ự chọn cho mình mối tình bất khả làm mối tình đầu là một dấu hiệu của cá tính. Pierre nằm duỗi dài và thả lỏng cả trí óc lẫn cơ thể ngay trước khi gặp lại Inès Blaizot.

Cái câu “Hãy cứu tôi” của ả đã khiến cậu bị mê hoặc, không biết ả chọn cậu do tuyệt vọng hay do linh cảm chắc chắn vào thứ gắn kết ả với chàng trai trẻ gầy gò có đôi mắt sáng này? Cậu tự thuyết phục mình rằng ngay từ giây phút đầu tiên số phận của họ đã gắn kết với nhau, nhưng nếu không có chiếc phao ả ném cho cậu, ghé vào vòng tay cậu, thì có lẽ cậu sẽ chỉ mang nặng một mối ưu tư vô cớ khi từ nhà Blaizot ra về.

Đêm tiếp sau đó, tâm trí cậu bị hình ảnh ả choán hết và vài giờ đồng hồ cậu ghé lại Sài Gòn trước khi lên đường đi chiến dịch là cả một cuộc săn lùng và cậu cứ ngoái nhìn, không ngừng nhìn chòng chọc vào mỗi phụ nữ mình bắt gặp và giật nẩy mình ở mỗi góc phố. Cậu suýt thì ngã ngửa vì một “bao diêm” và, ở góc đại lộ Bonard, cậu vô tình đá phải vỏ một khay dừa làm chúng lăn lông lốc trên mặt đường, giữa đám trẻ và mấy con gà trống, gây ra cảnh hoảng loạn trước khi cho một tờ tiền hậu hĩnh làm trò chơi bỗng dưng chững lại. Tikhomirov liếc xéo quan sát cậu.

“Tớ chẳng biết mình làm sao nữa,” Pierre lúng búng.

Họ đi về hướng Đức Hòa, vào buổi chiều, giờ giấc hơi bất thường nhưng việc khởi hành được thông báo vào phút chót. Người ta bắt đầu nhận ra rằng Việt Minh nắm được thông tin di chuyển của quân Pháp một cách khá dễ dàng.

Đoàn quân tập trung trên đường Chasseloup-Laubat(1) rồi đi xuyên qua Chợ Lớn. “Nới lỏng gọng kìm”, đó là mệnh lệnh liên tu bất tận của chủ tướng và sau mỗi chiến công, khi người ta hình dung là có thể thở phào, thì gọng kìm lại siết chặt thêm ở đâu đó, làm người ta có cảm giác có một bàn tay nào đó lúc gần lúc xa mà không bao giờ nhìn thấy được cánh tay điều khiển. Đã có nhiều từ ngữ diễn tả điều đó: “đểu cáng”, “hèn nhát”, “đến cái dũng khí chiến đấu trực diện cũng không có”, “không đáng mặt nam nhi”. Người Pháp ghét cái cảm giác chiến đấu với bóng tối như vậy.

Suốt cả buổi sáng, Tikho không rời bước khỏi Pierre, một sự hiện diện che chở với nụ cười hiền như Bụt. Cuối cùng họ ngồi vào một quán ăn úi xùi và nuốt vội một bát cháo cùng với một ly bia không lạnh.

“Thế nào? Pierre hỏi

- Thế nào?” Tikho đáp lại.

Họ cùng cười. Trò chơi hỏi nhau “Thế nào?” đã trở thành miếng trầu khởi đầu mỗi câu chuyện của họ, một nghi thức riêng giúp họ tránh được phần thủ tục còn lại.

“Ờ thì, Pierre tiếp lời, tớ đang yêu.”

Cậu vẩy vẩy bàn tay trái như khi người ta bị nện một búa vào móng tay. Tikho vẫn không hỏi gì, chỉ cười một mình.

“Cậu không hỏi gì tớ à?

- Cậu không kể gì với tớ à?”

Pierre trút một tiếng thở dài. Cậu kể cho anh bạn liền một hơi - Blaizot, tòa biệt thự, hãy cứu tôi.

“Cậu nghĩ sao?

- Tớ nghĩ là cậu đang ở giữa một đống phân. Nhưng đó là phân của cậu, không ai giúp gì được.”

