ơn mưa vẫn không ngừng trút xuống và tôi ở yên trong chỗ trú ẩn chờ cho mưa tạnh. Tôi thích mưa, nó luôn làm mọi thứ tươi mới trở lại. Đôi khi, hồi còn sống cùng với tất cả những gì đã mất, tôi cảm nhận được cái ôm siết của Aukamañ những khi cơn bão gầm gào suốt đêm. Cậu bé cảm thấy được an toàn khi ở bên tôi và tôi lấy làm biết ơn cơn mưa vì lòng tin tưởng của peñi, người anh em của tôi.

Tôi đã yêu cậu bé ấy. Tôi yêu lắm cái lúc thấy cậu tự đứng trên hai chân mình và lẫm chẫm những bước đầu tiên, vây quanh là Kinturray và ông lão Wenchulaf đang dâng trào cảm xúc. Nhưng điều tôi từng yêu nhất là những lần được báo thức, khi alka, con gà trống, cất tiếng gáy gọi antü, mặt trời, vì lúc ấy mọi người đều ngay lập tức rời khỏi những chiếc giường phủ da cừu và Kinturray cất tiếng nói mari mari chaw - chào bố - để chào Wenchulaf, và giọng nói lúc nào cũng đáng yêu của ông lão đáp lại mari mari ñawe - chào con gái -, rồi ông nói thêm mari mari kompu che - chào cả nhà -, và họ cùng cười vì lời chào ấy dành cho cả Aukamañ lẫn tôi.

Trong lúc nước và sữa được đun nóng, Kinturray bỏ hai nắm lúa mì vào một chiếc chảo sắt rồi đảo liên tục để rang chín những hạt đó, thứ hạt lan toả hương thơm đầu tiên của ngày mới. Tiếp đó, chị dùng cối xay những hạt lúa mì đã được rang chín, đổ bột ra một cái bát, thêm mật ong và sữa, rồi chia thứ hỗn hợp thơm lừng ấy ra làm hai phần mà cả tôi và Aukamañ đều ăn lấy ăn để cho đến kỳ no nê.

Chúng tôi cứ thế lớn lên bên nhau suốt những mùa hè ngắn ngủi và những mùa đông dài lê thê ở xứ sở cực Nam này. Chúng tôi cùng nhau học được từ ông già Wenchulaf rằng cần phải đón nhận cuộc đời này với lòng biết ơn. Bởi vậy, tôi và cậu nhóc Aukamañ, chúng tôi nhìn ông với tấm lòng tôn kính khi ông lấy một ổ bánh mì và, trước khi cắt thành từng lát, cho mình và Kinturray, ông cảm tạ ngünemapu vì thứ kofke này, thứ đồ ăn được Đất mẹ ban tặng.

Suốt cả mùa hè, chúng tôi ra ngoài cùng ông để làm vui những dòng sông con suối, những thác nước, để làm vui cánh rừng và những con đường mòn, những đàn cá và chim muông, để làm vui tất cả những gì đang sống bằng cách gọi tên chúng với lòng biết ơn, vì người Mapuche, những Con người của Đất, biết rằng thiên nhiên luôn vui mừng với sự có mặt của họ và tất cả những gì thiên nhiên đòi hỏi, ấy là có người gọi tên những món quà kỳ diệu của mình bằng những từ ngữ đẹp đẽ, đầy tình thương yêu.

Mùa đông, chúng tôi cùng lắng nghe những cơn mưa, những trận mưa đá trút xuống. Chúng tôi thường nghe thấy cả tiếng tuyết rơi lặng lẽ, hạnh phúc vì có nơi trú ẩn ấm áp trong ruka và hạnh phúc vì ngọn lửa luôn được thắp sáng. Còn vào những ngày mù sương, Wenchulaf thường bảo chúng tôi rằng màn sương mù ấy là một lớp áo choàng kịp thời phủ lên mapu, mặt đất, trong lúc mặt đất chuẩn bị những món quà để ban tặng cho chúng ta ngay khi giá buốt rút về nơi trú ngụ của mình trên những đỉnh núi cao.

Tôi và Aukamañ, chúng tôi lớn lên cùng những lời của ông lão Wenchulaf. Ông thường bảo chúng tôi rằng đến tháng Mười, longkon kachilla küyen, tháng đơm bông và là tháng thứ năm trong mười ba tháng theo lịch của người Mapuche, khi mặt trời sưởi ấm mọi vật và ngünemapu ra lệnh cho những cành walle, những cây sồi cao chót vót, mọc ra đầy những diweñes, loại nấm ngọt mà chúng tôi rất thích, ông dạy cho cậu nhóc con cách ném một mẩu luma, mảnh gỗ cứng ấy đập vào những cành cây tít trên cao mà không làm xây xát chúng và làm diweñes rơi xuống ào ào như một trận mưa mật. Nhưng phải nhớ để ý không thì Afmau ăn hết mất đấy nhé, ông già hay cười Wenchulaf bảo thế, vừa nói vừa chải lông cừu trong khi Kinturray ngồi bên cạnh se sợi vào cọc sợi trên tay.

Aukamañ, cậu nhóc con, vốn rất tò mò và không ngớt đặt câu hỏi cho ông ngoại. Thế còn quả bách tán, chedki? Ông không định dạy cháu cách ném cho quả bách tán rụng xuống ư?

Wenchulaf luôn có câu trả lời và ông giải thích rằng muốn lấy được hạt bách tán, phải đợi cho đến khi antü, mặt trời, mệt mỏi với việc chiếu sáng bầu trời và đến khi ngünemapu lệnh cho nó nghỉ ngơi. Đến tháng Hai hoặc tháng Ba, ngülliw küyen, tháng của cây bách tán, tức tháng thứ mười theo lịch cùa người Mapuche, khi những cây bách tán cao lớn dâng tặng món quà là những hạt thơm ngon của mình, nhưng phải biết kiên nhẫn, pichiche, Wenchulaf bảo vậy. Ông đã kể cho cháu nghe rằng khi sự sống mới bắt đầu, cây bách tán thường cho quả quanh năm chưa nhỉ? Nhưng đó là thứ quả không mùi vị và khô không khốc. Thế rồi ngünemapu đã trò chuyện với những cây bách tán và khuyên chúng cần phải kiên nhẫn, hết sức kiên nhẫn, và chính bởi thế những cây bách tán cao lớn thường chỉ cho quả khi chúng đã sống bằng tuổi của một người rất già. Cháu, Afmau và ông, chúng ta sẽ làm một chuyến du hành đến tận vùng đất của các peñi, của những người anh em Pewen, họ được đặt theo tên mà ngünemapu đã đặt cho cây bách tán, và họ sẽ kể cho ông cháu mình nhiều chuyện hơn.

Bên ngoài hơi ấm chào mời của ruka là cơn mưa rào nặng hạt của phương Nam, nó đóng băng ngay khi vừa rơi xuống, phủ lên mặt đất một lớp gương bằng sương giá; hay là tuyết sẽ che phủ mọi vật bằng một tấm chăn, mời người ta ở lại lắng nghe câu chuyện của ông già bên bếp lửa.