ridoux ăn trưa tại chỗ, để khỏi bị trượt mất một khách hàng, biết đâu lại hiện ra thì sao… Thực ra thì vào giờ này chẳng ai đến bao giờ. Như vậy, ăn trưa tại chỗ hóa ra lại có hai cái hay, bởi vì khách hàng thì làm gì có ma nào vào giờ này, và thế là Gridoux được đàng hoàng mà đánh chén. “Đánh chén” này thường có một đĩa khoai tây nghiền, trộn với thịt bò xay, mới ra khỏi lò còn nóng bốc hơi do Mado Bàn-chân-nhỏ mang sang, lúc giờ cao điểm đã vãn, quãng một giờ gì đó.

— Tôi tưởng hôm nay có món lòng - Gridoux nói, rúc đầu vào lấy ra chai rượu đỏ một lít mà ông ta zấu tít trong góc.

Mado Bàn-chân-nhỏ nhún vai. Món lòng? Chuyện hoang đường! Chính Gridoux cũng thừa biết.

— Còn gã kia? - Gridoux hỏi - Hắn đang làm trò gì?

— Hắn ăn xắp xong, chẳng nói chẳng rằng gì cả.

— Hắn không hỏi han gì sao?

— Không.

— Thế Turandot, cậu ấy không nói chuyện với hắn à?

— Ông ấy không dám.

— Cậu ấy không phải là người tò mò.

— Không phải vì ông ấy không tò mò, mà là không dám.

— Ôi zào.

Gridoux bắt đầu tấn công cái món hổ lốn mà nhiệt độ đã giảm xuống tới mức hợp lý.

— Món tiếp theo? - Mado Bàn-chân-nhỏ hỏi - Là món gì? Brie? Camembert?

— Trông ngon mắt chứ, cái anh Brie ấy?

— Nó chảy còn chưa được nhanh chân đâu[34]. - Thế thì lấy cái anh kia vậy.

Mado Bàn-chân-nhỏ đi ra, Gridoux hỏi cô:

— Thế hắn, hắn đã đớp những món gì?

— Như ông. Đúng y.

Hiệu sửa giày chỉ cách tiệm rượu La Cave có mười mét, nhưng cô vẫn chạy. “Cô ta đã trả lời kha khá hơn lúc nãy”. Gridoux nhận định rằng những điều ông được biết là rất không đầy đủ, nhưng ông ta có vẻ vẫn nuôi dưỡng mối trầm tư của mình bằng những điều đó, cho đến khi cô phục vụ trở lại giới thiệu với ông một miếng pho-mát diện mạo rất ủ ê.

— Sao? - Gridoux hỏi - Gã kia…?

— Hắn xong ly cà phê rồi.

— Hắn có nói năng gì không?

— Vẫn không.

— Hắn ăn tốt chứ? Ngon miệng chứ?

— Tốt. Hắn không khó khăn đối với thức ăn.

— Hắn bắt đầu bằng món gì? Một con cá mòi xinh xắn hay cà chua trộn dầu dấm?

— Như ông, tôi đã nói rồi, giống y như ông. Đầu bữa, hắn chẳng gọi gì cả.

— Thế đồ uống?

— Vang đỏ.

— Chai phần tư? Chai nửa lít?

— Nửa lít. Hắn dốc cạn.

— À, à! - Gridoux làm thế, vẻ rất quan tâm.

Trước khi tấn công miếng pho-mát, bằng một động tác thành thục, vẻ suy tư, ông ta dùng lưỡi rít mạnh, dứt bật những sợi thịt bò ra khỏi mấy cái kẽ răng của ông.

— Thế còn vấn đề vê-xê? - Ông ta lại hỏi - Hắn không đi vê-xê à?

— Không.

— Ngay cả đi đái?

— Không.

— Ngay cả đi rửa tay?

— Không.

— Thế bây giờ hắn đang làm cái mặt kiểu gì?

— Chẳng gì cả.

Gridoux ăn đến lát bánh mì khổng lồ phết pho-mát mà ông ta đã chuẩn bị rất có quy cách: gạt phần cùi pho-mát ra tít ngoài rìa, để dành phần ngon nhất ăn sau.

