ừ đầu tháng năm ấy, nhiều chuyện tăng tốc trong trại Giam Đầm Đùn khiến nhân viên bị khủng hoảng tinh thần không ít.

Mỗi ngày, người dùng lại có thêm nhiều bằng chứng để hiểu rằng về cơ bản, những người bị giam giữ ở đây là những phần tử không có ích mà vẫn có hại. Cho nên đi bớt tên tùy ý, chính thể trở nên lành mạnh, sạch sẽ thêm bao nhiêu.

Một vùng trời xa lạ. Ngày nào cũng có người chết rét, chết bệnh. Nói cho ngay, những người thích thú này bị sốt rét rừng lại phải lao tác quá sức khi vừa cửa hàng cơn bệnh nên không còn sức chịu nổi cái lạnh ngọc từ trong núi rừng lùa ra. Ăn thiếu, không có chất bổ sung, mặc dù không đủ ấm, lại bệnh hoạn mà không có thuốc, lúc này nhân cơ thể suy nhược các bệnh phát ra cùng một lúc để mà hành hạ xác thân, tinh thần người tù trước khi cướp đời sống của họ.

Đêm đêm, Toàn nằm trên chõng tre lạnh, chim tròn manh chiếu như tổ sâu, nỗi buồn trước, lo nỗi sau, có đêm trằn trọc mãi không phun được giấc ngủ mặc dầu cả ngày làm việc quần yếm. Anh cũng không thể hiểu nhờ đâu anh có sức làm nổi phần công việc của mình hàng ngày: Xay lúa, gánh nước, cuốc đất, chặt củi ở rừng vv..Anh chưa gánh nước lần nào từ hồi còn nhỏ, chưa cuốc đất, chặt củi ở rừng bao giờ, vậy mà lúc đó được giao công tác vẫn làm xong lúc nào đó. Thực sự là một điều lạ lùng. Thì ra ở đời, cứ kiếm hoàn cảnh bắt buộc phải làm, không làm nổi thì ăn đòn là sẽ làm được như mọi người. Hai chữ "không thể" không có trong một trại giam cộng đồng. Cách đây vài ngày, Toàn đã được chứng minh một ý tưởng làm việc đột ngột và nhận thấy định nghĩa của mình là đúng.

Ở đó, có bốn tù nhân được giao cho công tác trại tập luyện một thân cây lớn bằng cơ bắp đùi dài sáu thước, từ một nơi cách trại hơn cây số. Trời mưa, đường trơn như mỡ, gió lạnh thổi từng cơn như cắt da cắt thịt chân tay tê cóng. Bốn người da nâu tím vì lạnh, co ro bên cây gỗ, hè nhau lấy sức chứa cây gỗ đưa lên vai hai ba lần chưa xong.

Cứ đưa cây gỗ lên gần buông lỏng để trượt xuống đất. Bốn người tùy ý chia nhau hai người đứng đầu. Khúc trên vừa được đưa lên vai thì khúc dưới nặng hơn lại tuốt xuống đất khiến người tùg khúc trên phải thẳng nhanh nếu không, cây gỗ rớt xuống sẽ gây tai nạn. Sau cùng, chạy đua sức mạnh được cây gỗ lên vai, nhưng đã đi được thứ bảy kích thước của họ lại xiêu vẹo, chớp nhoáng choạng làm rơi cây gỗ nặng xuống đất.

Giám đốc trại giam được quản lý làm, xầm mặt lại mà không nói. Thốt nhiên, y rút phắt cây roi song rừng phục vụ túi bụi bất kể vào mặt, mũi bốn người tù, vừa chiến đấu vừa ngậm nhiếc là đồ tiểu tư sản, chỉ ăn tổn hại của nhân dân, bóc lột xương tủy của đồng bào mà không bao giờ mó tay làm việc gì hết. Đánh nhiếc xong, y select trong bốn người một người yếu nhất, ra lệnh ngoài để cho ba người tù còn lại làm công hạc cây về lửa.

