uộng đậu của tôi, nếu nối dài tất cả các luống với nhau sẽ dài tới bảy dặm, đang nóng lòng chờ được vun xới, vì những cây gieo đầu tiên đã lớn trước khi những cây cuối cùng bén rễ; quả thật khó lòng mà trì hoãn được. Ý nghĩa của cái việc đều đều và đầy tự trọng này, cái kì công Hercules [289] nho nhỏ này là gì, tôi không biết. Tôi đâm ra phải lòng những luống đậu này, mặc dù chúng còn nhiều hơn tôi mong muốn. Chúng gắn tôi với đất, và như vậy tôi có sức mạnh như Antaeus [290]? Nhưng tại sao tôi đã trồng chúng? Có mà trời biết. Tôi đã lao động nặng nhọc cả mùa hè, để trồng đậu trên mảnh đất trước đây mọc toàn các giống ỷ lăng, mâm xôi, johnswort [291], và các giống tương tự, những quả ngọt và hoa dại. Tôi biết gì về đậu hay đậu biết gì về tôi? Tôi yêu mến chúng, chăm sóc cho chúng, sớm tối tôi đều để mắt đến chúng; và đó là công việc ban ngày của tôi. Nó là chiếc lá rộng đẹp để ngắm nhìn. Những phụ tá của tôi là sương và mừa tưới nước cho mảnh đất khô này, và những gì là màu mỡ ở ngay trong đất, phần lớn là bạc màu và cằn cỗi. Kẻ thù của tôi là sâu bọ, những ngày rét, và nhất là lũ chuột chũi. Lũ này đã gặm sạch của tôi một phần tư acre. Nhưng tôi có quyền gì mà dọn sạch johnswort và những thứ còn lại, và phá tan vườn dược thảo cổ xưa này? Tuy nhiên chẳng bao lâu những cây đậu còn lại sẽ lớn lên đủ mạnh để chống chọi lại bọn địch thủ mới này.

Tôi còn nhớ khi bốn tuổi tôi được đưa từ Boston đến thành phố quê hương này [292], xuyên qua nhiều cánh rừng và những cánh đồng, đến đầm. Đấy là cảnh xưa nhất còn in đậm trong trí nhớ của tôi. Và đêm nay cây sáo của tôi đã đánh thức dậy những tiếng vọng trên chính vùng nước đó. Những cây thông vẫn còn đứng đây già hơn tôi; hoặc nếu có cây nào chết, tôi đã lấy gốc của chúng làm củi đun, và những cây mới đang lớn lên khắp xung quanh; chuẩn bị quang cảnh mới cho những cặp mắt ấu thơ mới. Phần lớn vẫn những cây johnswort cũ bật lên từ cùng bộ rễ lưu niên trong đồng cỏ này, và thậm chí tôi cuối cùng đã góp phần tô điểm cho cái quang cảnh huyền thoại của những giấc mơ ấu thơ của tôi, và một trong những kết quả của sự hiện diện và những ảnh hưởng của tôi là những lá đậu, lá ngô, lá khoai tây này.

Tôi trồng khoảng hai acre rưỡi đất cao, và vì nó chỉ mới được khai phá cách đây mười lăm năm, và bản thân tôi cũng đánh được mươi mét khối gốc cây, tôi không cho chút phân bón nào, nhưng trong mùa hè ló ra những cái đầu nhọn của mũi tên khi tôi cuốc lật lên, cho thấy hình như thời xưa đã có một dân tộc sống ở đây, và họ đã trồng ngô và đậu trước khi người da trắng đến khai phá vùng đất này, và như vậy, đến mức độ nào đó, đã làm kiệt đất bằng chính việc trồng cấy của họ.