Mado Bàn-chân-nhỏ nhìn ông ta làm với vẻ lơ đãng, không còn vội vã như lúc nãy, mặc dù chưa hết giờ phục vụ, có thể sẽ còn mấy người khách đòi tính tiền, như gã nọ chẳng hạn. Cô dựa vào quầy hàng và tận dụng lúc Gridoux phải ăn, không diễn thuyết được, để đề cập đến vấn đề riêng tư của mình.

— Anh ấy là một tay đàng hoàng - Cô nói - Một người đàn ông có nghề nghiệp. Một nghề tốt, vì lái tắc-xi là một nghề tốt, đúng không?

— (động tác)

— Không quá già. Không quá trẻ. Khỏe mạnh. Đô con. Có tiền chôn chân giường là cái chắc. Anh ấy đủ tất cả các mặt, anh Charles í. Phải mỗi một điều: anh ấy quá rô-măng-tíc.

— À, cái đó thì… - Gridoux công nhận giữa hai tiếng “ực”.

— Tôi khó chịu chết được khi nhìn anh ấy xăm xoi một lá thư tâm tình hay một bài trả lời độc giả của một tờ báo đàn bà. Làm sao anh lại có thể, tôi bảo anh ấy, làm sao anh lại có thể tin là sẽ tìm thấy con chim mà anh vẫn mơ ước trong ấy? Nếu con chim ấy mà tốt đẹp đến vậy, thì chẳng cần gì, nó đã biết cách làm thế nào để được đem ra khỏi tổ rồi, đúng không?

— (động tác)

Gridoux nuốt miếng cuối cùng. Ông ta ăn xong lát bánh mì phết pho-mát, thong thả uống cạn cốc rượu vang, và cất lại cái chai.

— Thế Charles? - Ông ta hỏi, cậu ấy trả lời thế nào?

— Anh ấy trả lời chẳng đâu vào với đâu kiểu, còn con chim của cô, tự nó có được ra khỏi tổ thường xuyên không? Nói đùa ấy mà (thở dài). Anh ấy không muốn hiểu tôi.

— Cô phải tự tỏ tình thôi.

— Tôi cũng đã nghĩ đến, nhưng không xuôi lắm. Thí dụ, lâu lâu tôi gặp anh ấy trong cầu thang chẳng hạn. “Làm” nhau một cú, ngay trên bậc thang của “cung điện”. Nhưng lúc ấy thì làm sao mà tôi có thể nói với anh ấy đàng hoàng được, chẳng còn đầu óc nào… (im lặng) để mà nói với anh ấy một cách đàng hoàng (im lặng). Chắc phải mời anh ấy ăn tối một bữa. Ông nghĩ rằng anh ấy có nhận lời không?

— Cậu ấy mà từ chối thì cậu ấy chẳng tử tế.

— Quả thật, không phải lúc nào anh ấy cũng dễ thương đâu, anh Charles ấy.

Gridoux làm một động tác phản đối. Đứng trước cửa tiệm, ông chủ hét:

— Mado!

— Đến ngay đây!

Cô đáp lại với một sức mạnh vừa đủ để lời lẽ của cô xuyên qua được không gian với tốc độ và cường độ mà cô mong muốn.

— Dù sao đi nữa, - Cô nói thêm với Gridoux bằng một giọng từ tốn hơn - tôi tự hỏi mình là, trong suy nghĩ của anh ấy, cô ta có gì hơn tôi, cái cô nàng mà anh ấy tìm được trên báo ấy: có cái “tĩn” bằng vàng à?

Một tiếng hét nữa của Turandot không cho phép cô phát ngôn thêm những giả thiết khác. Cô nhặt mấy cái đĩa đem đi và Gridoux chỉ còn lại một mình với những đôi giày, và con phố. Ông ta không làm việc lại ngay lập tức, mà thủng thẳng cuốn một trong năm điếu thuốc của ông trong ngày và bắt đầu hút một cách thảnh thơi. Người ta gần như có thể nói là ông ta có vẻ như đang suy nghĩ về một cái gì đó. Khi điếu thuốc gần hết, ông ta tắt mẩu còn lại và cất nó vào cái hộp đựng kẹo Valdas, một thói quen thời tạm chiếm. Rồi có ai đó hỏi ông, tình cờ, ông có dây buộc giày không, tôi vừa bị đứt. Gridoux ngước lên, ông ta có thể đánh cá rằng, đấy chính là cái gã nọ.