Chao ôi! Bốn người hoành còn không nổi thì ba người làm sao nổi. Tuy nhiên, trước ngọn roi song rừng và trước mặt rỗng lì lì uống máu người không biết tanh của viên giám thị, họ phải tận lực cố gắng đưa bất kỳ cây gỗ lên vai đã, rồi sau đó muốn ra sao thì ra. Nhưng mới đi được một quãng ngắn, một người lẩy bẫy trượt chân vì đường trơn, cây lại rớt xuống đất, thiếu chút nữa một người bị cây đè bẫy chân.

Tên giám thị cười nhạt một người đứng yên, cầm roi chỉ vào một người, ra lệnh:

- Thằng kia! Ra ngoài! Còn lại anh chàng này (y vừa nói vừa ngọn roi vào hai người còn lại), mỗi anh hùng một đầu, tung thẳng một mạch về lửa, không được nghỉ. Để tạo ra cuộc tấn công có nổi không?

Y nhếch miệng cười nhạt:

- Nếu không nổi bật, hãy bắt đầu từ chiều nay truất phần cơm và nhét vào xà lim.

Hai người tù còn lại không phân trần bạch bạch bạch gì hết, lạy van thành viên giám thị cho phép họ nhờ hai người phụ năng cây gỗ đặt dùm lên vai cho họ quangg. Giám sát đầu vào được phép.

Thế là hai người tù kia loạng choạng chững nhanh trên con đường mòn ướt át và trơn như mỡ, gỗ gỗ về đến trại mà...không rơi lần nào.

Nghĩ đến đây, Toàn kết luận:

- Trong trại giam, tù nhân không có quyền nói "không thể" làm nổi.

...Toàn đã tăng dần công việc nhưng vẫn chưa được quen với khẩu phần hạng C. Anh luôn đói, lúc nào cũng đói, ngày đêm chỉ mong được "cải lên" hạng B nghĩa là được ba chén cơm một bữa. Cả tuần này, anh chờ đợi tin được "cải hạng" mà chưa thấy mòn mỏi gì hết! Mỗi lần xung quanh lấy điểm anh lại hy vọng.

Sáng nay, anh phải cày chôn một tù nhân bệnh rét rừng, nằm chết queo trên giường trong khi mọi người ăn sáng. Tối hôm nay, lúc điểm số, anh quạch còn được cửa hàng tiếng hô số "tám độc". Sau đó, Toàn nghe tiếng rên ưử như mèo rên, chạy run run cả chõng, và tiếng nói như khóc: "xin làm phúc đè lên mình tôi, không tôi chết mất". Quá. Ai ai cũng biết anh na đang sốt rét rừng hành hạ. Thế rồi, Toàn ngủ nhịp đi, đâu ngờ rằng cách hai giường một người đang chết.

Sáng tinh sớm Mùa xuân, sau tiếng ồn ào chiến đấu, tù nhân trong trại Ngư đật gấp chiếu, ra tập hợp trước sân để trưởng toán dẫn đi rửa mặt, rửa vết thương sẹo lồi, dùng nước của cái ao độc nhất trong lửa mà độc giả đã nghe nói đến. Trước khi ra sân, một đồng cảnh tiện tay rờ người bệnh, thấy còn hâm mộ sốt, nghĩ thầm một cách chua chát: "Hãy còn nóng, chưa chết" rồi bé gái đật theo mọi người ra ngoài.

Lúc ăn cơm ở nhà Tiểu Công Nghệ, trưởng toán sự nhớ đến người sau đó đã giảm ra một bữa cơm để cho vào anh này. Một người tù cùng toán có mấy miếng thịt lợn rang mặn để ăn dần dần, nan chạnh lòng thương phát tâm cho một miếng thịt mỡ ít nhất giúp người bệnh dễ sóng bọt cơm. Một người khác sớt cho ít muối mè. Một số sợi rau muốn nấu canh với bánh tép riu cũng được gắp vào bữa cơm của người bệnh cho thêm ngon lành.

