hưa có bao giờ Lão Sát buồn như hôm nay. Lừ đừ như một nhà thơ say, Lão Sát liệng thanh gươm còn dính máu xuống đất, và lè nhè bảo:

- Lấy tao miếng dẻ lau đây, Hai!

Thanh gươm ấy là cả một nghề nghiệp sinh nhai của gia đình lão, lão cưng nó lắm. Ấy thế mà bữa nay lão đã phải quăng nó xuống mặt đất như liệng một cái vỏ chuối vô dụng, thì đủ biết nổi bực rọc trong người lão thế nào!

Đôi con mắt lão đỏ ngầu, lừ đừ và chầm chậm nhìn ngang từ trái qua mặt, con mắt đỏ vì say máu và say rượu của người đao phủ ấy hôm nay rơm rớm ướt và như chứa một nổi buồn bực sâu xa lắm... Với cái giọng cáu kỉnh, lão lại gọi con:

- Hai, bảo đem miếng dẻ lau mà lâu thế?

Thằng con lão vừa được tám tuổi, cầm một cái áo rách chạy ra:

- Không có dẻ lau, cha ạ!

- Thế cái gì đấy?

- Cái áo của cha đem về kỳ trước...

- À! À! Cái áo của thằng tướng cướp cửa Đông chết chém kỳ đầu tháng...

Lão đưa tay giật mạnh cái áo ấy và nhặt thanh gươm lên... Thanh gươm sáng quắc và nhọn hoắt ngời cái ánh bạc long lánh và tiết ra một luồng âm khí lạnh ghê gớm... Một vết máu dài màu đỏ thẫm còn động trên lưỡi gươm coi đến ghê... Lão Sát trợn mắt lên, thở dài, và từ từ cầm chiếc áo rách mà lão đã lấy của tên tử tù bị chém kỳ trước để lau vệt máu của người tử tù chém kỳ này, còn động trên thanh gươm sát nhân ấy...

Lão Sát, con người chém đầu quen tay như thợ thịt ấy, con người xưa nay chỉ biết uống rượu, múa võ, hét lớn và chém những cái cổ, ngọt như chém chuối, rồi lại uống rượu, rồi lại chém, con người đao phủ ghê gớm được các quan Tàu tin cậy và yêu chuộng ấy, bỗng nhiên hôm nay lại đâm ra buồn bực lạ lùng!

Lão Sát thở dài, bỏ thanh kiếm còn đang lau dở xuống chân mình, và nhớ lại cái cảnh pháp trường hồi nãy...

Bữa nay, lão đã chém ba cái cổ. Ba khuôn mặt sao mà đanh thép và khôi ngô đến thế. Ba con người sao mà can đảm lạ lùng. Trước lưỡi gươm hươi sáng loáng và đường gươm múa như vũ bão của lão, ba cái miệng gần chết ấy vẫn cười lên ha hả... và lại còn nguyền rủa xâm lăng...

- Hởi đao phủ! Người một kẻ mù quáng hiến mình làm tay sai của quân Tàu tàn bạo! Người không thấy hổ thẹn sao... Chúng ta chết vì Tổ Quốc, không tiếc gì thân mình, sống rất đau lòng mà phải rơi đầu dưới đường gươm của một người đồng bào! Hởi đao phủ, hãy để cho một quân Tàu chém chúng ta! Hãy trả sự tàn bạo lại cho quân xâm lăng tàn bạo... Hãy bỏ cái nghề chém mướn ấy đi...

Lão Sát nhớ lại những lời đanh thép của ba quốc sĩ bị chém hôm nay, mà cảm thấy đau lòng vô cùng... Càng nghĩ càng thấm thía, lão bưng mặt khóc hu hu và tức tưởi như một đứa trẻ con...

Cái nghề chém mướn của lão hôm nay đã thành một cực hình đay nghiến tâm hồn lão...

Pháp trường hôm nay có vẻ nghiêm trọng khác thường. Quân Tàu chia nhau từng tốp gác bốn phía làm thành một cái lưới mà không có chuyện gì lọt qua được... Trên đài cao, bọn quan Tàu nghí ngố chỉ trỏ xuống dưới sàn, mà tại những cây nọc, bốn người tử tù đã bị trói sẵn tại đấy...

Trời âm u, gió lành lạnh như sắp mưa. Mặc dầu mới sáng, mà nắng lên một màu vàng như màu mặt trời sắp chết. Không khí nặng nề bao trùm trên cảnh vật...

Những cái mặt phì nộn của bọn quan Tàu có vẻ vui sướng bao nhiêu thì cái mặt Lão Sát bữa nay buồn bực bấy nhiêu...

