ôi không thể nào ghé đến bệnh viện Saint Barnaby thường xuyên như vậy mà không làm quen với một số bác sĩ làm việc ở đây. Có vài lần James đã đưa tôi đi ăn ở phòng ăn dành cho các bác sĩ nội trú, ở đó tôi đã chuyện vãn với những người ngồi gần bên, và tôi đặc biệt thân thiện với bác sĩ Digby, một chuyên gia tâm thần của bệnh viện này. Tôi luôn dành rất nhiều cảm tình cho giới bác sĩ tâm lý, điều không dễ giải thích với cả chính tôi... Kinh nghiệm với những con người không bình thường có lẽ đã cho họ sự thấu hiểu nhạy bén hơn và khôn ngoan hơn về những người bình thường. Riêng với tôi, kẻ đang phấn đấu trở thành nhà văn và cố hiểu biết con người, thì những câu chuyện của họ lúc nào cũng cho tôi nhiều bài học quý báu. Ngoài ra, tôi thấy Digby hợp ý đến lạ. Anh ta là người tầm vóc khiêm nhường, đầu hói, ánh nhìn toát vẻ thông tuệ, giọng nói rất nhẹ nhàng nhưng nói gì cũng chính xác và thông minh.

Một ngày sau buổi tối tôi vừa kể trên, tôi đến bệnh viện trước giờ hẹn James đã ấn định, và đang tản bộ trong khuôn viên Saint Barnaby, trên hàng hiên có trồng hoa ven bờ sông, thì gặp Digby trong chiếc áo choàng dài màu trắng.

– Xin chào, - Digby lên tiếng, - đi một mình à? Anh bạn của chúng ta không đau ốm gì chứ? Lúc ăn trưa tôi không thấy anh ấy.

– Tôi nghĩ James vẫn bình thường, bác sĩ Digby à, nhưng phải mười lăm phút nữa anh ấy mới rảnh.

Digby định nói gì, rồi ngần ngừ do dự, và sau đó nói tiếp:

– Ồ! Thế thì đây chỉ là... Không... Phải đó... Anh còn rảnh mười lăm phút nữa thì vào phòng tôi đi.

Đó là một căn phòng đèn đuốc sáng trưng, ở ngay hành lang này, và bày biện vô số hồ sơ và những kệ đựng phiếu chỉ mục.

– Thuốc lá? Whisky? - Digby hỏi. - Không à? Vậy thì thế này... Do có dịp gặp anh một mình trong chốc lát, tôi muốn nói chuyện với anh về James. Anh là bạn của anh ấy; anh là người xa lạ đối với bệnh viện này; chắc có lẽ anh giúp được cho chúng tôi một việc lớn...

– Tôi rất sẵn lòng, nếu như có thể. Nhưng bằng cách nào?

– Tôi sẽ cho anh biết... Nhưng trước hết anh phải hiểu là mọi điều tôi nói với anh đều là riêng tư và anh không được nói lại với bất kỳ ai, kể cả với chính James... Anh hiểu rồi chứ?

– Hẳn rồi.

– Hay lắm... Thế này, tôi có lý do khi nghĩ rằng anh không lạ gì với những thí nghiệm bí ẩn nào đó mà nghe nói James đang thực hiện, theo một mục đích nào đó hoàn toàn không hiểu nổi, và trong lúc thí nghiệm anh ấy đã sử dụng xác của những bệnh nhân chết trong bệnh viện này. Tôi nói có đúng không?

– Đúng là một cuộc thẩm vấn! Tôi không thể trả lời được đâu, bác sĩ... và tôi phải yêu cầu anh đừng xem chính lời đáp đó là khẳng định hay bác bỏ... Tôi chỉ muốn nói rằng công việc bạn tôi làm chỉ hoàn toàn tuỳ thuộc vào lương tâm của anh ấy mà thôi.

– Tôi rất tán thành quan điểm của anh, - Digby tươi cười nói. - Nhưng từ quan điểm của tôi thì tôi tin rằng mình đang làm bổn phận khi tôi cho anh hay là giới chức trách của bệnh viện đã hoảng hốt... Cho tới nay chưa hề có lệnh điều tra, chủ yếu là vì ai ở đây cũng có thiện cảm với James, và cũng vì những thí nghiệm này dù nghe kể lại thì có vẻ kỳ quặc, nhưng cũng không có hại gì.