Bạn tù đặt cơm trên trũng, vừa lay vừa nhẹ gọi người dậy tỉnh ăn cơm, rồi đi ra. Cảm giác như ngủ được một giấc, sức khỏe đã hồi phục, người cưỡi ngựa khỏe mạnh ngồi lên, ngu ngơ, mắt cho tỉnh mạnh, run run cầm bát cơm rồi rĩ bốc từng mảnh nhẹ vào sảng khoái trạo như người mất hồn. Anh ta ăn cơm mà không biết mình đang là gì. Ăn được mấy gói, lì mở mắt trừng phạt: Mọi hành động bùng nổ. Cả bàn tay cầm nắm cơm cũng được rỏ đi mau chóng, anh bàng hoàng như người sắp bất tỉnh vì một cơn gió độc. Anh ta sợ hãi chớp mắt lia lịa, đến lúc chăn chú nhìn lại, thì mọi hình ảnh sẽ rung đảo lộn và giây lát rồi biến hết. Chỉ còn lại một hố sâu om xung quanh chỗ ngồi. Người cố nhớ đến những hình ảnh thân yêu để tự đánh thức thần thoại tỉnh lại, nhưng không hề đau khổ. Mọi hình ảnh, mọi ý nghĩ mát mẻ không tập trung lại được ở đầu óc, người bệnh định nói thành một câu chuông nghe tiếng mình nói. Nhưng cổ mộc đã quy tắc anh ta thở và ngã vật xuống. Sau hết, anh ta còn giẫy giụa mấy cái là sô phản cả nam tính và làm rơi xuống đất món trang trí bằng gốc tre có diều là chuối không đau đầu.

Mười phút sau, một tù nhân vào phòng ngủ, thu chén chén ra rửa. Anh này buồn bã khi thấy người bệnh nằm co quắp lên chén cơm đổ tung tóe trên giường. Có thể người đó đã chết. Do phản ứng tự nhiên, anh ta định kêu lên cho mọi người biết nhưng lại ngận miệng đáp ứng. Còn lại bữa tối trong chén và bàn tay người chết vẫn giữ miếng thịt nạc ngon lành không chịu bỏ. Những hình ảnh chết chóc đáng sợ trước mắt biến hết. Anh tự do này ra sân, đảo mắt một vòng. Mọi người còn ngồi trong nhà Tiểu Công Nghệ.

Rất là tĩnh, không coi cái chết ma vào đâu, anh ta thảm nhiên như không, đè lên những ngón tay cứng đơ của xác chết, chút mảnh thịt lên nghe nghía sơ qua rồi bỏ tọt vào nền sàng ngấu. Anh ta bốc thêm một miếng cơm trong chén đưa vào miệng chu ngon lành, rồi tiện thể luôn miếng cơm thứ hai cho sạch chén. Xong đâu đấy, thấy không còn gì ăn thêm nữa được nữa, anh ta mới lấy giọng kêu gọi cảnh báo vào cấp cứu cho cái xác không hồn.

° ° °

Rồi thì cả đến sự quan trọng nhất đối với con người là cái chết cũng không có ý nghĩa gì với Trại Giam Đầm Đùn. Ngày tháng lạnh trôi qua cơn đói và nước mắt của cơn nạn nhân của chế độ.

Đất bao lâu đã đến gần ngày 23 tháng 10, ngày ông Táo chầu trời.

Lòng người đam mê như đã chai đá, dè đâu còn thấy nôn nao. Tết Nguyên Đán sắp tới, tái hiện hy vọng vu cho đám người tuyệt vọng.

Từ hôm nay, trại giam có vẻ rầm rộ, vui vui như có luồng sinh khí mới qua trại. Ngoài những giờ làm việc và buổi tối sau giờ học tập đều đam như máy, tư tưởng theo chiều ấn định, tùy ý có một tiếng đồng hồ thích đánh cờ hay ngồi nói chuyện bù khú với nhau. Mọi người lại hướng về chuyện Tết sắp tới.

Thực ra, từ hai ngày hôm nay, cấm quản trị trại đã phổ biến một thông tin được biết đến trong dịp Tết Nguyên đán sắp tới, cấm quản trị sẽ tổ chức một chương trình văn nghệ có diễn đàn kịch cho tù nhân vào đêm giao thừa. Và cũng nhân dịp năm mới, nhờ lượng khoan hồng của "Hồ Chủ Tịch", một số nhân giác ngộ được "cải hạng" nghĩa là sẽ được tăng phần khẩu ăn thêm một bát cơm mỗi bữa. Ứ đói quá! Cuối cùng! Nhân vật được biết đến bất cứ lúc nào!

