn cho là báo chí bị ký giả gốc miền Bắc khuynh loát kỹ quá rồi.

- Ông ta định trả lương cho anh bao nhiêu?

- Hắn cũng hỏi anh câu đó. Anh nói “Lương của tôi không thể giống như lương những người làm việc cho chính phủ được. Năm trăm ngàn một tháng. Và quyền lợi, phụ cấp, tương đương tổng giám đốc.”

- Ông ta bằng lòng không?

- Hắn không trả lời ngay, bảo “phải trình với tổng thống đã.” Mấy hôm sau, gặp anh, Hảo nói “ Tôi nói chuyện với tổng thống rồi. Ông ấy hỏi tại sao tôi lại chơi với Duyên Anh. Tôi nói “ không biết ai nói sao về Duyên Anh, chứ tôi thấy anh ấy rất tốt.” Ông Thiệu hỏi tôi có tin được anh không, tôi nói tôi tin chứ. Tổng thống bảo tôi tin được, thì cứ làm đi”. Đó là nguyên văn lời Nguyễn Văn Hảo kể lại cho anh.

- Như vậy, Nguyễn Văn Hảo được Nguyễn Văn Thiệu tin dùng quá nhỉ?

- Hắn may mắn có số nhờ vợ. Vợ Hảo là Cao Thị Nguyệt, vợ góa của Ba Cụt. Họ không có con cái gì cả. Cao Thị Nguyệt vận động với Đặng Văn Quang và vợ Nguyễn Văn Thiệu, để Thiệu dùng Hảo…

- Dư luận cho rằng Nguyễn Văn Hảo do Việt Cộng cài vào chính quyền miền Nam, để giữ không cho ông Thiệu mang vàng đi. Anh có tin như vậy không?

Duyên Anh lắc đầu:

- Anh tiếp xúc với Hảo khá kỹ, và biết chắc hắn không thể nào là Việt Cộng nằm vùng được.

- Nhưng mới đây thôi, ông ta làm trung gian, để Việt Cộng hối lộ Ron Brown, bộ trưởng thương mại của Mỹ. FBI sắp bắt Nguyễn Văn Hảo, thì ông ta trốn về Việt Nam, và hiện được Việt Cộng che chở. Nếu không làm việc cho Việt Cộng, làm sao ông ta ở yên bên đó được?

- À, anh chỉ nhận xét về Nguyễn Văn Hảo của giai đoạn anh cộng tác với hắn thôi. Còn từ ngày Hảo sang Pháp, rồi qua Mỹ đến nay, anh chưa hề gặp lại hắn. Hảo có quay sang làm việc cho Hà nội không, anh không dám nói. Nhưng anh biết chắc chắn một điều, Hảo là một tay khôn lỏi…

- Như thế nào?

- Đây nhé, hôm cuối cùng trước khi mất Saigon, Hảo và Lê Quang Uyển, thống đốc Ngân Hàng Quốc Gia cùng leo lên nóc ngân hàng Việt Nam Thương Tín, chờ trực thăng Mỹ đến bốc đi. Chờ suốt đêm, cho tới sáng 30 tháng tư, trực thăng không đến. Trong lúc Lê Quang Uyển chán nản bỏ về nhà, Hảo nhanh chân chạy vào Dinh Độc Lập, trà trộn với Dương Văn Minh và bọn hàng thần lơ láo Nguyễn Văn Huyền, Vũ Văn Mẫu, Lý Quý Chung. Khi vào tiếp thu Dinh Độc Lập, Việt Cộng cũng tiếp nhận luôn đám đầu hàng này, trong đó có Nguyễn Văn Hảo. Vì thế, chẳng đứa nào trong đám này bị đi cải tạo hết. Còn Lê Quang Uyển, thì hơn một tháng sau, đi tù cải tạo. Do đó mà Hảo ở lại phục vụ cho Viêt Cộng. Nếu có thay đổi gì ở Hảo, thì chỉ là vào giai đoạn sau này thôi. Ở miền Nam sau 75, có hai tiến sĩ kinh tế của VNCH được Việt Cộng dùng lại là Nguyễn Xuân Oánh và Nguyễn Văn Hảo. Đúng như ông Ngô Đình Nhu đã nhận xét, bọn trí thức này chỉ là những anh chẳng có tư cách hay lý tưởng gì cả. Họ chỉ phù thịnh, thấy gió thổi chiều nào, là theo chiều ấy thôi. Quan niệm sống của họ là “nếu anh mạnh, mà anh cho tôi ra rìa, thì tôi bất mãn, chống đối anh. Còn nếu anh để ý đến tôi, lại cho tôi tí ti quyền lợi, thì tôi sẽ ra sức làm việc cho anh thôi.” Do đó, không có cái chuyện hai anh trí thức này tình nguyện ở lại “phục vụ đất nước”, như một số người tưởng đâu. Họ phải ở lại, chỉ vì âm mưu trốn chạy ra nước ngoài bất thành thôi. Đ.m, Nguyễn Xuân Oánh thì cộng sản làm sao được? Chỉ mê gái thôi. Và mê quyền hành nữa. Còn Nguyễn Văn Hảo đã định trốn cộng sản, thì làm sao là cộng sản được?

