ể theo sách Truyền kỳ trích quái

Làng Ao có người tên Son làm nghề xây hòn non bộ, tượng thủy quái nhỏ. Vợ Son là Thị bán cua cá ngoài chợ. Người làng hay cười Son sống nhờ vạt áo đàn bà vì cua cá thì bán chạy còn hòn non bộ thì không. Son vẫn ngông ngênh cho mình là một nghệ sĩ lớn, sinh bất phùng thời nên hay cáu bẳn với vợ. Hai vợ chồng ở với nhau đã lâu mà không sinh con, gia cảnh thêm buồn nhưng biết làm sao bây giờ. Người làng nói do Thị ác tâm nên không có lộc.

Một hôm, có người đàn bà cổ quái ngồi ăn xin ngoài chợ, nghe nói mụ có thuật bói giỏi, bốc thuốc hay, vợ Son bèn đến hỏi:

- Tôi với Son khi nào có con?

Người đàn bà cổ quái trả lời:

- Khi nào hòn non bộ, tượng thủy quái bán được thì có con.

Thị lại hỏi:

- Khi nào hòn non bộ bán được?

Người đàn bà cổ quái chỉ mấy con cua bị trói, giận dữ bỏ đi.

Đêm đó Son nằm chiêm bao, thấy mình ngủ chung giường với... cua, ôm ấp một con cua màu rêu. Choàng thức... thấy mình ôm vợ. Đêm Son nhìn mặt Thị không khác con cua. Sợ quá đâm quẫn. Thuốc thang tốn nhiều tiền bạc Son vẫn quẫn!

Sáng sớm Thị ra chợ có ý mong người đàn bà cổ quái. Nghe nói mụ đang ở trong hang núi. Thị tìm lên núi không gặp lâu dần cũng có ý quên.

Hai vợ chồng Son vẫn không có con. Son cứ ngông nghênh quẩn quanh xây hòn non bộ, còn Thị thì hàng ngày bán cua cá ngoài chợ. Thị đanh đá bán cua có ý gian manh, lúc đầu trét bùn sình cho cua, có người quở trách, sau đó Thị cột cua bằng những cuộn dây nặng cân thay thịt lấy lỏi nhiều.

Son là thợ giỏi về hòn non bộ, lại khéo tay nắn nhiều tượng nhỏ thủy quái, để gắn trên non suối. Lúc trước, nửa đêm Son thao thức không ngủ được, trong lòng bứt rứt, khó hiểu. Son ngồi dưới ánh trăng dùng đất sét nặn một tượng thủy quái cái bang nhỏ bằng ngón tay út. Sau khi làm xong tượng, mệt như người khuân vác nặng, Son mới ngủ được, lại chiêm bao thấy ngủ với cua. Đêm sau lại không ngủ. Son bần thần đi tìm tượng thủy quái vất đâu đó nhưng tượng biến mất?

Son hỏi vợ:

- Tượng thủy quái màu rêu đâu?

Thị sợ chồng đánh, nói dối:

- Không thấy!

Thị thấy tượng thủy quái ngoài sân lận cạp quần đem bỏ nơi xú uế, tìm mãi không thấy để trả cho chồng. Một hôm khi xây hòn non bộ xong Son bỗng thấy tượng thủy quái đó ngồi trong hang chăm chăm nhìn Son. Son nói với vợ:

- Thấy rồi nhưng sợ lắm!

Thủy quái ngồi trong hang núi non bộ nhỏ thường ngày nhìn thấy vợ chồng Son-Thị cãi vã, đánh nhau. Cho rằng tượng ám, vợ chồng Son đang đêm đem tượng thủy quái vẫn ngồi trong hang núi non bộ chăm chăm nhìn. Thị cầm nhiều tiền đi cầu một đạo sĩ tới cúng. Nhác thấy tượng thủy quái, đạo sĩ xin về, năn nỉ mãi ông ta mới nói:

- Cua mà kẹp thì trời gầm không nhả, sợ lắm!

Sắc mặt Thị đổi màu rêu xanh càng ngày càng giống con cua. Son lại nằm mơ thấy mình ôm con cua cái ngủ, khi thức giấc nửa đêm nhìn mặt vợ không khác gì cua, Thị và con cua này ham lạc thú không lường làm cho Son khí chất tê liệt xanh xao vàng vọt, không thuốc gì trị khỏi, nằm trên giường nhệu nhạo chờ chết. Thị mỗi khi ngồi chợ mặt mày giống hệt con cua làm cho người ta sợ hãi kinh người, tránh xa. Do vậy mà cua bán không được, nhà suy sụp dần. Tiền của do gian trá trét sình cột cuộn dây nhúng nước cho cân nặng thay thịt, nay trả quả túng thiếu, bệnh Son quẫn trí tiền đội nón ra đi. Thị ngồi lê lết ngoài chợ ngửa nón ăn mày từng đồng xu cũng ít ai bố thí. Son càng quẫn, nhà túng thiếu nợ nần chồng chất, không còn hột gạo. Đêm chiêm bao thất kinh, vợ thì bò tới lui ngang như cua kêu khóc đòi làm tình!

Nhằm tiết Thanh Minh tảo mộ, có chợ âm dương, Son đem mấy hòn non bộ ngồi chợ đêm bày bán. Bọn thủy quái giành mua không đủ bán, năm sau đúng tiết, Son lại đem hòn non bộ bày chợ bán cũng bọn thủy quái tới giành mua. Bạc đựng đầy âu, chừng tới sáng thành xú uế chất thải người do ăn thịt cua mắc. Thị thấy xú uể lại mừng, ăn hết, mỗi lần ăn một âu đầy xú uế, Thị lại bớt giống con cua. Son phải bán hòn non bộ gần hai chục năm, cứ đúng vào tiết Thanh Minh ở chợ đêm âm dương đổi xú uế cho Thị ăn. Sau đó Thị khỏi bệnh. Một đêm Son lại chiêm bao thấy mình ngủ với con cua cái, cua nói:

- Đáng lẽ thiếp phải ăn thịt chàng. Nhưng thiếp không đành, nay phải trở về thọ phạt. Phần số thiếp với chàng tới đây là hết!

Thương quá Son khóc. Mở mắt nghe Thị hỏi:

- Sao chàng khóc?

Son không nói với ai mình ngủ và làm tình với cua tinh cứu vợ. Son làm nhiều hòn non bộ, lần này bán ở siêu thị đàng hoàng. Thị vợ Son bỏ nghề bán cua, bán cua cũng không tội vì người ăn nhiều thì cua mới đầu thai. Nhưng do Thị ăn gian, gây hậu quả. Son phất lên nhờ bán được nhiều hòn non bộ, lâu lâu thẫn thờ chắc lưỡi nhớ khoái lạc lạ lùng khi ngủ với cua cái. Nhờ vậy mà hai vợ chồng Son-Thị có được đứa con kháu khỉnh dễ thương.