rạm sinh thái số Ba của Chernobyl là một vườn ươm tồi tàn. Ánh sáng lờ mờ lọt qua mái che bằng nhựa đã bị rách và rồi được vá lại nhưng lại rách lần nữa. Những chậu cây nằm trên từng dãy bàn, chịu đựng thứ âm nhạc phát ra từ chiếc radio treo ở một cây cột. Nhạc hip-hop của người Ukraine. Cúi người xuống chiếc kính hiển vi, Vanko đu đưa theo tiếng nhạc.

Alex giải thích cho Arkady, “Thực tế, công cụ quan trọng nhất đối với một nhà sinh thái học là cái xẻng. Vanko dùng xẻng rất thành thạo.”

“Anh đang định đào cái gì?”

“Những chất độc hại thông thường như: Xesi, Plutoni, Stronti. Chúng tôi lấy mẫu đất và nước ngầm, thử nghiệm xem loại nấm nào sẽ ngấm nhiều nuclit phóng xạ hơn, kiểm tra ADN của động vật có vú. Nghiên cứu tỷ lệ đột biến trên chuột đồng, loài vật mà sau này anh sẽ được gặp, lấy mẫu tỷ lệ nhiễm Xesi và Stronti của rất nhiều động vật có vú. Chúng tôi có một máy đo bức xạ và quang phổ bằng tia Gamma ở Trạm số Một.” Alex dẫn Arkady ra ngoài. “Tuy nhiên, chỗ này mới là Vườn Địa đàng của chúng tôi.”

Vườn Địa đàng là một mảnh đất nhỏ rộng năm mét vuông, gồm dây dưa hấu bò ngổn ngang trên mặt đất, cà chua chín đỏ trên giàn và hoa hướng dương vàng rực dưới ánh mặt trời. Củ cải xanh mơn mởn được trồng thành một hàng, bắp cải ở hàng khác và một hàng củ cải đỏ được trồng qua quýt. Trong các góc là những thùng gỗ thưa trồng cam được chống bằng các thanh gỗ.

Alex thể hiện niềm tự hào của người làm vườn. “Lớp đất mặt cũ đã bị hớt đi hết. Lớp đất mới này là đất cát nhưng tôi nghĩ nó rất tốt.”

“Lớp đất cũ để ở kia hả?” Arkady chỉ vào một cái thùng lẻ loi chứa thứ đất màu đen cách đó khoảng năm mươi mét. Thùng đất được che lại một nửa bằng vải dầu và dán dấu hiệu cảnh báo xung quanh.

“Thứ cực kỳ, cực kỳ bẩn của chúng tôi. Nó còn tệ hơn là tìm kim dưới đáy biển. Một hạt Xesi vô cùng nhỏ và phải dùng kính hiển vi mới thấy được, vì thế chúng tôi đã đào mọi thứ lên. A, thêm một vị khách nữa tới thăm.”

Một trong số các thùng cam bị đổ. Lúc Alex nhấc cái bẫy lên, một quả cầu lông màu trắng có đuôi lăn ra, cái mũi nhọn và cặp mắt tròn, sáng ngước lên.

“Nhím là loài vật rất ham ngủ, Renko. Cho dù bị dính bẫy chúng cũng không muốn bị đánh thức một cách thô lỗ.”

Con nhím đứng thẳng lên, cái mũi giật giật và với vẻ tập trung bất ngờ, nó đào lên một con giun. Cuộc chiến kéo co đã kết thúc trong sự thỏa hiệp; con nhím ăn một nửa con giun trong khi nửa kia trốn thoát được. Hết sức nhanh nhẹn, con nhím xem xét một lối thoát, rồi một lối khác nữa.

“Tất cả những gì nó muốn là một cái tổ mới mềm mại, mát lạnh, đầy lá mục. Để tôi cho anh xem vài thứ.” Alex rướn tới, dùng bàn tay đeo găng nhấc con nhím lên, đặt xuống chỗ Arkady đang đứng. “Anh đang chắn đường nó.”

“Mục đích của tôi là thế mà.”

Con nhím tiến thẳng về phía trước cho đến khi đụng phải Arkady. Nó húc vào chân anh hai, ba, bốn lần cho đến khi Arkady để nó đi qua, gai dựng tua tủa với tư thế của một anh hùng.

“Nó không sợ.”

“Phải. Từ khi thảm họa xảy ra đã có rất nhiều thế hệ nhím ở đây và chúng không còn thấy sợ con người nữa.” Alex tháo găng tay để châm thuốc. “Tôi không thể mô tả cho anh cảm giác hài lòng thế nào khi làm việc với những động vật không hề biết sợ hãi. Đó là một thiên đường.”