Ngoài ra, cũng theo thông tin báo cáo, trước khi khai mạc đại hội sẽ có một buổi học tập của toàn thể tù nhân về đề tài: Tết đến, nhớ ơn Hồ Chủ tịch khoan hồng, trại lửa ăn đủ no, không cần đến đồ tiếp tế của thực dân Pháp.

Muốn hiểu rõ đề tài tài học tập ban quản trị trại giam đưa ra, nên kể về những sự việc đã xảy ra trong một tháng trước, nhân ngày Lễ Giáng Sinh.

Trước Lễ Giáng sinh vài ngày, tù nhân trong trại giam, những người tinh thần hoặc có kinh nghiệm đều nhận thấy có sự khác thường. Một số du kích quân không biết từ đâu tới đóng tại một địa điểm ngụy trang ở gần chân núi cách trại giam gần một số cây. Bên trong, cũng có một tiểu đội du kích quân tăng cường, luân phiên nhau đi tuần tiểu trại. Những nhân viên cấm quản trị trại được võ trang súng, cầm súng, cũng xuống dưới trại canh nhẹ nhàng như đề phòng những chuyện bất ngờ.

Những nơi giam giữ kinh nghiệm của Việt Nam, trại giam tù binh và thường dân Pháp. Từ giữa ngày 23 tháng dương lịch, tất cả các nhân viên được nghỉ yên tĩnh nhưng bắt buộc phải ngồi bên trong căn nhà lửa, không được đi lại ngoài sân như những ngày nghỉ khác. Cả nhân viên Việt Nam cũng tuyệt đối bị cấm ra sân nếu không được phép giám sát đặc biệt.

Dù sao, Lễ Giáng Sinh tới cũng là nguồn an ủi lớn cho tinh thần tù nhân Pháp và những người theo Thiên Chúa Giáo dục bị giam tại Đầm Đùn.

Chiều ngày 23 tháng 12, nồng nàn nghe tiếng phi cơ thăng thăng trầm rất thấp, rồi liền sau đó giảm bớt trầm hương ngay trên không trại giam. Một số tùy biến Việt ngó nhìn nhau, hoang mang không hiểu chuyện chi sắp xảy ra mà màn hình bộc lộ vẻ xúc động, luôn theo dõi coi nhẹ, không cho nhân bén tia ra gió gần. Nghĩa là họ cấm côn nhân lên trời nhìn hai chiếc trực thăng của phe quốc gia đang bay nhẹ nhàng mặt đất kiềm đo mà không gây phản ứng chi hết về quyền lực nhân dân. Những lần khác, khi có phi cơ bay gần như thế, luôn có tiếng súng ở dưới bắn lên liền, cả súng lớn lẫn súng nhỏ, nhưng phần nhiều là trường súng của du kích quân và súng liên thanh của quân đội chính quy.

Về sau, tù nhân mới gãy nhẽ ra rằng đó là hai phi cơ trực thăng của Hội Hồng Thập Tự Quốc Tế Tế quà tặng quà tặng cá nhân Việt Nam ở trại này. Phi cơ thăng thăng của Hội Hồng Thập tự Quốc Tế tế giảm tốc phạch trên bãi cỏ trong trại giam và thoải mái dù trăm phần quà tặng trong các bao ny lông, bên ngoài có ghi hàng thư thật cảm động: "Thân tặng các bạn được cầm tù vì cuộc chiến".

Quà Giáng Sinh đại loại bao gồm thực phẩm như sữa hộp, cà phê, đường, khóa, hàm, bánh mặn và ngọt vv.. Ngoài ra, còn lại các sản phẩm quà tặng bao gồm quần áo len và dạ, sà bông dao kềm, thuốc cảm sốt, thuốc ký ninh vv.. nghĩa là những thức ăn và vật dụng cần thiết mà bình pháp rất thiếu mệt và thèm thuồng.

Trực thăng đi sau khi hoàn thành nhiệm vụ. Lúc đó, các nhân viên trong ban quản trị và các du kích quân mới Giải thưởng đi thu hút các gói quà tặng đã được thả dù xuống, để kiểm soát Lại từng gói kỹ càng trước khi phân phát. Vì nhiều lý do khác nhau, tù nhân Pháp được hưởng gần đầy đủ số lượng sản phẩm Giáng Sinh. Hôm nay tiếp theo ngày lễ trọng đại, họ tỏ ra đồng cảm mãn nhãn ra mặt, và âm thầm tiếc rẻ những ngày vàng son sung sướng của thời thực dân oanh list.