Pierre hơi thất vọng nhưng ban đầu chưa dám nói gì. Dẫu vậy, cuối cùng thì họ cũng thổ lộ tâm tình với nhau rồi: người kia chẳng có gì để nói. Anh ta không thể hỏi thêm chi tiết, để người kia có thể miêu tả kỹ thêm một chút, nói ra cái tên đẹp đẽ của cô nàng hay sao? Tikho gọi thêm bia. Từ trong bếp tỏa ra thứ mùi chua loét, nhưng bia vẫn ngon tuyệt, vừa lẫn mùi sả, mùi gừng và không thể thiếu được mùi nước mắm.

“Tớ biết cô ả và tớ biết những người này, cuối cùng Tikho nói. Nhưng việc đó chẳng ích gì khi tớ nói cho cậu biết họ thực sự là ai và việc mà cậu phải làm, cậu sẽ không nghe lời tớ đâu.”

Vẫn là cái vỏ bọc lãnh đạm thường ngày của anh ta: để chọc cho Pierre nổi cơn thịnh nộ.

“Không phải là tớ không quan tâm đến việc xảy ra với cậu. Thậm chí còn hoàn toàn ngược lại. Cậu chắc chắn là người duy nhất mà tớ yêu mến ở đây.”

Pierre ngạc nhiên. Cậu không chắc là mình hiểu điều Tikho muốn nói. Làm thế nào để coi như là có phản ứng lại?

“Cậu có thể nói chuyện với tớ, Tikho tiếp tục, về chiến tranh và hòa bình, về điều thiện và điều ác - tớ cóc quan tâm. Người ta muốn tớ tin à? Vậy thì tớ nói là tớ tin. Người ta để tớ yên à? Thế thì tớ im miệng. Úi chà, thường là im miệng tốt hơn.”

Đó chính là triết lý hoàn thiện nhất về cuộc sống mà Tikho từng bày tỏ.

“Cậu đang cố nói với tớ điều gì vậy?

- Tớ đã nói với cậu điều tớ phải nói. Bây giờ cậu có thể quên hết những điều ấy đi và làm những gì cậu muốn.”

Anh bạn không hề thay đổi giọng điệu nhưng câu nói cuối cùng đanh lại. Pierre tìm chỗ náu trong lớp bọt bia. Như thế là bất công, đương nhiên là thế, nhưng cậu đang chẳng có tâm trạng chịu đựng những diễn biến tâm lý hay tình cảm của Tikho. Cậu thậm chí còn thấy cái ý nghĩ ấy khá ghê tởm.

“Tớ thậm chí có thể cho cậu biết tìm cô ả ở đâu, nếu đó là điều cậu đang tìm kiếm.”

Pierre dò xét anh ta với vẻ kinh ngạc, rồi cười sung sướng.

“Một cửa hàng bán tranh, đường Lagrandière, ngay sau bệnh viện Grall. Cô ả có khách đến ngồi làm mẫu vẽ chân dung gia đình và cô ả yêu cầu vẽ cho họ. Có vẻ như cô ả bán cũng không ít tiền. Thỉnh thoảng cô ả ghé qua chỗ đó. Nếu không, cậu chỉ việc kiên trì và làm sao để cha Blaizot lại mời cậu tới nhà chơi.”

Pierre xem đồng hồ. Vẫn còn một tiếng nữa mới đến giờ khởi hành. Cậu vụt đứng dậy.

“Có thể cậu sẽ quan tâm đến việc biết cô ả làm gì trước khi lấy ông ta?”

Sau này, cậu nhớ lại biểu hiện của Tikho lúc ấy, cái đầu cúi xuống, đôi mắt màu xám hơi lồi, vầng trán hằn nếp - hay có thể do chính cậu tạo nên ký ức này bởi vì đó là lần cuối cùng cậu gặp anh ta.

“Tớ chẳng biết. Không phải điều ấy làm tớ say mê, nhưng...”

Pierre cảm thấy một mối đe dọa lơ lửng trong không trung.

“Một con điếm, ả từng là điếm.”