Trước khi có bất cứ con chuột chũi hoặc sóc nào chạy ngang qua đường, khi mặt trời còn chưa lên cao hơn những khóm sồi, trong khi sương còn treo trên những ngọn cỏ, mặc dù nhiều nông dân đã khuyên tôi đừng, nhưng tôi muốn khuyên bạn rằng hãy làm tất cả những việc bạn có thể làm khi vẫn còn sương, tôi bắt đầu giẫy những hàng cỏ dại ngoan cố trong ruộng đậu của tôi và lấp đất lên. Sáng sớm tôi đi chân trần làm việc, như một nghệ sĩ tạo hình đạp vào lớp cát xốp và đẫm sương, nhưng đến giữa ngày mặt trời làm chân tôi bỏng rát. Mặt trời soi cho tôi cuốc xới đậu, chầm chậm tới lui trên đất vàng lẫn sỏi, giữa những hàng dài xanh mướt, bảy tám chục mét, một đầu kết thúc ở một bãi sồi nơi tôi có thể ngồi nghỉ dưới bóng mát, và đầu kia trong một vạt cây mâm xôi nơi những quả mọng xanh trở nên sẫm màu hơn mỗi khi tôi xong một lượt. Giẫy hết cỏ dại, lấp đất mới vào những gốc đậu, và "khuyến khích" thứ "cỏ dại" [293] mà tôi đã gieo, làm cho đất màu vàng thổ lộ ra ý nghĩ mùa hè của nó trong lá và hoa đậu hơn là trong những đám ngải đắng và kê, làm cho đất chọn đậu chứ không chọn cỏ, đó là công việc hằng ngày của tôi. Vì tôi ít dùng bò hoặc ngựa, hay thuê người làm, hay tận dụng được những phương tiện của nghề nông, tôi làm chậm hơn nhiều và trở nên thân thiết với đậu của tôi hơn bình thường. Nhưng lao động chân tay, cho dù công việc đơn điệu buồn tẻ, cũng chưa bao giờ tệ hại hơn ngồi không. Nó chứa đựng một tinh thần bất hủ, và đối với người có học thức nó tạo ra một kết quả cổ điển. Đối với những du khách mải miết đi về hướng tây qua Lincoln và Wayland đến nơi nào chẳng biết, tôi là một người nông dân cực kì cần cù (agricola laboriosus); họ ngồi thoải mái trên chiếc xe hai bánh một ngựa kéo, khuỷu tay chống trên đầu gối, dây cương thả lỏng, ngắm nhìn tôi, người ở nhà chẳng đi đâu, là người bẩm sinh cần mẫn với đất đai. Nhưng chẳng mấy chốc nhà cửa vườn tược của tôi đã ra ngoài tầm mắt và tầm suy nghĩ của họ. Đây là cánh đồng rộng rãi và đã trồng trọt duy nhất ở khoảng cách khá xa cả hai bên đường, nên họ tận hưởng ngắm nhìn, và đôi khi người trong cánh đồng nghe thấy cả những câu chuyện phiếm và những lời bình luận không phải chỉ đủ cho họ nghe với nhau: "Trồng đậu muộn thế! Cả đậu Hòa Lan cũng muộn!" - vì tôi vẫn còn tiếp tục trồng khi những người khác đã xới - vị mục sư kiêm nhà nông học đã không nghi ngờ điều này. "Chắc ngũ cốc làm thức ăn cho gia súc; có lẽ là ngũ cốc cho gia súc". "Chẳng lẽ anh ta sống ở đó sao?" chiếc mũ đen trên áo choàng xám hỏi, và người nông dân nét mặt khắc khổ ghìm cương con ngựa khoan khoái của ông ta để hỏi thăm anh đang làm gì ở cái nơi mà ông ta không thấy có tí phân nào trên những luống đất, và khuyên nên cho ít phân chuồng, hay một ít rác thải, hay ít nhất có thể là tro hoặc vôi. Nhưng đây là hai mẫu rưỡi đất, và chỉ có một chiếc cuốc với hai bàn tay - có một sự ác cảm với xe và ngựa - và phân thì ở xa. Những du khách nói chuyện oang oang so sánh nó vói những cánh đồng họ đã đi qua, nhờ đó tôi biết được tôi đứng ở đâu trong thế giới nhà nông. Đây là một cánh đồng không có trong báo cáo của ngài Coleman [294]. V nhân thể xin hỏi, ai đánh giá được giá trị của hoa lợi mà Thiên nhiên ban cho trên những cánh đồng còn hoang vu chưa có bàn tay con người cải tạo? Thu hoạch về cỏ khô của người Anh được cân đo cẩn thận, độ ẩm cũng như hàm lượng xilicat và kali được tính toán, nhưng trong tất cả những thung lũng và ao đầm khô cạn trong các khu rừng và trên những đồng cỏ mọc lên nhiều mùa màng phong phú và đa dạng chỉ chưa được con người thu hoạch. Những cánh đồng của tôi là gạch nối giữa đất hoang và đất trồng, vì mảnh thì trong trạng thái đã khai hóa mảnh thì bán khai, và những mảnh khác là hoang dã hay man rợ, nên chúng là một cánh đồng bán văn minh, dù không phải với nghĩa xấu nhất của từ này. Chúng là những cây đậu hân hoan trở về trạng thái hoang dã và nguyên thủy mà tôi đã trồng, vả cái cuốc của tôi chơi bài Rans des Vaches [295] cho chúng nghe.