Như trên đã nói, trước đó thứ mười, có những buổi học tập để hướng dẫn thái độ của nhân viên Việt đối với hành động "giả dối", chỉ có tính cách truyền bá của Hội Hồng Thập Tự Quốc Tế. Trong buổi học tập, để thể hiện mình đã thấm nhuần chính sách của nhà nước, có tinh thần tự lập, tư tưởng tiến bộ, tự do nhân nhất loạt phát biểu ý kiến ​​kiến ​​trúc không chủ đích sử dụng các thư viện hỗ trợ của thực dân dã thoại vv..

Thế là ban quản trị trại giam hãy thu thập các sản phẩm quà tặng...giá trị của Hội Hồng Thập Tự Quốc Tế, để...chia nhau dùng tạm thời, hoặc bán hoặc mang đi đâu không ai biết. Có một lần độc nhất, không biết vì lý do gì, ban quản trị cho nhân nhân Việt được uống mỗi người một chén sữa để chứng minh rằng sữa của thực dân không có mùi vị, ví ra cái quái gì hết. Thật ra, người ta đã pha hai hộp sữa đặc vào một huyết lớn nước (chảo vẫn dùng để nấu cơm cho mấy người độc ăn mỗi bữa) tạo huyền sữa chỉ còn hơi thở nhờ trắng như màu nước sà bong bong.

Ấy vậy mà tù nhân còn khen thưởng để rằng sữa thơm ngon quá, cứ một tháng được hai chén sữa như vậy cũng đủ bồi bổ sức khỏe biết bao nhiêu. May thay, lời khen lạc hậu mất lập trường đó không lọt vào tai các chức vụ có nhiệm vụ tẩy não não nhân.

Sau Lễ Giáng Sinh, nghĩ mấy ngày sắp xếp lại Tết Nguyên Đán âm lịch. Ngày 23 tháng lịch vạn niên vào ngày Chủ Nhật.

Buổi sáng, sau khi làm lễ chào cờ, mọi người được nghỉ ngơi hoặc thực hiện một vài công tác tập thể nhẹ nhàng như quét sân, quét bình, làm sạch vệ sinh nhà tiêu, Rửa sạch quần áo và chiếu nằm, lau nhanh hoặc mở tổng tấn tấn công chấy, rận, rệp vv..

Những công việc trên, tù nhân tụ tập ngồi ngoài sân, hệ thống nắng cho ấm, vừa chuyện vừa khâu quần rách xong bằng những chiếc quần mỏng hoặc quần cũ để dành hay đổi chác được.

Thông thường, mỗi nhân viên được phát một kim khâu để dùng trong hai tháng và mỗi tuần lễ, vào ngày Chủ nhật, được phát màu đen chỉ để khâu tùy theo nhu cầu. Năm thước chỉ sợi mà quý như chỉ bằng vàng, không có chỉ quần áo sẽ rất khó coi vì rách.

Toàn quần đùi ra khâu lại, quần này nguyên màu trắng nay đã trở thành màu cháo lòng, sợi vải đã mòn xác xơ, không biết sẽ "tét ra" lúc nào. Anh rất ý tứ khi ngồi, cố giữ cho quần dài rách. Sau khi tạ nghĩ rất phổi, Toàn quyết định hai việc quan trọng. Một là bồi đắp thêm hai mảnh vải cũ lên hai bên quân đội mòng mòng. Hải là cắt hai ống quần dài ra có thể thành một quần sả lỏn có đồ thay đổi. Nhân tháng trước, có một tù nhân được phóng thích về quê hương ở Hải Dương, Toàn bão táp người này mang tay dùm một bức thư về cho gia đình anh ở cùng tỉnh. Trong thư, có một câu lắng nghe cần thiết nhất: Bảo vợ con rán tiếp tế cho anh một chiếc quần dài lông nâu, nếu không thì nghĩ bao lâu nữa, nhất định phải...mở băng, không thể tránh khỏi. Ban đêm, vì không có quần, anh sẽ phải ở đó như những trẻ sơ sinh, mặc dầu trời rất lạnh. Toàn ngồi ngẫm nghĩ, không mong được vợ anh sẽ cười hay khóc khi đọc thư của anh. Suy tính lan man, anh chắc chắn không bao giờ vợ anh có thể đến đây tiếp tế cho anh vì vợ anh còn ở vùng Tề. Và từ Hải Dương đi bộ đến Thanh Hóa, mà đều phải đi đường làng đường ruộng thì đi cả năm, người đàn bà thật thà đó cũng tìm được nơi giam giữ chồng. Toàn nghĩ đến nỗi đau buồn của vợ lại nghĩ đến nỗi đau khổ của chính mình, bất giác hai hàng nước mắt chớp lưới lưới.