Gã vẫn tiếp tục cái giọng kiểu:

— Không gì khó chịu bằng, phải thế không ạ?

— Tôi không biết - Gridoux trả lời.

— Tôi cần một đôi màu vàng. Màu nâu nếu ông muốn, nhưng màu đen thì không.

— Để xem xem tôi có loại gì - Gridoux nói - Tôi không đảm bảo với ông là tôi có tất cả những màu ông yêu cầu.

Rồi ông ta không hề nhúc nhích, mà chỉ đứng nhìn người đối thoại với mình. Gã này làm ra vẻ như không nhận ra điều ấy.

— Nhưng tôi có đòi bảy sắc màu đâu.

— Bảy gì?

— Bảy sắc cầu vồng.

— Loại ấy, hiện tôi không có. Những màu khác tôi cũng chẳng có luôn.

— Thế trong cái hộp kia kìa, không phải là dây buộc giày à?

Gridoux lầu bầu:

— Này này, tôi không thích người ta lục lọi của tôi như thế đâu đấy.

— Chẳng nhẽ ông lại từ chối bán dây giày cho một người đang cần. Thế thì cũng như từ chối bán bánh mì cho người đang đói.

— Thôi đi, đừng có tìm cách làm tôi mềm lòng.

— Thế một đôi giày? Ông từ chối bán một đôi giày sao?

— Ơ này! - Gridoux kêu lên - Ông như thế là ông ngốc đấy.

— Tại sao?

— Tôi là thợ sửa giày, không phải người bán giày. Như ông bà ta thường nói, ne sutor ultra crepidam[35]. Chắc ông hiểu tiếng La-tinh? Usque non ascendam[36] anch’io son pittore[37] adios amigos[38] a-men thế là hết! Nhưng quả thật, ông làm sao cảm nhận được, ông có phải linh mục đâu, ông là cớm cơ mà.

— Xin lỗi ông đấy, ông lôi cái chuyện ấy ở đâu ra vậy?

— Không cớm thì zâm zục.

Gã nọ chỉ nhún vai một cách từ tốn và nói, vẻ không quả quyết mà cũng không cay đắng:

— Những câu lăng nhục, đấy là tất cả những gì người ta đã nhận được khi đưa một đứa trẻ bị lạc đường về cho gia đình nó. Những câu lăng nhục.

Và gã nói thêm sau một tiếng thở dài:

— Nhưng gia đình cái kiểu gì…

Gridoux nhấc đít lên khỏi ghế để hỏi với vẻ đe dọa:

— Thế họ có gì là xấu, gia đình của nó? Ông tìm ra cái gì để nói ra nói vào về họ?

— Ô, có gì đâu (cười mỉm).

— Cứ nói ra, cứ nói ra xem?

— Lại thêm một “mợ” đây.

— Không đúng - Gridoux hét - Không đúng, tôi cấm ông được nói thế.

— Ông chẳng là gì để mà cấm tôi cả, ông thân mến ạ, tôi không phải nhận bất cứ mệnh lệnh nào của ông cả.

— Gabriel, - Gridoux tuyên bố một cách long trọng - Gabriel là một công dân trung thực, công dân trung thực và đáng được kính trọng. Đại để là cả khu này quý cậu ấy.

— Một ả biết quyến rũ…

— Ông ấy, ông bắt đầu chọc tức tôi với cái vẻ trịch thượng của ông rồi đấy. Tôi nhắc lại với ông rằng Gabriel không phải là một “mợ”, rõ chưa, hả?

— Chứng minh cho tôi xem - Gã kia bảo.

— Dễ thôi - Gridoux trả lời - Cậu ấy có vợ đấy thây.

— Cái ấy chẳng chứng minh được gì - Gã nọ nói - Đây nhé, vua Henri III chẳng hạn, ông ấy chả có vợ là gì.