Thật gần, trên ngọn của một cây phong, những con chim sáo hót suốt buổi sáng, niềm vui bầu bạn của tôi, nếu tôi không có đây nó sẽ tìm đến cánh đồng của nông dân khác. Khi tôi đang gieo hạt, nó kêu "Thả xuống, thả xuống, lấp đất đi, lấp đất đi, nhổ lên, nhổ lên, nhổ lên". Nhưng đây không phải là ngô, nên nó không bị coi là kẻ thù. Bạn có thể tự hỏi không biết nó huyên thuyên cái gì, những tấu khúc Paganini [296] nghiệp dư của nó, chơi trên một dây hay hai mươi, nói về việc trồng trọt của bạn, tuy nhiên thích nhất là nó thả chất thải xuống đồng. Đó là loại phân bón thượng hạng rẻ nhất mà tôi luôn tin là hữu ích.

Khi cuốc lật những đám đất còn mới hơn bằng cái cuốc của tôi, tôi đã khuấy động những đám tro tàn của những dân tộc tiền sử, trong cái thời cổ xưa ấy họ đã sống dưới những tầng trời này, và những dụng cụ chiến tranh và săn bắn nhỏ bé của họ đã được đưa ra ánh sáng của ngày hôm nay. Chúng nằm lẫn giữa những lớp đá tự nhiên, một số trong chúng mang dấu hiệu đã bị thiêu đốt bởi những ngọn lửa Anhđiêng, và một số bởi mặt trời, cùng với những mảnh gốm sứ và thủy tinh được những người gần đây trồng trọt trên đất này mang đến. Khi lưỡi cuốc của tôi va choang vào đá, tiếng nhạc ấy vọng vào đến rừng và lên đến trời, và làm bè đệm cho lao động của tôi, thứ lao động mang đến thành quả tức khắc và không đo đếm được. Nó không lâu dài hơn đậu mà tôi đang xới, cũng không lâu hơn tôi - người đang xới đậu; và tôi, vừa thương hại vừa tự hào, nhớ đến những người quen của tôi đã bỏ lên thành phố để đi nghe những bản oratorio [297], nếu tôi có chút nào nhớ đến họ. Con cú muỗi bay lượn vòng trên đầu trong những buổi chiều nắng - vì đôi khi tôi làm việc cả ngày - giống như một hạt bụi trong mắt, hay trong mắt của trời, lâu lâu lại sà xuống trong một cú đột kích với một âm thanh như xé toạc khoảng trời thành những mảnh giẻ rách nát, nhưng vẫn còn một vòm trời lành lặn; bầy tiểu quỷ bay rợp không trung và đẻ trứng trên đất, trên bãi cát trống hay trên những tảng đá trên những đỉnh đồi, nơi ít người thấy, mảnh mai và duyên dáng như những gợn sóng từ trên đầm dồn vào, như những chiếc lá được gió cuốn bay lên trôi nổi trên bầu trời, trong Thiên nhiên tất cả có họ hàng với nhau như thế đấy. Con cú muỗi là người anh em trên trời của sóng mà nó