tiếng nói của một người ngồi đó khiến anh ngửng lên nhìn.

- 271 nghĩ gì mà nước mắt ngắn dài thế kia?..."Bắt phong trần phải phong trần, cho thanh cao mới được phần thanh cao". Số phận hết. Kệ cha đời, muốn tới đâu thì tới. Miễn sao sống sót đến cái ngày được nhân dân tha tội vì giác ngộ đã được rồi.

Toàn đang tức giận và đau buồn nên phải lực lượng:

- Giác ngộ cái địa phương c...Phạm lỗi gì mà Giác ngộ!

Anh ta xóa lỗi nhìn vào cảnh không nói được. Vì người vừa hỏi anh không phải là loại bạn tương đối tri kỷ như bọn Mạnh, Tuyên, Thanh. Lũ này xung phong vào rừng làm lò hơn cách đây mấy cây rừng cả tháng nay rồi. Năm nay, chắc chắn họ ăn Tết trong rừng, bên những lò than. Họ đi xa, Toàn đã cô đơn lại càng cô đơn hơn bao giờ hết. Nhất là vào thời gian gần Tết như mấy ngày nay.

Thịnh vượng ngoài giờ lao tác, Toàn thấy giám thị lửa gọi một người tù lên văn phòng ban quản trị. Tù nhân thất sắc, mặt cắt không được hột máu vì không biết chuyện gì. Lên đến văn phòng, tù nhân mới hay có vợ con đến thăm và tiếp tế đồ dùng hoặc ít tiền nong.

Tại văn phòng, người ta có thể ngồi trong một căn hộ có vách ngăn bên ngoài, phía bên trên vách đá là những chấn động bằng tre, nhờ đó anh ta được nhìn thấy vợ hay ngồi chờ bên ngoài.

Trong những cuộc gặp gỡ này, phần nhiều người say mê không nói được tiếng nào với vợ, chỉ nhìn trừng phạt mà ứa nước mắt. Người vợ luôn tay đưa vạt áo lên lau cặp mắt đỏ hoe, đôi khi bồng bềnh một đứa con nhỏ đùa nghịch trong lòng. Lát sau, hai vợ chồng trao đổi một vài câu hỏi về sức khỏe, tin tức gia đình trước sự kiến ​​trúc của nhân viên ban quản trị, rồi người vợ mở hầu bao lấy ra đưa cho người chồng một món ăn cùng thứ thứ cần dùng như chai dầu gió, một ít thuốc đi tiêu chẩy, thuốc cảm, ít viên thuốc ký ninh hoặc thuốc ho, vài phong thuốc lào. Về tiền bạc thì lát nữa ở đây, người bị giam giữ gửi quân quản trị trại giam đổi phiếu lãnh đạo trong trại giam sẽ giữ phiếu này thay tiền mặt. Còn lại thuốc cho người rao vặt, cấm quản trị trại giam cho nhân viên giữ mà dùng hoặc bán lại cho các bạn đồng trại, tùy ý. Thời gian được phép gặp nhà ở chế độ rất hạn chế. Trước khi chia tay người buồn bã buồn bảo vợ:

- Thôi, mình về thay tôi chạy săn sóc nuôi dưỡng cha mẹ già cho phải đạo và nhìn nom dạy dỗ các con nên người. Tôi còn phải trả nợ nhân dân và mong nhân dân sẽ khoan hồng mà tha tội. Ngày được về tổng họp với gia đình chưa biết chắc chắn bao giờ! Tôi xin gửi lời thăm cha mẹ và cầu xin cha mẹ hãy tha thứ... Dù sao, tôi vẫn hy vọng.

