Ở chợ về, diêm, muối và các thức cần đã sắm, hang động sắp sửa vui chơi mấy ngày tết Nào Tsà.

Mây khói mịt mùng bị ánh mặt trời tản nát. Những túp nhà tối tăm lạnh lẽo giữa những khóm đào, mận nở tung, hình như cũng gắng cười để đón chào xuân mới. Gần xa tiếng người ồn ào. Tiếng lợn bị giết kêu eng éc, nhất thời cắt đứt cái yên lặng ngày thường. Cuộc đời phong tỏa trong sương bỗng trở nên tưng bừng nhộn nhịp.

Mai Kham vun củi cho nồi nước sôi bật lên. Con lợn lang trói gọn để ở giữa gian nhà. Mấy người hàng xóm đến, quần áo xắn cao, tấp nập mài dao, cắt lá, chực sẵn. Những người đó thuộc vào hạng nghèo nhà không có lợn mổ, phải đi làm giúp để kiếm miếng ăn. Nước sôi, Mai Kham bắc nồi đem ra hè, đoạn cùng mấy người kia mổ lợn. Chỉ trong vòng một khắc canh, trên cái bàn gỗ thấp kê giữa nhà, rượu thịt đã bày la liệt. Nồi "máo cỏa" lão già nấu đã chín cũng đặt ở một góc bàn, lên hơi nghi ngút. Ai nấy xúm quanh ăn, uống rất vui vẻ. Nhất là mấy anh đến làm giúp, hình như quanh năm không được bữa nào thích khẩu, nên miệng nhai, tay bốc, vừa ăn vừa nói nhồm nhoàm. Rượu thịt vào bao nhiêu, sắc mặt mấy anh càng đỏ gay bóng nhẫy từng ấy. Càng say, họ càng ăn khỏe, nói càng nhiều, lăng nhăng hết chuyện chợ búa đến chuyện mùa màng. Dần dần men rượu bốc lên óc, lưỡi líu lại, cặp môi nhờn nhẫy cười toác đến mang tai, mắt đỏ ngầu, lim dim, thêm lên gương mặt một vẻ sướng khoái chẳng bút nào tả được.

Mai Kham ngồi tiếp khách vẫn ân cần mời mọc, nhưng tâm hồn chàng ở gần bên Dua Phăn tự lúc nào. Nghĩ đến bộ dây quả đào, Tsinèng đã cấm Dua Phăn đeo, lòng chàng căm hờn rạo rực. Chàng tưởng tượng nếu mai, trên bãi "còn", Dua Phăn thắng bộ dây ấy thì nàng thêm đẹp, thêm xinh biết chừng nào! Mai Kham rót rượu uống tràn, càng uống, nỗi lòng càng như lửa đốt. Chàng giơ chén rượu mời bạn thì, no say, họ đã nằm lăn ra ghế hoặc ngủ tít. Mãi khuya, Mai Kham mới đi nằm. Chàng trằn trọc, băn khoăn, chẳng thể nào yên giấc được. Mãi khi chàng vừa chợp mắt, tiếng pháo gần xa đã nổ vang lừng. Mai Kham vùng dậy đến gần bếp lửa. Mấy anh hàng xóm đã ngồi dậy từ lúc nào, vẫn say túy luý.

Chàng múc nước rửa mặt, rồi chải đầu vào buồng mở hòm lấy quần áo mới ra thay để dự cuộc tung "còn" long trọng. Quanh đầu Mai Kham cuốn một cái khăn vải chàm thật dài, vòng chừng hai chục nếp, nếp ngoài cùng đính bằng nỉ đỏ, đính năm bông cúc bạc. Chàng mặc cái áo cánh mới, ngoài khoác cái trấn thủ cải những đường hoa nối triện rỡ ràng. Quần chàng mặc cũng mới, hai chân quấn đôi "kha cặt" bằng vải tây điều. Khăn áo tươm tất Mai Kham đeo thêm một chiếc vòng bạc to và khoác lên vai một chiếc krèng lau buộc dây ngũ sắc. Hớn hở bước ra, ngoài mấy bác hàng xóm loạng choạng theo sau, Mai Kham chẳng gặp ai cả. Chàng biết mình chậm trễ, rảo bước đi nhanh...