lướt trên và nhìn ngắm từ trên cao, đôi cánh hoàn hảo căng gió của nó ứng với những đôi cánh chim bồ câu biển chưa đủ lông cánh. Đôi khi tôi nhìn một cặp diều hâu liệng trên trời cao, vút lên cao rồi sà xuống thấp, lao đến gần rồi lại rời xa nhau, thấy như chúng là hiện thân của những ý nghĩ của tôi. Hoặc tôi bị thu hút bởi đường bay của những con bồ câu hoang, từ cánh rừng này sang rừng khác, với tiếng vỗ cánh hơi run rẩy, hay từ dưới một gốc cây mục lưỡi cuốc của tôi lật lên một con kì giông lờ đờ có bộ da lốm đốm dị kì, một vết tích của Ai Cập và sông Nile, nhưng cùng thời với chúng ta. Khi tôi tạm chống cuốc nghỉ, những âm thanh hình ảnh mà tôi nghe đâu đây trên luống đất làm thành một phần của cuộc giải trí bất tận mà vùng quê này hiến tặng.

Trong những ngày hội hè, thành phố bắn những khẩu súng lớn của nó, tiếng vọng đến những cánh rừng này nghe như súng của trẻ con chơi, và những tiếng khóc than của âm nhạc chiến tranh đôi khi xuyên đi xa thế đấy. Đối với tôi, trên ruộng đậu của tôi ở phía bên kia thành phố, những tiếng súng lớn nghe như một quả bóng hơi nổ tung, và khi có diễn tập quân sự mà tôi không biết, đôi khi cả ngày tôi cứ có cái cảm giác mơ hồ như ngứa ngáy và bệnh tật ở chân trời, như thể núi lửa sắp phụt lên ngoài đó, bệnh tinh hồng nhiệt hoặc bệnh lở loét, cho đến khi tiếng vù vù ưa thích của gió, bay hối hả qua cánh đồng lên tận con đường đi Wayland, mang đến cho tôi tin tức của "những người huấn luyện". Dường như từ xa có tiếng vo ve như đàn ong nhà ai đang dời chỗ, và những người láng giềng ấy, theo lời khuyên của Virgil [298], bằng một tintinnabulum [299], gõ lên những nồi niêu xoong chảo kêu vang nhất trong nhà, gọi chúng về tổ. Và khi âm thanh ấy đã tắt lịm đi, và tiếng vo ve ngừng lại, và những làn gió nhẹ đáng yêu thôi không kể câu chuyện nào nữa, tôi biết rằng chúng đã gọi được con ong đực cuối cùng trong đàn trở về tổ Middlesex [300] an toàn, và bây giờ sự chú ý của chúng đang dồn hết về mật lem luốc trên mình nó.

Tôi tự hào biết rằng những quyền tự do của Massachusetts và của đất nước chúng ta cũng được giữ an toàn như thế; và khi quay trở lại với cái cuốc của tôi, lòng đầy tin tưởng không thể tả nổi, tôi tiếp tục công việc của mình một cách vui vẻ với niềm tin bình thản vào tương lai [301].

