hanh tra Spence và Hercule Poirot ngồi đối diện.

- Tôi không nói là ông không phát hiện được gì đáng chú ý - Spence chậm rãi nói - Tôi còn tin là ông đang đi đúng đường... Nhưng tất cả còn rất mỏng manh, cực kỳ mỏng manh.

Poirot gật đầu:

- Tôi cũng nghĩ vậy. Chưa đủ! Cần có gì khác nữa.

- Lẽ ra tôi phải để ý tờ báo ấy...

- Ông không cần phải tự trách mình đã bỏ qua nó... Lúc ông điều tra, vật đó ai mà để ý. Vụ việc bấy giờ tỏ ra vô cùng đơn giản: giết người lấy của. Rõ như ban ngày. Ai hơi đâu đi tìm xa hơn?

Spence chưa chịu:

- Về lọ mực, cũng thế!

- Sở dĩ tôi biết, chỉ do tình cờ!

- Có thể! Nhưng ông đã chú ý ngay. Tại sao?

- Đơn thuần chỉ là vì có ý kiến nói là chắc bà Mac Ginty cần viết thư... Viết một lá thư, với ông, với tôi là việc bình thường... Nhưng với bà Mac Ginty, lại khác!

Spence thở dài, đặt lên bàn bốn bức ảnh.

- Đây là những ảnh ông yêu cầu tôi tìm, vẫn là ảnh báo Sao chổi Chủ nhật đã dùng. Có nét hơn một chút, nhưng chỉ đến thế thôi... Khó mà tìm thấy trong ảnh chi tiết nào có ích, hình dáng một cái tai chẳng hạn... Chưa kể tóc, nó thay đổi hàng ngày... Sợ rằng nó chẳng giúp gì cho ông.

- Ông đồng ý là Vera Blake không liên quan trong vụ này?

- Tôi tin thế. Nếu mụ ta có mặt ở Broadhinny, mọi người sẽ biết, vì tính mụ ta là luôn mồm kể khổ.

- Được. Còn những người khác, ông biết thêm được gì?

- Tôi đã cố hết sức... Sau khi Craig bị kết án, Eva Kane đã rời nước Anh. Tôi còn biết tên mới của bà ta: Hope [1] Hay không?

- Rất lãng mạn - Poirot nói - Nàng Evelyn Hope xinh đẹp không còn nữa... Đó là thơ của một thi sĩ nước Anh, chắc bà ta có biết... Mà hình như tên bà ta đúng là Evelyn?

- Tôi nghĩ là đúng, mặc dù vẫn gọi tắt là Eva. Nhân tiện nói đến mụ, tôi xin thêm: cảnh sát hoàn toàn không đồng ý với những gì nói trong bài báo.

Poirot cười:

- Ý kiến của cảnh sát, chẳng chứng minh điều gì... nhưng cần tham kháo. Vậy về Eva Kane cảnh sát nghĩ thế nào?

- Họ nghĩ Eva Kane không phải là nạn nhân vô tội khiến ai nấy phải xót thương đến thế. Hồi đó tôi mới nhận công tác, nhưng có nghe thanh tra Traill nói về vụ này. Theo ông ta, Eva không chỉ chủ mưu thủ tiêu bà Craig, mà chính cô ta làm việc đó. Một hôm, về đến nhà, Craig đã thấy cô bạn gái làm xong mọi việc. Cô ta bảo cứ để mọi ngươi coi là chết tự nhiên, nhưng Craig cẩn thận hơn, không muốn mạo hiểm, đem xác vợ chôn dưới hầm, rồi bịa ra chuyện vợ đi dưỡng bệnh ớ miền Nam nước Pháp và chết tại đó. Khỉ việc vỡ lở, hắn nhận hết về mình, nói rằng Eva không biết gì. Rất khó chứng minh khác đi. Độc dược có sẵn trong nhà, người này hay người kia đều có thể sử dụng. Eva đóng kịch rất giỏi vào vai người ngơ ngác, sợ hãi, không hay biết. Thanh tra Traill biết rõ là cô ta, nhưng chịu không thể chứng minh.

Im lặng một lát, Spence tiếp:

- Tất cả những điều trên, tôi báo cáo với ông để biết, chứ Traill không kết luận.

- Tôi xin ghi nhận, và rất chú ý rằng có thể chính Eva Kane đã giết và như vậy mụ còn có thể tiếp tục lần nữa, khi cần. Ta sang đến cô sau, Janice Courtland!