Một kiểu thiên đường, Arkady nghĩ. Một khu rừng đỏ hoe rộng bốn kilomet chia cách mảnh đất với lò phản ứng. Ngay cả với khoảng cách đó, chiếc quan tài che kín lò phản ứng số Bốn và những sọc đỏ, trắng của ống khói vẫn lờ mờ hiện ra trên các ngọn cây. Arkady cho là khu vườn chỉ dùng cho mục đích nghiên cứu, nhưng không, Alex nói Vanko vẫn bán rau củ từ đó. “Mọi người sẽ ăn, gần như không thể ngăn họ được. Tôi đã từng nuôi một con Rottweiler rất to để bảo vệ khu vườn. Một đêm, tôi làm việc muộn, nó sủa vang bên ngoài trời tuyết. Nó sủa mãi không thôi. Rồi đột ngột im bặt. Mười phút sau tôi cầm đèn chạy ra và thấy một đàn sói đang xúm vào ăn thịt nó.”

“Rồi chuyện gì xảy ra?”

“Chẳng gì cả. Tôi đuổi chúng đi bằng vài phát súng.” Một chiếc Moskvich* với bộ giảm thanh kinh khủng đang trên đường hướng về Pripyat. Eva Kazka ném cho Arkady và Alex một cái liếc nhanh nhưng vẫn giữ nguyên tốc độ.

“Mẹ Teresa đấy,” Alex nói. “Thần hộ mệnh của những người không còn sức lao động. Cô ấy nghỉ làm, đi tới các ngôi làng để chăm sóc những người tàn tật không nên có mặt ở đây nhất.” Khói đen thoát ra từ ống xả của chiếc Moskvich như đang giận dữ.

“Cô ấy thích anh.”

“Thật sao? Tôi không nghĩ thế.”

“Anh là người sâu sắc. Như tôi đã từng. Khi nào anh trở lại Matxcova.”

“Khi công tố viên gọi tôi về.”

“Mọi người nói anh không có quyền hạn gì, anh không được phép mang theo bất kỳ thám tử nào và cũng chẳng nhận được sự trợ giúp từ những người có thẩm quyền ở đây. Anh có được mang theo súng không?”

“Không.”

“Vậy thì anh hoàn toàn bị thiến rồi.” Arkady nhăn mặt.

“Dùng từ tàn tật đi.”

“Nghe hay hơn đấy.” Alex bóc bao thuốc lá mới. “Tôi định bỏ thuốc trước khi đến Khu vực cấm. Ở đây mọi thứ đều phải được cân nhắc.”

“Nhưng lượng phóng xạ đang giảm dần.”

“Một số. Lúc này Xesi là mối lo ngại lớn nhất. Nó tác động trực tiếp đến xương; tiến vào tủy và cản trở quá trình sản xuất tiểu cầu. Còn anh thì lại có một lớp màng nhạy cảm với bức xạ trong ruột mà Xesi sẽ đốt cháy nó. Đó là nếu mọi thứ trở nên tốt đẹp và lò phản ứng không bùng lên lần nữa.”

“Có thể sao?”

“Có thể. Không ai thực sự biết chuyện gì đang diễn ra bên trong cái quan tài đó, ngoại trừ một điều, chúng tôi tin rằng hàng trăm tấn nhiên liệu Urani vẫn còn nóng trong đó.”

“Nhưng cái quan tài đó có thể ngăn cản bất kỳ vụ nổ mới nào chứ?”

“Không, nó chỉ là một cái xô hay cái sàng rỉ sét. Cho dù nó không nổ tung, nhưng mỗi khi trời mưa, phóng xạ sẽ rò rỉ và ngấm vào mạch nước ngầm, từ đó chảy ra sông Pripyat, hòa vào dòng sông Dnepr mà người dân Kiev sử dụng. Có lẽ đến lúc đó, mọi người sẽ chú ý.” Cởi bỏ đồ bảo hộ, Alex lấy ra hai chai vodka nhỏ, loại mà các hãng máy bay thường bán cho khách. “Tôi biết là anh uống rượu.”

“Không thường vào thời điểm sớm như thế này trong ngày.”

“Chà, đây là Khu vực cấm mà.” Alex mở nắp chai rồi ném đi. “Chúc mừng!”

Arkady ngập ngừng, nhưng xã giao là xã giao, anh liền uống một hơi cạn chai rượu.

Alex hài lòng. “Tôi nhận ra là một điếu thuốc và chai vodka nhỏ làm tăng phần thú vị cho một ngày ở Khu vực cấm.”

Alex có vẻ chán ghét con đường này. Tuyến đường ưa thích của anh ta là băng qua các gò đồi và vùng trũng nhỏ của một ngôi làng bị bỏ hoang trong xe tải hạng nhẹ, một con Toyota được nới rộng diện tích, mà anh ta lạng lách như lái thuyền.