Trên bãi đất phẳng xế cửa nhà Tsinèng, cuộc đánh "còn" đã sắp bắt đầu. Suốt hang động, già trẻ, giàu nghèo tụ cả đấy. Dưới ánh nắng rực rỡ, quần áo mới san sát, màu xanh chen màu đỏ, lộng lẫy như một cảnh vườn hoa. Đàn ông, con trai, phục sức đại khái như Mai Kham, khác nhau chỉ ở dáng người vẻ mặt. Bọn con gái thì cực kỳ xán lạn. Một năm được một ngày các cô khoe áo xiêm, khoe mũi kim đường chỉ, khoe tài dệt gấm thêu hoa, cả sự vẻ vang, cả cái giá trị của một thiếu nữ. Trong đám hoa rừng, hầu hết là những cô rất mực tài tình, nhưng đến dung mạo, hết thảy đều sút kém Dua Phăn. Áo xiêm nàng mặc tuy cùng chung một kiểu với áo xiêm mọi người mà hơn ở chỗ rất vừa vận, như in những nét dịu dàng đều đặn. Mỗi cử chỉ của Dua Phăn là một vẻ thanh tân, khiến người nhìn không chán mắt. Cái khăn ba chục nếp thêu hoa nàng cuốn trên đầu nổi hẳn sắc da mặt nàng hồng phớt như đóa hoa phù dung. Tia mắt nàng như tranh sáng với nắng xuân. Trước nụ cười của nàng, những hoa mận, hoa đào phải thẹn, bộ vàng bạc nàng đeo phản ánh mặt trời lấp loáng, vào theo nhịp chân nàng bước, nhảy khẽ trên đôi vú khuất trong lần yếm mỏng.

Cảnh bãi cầu vụt biến thành một khoảng vườn thượng uyển mà trăm màu xinh, vẻ lịch cùng hẹn hò nhau đến đây khoe tươi. Thực là một cảnh khác thường, một cảnh đột ngột, với vẻ tồi tàn thường nhật của cái động con hẻo lánh, vùi lấp giữa rừng.

Trong thời khắc ấy, cả dân Đèo Hoa thấy cái hồn chủng tộc thổn thức, náo nức lên ở trong lòng. Cùng một lúc vui chơi theo tục cổ, cùng cái lúc hoạt động say sưa đó, họ thực đã tỏ ra một dân rất cũ và bảo thủ vô cùng.

Những người già hoặc đã có vợ con, không dự đánh "còn", vây quanh bãi đất chờ dịp khen chê. Bọn trai gái đương tỏ, chủ động cuộc vui, mỗi người có một quả "còn", thân bằng vải hoa trong đựng cát, xung quanh đính tua xanh đỏ và một sợi dây dài để cầm ném. Giữa bãi đất người ta trồng một cây tre, ở trên ngọn cắm một cái vòng tròn phất giấy đỏ làm đích. Đôi bên nam nữ bằng lòng giao cầu với ai, cứ lần lượt từng đôi ra ném. Nếu ai ném không trúng đích, người ấy phải tháo vòng tay nộp phạt, tan cuộc mới lại được thu về. Đôi nào ném trúng đích có một "còn" sẽ bị loại. Rốt cuộc, nếu số người ném trúng đích nhiều thì năm ấy mùa màng phong lẫm. Không ai trúng tức là điềm xấu đáng lo.

Khi mọi người đã yên chỗ, Tsinèng bèn làm lễ mở cuộc. Dứt hồi pháo nổ, Tsinèng rung nhạc, người ta hát những bài hát anh hùng ca, thuật lại những trận chiến đấu của tiền nhân với những dân tộc khác, tả cuộc sinh hoạt phiêu lưu của giống người Mán từ khởi thủy đến ngày nay.

Rồi đến những câu ước mong hạnh phúc mai sau, cầu cho giống nòi thêm đông đúc, mùa màng được tốt tươi; sau cùng là những câu tự tình êm ái, não nùng. Nhịp theo giọng hát, tiếng krèng lau đứt nối, lên bổng xuống trầm, hai thứ ấy họp thành một điệu nhạc lạ lùng, kỳ bí, phảng phất mơ hồ như cái âm hưởng của những tình cảm nào xa lăng lắc, tuyệt mù trong thẳm thời gian đưa lại. Dân Đèo Hoa cũng như mọi dân tộc khác xung quanh, là một dân hay hát và thổi krèng. Những đêm khuya thanh vắng, những lúc đình đám hội hè, họ chỉ lấy tiếng krèng giọng hát làm vui. Thứ âm nhạc ấy, nếu đem ra ngoài cái khung cảnh non cao rừng thẳm, suối chảy cây leo, xa tuyệt cõi đời, sẽ không còn giữ được phong vị lạ lùng.