Người đàn bà không nói, chỉ luôn tay chấm nước mắt. Cái khung cảnh rờn bên trong kinh khủng của trại giam đã tạo ra người vợ phải bảo vệ để bảo vệ. Rồi người đàn bà lếch thếch thừam con ra khỏi trại, tìm nơi ngủ trọ ở làng gần đấy...

Toàn đã may xong mảnh vải vào quần đùi.

Anh em quần lên cao và thoáng lộ vẻ rạng rỡ khi thấy hai miếng vải khêu bồi còn khá tốt. Nhờ đó, quần còn được mặc định thời gian nữa. Một người khác cũng đang ngồi quần ngồi gần đó, cửa hàng tiếng khen.

- May đẹp quá, thật khéo tay, khi mãn hạn có thể về mở cửa hàng thợ có thể được đó.

Rồi người đó nhìn Toàn, nói tiếp:

- Anh khéo tay như thế, nên xung phong vào ban trang trí sân khấu. Đêm giao thừa ban quản trị có tổ chức diễn kịch để giúp vui cho anh em...

Toàn bộ phòng thờ, hỏi như người mất hồn:

- Giúp vui cho anh em trong trại?...Ai sẽ làm đạo diễn vở kịch?

- Thằng cha Cương đó. Thằng cha là hình tử tử đó!

Toàn nhớ đến anh chàng có tên Cương, trưởng ban vui sống ở trại. Anh này trước kia làm việc cho chính phủ quốc gia, giữ một nhiệm vụ quan trọng về an ninh nên có những xung đột thường xuyên với Việt Minh. Là một chiến sĩ quốc gia, vốn có quan điểm đối nghịch với việt cộng đang rơi vào nền tảng của anh. Một lần kia, vì sơ xuất khinh thường, anh lọt vào bẫy của kẻ thù không vương trời chung rồi được đưa về đây. Biết không thoát khỏi tay thù thù, anh ta nén nỗi sợ hãi để sống bình tĩnh, chịu đựng sự nguy hiểm khủng khiếp của trại giam cộng sản được nhẹ nhàng dù nhẹ nhàng thế nào, những cái thú mà con người sinh ra đều có quyền ảnh hưởng. Vì cầm cái chết trong tay, dần dần không còn sợ hãi, anh ta ca hát luôn mồm. Có đồng cảnh quay lại phê bình rằng anh ta ca hát để che giấu, lấn át nỗi sợ hãi ở trong lòng.

Đang chờ ngày thi hành án tử hình của tòa nhà nhân dân nên anh ta phải thường xuyên mang xiềng và cùm, nằm dưới hầm tối.

Phần sáng mỗi Chủ Nhật, được giải trừ cùm, sau khi chào cờ, với tư cách trưởng ban vui sống, anh ta hoạt động "vui sống" với anh em, lực lượng dây lòi giải thoát quần quần, chim đánh nhịp nói rất lớn: "Nào chúng ta vui sống" rồi hát mấy câu rất chán với lỗi tai tù nhân:

"Ta nắm tay chúng ta ta ca hát

Trong phản ứng, chúng ta vui vẻ"

Mặc dầu biết là do hoàn cảnh bắt buộc, nhưng nhiều tù nhân vẫn ghét chỉ vì anh thường nói đến hai chữ "vui sống" trong khi mọi người "buồn chết" đi được. Nhưng nhiều khi họ cũng thấy tổn thương vì ca hát vui sống xong, anh ta buồn buồn đi như người sắp chết. Có lẽ khi đó anh nghĩ đến cái kết thúc thêm thảm của cuộc đời người tù bị kết án tử hình không mấy hy vọng ở đơn xin ân xá! Chủ Nhật sau, trại giam cùng trại được tìm thấy anh ta hạn chế chiến đấu xiềng sắt vào giải rút quần, khập khiểng bước rồi ca hát "vui sống" vang sân.

Một đêm kia, đang mưa, một giám thị mặt béo khắc u tối, cầm đèn xuống lửa, vào xà lim tử hình gọi Cương dậy đi theo ngọc.