- Tôi đã đọc hồ sơ - Spence nói - Mụ này cũng gớm lắm, đáng phải treo cổ như ai. Giữa chồng và vợ, khó nói ai hơn ai, thật “xứng đôi vừa lứa”. Còn anh bạn trai si mê mụ ta, mụ giật dây thế nào cũng được, sai phái gì cũng làm. Nhưng chớ quên rằng ở hậu trường còn một kẻ rất giàu mà mụ ta luôn nghĩ tới, và sở dĩ mụ muốn loại bỏ tay chồng, là để trở thành vợ của tay giầu có kia.

- Vậy mụ đã lấy hắn chưa?

- Không rõ.

- Mụ đã đi khỏi nước Anh. Rồi sao nữa?

- Mụ được tự do, không bị truy cứu gì. Nay ra sao ư? Không biết.

Poirot nhìn vào tấm ảnh cuối cùng.

- Đến cô bé Lily Gamboll!

- Nó còn vị thành niên nên không bị kết án, và đưa vào nhà trừng giới, ở đây nó có hạnh kiểm tốt. Học đánh máy, tốc ký, nên khi ra tìm được việc làm. Đã làm ắt tốt và, theo tin cuối cùng, đang ở Ireland. Tôi nghĩ có thể gạt cô ta sang bên, giống Vera Blake. Dù sao, cô ta lúc đó mới mười hai tuổi và hành động trong một thoáng khùng điên... Có thể loại cô ta ra ngoài. Ông nghĩ sao?

- Tôi sẵn sàng để một bên nếu không có con dao thái thịt. Lily Gamboll đã chém bà cô bằng dao thái thịt, và bà Mac Ginty theo người ta nói, bị giết bằng một vật có thể cũng là dao thái thịt.

Spence gật đầu:

- Ông nghĩ cũng phải... Bây giờ, ông hãy nói quan điểm của ông ra sao? Ở Broadhinny đang có mặt một trong những phụ nữ mà báo Sao chổi Chủ nhật nói tới?

Poirot mở sổ tay:

- Trước hết, hãy xét về tuổi tác. Eva Kane, nếu còn sống, xấp xỉ sáu mươi, và con gái khoảng giữa ba mươi và bốn mươi. Lily Gamboll cũng độ chừng ấy. Cuối cùng là Janice Courtland, vào độ tuổi năm mươi.

Spence gật đầu, không nói gì.

- Trong số những người dân Broadhinny - Poirot tiếp - chủ yếu ta xét những người mà bà Mac Ginty đến giúp việc. Ta chưa tính đến những nhà bà chỉ thỉnh thoảng đến giúp đôi ba bữa, chỉ kể những nhà bà tới thường xuyên. Giả thử, ở một trong số nhà này, bà đã nhìn thấy... rất có thể là một tấm ảnh. Đồng ý không?

- Đồng ý.

- Tính tuổi tác, thì người đầu tiên “có khả năng” là bà Wetherby, bà Mac Ginty còn đến làm việc nhà bà này đúng hôm mình chết. Bà Wetherby ở vào cái tuổi của Eva Kane ngày nay. Con gái bà Wetherby, có lẽ là với người chồng trước, cũng ở tuổi của con gái Eva Kane.

- Nhìn ảnh, liệu có...?

- Trả lời: không. Ông bạn ơi, nhớ rằng ta không so người với ảnh. Vì như phương ngôn Pháp nói, quá nhiều nước đã chảy qua cầu. Điều duy nhất có thể khẳng định, bà Wetherby hồi trẻ phải rất xinh đẹp, xem cung cách của bà bây giờ thì biết. Bà ta không khỏe, nhưng có thể nói Eva Kane xưa cũng thế, hơn nữa ta cũng chưa rõ, để ám sát bà Mac Ginty có cần bỏ ra nhiều sức lực thể chất hay không. Chỉ biết rõ điều này khi tìm ra hung khí. Bấy giờ ta mới biết nó có dễ cầm không, lưỡi có sắc không, vân vân và vân vân...

- Đúng. Vậy mà hung khí vẫn tuột khỏi tay chúng ta...