Khi hát xong, ai nấy im lặng một cách trang nghiêm. Nam nữ khởi cuộc tung "còn". Những quả còn ngũ sắc tung lên, bay vùn vụt, phần nhiều chỉ lướt qua đích mà rơi xuống. Mỗi quả cầu ném vụng là tiếp theo một cái gắng sức khác cũng chẳng hơn gì. Phe chưa ném mỗi lúc một thưa dần, sau cùng chỉ còn trơ Dua Phăn, lẻ loi không vào cặp nào cả. Trên cái lặng lẽ nặng nề của khán giả như thoảng nghe có tiếng đập của sự lo ngại, lo ngại cái điềm xấu đầu năm. Ai nấy ngơ ngẩn nhìn nhau không biết rã đám bằng cách nào thì... bỗng, một tiếng reo mừng từ trăm miệng cùng tung ra một lượt. Vẻ lo âu vụt biến, nhường chỗ cho một nụ cười. Mai Kham! Anh chàng khỏe mạnh đẹp trai, rất thạo ném còn từ xa đã đến.

- Mau lên!... Mai Kham đến mau lên!...

Họ xúm lại quanh Mai Kham và thuật lại cho chàng nghe sự thể cuộc tung còn.

Mai Kham liếc nhìn Dua Phăn, trong lúc nàng cũng nhìn chàng và tặng một nụ cười say đắm.

Dua Phăn cầm quả còn tiến lên vạch vôi...

Trăm trái tim cùng chung một sự hồi hộp, trăm cặp mắt cùng chiếu lên cành giấy đỏ...

Dua Phăn né chân ngắm thật đích xác, vung "tít" quả còn rồi... vút. Một hồi vỗ tay như sấm nổ...

Giờ đến lượt Mai Kham. Chàng xách còn ra bãi, tuy run run mà quả quyết. Trái còn chàng sẽ ném, không những sẽ quan hệ đến sự may rủi chung của toàn động mà lại có thể coi như một cái điềm nhất định về cuộc nhân duyên mỹ lệ chàng thầm tính cùng ai... Trong đời, chưa một lần nào cuộc chơi lại có hai ý nghĩa quan trọng như thế. Mai Kham thấy mình lúc đó mạnh bạo nhẹ nhàng.

Mai Kham đem hết sức, mắt nhìn lên vành nguyệt, quả còn vút bổng lên cao như một vì tinh vân chớp mắt xuyên qua mảnh giấy hồng! Một tràng vỗ tay, kèm với tiếng reo hò dậy đất. Bốn bức rào người quanh bãi đổ sập lại bên mình Mai Kham. Họ nhảy múa, khen ngợi, cảm phục chàng như một đấng anh hùng.

Mai Kham nhặt quả còn trao lại cho Dua Phăn. Nàng tươi cười tiếp nhận và đổi cho Mai Kham quả còn mà nàng đã ném. Trong lúc đó, Mai Kham liếc thấy bộ dây bạc óng ánh ở thắt lưng Dua Phăn. Chàng mỉm cười tỏ ý cảm tạ Dua Phăn đã nhận món quà nhỏ nhặt, mặc dầu, Tsinèng chẳng bằng lòng. Cùng lúc đó công chúng kèn hát, rước hai người vào lĩnh thưởng.

Tsinèng thấy Mai Kham đến đã có ý tức lại thấy chàng đắc thắng vẻ vang được mọi người ca tụng, hắn giận có thể phát khùng lên được.

Mai Kham và Dua Phăn vào lĩnh thưởng. Tsinèng ném cho mỗi người một vuông nhiễu rồi vùng vằng trở ra, đi thẳng lại trước mặt ông Khán Xuân, bố đẻ Dua Phăn. Hai người nói gì với nhau một lúc khá lâu. Ông bố Dua Phăn bỗng gọi con lại:

- Ông Chánh khen con ném "còn" giỏi lắm. Ông Chánh quý mến con lắm, ông Chánh đã ngỏ lời xin cưới con, cha đã...

Dua Phăn tái mặt, giương mắt nhìn cha. Cả cuộc đời nàng như ngưng lại để chờ câu cha nói:

- Cha đã nhận lời ông Chánh rồi.