Khi có nhiều ban nhạc, nó ầm ĩ như thể làng là một cái ống bễ khổng lồ, và mọi ngôi nhà phình lên xẹp xuống với tiếng ầm ĩ đó. Nhưng đôi khi một giọng nói thật sự thanh cao và đầy cảm hứng vọng đến những cánh rừng, và tiếng kèn trompet vang lên thúc giục, tôi cảm thấy như có thể nướng chả một thằng cha Mêhicô [302] tẩm gia vị - vì tại sao chúng ta phải chú tâm vào những thứ tầm thường nhỏ mọn? - và nhìn quanh kiếm một con chuột chũi hay con chồn hôi để thực thi tinh thần hiệp sĩ của mình. Những tiếng nhạc đầy tinh thần thượng võ ấy, cùng với những ngọn cây du trong làng khẽ đung đưa theo nhịp của chúng, nhắc tôi nhớ đến cuộc thập tự chinh sắp sửa diễn ra. Đó là một trong những ngày đẹp trời, mặc dù mảnh trời nhìn qua cửa sổ của tôi vẫn có cùng vẻ đẹp vĩnh cửu như mọi ngày, và tôi không thấy có gì khác biệt cả.

Có một kinh nghiệm độc đáo quen thuộc từ lâu mà tôi đã vun trồng cùng với đậu, trồng, xới, thu hoạch, đập, hái và bán chúng, việc cuối cùng là khó nhất - và tôi có thể thêm: ăn, vì tôi thật sự đã nếm. Tôi quyết định tìm hiểu đậu. Khi chúng đang lớn, tôi thường xới từ năm giờ sáng đến giữa trưa, và thường dùng thời gian còn lại trong ngày để làm - những việc khác. Hãy xem con người ban đầu tò mò làm quen với nhiều loài cây cỏ - sẽ có nhiều lặp lại trong mô tả này, vì trong lao động có không ít lặp lại - quấy đảo những tổ chức tinh vi của chúng một cách thô bạo, và dùng cái cuốc của mình, làm những sự phân biệt đầy xúc phạm, san bằng cả một loài và chăm chút vun trồng một loài khác. Đó là cây ngải tây La Mã - đó là cây rau dền - đó là cây chua me đất, đó là cây cỏ ống - nhổ nó về, băm nhỏ nó ra, lật ngửa rễ nó lên phơi nắng, đừng để cho nó có lấy một sợi rễ trong bóng râm, vì nếu anh làm thế, chỉ hai ngày sau là nó sẽ tự lật ngược xuống và lại xanh như một cây tỏi tây ngay. Một cuộc chiến tranh dài, không phải với những con sếu, mà với cỏ dại, những dân thành Troy ấy có nắng và mưa và sương đứng về phía mình. Ngày ngày những cây đậu thấy tôi vũ trang bằng cái cuốc đến cứu chúng, và giẫy những hàng kẻ thù của chúng, lấp đầy các rãnh bằng những xác cỏ chết. Nhiều chàng Hector [303] cường tráng với chỏm lông mào phất phơ trên mũ sắt, nhô cao hơn đồng đội cả một cái đầu, ngã xuống trước vũ khí của tôi và lăn quay trên đất bụi,