— Là ai nào (mỉm cười)?

— Bà Louise de Vaudémont.

Gridoux cười nhạt.

— Nếu mụ này đã từng là hoàng hậu của Pháp, thì phải được biết đến chứ.

— Biết đấy.

— Ông lại nghe trên tê-vê chứ gì (nhăn mặt). Có lẽ ông tin vào tất cả những gì họ nói trong đấy?

— Chẳng gì thì trong cuốn sách nào cũng nói đến chuyện ấy.

— Ngay cả trong Danh bạ điện thoại?

Gã kia không biết trả lời thế nào.

— Ông thấy chưa! - Gridoux kết luận một cách ngây thơ thật thà. [39]

Ông ta nói thêm những lời có cánh:

— Hãy nghe tôi, không nên đánh giá người ta quá vội vàng. Gabriel cải trang thành cô gái Séville để biểu diễn trong một rạp dành cho mấy anh pê-đan, đồng ý, nhưng cái đó thì chứng minh được gì, hả? Chứng minh được cái gì? Thôi, đưa đôi giày của ông đây để tôi xỏ dây vào cho.

Gã kia tháo giày ra, trong khi đợi thao tác thay dây kia kết thúc, gã co chân đứng như cò.

— Điều đó không chứng minh được gì, - Gridoux tiếp tục - ngoài việc là để mua vui cho mấy anh gô-gô. Một chàng to đùng cải trang thành người đấu bò tót thì chỉ làm người ta mỉm cười, nhưng một chàng to đùng mà mặc váy như cô gái Séville thì làm họ chết cười. Thế chưa hết đâu, cậu ấy còn múa cả Cái chết của con thiên nga, như ở rạp ô-pê-ra ấy. Mặc váy ba-lê. Lúc ấy thì người ta phải bò ra mà cười. Ông nói với tôi về những tội lỗi của con người, đồng ý, nhưng đấy thì cũng chỉ là một nghề như nghề khác, đúng không?

— Nghề gì mà nghề! - Gã kia không biết nói gì hơn.

— Nghề gì, nghề gì… - Gridoux đốp lại và đẩy gã ra xa - Thế ông, cái nghề của ông, ông tự hào lắm à?

Gã kia không trả lời.

(hai lần im lặng)

— Đây, - Gridoux lại tiếp - giày của ông đây, với cặp dây mới tinh.

— Tôi phải trả ông bao nhiêu?

— Chẳng trả gì cả - Gridoux nói.

Ông ta còn thêm:

— Nhưng mà ông rõ thật ít lời!

— Thế là không công bằng, chính tôi đã vào đây tìm gặp ông.

— Đúng, nhưng ông không trả lời những câu hỏi mà người ta hỏi ông.

— Chẳng hạn những câu nào?

— Ông có thích rau bi-na không?

— Ăn với bánh mì rán thì tôi còn cố, nhưng tôi sẽ chẳng trèo đèo lội suối để được ăn món đó.

Gridoux thoáng trở nên trầm ngâm, rồi ông ta khe khẽ buông ra một tràng “zời, zời, zời”.

— Có chuyện gì vậy? - Gã nọ hỏi.

— Tôi sẵn sàng mất tiền để biết ông đến cái xó xỉnh này làm cái gì.

— Tôi đến để dẫn một đứa trẻ về cho gia đình nó.

— Ông xắp làm cho tôi tin rồi đấy.

— Việc đó gây ra cho tôi bao phiền hà.

— Ôi zào! - Gridoux nói - Đã ghê gớm gì.

— Tôi có nói đến ông vua điệu múa Séguedille và cô công chúa quần zin-zơ màu xanh đâu (im lặng). Tệ hơn thế nhiều.

Gã đã đi xong đôi giày.

— Còn tệ hơn thế nhiều - Gã lặp lại.

— Chuyện gì? - Gridoux hỏi, vẻ xửng xốt.

— Tôi đem con bé về cho gia đình nó, nhưng tôi lại bị lạc.

— Ô! Thế thì có gì đâu - Gridoux bình tâm lại - Ra tới đường, ông rẽ trái rồi đi xuống một tí sẽ có trạm tàu điện ngầm. Có khó gì đâu, ông thấy đấy.