Ông nói tiếp:

- Về gia đình Wetherby, tôi không thể nói gì hơn, chỉ biết là ông Wetherby tính tình có lúc rất khó chịu. Cô con gái rất quý mẹ và căm ghét bố dượng, cần nhớ lấy chuyện đó. Có thể cô con gái đã giết để quá khứ bà mẹ khỏi đến tai bố dượng; bà mẹ cũng có thể giết vì lý do tương tự; mà ông bố dượng rất có thể trở thành kẻ giết người để tránh “tai tiếng”. Ta biết đã có bao vụ án xảy ra chỉ nhằm để cứu vãn cái danh tiếng bề ngoài. Và gia đình Wetherby gồm “những người rất đàng hoàng”.

Spence hất hàm vẻ đồng tình:

- Vậy giả thuyết Wetherby có vẻ là hợp lý nhất?

- Ý kiến tôi là vậy. Ở Broadhinny, chỉ còn một người nữa, tính về tuổi, có thể là Eva Kane. Đó là Upward. Song xem ra bà ta không thể giết bà Mac Ginty vì hai lý do. Thứ nhất, bà ta thấp khớp, suốt ngày ngồi xe lăn... Thứ hai, bà Upward có vẻ tính tình độc đoán hơn là mềm mỏng, không đúng với tính cách mà ta biết về Eva hồi trẻ. Đành rằng với tuổi tác, tính cách được khẳng định, và cái mà ta gọi là “tính tình” chỉ xuất hiện khá muộn.

- Vậy bà Upward cũng có thể là một Eva, nhưng chưa chắc chắn?

- Đúng.

- Còn ở Broadhinny này, không ai có thể là Janice Courtland.

- Tôi không thấy ai có tuổi trùng với tuổi Janice Courtland ngày nay. Ngược lại, có ba phụ nữ tuổi chừng ba mươi, có thể là hoặc Lily Gamboll hoặc con gái của Eva Kane. Đó là Deirdre Henderson, bà Rendell và bà Carpenter.

- Liệu giả thuyết có ứng vào một người nào?

- Con gái Eva cao hay thấp, tóc nâu hay tóc vàng? Ta không biết. Đó là so với Deirdre Henderson. Hãy xem hai người kia!... Điểm đầu tiên đáng chú ý: bà Rendell sợ hãi điều gì.

- Có khi bà ấy sợ ông?

- Tôi cũng nghĩ thế.

- Thế thì rất có ý nghĩa!.. Ông nói bà Rendell có thể là con gái Eva hoặc là Lily Gamboll. Bà ấy tóc vàng hay nâu?

- Vàng.

- Cô bé Lily Gamboll tóc vàng.

- Bà Carpenter cũng tóc vàng. Bà này thuộc loại tiêu hoang.

- Bà có đẹp không? Không biết, chỉ biết đôi mắt thật tuyệt vời, đôi mắt rất to, rất xanh... Ông có biết lúc bà ấy lao ra cửa sổ gọi chồng, tôi nghĩ gì không? Tôi liên tưởng đến một con bướm tuyệt mỹ. Bà ấy vướng víu các đồ đạc, hai tay quơ đằng trước như người mù...

Spence cười thông cảm:

- Một con bướm tuyệt mỹ!... Ông Poirot, ông lãng mạn quá!

- Không đâu. Ông bạn Hastings của tôi mới lãng mạn, tình cảm, điều ấy thì rõ. Tôi, tôi chỉ thực tế, rất thực tế, và sáng suốt. Điều tôi đang cố giải thích để anh hiểu, là khi một người đàn bà biết vẻ đẹp của mình chủ yếu ở đôi mắt, thì dù cận thị đến thế nào, người ấy cũng tránh đeo kính càng ít càng tốt, thậm chí không dùng kính nữa, dù làm thế chỉ nhìn thấy lờ mờ, không nhận rõ các khoảng cách.

Vừa nói Poirot vừa lấy ngón tay chỉ vào ảnh của bé Lily Gamboll, lưu ý Spence những mắt kính to tướng làm mặt nó dại hẳn đi.

- Vậy anh nghĩ bà ấy là Lily Gamboll?