Những ngày hè này một số người đương thời của tôi đắm chìm trong mĩ thuật ở Boston hay Rome, số khác thiền định ở Ấn Độ, và số khác nữa buôn bán ở London hay New York, còn tôi, với những nông dân khác của New England, hiến mình cho nghề nông. Chẳng phải tôi cần đậu để ăn, vì tôi bản chất là một người theo phái Pythagoras [304] tôi không dùng đậu, dù để nấu canh hay để bỏ phiếu [305], tôi đổi chúng lấy gạo; nhưng, có thể, như một số người phải làm việc trên những cánh đồng chỉ để làm kiểu, để có ngày giúp cho ai đó sáng tác truyện ngụ ngôn. Nó hoàn toàn là một trò giải trí hiếm hoi mà nếu cứ tiếp diễn quá lâu, sẽ thành quá lố. Mặc dù tôi không cho chúng chút phân nào, và không xới tất cả một lượt, nhưng tôi đã chăm sóc chúng tốt phi thường, và cuối cùng được đền bù, "thật ra", như Evelyn [306] đã nói, "không có bất kì loại phân trộn hay phân chuồng nào sánh được với chuyển động liên tục, đào bới, và lật đất tơi xốp bằng chiếc cuốc". Ở một chỗ khác ông nói thêm, "đất, nhất là khi còn mới, có một sức hút trong nó, nhờ đó nó hút được muối, sức mạnh (hay có thể gọi là phẩm tính tốt), đem lại cho nó sự sống, và mang lại ý nghĩa cho tất cả lao động và náo động mà chúng ta thực hiện quanh nó, để nuôi sống chúng ta, tất cả những phân và những chất trộn nhớp nhúa khác, chỉ là cái thay thế cho sự cải thiện này". Hơn nữa, nó là một trong "những cánh đồng thế tục mệt mỏi và kiệt sức hưởng thụ ngày xaba [307] của chúng" biết đâu có thể, như Sir Kenelm Digby [308] nghĩ, thu hút "những hoạt lực" từ trong không khí. Tôi đã thu hoạch được mười hai giạ đậu.

Nhưng để cụ thể hơn; vì người ta đã phàn nàn rằng ông Coleman chỉ báo cáo chủ yếu về những thí nghiệm tốn kém của các quý ông nông dân sang trọng; thì bảng tổng kết chi tiêu của tôi đây:

Một cái cuốc………………………$0.54

Cày, bừa, lên luống……………….7.50 (quá nhiều).

Đậu giống…………………………3.12 1/2

Khoai tây…………………………..1.33

Đậu Hoà Lan………………………0.40

Củ cải giống……………………….0.06

Bù nhìn……………………………..0.02

Thuê Ngựa và trẻ, ba giờ…………1.00

Ngựa và xe chở thành phẩm……...0.75

Tổng cộng…………………………..$14.72 1/2

Thu nhập của tôi là (patrem familias vendacem, non emacem esse oportet) [309], từ

Chín giạ & mười hai lit đậu……………..$16.94

Năm giạ khoai tây to,……………………2.50

Chín giạ khoai tây nhỏ, ………………….2.25

Cỏ................................................................1.00

Thân cây…………………………………..0.75

Tổng cộng $23.44

Để lại một khoản tiền lãi, như tôi đã nói [310], $8.71 1/2.

Đây là kinh nghiệm của tôi trong việc trồng đậu. Trồng loại đậu nhỏ thường mọc thành khóm vào khoảng mồng một tháng Sáu, trong những luống rộng ba foot cách nhau mười hai inch, cẩn thận chọn những hạt tròn tươi và không lẫn loại khác. Trước hết tìm sâu, và để khoảng cách khi trồng mới. Rồi canh chừng chuột chũi, nếu đó là nơi chuột hay vào, vì chúng sẽ nhấm sạch những lá non khi chúng đi qua, rồi lại nữa, khi những tua non mới nhú ra, chúng sẽ thấy và cắn đứt hết, với cả chồi và quả non, ngồi thẳng lưng như một con sóc. Nhưng quan trọng hơn cả là phải thu hoạch ngay khi có thể, nếu bạn muốn tránh sương giá và có một mùa vụ đẹp và dễ bán; bạn sẽ thoát được phần lớn tổn thất bằng cách này.