– Thực tế thì tôi thấy là, - tôi nói, - nếu ta có thể mổ xẻ một tử thi thì ta lại càng...

– Hãy cẩn thận! - Digby nói. - Anh sẽ nói nhiều hơn ý anh muốn đấy... Hãy hiểu tôi... Nếu những tin đồn này lan rộng ra ngoài giới bác sĩ ở đây mà tới tai những người ít khoan dung hơn, tới tai hội đồng quản trị, thì rất có khả năng là anh bạn của chúng ta sẽ gặp rắc rối to. Nhưng đó lại là động cơ ít quan trọng nhất đối với tôi. Chủ yếu tôi lo là... Chắc anh sẽ nghĩ “Ồ, mấy ông chuyên gia này nhìn đâu cũng thấy con bệnh lý tưởng!” Nhưng đừng bận tâm!... Chủ yếu tôi lo là có những việc nghiên cứu nhất định rất có khả năng gây nguy hại cho tinh thần của James; và tình trạng tinh thần của anh ấy, nếu như anh cho phép nói thế, chính là điều khiến tôi muốn có đôi lời với anh, bởi vì, tôi nhắc lại, dường như hoàn cảnh đẩy đưa đã khiến anh thành người có thể giúp ích cho James... Để mở đầu, anh có biết gì về lai lịch quá khứ của James không?

– “Lai lịch quá khứ” theo ý anh tức là sao? Tôi đã quen James thời chiến tranh. Những gì có thể xảy đến cho anh ấy trước thời gian đó thì tôi không hề biết. Tôi cũng không biết những chuyện tình cảm của anh ấy sau chiến tranh, bởi vì James cũng là dân Ăng-lê như các anh, không phải là kẻ thích nói nhiều về những điều đó.

– Chà, tôi phải kể anh nghe những gì tôi nghĩ là cần phải cho anh biết... Năm 1914, James đã thành hôn với một cô gái Đan Mạch tuyệt đẹp, cô ấy lúc đó theo học y khoa ở London. Tôi biết cô ấy khá rõ. Cô ấy là một phụ nữ thông minh lạ lùng; bộc trực nữa, và rộng lượng, nhưng hoàn toàn không thích hợp với lối sống Anh quốc; nhưng cô ấy cũng không hề yêu James. Ngược lại, James tôn thờ cô ấy, tôi tin là cô ấy hẳn đã chịu làm vợ James vì thương hại cái tình cảm mãnh liệt mà cô ấy đã khơi gợi ở James... Lúc James sang Pháp cuối năm 1919, cô Hilda James cảm thấy mình hoàn toàn lạc loài ở đây nên quay về đất nước quê quán. Ở đó cô ấy gặp một chàng trai phù hợp với ý thích hơn. Cô viết thư cho James biết như vậy, một cách chân thành nhưng không cố làm giảm nhẹ cú sốc... Cô ấy xin được tự do. James phản đối dữ dội, và dứt khoát không chịu... Một ngày kia, ở mặt trận, James hay tin cô ấy đã mất trong một hoàn cảnh bi đát, khó hiểu nào đó, chuyện đó tôi cũng không biết rõ... James không bao giờ nguôi ngoai nỗi buồn ấy.

– Con người mới bí ẩn làm sao, bác sĩ ơi! Hoá ra lúc tôi đang ở cùng với James trong những công sự ở xứ Flanders chính là lúc anh ấy trải qua bi kịch này... Vậy mà tôi nào hay biết gì!

– Phải... Nỗi bất lực không thể giãi bày ấy vừa là sức mạnh vừa là mối nguy của bản tính dân tộc chúng tôi... Chúng tôi không thổ lộ với ai, chúng tôi “cố đè nén”, như mọi người bây giờ thường nói với vẻ hiểu biết khá là ngây thơ... Điều đó không phải là không có chân giá trị, nhưng lại là điều nguy hiểm cho sự cân bằng tinh thần của ta... Trong trường hợp James mà tôi đã theo dõi khá cận kề, tôi đã thật sự lo sợ trong mấy năm đầu tiên sau khi kết thúc chiến tranh...

