hu nghĩa trang chiếm lĩnh một dải đất tương đối rộng gần đỉnh đồi. Những lối đi hẹp rải sỏi chạy díc-dắc giữa những ngôi mộ, những bụi đỗ quyên được cắt tỉa cẩn thận đứng rải rác đây đó như những con cừu đang gặm cỏ. Có một hoặc hai hàng đèn thủy ngân, uốn cong lên như một mũi vĩ cầm, hướng mặt xuống khoảng không bên dưới, tỏa ánh sáng trắng phi tự nhiên lên mọi ngóc ngách của khu đất.

Chuột dừng xe trong khu rừng ở góc đông nam của nghĩa trang và quan sát những con đường đêm bên dưới, tay hắn quàng lên vai cô. Tất thảy những ánh sáng ấy. Cả thị trấn trông như được nấu chảy thành một lá nhôm duy nhất, vẫn còn đang phát sáng trong khuôn. Hoặc không thì một con ngài khổng lồ vừa mới rắc những hạt phấn vàng của nó lên khắp mọi thứ.

Cô khép mắt lại một cách mơ màng và thu mình vào cạnh người Chuột. Từ vai trở xuống, Chuột cảm nhận được khối lượng nhỏ bé của cơ thể cô. Sức nặng ấy, mang lại cảm giác thật lạ kỳ. Sinh vật này có thể yêu một người đàn ông, sinh con, già đi, và rồi chết; sao có thể tin được sự tồn tại của cả một người lại nằm trong một khối lượng như thế. Chuột lấy ra một điếu thuốc từ bao và châm lửa. Cứ chốc chốc một luồng gió biển lại cuốn phăng lên trên đỉnh đồi từ bên dưới và lay những chiếc lá thông xào xạc. Có thể cô đã ngủ luôn rồi. Chuột đặt tay hắn lên má, rồi chạm một ngón tay hắn vào bờ môi của cô. Hắn cảm thấy hơi thở của cô, ấm nóng và ẩm ướt.

Không rõ vì sao mà nghĩa trang lại trông giống như một dự án nhà chưa xây xong hơn là một khu mộ. Hơn nửa số ô vẫn còn đang để trống. Đó là bởi vì những người được phân vào những ô ấy vẫn còn đang sống. Thường thường, vào những buổi chiều chủ nhật, một vài người sẽ lái xe lên đây với gia đình để xem qua nơi an nghỉ của họ trong tương lai. Họ ngắm nhìn ra khoảng đất từ phần bia đá đã được dựng sẵn tại chỗ, Ừm, quang cảnh đẹp, mùa nào hoa nấy, không khí trong lành, bãi cỏ được chăm chút, có cả vòi phun nước. Và không có con chó hoang nào bén mảng tới chỗ đồ thắp hương.

Thế nhưng trên tất cả, họ sẽ bị ấn tượng bởi cái không khí tươi vui và khỏe khoắn. Họ sẽ ngồi xuống một băng ghế để ăn những hộp cơm trưa của họ, bụng đầy hài lòng, và rồi lại trở về với những xô bồ thường nhật của cuộc đời họ.

Cứ sáng và tối người lao công sẽ tới để cào lại những lối đi lát sỏi sao cho bằng phẳng. Thế rồi ông ta sẽ xua đuổi bất cứ đứa nhóc nào đang nhắm tới lũ cá chép trong cái ao trung tâm. Và như thể thế vẫn là chưa đủ, mỗi ngày ba lần – vào lúc chín, mười hai và sáu giờ – một phiên bản hộp nhạc của bài “Old Black Joe” sẽ réo lên từ những chiếc loa đặt xung quanh khu đất. Chuột không bao giờ ngộ ra việc có cái nghĩa lý gì trong việc chơi nhạc ở đây, mặc dù hắn phải thừa nhận rằng được nghe “Old Black Joe” chơi trong nghĩa địa hoang vắng vào lúc sáu giờ tối dưới làn ánh sáng đang tàn dần chắc chắn phải là một trải nghiệm ra trò.

Đến sáu rưỡi tối, người lao công sẽ trở về miền đất bên dưới bằng xe buýt, và sự im lặng tuyệt đối sẽ bao trùm lên vong quốc này. Kế đến những cặp đôi sẽ bắt đầu có mặt để âu yếm nhau trên xe của họ. Tới mùa hè, những chiếc xe sẽ xếp thành một hàng đúng nghĩa dọc theo cánh rừng.

Khu nghĩa trang do đó có một vị trí đặc biệt quan trọng trong những năm tháng mới lớn của Chuột. Hồi học cấp ba trước cả khi biết lái xe, Chuột đã chở mấy đứa con gái đi lên mấy con đường dốc cạnh bờ suối trên chiếc xe máy 250 phân khối. Lúc nào cũng là những bóng đèn đường ấy, song bạn gái thì hắn có đến cả một dãy. Giống như rất nhiều những mùi hương chỉ thoảng qua một lúc trước khi chúng tan theo làn gió. Rất nhiều những ước mơ, rất nhiều những thất vọng, rất nhiều những lời hứa. Đến cuối cùng, tất cả chỉ đều biến mất.

Đến khi quay đầu nhìn lại, cái chết đã cắm rễ xuống bên dưới mỗi ô đất trên khắp khoảng đất rộng mênh mông. Bình thường, Chuột sẽ nắm tay mấy cô gái ấy và lang thang đây đó trên những cung đường sỏi của cái nghĩa trang kệch cỡm này. Tất cả những cái họ tên, ngày tháng, cái chết khác nhau, mỗi thứ đều chứng minh cho một cuộc đời trước kia, đều chỉ như mấy bụi rậm trong một vườn thực vật, cách nhau theo những khoảng đều đến hết tầm mắt. Không có ngọn gió dịu dàng lay động nào dành cho họ, không một hương thơm, không một bàn tay vươn qua bóng tối. Họ, những con người như những cái cây bị lãng quên bởi thời gian. Họ, những người không có trong bất cứ một ý nghĩ nào, cũng chẳng còn bao giờ có lời nào để gửi đi nữa. Họ đã bỏ lại tất cả những điều đó cho những người vẫn còn một cuộc đời cần phải thực hiện. Hắn và cô gái của hắn sẽ quay trở lại khu rừng, ôm chặt lấy nhau. Và khắp xung quanh là gió biển, mùi lá tỏa ra từ cây, tiếng của những con dế, tất cả những thứ vẫn đang sống của thế giới này.

“Em đã ngủ lâu chưa?” cô hỏi.

“Chưa,” Chuột nói. “Mới có tí mà.”