- Nhưng nếu đã định trốn thì tại sao ông Hảo còn cố giữ 18 tấn vàng lại?

Duyên Anh cười khẩy:

- Anh ấy chỉ nói phét thôi! Trước hôm chạy sang Đài Loan, Nguyễn Văn Thiệu và thủ hạ còn đầy đủ quân đội, súng ống. Nếu chúng nó muốn chuyển vàng đi, sức mấy một anh dân sự như Nguyễn Văn Hảo dám cản chúng nó? Thằng nào lúc ấy dám đứng ra ngăn cản súng đạn?

- Nguyễn Văn Hảo lớn tuổi hơn anh không?

- Không. Hắn cũng sinh năm 1935. Lúc Hảo đề nghị anh làm việc cho hắn, anh hỏi “Anh có biết tôi học hành đến đâu không?” Hảo nói “ Có chứ. Bạn bè và đàn em tôi nói, anh chỉ học có ba niên khóa ở trung học thôi, còn lại thì dở dang hết.” Rồi hắn hỏi anh “Nhưng mà tại sao anh lại giỏi thế?” Anh nói “Kinh tế là lãnh vực của anh, tôi không biết gì. Nhưng nếu muốn biết, thì cũng dễ thôi. Tôi sẽ viết ra một số câu hỏi để hỏi anh. Anh trả lời đầy đủ những câu hỏi ấy, thế là tôi đã có bằng tiến sĩ của anh rồi.” Hắn cười, bảo anh “Tôi dùng anh, là vì tôi thích anh, và biết anh có thể làm việc được, nhất là công việc báo chí. Vì đó là nghề của anh rồi.”

- Khi anh đặt câu hỏi “ Anh có hách không”, là anh muốn thử cái gì nơi Nguyễn Văn Hảo?

- Anh muốn thử xem Hảo có kiêu hãnh hơn những thằng tiến sĩ khác không; bởi vì có kiêu hãnh, thì hắn mới không sợ những thằng đó. Anh bảo “Tôi hỏi anh vậy, vì tôi biết anh dùng tôi rồi, có những thằng tiến sĩ khác sẽ chê anh, rằng “ thằng Duyên Anh thì có ra cái gì?” Lúc ấy, nếu hách, anh sẽ trả lời chúng nó “ Ừ, thằng Duyên Anh chẳng ra gì cả. Nhưng tôi dùng nó đấy.”

- Như vậy, anh còn kiêu ngạo hơn cả Nguyễn Văn Hảo nữa!

Duyên Anh cười phá lên:

- Đ.m, Duyên Anh hỗn như vậy đấy! Chưa bao giờ có, và cũng chẳng bao giờ có lúc nào anh hỗn hơn giai đoạn đó cả.

- Giai đoạn hỗn nhất, và cũng sáng giá nhất của Duyên Anh.

- Ừ, sáng giá thật đấy chứ. Anh có thể nói, ở Việt Nam thời ấy, không có một nhà văn, nhà báo nào thành công như anh. Và hỗn như anh.

- Mặc dù lúc ấy, anh chưa tới bốn mươi.

- Một thầy tướng số bảo anh “Từ năm 1968 đến 1972 là lúc ông thành công nhất, sau đó, ông sẽ xuống, và xuống thảm thương lắm. Nhưng rồi sẽ lên trở lại.”

- Anh tin không?

- Tin thế nào được? Nó nói toàn những chuyện mình đã biết rồi. Anh tin là tin ở mình thôi. Mấy anh thầy tướng số và thầy bói, hễ cứ ăn tiền của thiên hạ để sống, thì anh nào cũng thế thôi. Chỉ dựa dẫm, nói theo ý thân chủ; có thế người ta mới cho tiền chứ…

- Xe đã về đến nhà. Trời khuya. Tôi đưa Duyên Anh về phòng anh, rồi lại bàn viết, ghi tóm tắt những điều anh vừa kể vào nhật ký.