... Lúc đó James sống trong cô độc, một sự đói khát tình cảm mà với một người Pháp như anh, tôi chắc là không tưởng tượng nổi... Nếu không nhờ công việc ở bệnh viện, điều mà may sao anh ấy thích thú, thì tôi không biết lý trí của James có chịu đựng nổi sự căng thẳng đó không... Rồi cuối cùng, lúc anh ấy đang đi nghỉ với người nhà ở Wiltshire, anh ấy nhận được cú điện thoại khẩn nhờ khám bệnh cho một cô gái, do bác sĩ ở vùng đó đi vắng. Cô này là một diễn viên.

– Cô Edith Philipps? - tôi thốt lên.

– A! Vậy là anh ấy có nói về cô Philipps à?

– Không... ít ra, hay chỉ là... Nhưng tôi thấy ảnh chụp cô ấy trong phòng James và có hỏi cô ấy là ai.

– Như vậy anh đã biết là cô ấy rất đẹp. Nhưng anh không ở cương vị của tôi nên không biết là cô ấy giống hệt cô gái từng là vợ James... Đó chắc chắn là lý do tại sao James cảm thấy có tình cảm với cô diễn viên này ngay từ lần đầu thấy mặt, và với mức độ ngày càng tăng... Cô ấy chưa lập gia đình và sống với người cha là Gerald Philipps, ông này cũng là một trong những kịch sĩ hàng đầu của chúng tôi. Nhất định cô ấy sẽ lập gia đình nếu không vì sức khoẻ cô yếu ớt tới mức cánh y khoa chúng tôi cũng không hiểu làm sao cô ấy có thể chịu đựng được áp lực của nghề diễn viên... Còn cô ấy nghĩ gì về anh bạn của chúng ta? Cô ấy có yêu James không? Cô ấy có tình cảm hay hờ hững với James? Tôi chưa hề thấy họ đi với nhau, và tôi chỉ biết chuyện hai người qua những kẻ thứ ba. Tôi chỉ biết là James hết sức yêu quý cô ấy, là James dành hết thời gian rảnh rỗi cho cô ấy, và James hiểu rõ căn bệnh trầm kha của cô và sống trong nỗi hoảng sợ sẽ mất cô...

... Đó là điều tôi muốn cho anh hay để giúp anh chút ít trong quan hệ của anh với James... Tôi không muốn nói thêm bất kỳ kết luận nào mà chính tôi đã rút ra được từ những điều thực tế đã biết, bởi vì anh quá thân thiết với James, và trời ơi, từ kinh nghiệm tôi đã biết nguy hiểm như thế nào khi cấy những gợi ý vào một mảnh đất cực kỳ nhạy cảm, nơi mà những gợi ý này lập tức trở thành nguồn dịch lây nhiễm... Xin thứ lỗi cho sự bộc trực của tôi!

– Tôi rất biết ơn anh, bác sĩ Digby à. Nhưng tôi hoàn toàn không hiểu... Anh muốn tôi làm gì đây? Tôi đâu có thẩm quyền gì với James; tôi không quen biết cô Philipps; và hơn nữa, tôi cũng không ở nước Anh này lâu nữa... cho dù tôi muốn thế cũng không được. Lúc tôi về nước thì chắc tôi sẽ quên luôn James.

– Anh nói đúng hết, và tôi không yêu cầu điều gì cụ thể ở anh cả... Tôi chỉ muốn anh biết những sự thật, để biết đường hướng mà đi... Việc này bây giờ là do anh suy xét... Nếu anh làm sao giúp người bạn của chúng ta tỉnh ngộ được mà từ bỏ việc tìm kiếm dị thường rất nguy hiểm này thì tôi nghĩ anh đã giúp cho James một việc nghĩa, thậm chí việc có ý nghĩa gấp đôi... Nhưng hãy đi gặp James nhanh đi, vì tôi đã giữ anh ở lại đây lâu hơn mười lăm phút rồi.

Tôi chia tay Digby. Lúc đến phòng James, tôi nghe tiếng chuông điện đang gọi theo nhịp hai-bốn, hai-bốn... Người ta đã gọi James xuống khoa bệnh nào đó, và tôi phải chờ anh. Và sau đó tôi để ý thấy là giữa những bức ảnh bày trên bệ lò sưởi, bức lớn nhất là ảnh chụp một phụ nữ khác. Lần đầu tiên tôi mới nhận ra, vì người này giống cô diễn viên có ảnh chụp bày chung quanh đến lạ lùng.