— Không phải việc ấy… Chính tôi, tôi bị lạc mất tôi.

— Không hiểu - Gridoux nói và hơi lo lắng trở lại.

— Hãy chất vấn tôi đi, hãy hỏi tôi đi, rồi ông sẽ hiểu.

— Nhưng ông có trả lời vào câu hỏi đâu.

— Sao lại thiếu công bằng thế! Cứ như tôi không trả lời ông về rau bi-na ấy.

Gridoux gãi đầu.

— Vậy thì… Thí dụ như…

Nhưng ông ta không tiếp tục được vì quá lúng túng.

— Hỏi đi - Gã nọ nài nỉ, hãy hỏi đi.

(im lặng)

Gridoux nhìn xuống.

Gã gợi ý giúp ông.

— Ông có thể muốn biết tên họ của tôi chẳng hạn?

— Ừ, - Gridoux nói - đúng thế, tên ông?

— Thực ra thì… tôi không biết.

Gridoux ngước mắt lên.

— Rõ ma lanh, thật là… - Ông ta nói.

— Thật đấy, tôi không biết.

— Sao lại thế?

— Sao lại thế? Tại thế thôi. Tôi không học thuộc lòng tên mình (im lặng).

— Ông ziễu tôi à! - Gridoux nói.

— Tại sao tôi lại ziễu ông?

— Người ta có cần học thuộc lòng tên mình để làm gì?

— Ông, - Gã hỏi - ông tên là gì?

— Gridoux - Không chút cảnh giác, Gridoux trả lời.

— Ông thấy rõ là ông thuộc lòng cái tên Gridoux của ông đấy thây.

— Hóa ra thế thật - Gridoux lẩm bẩm.

— Nhưng điều còn ghê gớm hơn nữa trong trường hợp của tôi, - Gã tiếp - là tôi không chắc tôi đã từng có một cái tên.

— Một cái tên?

— Một cái tên.

— Không thể thế được - Gridoux lẩm bẩm, vẻ ủ rũ.

— Có thể, có thể… “Có thể” có nghĩa là thế nào? Là khi “có thể” chứ sao nữa?

— Vậy là ông chưa bao giờ có họ tên?

— Tôi có cảm giác là như vậy.

— Thế ông chưa bao giờ gặp rắc rối vì chuyện ấy sao?

— Không đến nỗi lắm.(im lặng)

Gã lặp lại:

— Không đến nỗi lắm.

(im lặng)

— Thế còn tuổi? - Gridoux bất chợt hỏi - Ông có lẽ cũng không biết cả tuổi của mình cũng nên?

— Không - Gã trả lời - Dĩ nhiên là không.

Gridoux xem xét kỹ càng nét mặt của kẻ đang chuyện trò với ông.

— Ông phải có trong các…

Nhưng ông ta tự dừng lại.

— Nói ra không dễ đâu - Ông ta lí nhí.

— Đúng thế không nào? Khi ông hỏi han về nghề nghiệp của tôi, hãy hiểu cho tôi, tôi không trả lời ông không phải vì tôi không nhiệt tình.

— Tất nhiên rồi - Gridoux chấp nhận, vẻ lo sợ.

Tiếng động cơ xe lục cục làm gã kia quay lại. Một chiếc tắc-xi cũ kỹ chạy ngang qua, trong đó có Gabriel và Zazie.

— Đi chơi phố đấy - Gã nói.

Gridoux không bình luận gì. Ông ta rất muốn là gã kia cũng đi chơi phố cho xong.

— Tôi chỉ còn mỗi việc là cám ơn ông - Gã tiếp tục.

— Không có gì - Gridoux bảo.

— Thế tàu điện ngầm? Tôi sẽ tìm thấy phía này? (động tác)

— Đúng thế. Phía này.

— Thật là một chỉ dẫn có ích - Gã nọ nói - Nhất là khi đang có đình công.

— Thì ông có thể xem được bản đồ[40]! - Gridoux nói rồi bắt đầu gõ thật mạnh vào một chiếc đế giày. Và gã kia đi ra.