Đây là một kinh nghiệm nữa mà tôi thu được. Tôi tự nhủ, mùa hè sau tôi sẽ không chỉ gieo đậu và ngô với quá nhiều công sức như thế, mà cả những hạt giống như chân thành, thật thà, ngay thẳng, tin cậy, ngây thơ chân chất và tương tự, nếu chúng còn nguyên vẹn, và xem chúng có mọc được trên đất này không, thậm chí với ít công sức chăm bón hơn, để nâng đỡ tôi, vì chắc chắn đất không bị kiệt sức với những giống này. Ôi! Tôi tự nhủ mình điều này, nhưng nay một mùa hè nữa đã đi qua, rồi mùa hè nữa, mùa hè nữa, và tôi buộc phải nói với bạn, Bạn Đọc, rằng những hạt giống mà tôi đã gieo, nếu quả thực chúng là giống của những đức tính ấy, đã bị sâu ăn hết hay đã mất đi sinh khí của chúng, và như vậy không đi đến kết quả. Thông thường con người sẽ chỉ can đảm bằng cha ông mình, hay nếu không thì nhút nhát. Thế hệ này chắc chắn trồng ngô và đậu mỗi năm mới, như những người Anhđiêng đã làm nhiều thế kỉ trước và dạy những người định cư đầu tiên ở đây làm, như thể số phận bắt họ làm. Có lần tôi ngạc nhiên thấy một ông già, dùng một cái cuốc đào lô ít nhất đến bảy mươi lần, mà không phải để ông ta nằm xuống đó. Nhưng tại sao người New England không cố thử một cuộc phiêu lưu mới, và đừng đặt quá nhiều nỗ lực vào những mùa lúa, mùa khoai và cỏ, và vườn cây quả của mình - mà lại trồng những thứ khác? Tại sao quá bận tâm vào đậu làm giống, mà không lưu tâm gì đến một thế hệ mới những con người? Chúng ta nên thật sự vui mừng khi gặp một người mà chúng ta chắc chắn phải thấy những phẩm chất mà tôi đã nêu, mà tất cả chúng ta đều coi trọng hơn những sản phẩm khác nhưng phần lớn được phát tán và trôi nổi trong không khí, đã bén rễ và lớn lên trong anh ta. Chúng ta thường gặp đâu đó trên đường một phẩm chất quý báu như trung thực hay công bằng, hay chỉ một biến thể của nó. Nhưng đại sứ của chúng ta nên được giao nhiệm vụ gửi về nước những hạt giống như thế, và Quốc hội [311] giúp phân phối khắp đất nước này. Khi cần chân thành, chúng ta không bao giờ nên tỏ ra ngại ngùng và khách khí. Chúng ta không bao giờ nên lừa dối, chửi mắng, xua đuổi nhau vì lòng nhỏ nhen của chúng ta, nếu có một hạt nhân của giá trị và tình thân thiện. Như vậy chúng ta không nên gặp nhau trong hận thù. Có những con người tôi không thể gặp, vì họ hình như không có thời gian, họ còn bận rộn với đậu của họ. Chúng ta không muốn giao du với một người như thế, nặng nề lê bước đi, oằn người lên chiếc cuốc hay chiếc mai như chiếc quyền trượng trong công việc, không như một cây nấm, nhưng muốn thấy anh ta từ đất vươn thẳng lên, giống như những con chim nhạn đậu xuống và bước đi trên mặt đất.

"Và khi nó nói, những cái cánh của nó thỉnh thoảng

Xoè ra, như thể muốn bay, rồi lại cụp vào" [312],

để chúng ta có thể ngờ rằng ta đang trò chuyện với một thiên thần.

Bánh mì có thể không luôn luôn nuôi sống chúng ta; nhưng nó luôn luôn làm điều tốt cho ta, nó thậm chí có thể làm cho khớp của chúng ta bớt xơ cứng, làm cho thân thể chúng ta mềm dẻo và tươi mát, khi chúng ta không biết cái gì làm chúng ta đau yếu, để biết ơn mọi hào phóng trong con người hay trong thiên nhiên, để chia sẻ mọi niềm vui thuần khiết và cao cả.