***

Cửa hiệu có tên là “Nam Phong” và ả trưng bày chân dung các thiếu nữ mặc jupe xếp ly cùng các cậu thanh niên mặc áo vest màu, thắt cà vạt, chân dung đại gia đình quây quanh lò sưởi hoặc chiếc đồng hồ công toa: đó là hình ảnh một gia đình Pháp thực sự ở nước Pháp mà những kẻ thực dân hình dung. Đây đó thấp thoáng những đường nét phương Đông: một tấm bình phong, một chiếc quạt giấy, bóng dáng một vú nuôi người Hoa hay Bắc Kỳ, làm cảnh nền của bức chân dung đô đốc, chiến thuyền Catinat, một khay xoài và ổi... Giữa tất cả những hình gia đình tưởng tượng cùng những phong cảnh ảo tưởng yên bình nổi bật lên một nhân vật oai vệ, một phụ nữ dáng dấp cao đến gần ba mét, mặc một chiếc măng tô vàng có điểm hoa, khuôn mặt bị che khuất dưới một nếp gấp, để lộ phía trước một bàn tay nhỏ bé cùng những ngón tay co quắp trên nền vải.

“Anh có thích không?”

Inès vén tấm ri đô và tiến lại gần cậu. Cậu cảm thấy hơi ấm của cơ thể ả rất gần với mình.

“Chính là cô, có phải không?

- Điều gì khiến anh nói thế?

- Tôi không biết. Điều ấy quan trọng sao? Inès, chưa đầy một giờ nữa tôi sẽ khởi hành và tôi...

- Và anh muốn gặp tôi, ả nói cụt lủn, gần như lạnh lùng. Tại sao thế?”

Cậu nhận thấy làn da ả không mịn màng và quanh hốc mắt to chằng chịt những vết chân chim. Ả đặt một ngón tay lên bàn tay cậu.

“Bởi vì tôi đã đề nghị anh. Anh nhớ không? Tôi đã nói với anh: ‘Hãy cứu tôi’. Đầu tiên, hãy cho tôi biết sao anh biết đó chính là tôi.”

Cậu chỉ bàn tay, chiếc vòng ngọc.

“Là do bàn tay tôi à?

- Không hẳn. Hôm ấy cô muốn nói gì vậy?

- Rằng tôi bất hạnh, và rằng tôi đang chờ đợi một hiệp sĩ dũng cảm đến từ Vùng đất phương Tây để đưa tôi đi thật xa... Tôi xin lỗi, Pierre, đúng thật là buổi tối hôm đó tôi đã... hãy gọi đó là cảm giác bị bỏ rơi, chồng tôi đã không hề nhã nhặn...

- Không nhã nhặn ư? Ông ta là kẻ bỉ ổi!

- Bỉ ổi, nếu anh muốn. Có nói sao thì chồng tôi cũng bỉ ổi. Ở anh có điều gì đó dịu dàng, trầm tư, quyến rũ - tất cả những phẩm chất ấy tôi không mấy khi gặp được ở đây. Tôi đã để mình bị cuốn đi. Hãy tha lỗi cho tôi.

- Tha lỗi cho cô ư? Tôi có gì để tha lỗi cho cô? Cô chờ đợi gì ở tôi? Hãy nói lại cho tôi biết, tôi xin cô đấy.

- Tôi đã nói với anh điều đó rồi: tôi mong anh sẽ mang tôi đi trên con bạch mã của anh.

- Và nếu như tôi lập tức chấp nhận lời đề nghị của cô thì sao?”

Ả cười.

“Có lẽ chúng ta sẽ lo lắng lắm, cả anh và tôi. Nhất là anh. Anh sẽ phát hiện ra rằng ông chồng bỉ ổi của tôi có tính sở hữu rất kinh khủng. Tại sao anh lại thích bức chân dung?

- Chính là cô rồi, chính xác là vậy.

- Có nét giống với một phụ nữ không nhìn thấy mặt ư? Có vẻ như tôi đang được tán tỉnh nhỉ?

- Chẳng cần phải thấy khuôn mặt thì mới cảm nhận được sự hiện diện.

- Tôi đã nói rõ rồi: một hiệp sĩ, cùng một nhà thơ trữ tình phương Nam.”

Đôi lúc, ả đưa tay sửa lại búi tóc trên mái đầu đen, kẹp lại tóc từ chỗ này sang chỗ khác hoặc cài lại chiếc lược. Ánh mắt Pierre lướt qua bóng cánh tay tròn trịa của ả.

“Cô tiễn tôi đến phố Chasseloup-Laubat nhé?

- Có gì đáng xem ở đó à?

- Một đoàn quân tháp tùng.

- Anh đùa đấy à?

- Đi nào.

- Nếu anh hứa là sẽ không tìm cách cứu tôi.

- Tôi chẳng hứa gì với cô cả.