Bên ngoài, tạo ra màu đen. Một người cầm bó đuốc phừng cháy, chờ sẵn ngoài hiên, coi như quỷ dữ đến bắt nhân vật dưới Diêm La Thập Điện. Cương ngủ nói ngẫu nhiên nghe gọi đúng danh số Khởi động dậy, theo ra bên ngoài nhưng vẫn chưa tỉnh táo. Đến lúc nhìn thấy người cầm súng. Lập tức hiểu được. Mồ hôi rít ra đầy mình, một ý nghĩ thoáng trong đầu anh như bị một luồng điện lạnh chúng: Có lẽ ta bị "ra bai" chăng?

Theo luật của Trại Giam Đầm Đùn, tội nhân là án tử hình luôn bị xiềng và cùm cứng hai cổ chân, nhốt trong xà-lim tối thui. Một đêm khuya nọ, khi các tù nhân đã say giấc, có người quản trị trại chính thức thành tội phạm tử hình dậy, dẫn xuống nhà tiểu công nghệ. Nơi đây, một bữa tiệc thịnh soạn đã được bày sẵn sẵn sàng cho người thưởng thức tử tử. Thường thì một đĩa thịt gà, một đĩa thịt heo, trứng chiêng, một ly rượu, một nội cơm, nải chuối tươi tốt và một, hai lưỡi thuốc lá. Đó là bữa cơm cuối cùng của phạm nhân trên dương thế nên cũng cần giáo huấn.

Khám phá bữa cơm, người quen biết ngay mình đã đến lúc tận số. Trại Giam Đầm Đùn không phục vụ kiện nhân sống một cách sang trọng như vậy bao giờ mà chỉ phục vụ ai phải ăn bữa cơm cuối cùng với nhân thế. Nhưng tử tội không được đền bù vì sợ hãi. Các bắt thịt co rút lại, cổ tắc, ngoằn ngoèo cũng muốn nói gì đến ăn. Vì thế, hầu hết tử tử không ăn được cơm, không uống rượu mà chỉ thăng nổi trái chuối một cách khó khăn, nan hai, ba lần. Có người không ăn uống, chỉ hút nửa hút thuốc lá là liệng bỏ rồi òa khóc như một đứa trẻ.

Ra bài, thật là kinh khủng!

Khi ra đến bên ngoài giúp gió lạnh làm cho tỉnh lại, tử tử Cương muốn hỏi một câu nhưng lát không nói được, hai cánh tay bủn rủn như người bệnh tê tê. Y không cố định, phải dựa vào cột mới từ té.

Lời nói béo của giám thị giúp Cương tỉnh:

- Trại viên theo tôi lên văn bản.

Tội nhân là một thiết bị tử hình đặt câu hỏi:

- Lên văn phòng chứ không phải..."ra bài" sao?

Viên giám thị nhìn kỹ nhân vật rồi bật cười:

- Anh muốn "ra bài" hay sao mà nói vậy?

Dưới ánh nắng bập bẹ, phạm nhân ức chế cười thở trong khi nước mắt nổi chẩy lưới lưới:

- Dạ, không! Tôi đang...ngủ đêm...

- Anh lên văn phòng khêu đậu lào cho con gái ông trưởng ban...

Nguyên ông trưởng ban quản trị có một cô gái 20 tuổi bị đậu lào. Ông ta không trả chích thuốc tây cho con gái vì theo nhiều người, chích thuốc tây thì bệnh nhân đậu là hết sống. Ông ta nghe nói phạm nhân Cương biết môn "khiêu" để chữa bệnh đậu lào và y đã từng cứu sống mấy tù nhân trong trại.

Đêm nay, ông ra lệnh gọi Cương lên khêu những nốt đậu lào cho con gái. Cha không phải biểu thức Cương cho "ra bai".

Sau này, Cương có thổ lộ rằng có thể anh ta không mắc bệnh tim, chứ đau tim mà tưởng tưởng đã gọi "ra bai" là đủ chết ngắc vì quá sợ rồi...

Giúp đỡ Cương được cô gái nọc mà án tử hình của Cương được ông trưởng ban Độ sâu thi hành. Sau đó gặp dịp, anh ta trốn về miền quốc gia tạo ra nhiều đồng cảnh tiếc nuối tiếc vì chưa đáp ứng được phương pháp học pháp khêu đậu lào.