Thơ ca và thần thoại thời cổ gợi lên rằng, ít ra nghề nông đã có thời là một nghệ thuật thiêng liêng, nhưng nó được chúng ta theo đuổi với một sự hối hả bất kính và lơ là, mục tiêu của chúng ta chỉ là có những nông trại thật to, và mùa màng thật lớn. Chúng ta khôn có lễ hội, không có đám rước, không có lễ nghi, trừ những cuộc triển lãm gia súc và những Lễ Tạ ơn, ở đó người nông dân biểu lộ cảm giác về sự thiêng liêng của nghề của mình, hay được nhắc nhở về nguồn gốc thiêng liêng của nó. Chính phần thưởng và tiệc tùng cám dỗ anh ta. Những hiến tế của anh ta không phải cho Ceres [313] và Terrestrial Jove [314] mà đúng hơn là cho Plutus [315] ở địa ngục. Do thói quen bần tiện và ích kỉ, bợ đỡ hèn hạ, mà không ai trong chúng ta thoát khỏi, coi đất đai như tài sản, hoặc phương tiện chủ yếu để kiếm được tài sản, phong cảnh bị biến dạng đi, nghề nông bị suy đồi đi với chúng ta, và người nông dân sống cuộc sống hèn mọn nhất. Chúng ta biết Thiên nhiên nhưng chỉ như những kẻ cướp. Cato nói lợi nhuận từ nghề nông là chính đáng và công bằng (maximeque pius quaestus) và theo Varro những người La Mã xưa "gọi đất là Mẹ và Ceres, và nghĩ rằng những người canh tác trên đó sống cuộc đời đức hạnh và hữu ích, và chỉ có họ là dòng giống của Vua Thần Nông" [316].

Chúng ta nay đã quên mất rằng ông mặt trời nhìn xuống những cánh đồng đã trồng trọt của chúng ta và những cánh rừng, những cánh đồng cỏ không hề thấy khác biệt. Tất cả chúng đều phản chiếu và hấp thụ như nhau những tia sáng của ông ta, và ông chỉ góp một phần nhỏ vào bức tranh lộng lẫy mà ông nhìn thấy trong hành trình hằng ngày của mình.

Trong cái nhìn của ông cả trái đất đều đã được trồng trọt như nhau giống như một khu vườn. Do đó chúng ta nên nhận lấy lợi ích từ ánh sáng và hơi ấm của ông với một niềm tin xứng đáng và lòng hào hiệp. Đáng quý đến mức nào những hạt đậu giống, và thu hoạch của mùa thu năm ấy? Cánh đồng rộng mà tôi đã nhìn nhiều như thế không nhìn tôi như người trồng trọt chính, mà nhìn sang những ảnh hưởng ân cần hơn nhiều đối với nó, đã tưới nước cho nó và làm nó xanh tươi. Những cây đậu này có phần kết quả mà người thu hoạch không phải là tôi. Chẳng phải chúng lớn lên phần nào cho lũ chuột chũi đó sao? Bông lúa mì (tiếng Latin spica, một từ cũ nay không còn dùng, speca, xuất phát từ spe, hi vọng) không phải chỉ là hi vọng của người trồng; nhân và hạt của nó (ranum, từ chữ erendo, mang) không phải tất cả những thứ mà nó mang. Vậy thì thu hoạch của chúng ta có thể mất mát như thế nào? Chẳng nên vui mừng vì sự thừa thãi những loài cỏ dại, mà hạt giống của chúng là kho lương của chim chóc hay sao, dù nó ít quan trọng hơn việc những cánh đồng làm đầy kho thóc của nông dân? Người nông dân chân chính phải sống không lo âu, như những con sóc chẳng lo lắng gì về chuyện năm nay rừng có sinh ra hạt dẻ hay không, và mỗi ngày hãy làm xong công việc của mình, đừng đòi hỏi gì về hoa lợi từ cánh đồng của anh ta, và trong tâm trí hãy hiến tế không chỉ những thành quả đầu tiên, mà cả những thành quả cuối cùng.