- Không, tôi đưa ra giả thuyết, thế thôi. Lúc bà Mac Ginty chết, bà Carpenter chưa phải bà Carpenter. Góa bụa do chiến tranh, sống eo hẹp trong một nhà thợ thuyền, bà ta đính ước với một người lân bang, ông này rất giầu, rất tự mãn, lại đang nuôi nhiều tham vọng chính trị. Thử hỏi nếu Guy Carpenter phát hiện rằng mình sắp lấy một phụ nữ nguồn gốc hèn kém, lúc nhỏ đã nổi danh vì giết bà cô, hoặc biết rằng mình sắp gán họ của mình cho con gái của Craig, một trong những tên tội phạm lừng danh thế kỷ, thì anh ta có chịu hay không? Ông chắc sẽ trả lời tôi: “Nếu anh ta thực lòng yêu...” Nhưng tôi, thì tôi cho rằng Carpenter, mà tôi nhận xét là một kẻ ích kỷ, hiếu thắng, lo lắng đến danh giá, chắc chắn sẽ bãi hôn ngay. Cho nên tôi nghĩ bà góa trẻ Selkirk - lúc đó bà mang họ ấy - phải giữ làm sao cho không một tiếng tăm nào lọt vào tai vị hôn phu mà bà nhất định phải bám riết.

- Vậy là bà ấy đã giết?

- Xin nhắc lại, tôi chưa biết gì hết. Tôi chỉ đặt ra các khả năng, về bà Carpenter, điều chắc chắn là bà ấy dè chừng tôi, bà ấy cảnh giác. Và bà ấy sợ.

- Dấu hiệu không hay.

- Đành thế... Nhưng chúng ta chớ vội hấp tấp!... Chúng ta như người đi săn, lũ chó đã khua cho một đàn gà gô bay lên. Tuy nhiên, ta chỉ được bắn vào một con nhất định, trước khi bóp cò ta phải biết chắc con gà gò ta ngắm là con đúng nhất. Có những con sẽ bay mất, chẳng có gì phải sợ. Chúng ta biết, nhưng chúng không biết. Rất có thể là hồi bà Carpenter còn ở góa, đã có một vài tin nào đó hớ ra, không nghiêm trọng, nhưng phiền toái. Không phải vô cớ mà bà Carpenter nói toẹt với tôi rằng bà Mac Ginty là một mụ nói dối!

Spence đưa tay lên gãi mũi:

- Ông Poirot, nói thẳng ra đi! Thực lòng, ông nghĩ thế nào?

- Tôi nghĩ gì, không quan trọng. Tôi phải biết đã. Mà đến giờ...

Poirot không nói hết câu. Sau một phút im lặng, Spence nói:

- Phiền một cái là ta chẳng chắc cái gì, chẳng có lý do chính đáng gì để ngờ người này hay người kia, chúng ta chỉ đặt giả thuyết, những giả thuyết quả là mong manh. Tôi đã nói rồi, tất cả quá mong manh! Có phải vì những lý do ta vừa điểm qua, mà người ta giết thật hay không?

- Điều đó là tùy - Poirot đáp - Tâm lý gia đình là rất phức tạp, và ta biết rất nhiều kẻ coi trọng sự kính nể của mọi người. Đây không phải là những nghệ sĩ, kẻ du mục, mà là những người tử tế, “đàng hoàng”. Người “đàng hoàng” phải giữ mình luôn “đàng hoàng”. Mình là nhân vật chính của một vụ án ầm ĩ một thời, hoặc là con gái của nhân vật ấy, nhưng không ai biết đến quá khứ ấy. Họ nghĩ bụng: “Chồng mình sẽ không bao giờ biết! Thà chết còn hơn...”. Hoặc: “Con gái ta không bao giờ được biết! Thế thì bằng chui xuống đất!...”. Thế là, một hôm người ta nghĩ: thủ tiêu bà Mac Ginty đi là đơn giản hơn cả...

- Đấy là ông nói bà Wetherby?

- Chưa đâu! Đấy là thử nói xem có hợp lý không, thế thôi. Thực ra, xét theo tính cách, bà Upward có thể là người giết, hơn bà Wetherby. Bà ta là người cứng rắn, rất kiên quyết, và rất cưng chiều anh con trai. Tôi tin là bà ta có thể làm bất cứ điều gì để con bà vẫn nhìn bà như một phu nhân đáng kính nể.

- Nếu vỡ lở, sẽ rất tai hại cho bà?

- Riêng tôi, tôi cho là không hẳn. Tôi có cảm giác Robin Upward là một thanh niên chạy theo thời thượng, rất ích kỷ và không yêu mẹ như mẹ yêu mình.

- Giả dụ bà Upward chính là Eva Kane. Robin liệu có đi đến giết người để tránh cho mọi việc vỡ lở?