Bữa nay, Lão Sát biết trước, sẽ phải chém bốn người tù quốc sự, bốn người quan trọng của đảng bí mật xưa nay vẫn âm thầm chống lại quan quân Tàu...

Lão liếc nhìn quanh pháp trường, và sự đau khổ hiện ra rõ rệt trên nét mặt choắt cheo của lão... Lê cây gươm một cách nặng nề, lão tiến đến trước bọn quan Tàu, chờ mạng lịnh...

- Bữa nay, bốn tên trọng phạm, mi hãy chém cho ngọt gươm!

Trái với mọi lần, cứ chém như cái máy, lần này Lão Sát hỏi lại:

- Bốn tên ấy tội gì, thưa thượng quan?

Bốn quan Tàu nhìn nhau, rồi một tên vui tính cười to lên:

- Lão này bữa nay lại hỏi kỳ quặc vậy? Bốn tên phản động thì cứ chém, mà còn lôi thôi gì nữa... Hay lại muốn uống rượu đây?

Như chợt nhớ đến điều gì, Lão Sát nói to:

- Rượu! Rượu! Chính thị! Xin cho tôi một hủ nữa, để chém cho ngon! A hà! Rượu! Rượu!

Mặc dầu từ sáng sớm đến giờ, lão đao phủ đã uống khá nhiều rượu, và đã say chếnh choáng ngã nghiêng, nhưng nghe nói đến rượu, lão vẫn thấy thèm khát lắm...

Lão tính lấy rượu để quên nổi bực rọc ám ảnh trong trí từ lần chém đầu ba người quốc sĩ kỳ trước...

- Rượu! Rượu! Cho tôi rượu đi!

Lão cầm hủ rượu tu một hơi dài, liệng phịch cái bình rỗng xuống đất... Chiếc bình vỡ tan tành, lão cười lên sặc sụa và vụt! Lão tung gươm lên như một nhà mãi vỏ chuyên nghiệp giữa đám khán giả hiếu kỳ và sôi nổi...

- Chém! Chém!

Lão Sát hét lên như một ông tướng xuất trận... Đường gươm của lão tung lên múa vi vút, lẫn với những tiếng «Sát» ghê rợn của lão thốt ra... Gươm bay sáng loáng dưới ánh mặt trời, linh động như rồng lộn và nổi gió như sắp có phong ba...

Bọn quan Tàu thích chí cười lên ha hả... Một hồi trống chiêng nổi lên âm u như tiếng vang của địa ngục:

- Thùng! Bi li! Bi li! Thùng!

- Sát! Lão đao phủ hươi một đường gươm dài lia trên dãy nọc và trong nháy mắt bốn cái đầu văng ra, lăn long lóc trên bãi cỏ vấy máu như những trái dừa khô vừa rụng...

Cái đầu cuối cùng lăn ngay vào chân lão, trên môi vẫn còn nở một nụ cười... Lão trợn mắt, quăng gươm đi và hãi hùng nhìn cái đầu lâu biết cười ấy...

- Trời ơi! Trời ơi!

Lão thét lên và cúi xuống ôm chầm lấy đầu lâu:

- Trời ơi! Chú Phàn! Chú Phàn! Chú Phàn đấy mà! Em tôi đấy mà!

Phải! Cái đầu lâu ấy là em ruột của lão, Phàn, người em cùng máu mủ với lão, hôm nay lại chết dưới đường gươm linh động nhứt đời của chính lão!

Chưa có lần nào lão múa gươm hay là chém ngọt đao như hôm nay... Hôm nay, lão đã chém luôn người em ruột của lão, người em cả đời lặn lội tranh đấu chống bọn quân Tàu tàn bạo...

- Trời ơi! Chú Phàn! Tôi đã chém đầu em tôi! Tôi đã giết em tôi!

Lão nức nở khóc, ôm ghì cái đầu lâu be bét máu vào lòng.

Trời âm u, gió lồng lên, gầm rít như ác thú... Chuyển mưa, thiên hạ tản mác ra về. Chỉ còn Lão Sát ngồi giữa pháp trường mà khóc như gió mưa, và như một người điên...

*

* *

Mà lão điên thật. Sau khi đã bẻ gẩy thanh gươm, lão xách áo ra đi, lang thang đây đó, lúc hát lúc cười, nghêu nga ca và khóc những câu lâm ly thống thiết. Mắt lão đỏ sọng lên vì máu, vì rượu, và vì nước mắt...

Rồi một bữa kia, giữa chợ, có ông thầy chùa đến vò đầu lão, cười với lão và dắt lão đi theo...

Lão hớn hở đi, và mất hút đến bây giờ...