- Pierre, ả kiên nhẫn nói tiếp, ở thuộc địa, cho dù ở đó người ta có mặc lại màu xanh Leclerc, cũng chẳng ai đến tiễn một cậu lính trẻ đi gia nhập một đoàn quân tháp tùng khi đã kết hôn với một trong mười người đàn ông quyền lực nhất thành phố - và thêm nữa lại còn là một kẻ đểu cáng bỉ ổi. Trừ phi người ta muốn chết. Và điều này thì...

- Cô chỉ việc coi tôi là cháu trai hay con đỡ đầu. Tôi sẽ tìm được nhân chứng...”

Ả không để ý đến lời nói đùa gượng ép của cậu.

“Tôi không muốn vượt quá giới hạn.

- Hãy đi cùng tôi đến chỗ góc phố. Tôi sẽ để cô lại đó, tôi hứa.

- Không kêu la đúng không? Không gây rắc rối?”

Cậu hứa. Khi đi ra, họ băng qua khu chợ nhỏ, một trong nhiều khu chợ đã bị giải tán hơn tháng trước đó và mới được họp lại nhưng cũng sẽ lại biến mất nếu mọi việc xấu đi.

“Anh có biết trái sầu riêng không?”

Cậu lắc đầu ra ý phủ nhận. Bằng một câu ngắn gọn: ả với lấy một trái với vẻ không mấy chú tâm, bảo bổ ra cho cậu. Cậu ngửi rồi nhăn mặt.

“Nặng mùi quá.

- Nếu không thích những biểu tượng của cái xứ này, anh sẽ chẳng bao giờ hiểu được điều gì hết. Chúng có tính hai mặt giống như con người vậy, đó là đặc tính của chúng, cần phải hiểu: cây sen mọc lên từ bùn nhưng không có gì tinh khiết hơn hoa của nó, hoa sen được một cô gái duyên dáng bán ngoài chợ, nhưng cô gái ấy lại sống trong một túp lều tranh tồi tàn và ngủ trên manh chiếu trải thẳng xuống đất. Còn nói về trái sầu riêng, nó có mùi kinh khủng, nhưng...

- Nhưng sao?

- Hãy nếm thử xem.”

Pierre cắn một miếng vẻ ngập ngừng. Nhai rồi mỉm cười.

“Ngon thật.

- Ngon ư? Anh đùa đấy à. Chẳng gì sánh được với vị ngon từ múi thịt sầu riêng. Đây là loại trái cây yêu thích của dân An Nam.”

Bài học về văn hóa Đông Dương của ả thú vị hơn nhiều so với những bài rao giảng của ông chồng.

Họ tránh đi đường Paul-Blanchy mà đi sâu về phía vườn thuộc địa. Ả đi sát vào cậu và thỉnh thoảng cánh tay sượt qua tay cậu. Hơi thở gấp gáp, cậu quên mất việc mình bị muộn, chỉ còn nhớ mỗi việc lạ lùng này: góc phố đã đi qua từ lâu rồi, nhưng ả vẫn còn ở đó cùng cậu.

Người ta không có thời gian và kinh phí để thả thú lại sở thú, vườn thú này cũng vậy, đó cũng là nạn nhân của cuộc đảo chính Nhật. Ngay chính chỗ này, thỉnh thoảng, người ta lại nghe tiếng hú của lũ khỉ. Một người thợ làm vườn đang chậm rãi xới đất trong một chậu hoa to đã trở nên rậm rạp. Chỗ vòm hàng rào nhìn ra kênh Avalanche, một chú voi mệt nhoài bên vũng nước quạt quạt đôi tai một cách uể oải để đuổi ruồi. Một nhóm nữ sinh mặc jupe màu xanh lam và sơ mi trắng chạy ngang qua.

Họ hôn nhau lần đầu tiên giữa những tiếng hú của lũ khỉ.

Tất cả những gì tiếp theo - cuộc chạy gấp rút để về hội quân, chiến dịch ở Đức Hòa và tin về cái chết của Tikhomirov lúc cậu trở về, hẻm Éden - tất cả đều mang vị mặn của nụ hôn này, của hạt cườm tròn trên lưỡi ả khi ả thôi không hôn cậu nữa và để cậu muốn làm gì tùy thích, cùng cơ thể phó mặc, hứa hẹn tất cả những gì mà trước đây ả đã từ chối bằng lời nói.