- Chắc chắn không! Hắn sẽ tìm cách lợi dụng tình thế, lấy đó làm cơ hội tốt để quảng cáo cho kịch tác gia Robin Upward. Tôi không hình dung anh ta giết vì yêu mẹ hay để giữ sự nể trọng của bà con. Và nếu anh ta có thể trở thành sát nhân, thì hoàn toàn chỉ vì phục vụ lợi ích của chính Robin Upward.

Spence thở dài thườn thượt:

- Thế thì chỉ còn cách tiếp tục, khui nữa vào quá khứ của các vị này. Có thể tìm ra cái gì, nhưng rất mất thời gian! Chiến tranh làm nhiệm vụ ta thêm phức tạp. Nhiều hồ sơ lưu trữ bị mất, mà cái nào có gì hay thì cũng dễ bị họ lợi dụng để thủ tiêu... Giá chỉ có một kẻ tình nghi, còn dễ. Đằng này, cả một lô! - Nhưng rồi ta sẽ loại trừ dần! - Poirot nói.

Poirot từ giã thanh tra Spence, mang theo suy nghĩ lạc quan ấy, nhưng ông tự thấy nó không phản ánh đúng ý tưởng thực của mình. Giống như Spence, ông thấy thời gian còn ít quá. Chà! Nếu ông có thêm thời gian...

Một mối ngờ vực cũng day dứt lòng ông... Cái lâu đài mà Spence cùng ông xây dựng ấy, nó có đặt trên nền móng thật vững chãi? Biết đâu, James Bentley chẳng là thủ phạm thực...

Ông không muốn tin điều ấy, nhưng không thể không nghĩ đến cuộc trò chuyện với James Bentley. Một lần nữa ông nhớ lại, lúc đang đứng trên sân ga Kilchester, để chờ tầu về Broadhinny. Ngày phiên chợ, nên người rất đông... Cửa chưa đóng nên dòng người ùn ùn chảy vào.

Poirot cúi người xuống để ngó đường tầu. Tầu tới kia rồi! Nhà thám tử định đứng thẳng người lên thì cảm thấy ai hích vào bên hông mình rất mạnh, rõ ràng là cố ý. Mất thăng bằng, ông ngã chúi về phía trước. Nửa giây sau, chắc ông đã nằm dưới bánh tàu hỏa nếu không có một bàn tay mạnh mẽ tóm cổ ông kéo lại về phía sau. Bàn tay đó là của một quân nhân, một hạ sĩ quan cao lớn. Poirot đứng bên cứ như người tí hon.

- Ông già sao thế? - Anh ta nói khi Poirot chưa hoàn hồn - Có chuyện gì? Ông chóng mặt ư?... Chỉ một chút xíu, là ông ăn bánh tầu rồi đấy...

- Không sao! - Poirot nói - Thật quả anh đã cứu tôi, xin vô vàn cảm ơn.

Sự việc xảy ra không ai để ý. Người xuống, người lên ào ạt. Viên hạ sĩ quan giúp Poirot lên tàu, tìm được một chỗ ngồi.

Suốt chặng đường, suy nghĩ của Poirot hướng tất cả vào chuyện vừa rồi. Ông thấy không cần thiết nói rõ với viên hạ sĩ quan. Nhưng rõ ràng có kẻ đã đẩy ông... Từ khi bắt đầu điều tra, ông đã theo lời khuyên của Spence, luôn luôn cảnh giác. Nhưng hiểm họa chưa thể hiện ra, nên ông đã hơi lơ là. Thật sai lầm. Trong những lần tiếp xúc ở Broadhinny, kẻ nào đã thấy mình bị ám chỉ, do đó sợ hãi, quyết bằng mọi giá buộc Poirot phải chấm dứt mọi tìm tòi, từ đó ngăn cản việc mở lại hồ sơ vụ án Mac Ginty.

Về đến Broadhinny, Poirot đến ngay trạm điện thoại công cộng của nhà ga, gọi thanh tra Spence:

- A lô, ông Spence? Tôi có tin mới đây, rất ly kỳ!... Có kẻ định giết tôi!... Không, hú vía, tôi không xây xát gì. Hắn định đẩy tôi xuống đường tầu... Ai? Tôi không biết, nhưng sẽ tìm ra, tôi hứa như vậy... Vì bây giờ, ta biết chắc đang dò theo con đường đúng!