“Tắt cái máy đo của anh đi.”

“Sao cơ?” Đó là điều cuối cùng Arkady muốn làm.

“Nếu anh muốn một chuyến tham quan thì anh sẽ có nó, nhưng với các điều kiện của tôi. Tắt máy đo đi. Tôi không muốn nghe thứ tiếng đó cả ngày đâu.” Alex cười toe toét. “Tiếp tục đi, anh có các câu hỏi mà. Anh muốn hỏi gì?”

“Anh là một nhà vật lý học,” Arkady nói.

“Lúc mới đến Chernobyl thì tôi là nhà vật lý học. Rồi sau đó chuyển sang nghiên cứu tác động của phóng xạ đến hệ sinh thái. Tôi đã ly dị. Bố mẹ chết hết. Đảng phái chính trị: là người theo chủ nghĩa vô chính phủ. Môn thể thao ưa thích: bóng nước, một dạng vô chính phủ. Không có thú nuôi. Trừ hành vi gây mất trật tự ra thì chưa bao giờ bị bắt giữ. Tôi rất ấn tượng là mình đã khiến một điều tra viên cao cấp từ Matxcova chú ý và phải thừa nhận rằng anh đã làm Vanko, trợ lý của tôi, gần như tè ra quần khi điều tra về kẻ săn trộm mà anh đang tìm kiếm. Anh ta cho rằng anh đang nghi ngờ anh ta.”

“Tôi không hiểu đủ để nghi ngờ bất cứ ai.”

“Đó chính là điều tôi đã nói với Vanko. Ồ, tôi nên nói thêm, nhà văn yêu thích của tôi là Shakespeare.”

“Tại sao lại là Shakespear?” Arkady vội bám chặt vào thành xe lúc chiếc xe leo lên dốc một ống khói bằng gạch.

“Ông ấy đã sáng tác ra nhân vật yêu thích nhất của tôi, Yorick.”

“Cái sọ đầu lâu trong tác phẩm Hamlet hả?”

“Chính xác. Không có hình dáng nhưng là một vai diễn tuyệt vời. ‘Than ôi, Yorick tội nghiệp, tôi hiểu rõ ông ấy. Một con người với những lời đùa giỡn vô tận…’ Đó chẳng phải là điều tốt đẹp nhất anh nói về ai đó hay sao? Tôi sẽ không phiền nếu hàng trăm năm sau lại bị đào xới lên và có người nói rằng, ‘Than ôi, tội nghiệp Alexander Gerasimov, tôi hiểu rõ ông ấy’.”

“Một con người với những lời đùa giỡn vô tận à?”

“Tôi cố gắng làm tốt nhất những gì mình có thể.” Alex tăng tốc tựa như đang băng qua một bãi mìn với tốc độ cao. “Nhưng Vanko và tôi không biết nhiều về bọn săn trộm. Chúng tôi chỉ là các nhà sinh thái học. Chúng tôi kiểm tra bẫy, gắn thẻ cho con vật này hoặc con kia, lấy mẫu máu, vài mẫu tế bào để kiểm tra ADN. Chúng tôi hiếm khi giết thú vật, nhất là động vật có vú, và không tổ chức tiệc nướng trong rừng. Thậm chí tôi chẳng thể nhớ nổi lần cuối cùng mình gặp một người săn trộm hay cư trú trái phép là khi nào.”

“Anh đặt bẫy trong Khu vực cấm và đám săn trộm cũng săn trong Khu vực cấm. Hẳn anh phải tình cờ gặp họ chứ?”

“Thực sự tôi không nhớ.”

“Tôi đã nói chuyện với một người săn trộm bị bắt cùng với tên và nỏ. Anh ta nói mình đã bị một người anh ta cho là thợ săn gí súng vào đầu, cảnh cáo rồi đuổi anh ta đi. Anh ta mô tả người đó cao khoảng hai mét, gầy gầy, mắt đen, tóc đen cắt ngắn.” Mô tả quá giống với Alex Gerasimov. Arkady nghiêng người ra sau để nhìn rõ hơn khẩu súng trường đặt phía sau xe tải. “Anh ta nói đó là khẩu Protecta 12 milimet với hộp đạn tròn.”

“Một khẩu súng với toàn mục đích tốt. Bọn họ dùng nỏ để tránh gây nhiều tiếng ồn, nhưng hiếm khi là một tay thiện xạ như họ vẫn tưởng. Thông thường họ luôn làm hỏng việc, con vật sẽ trốn thoát và vật vã đau đớn vài ngày cho đến khi chết vì mất máu. Tuy nhiên gí súng vào đầu ai đó cũng có chút cực đoan. Anh sẽ khởi tố tay săn trộm ấy chứ?”

“Làm sao ông ta lại có thể không thừa nhận rằng bản thân phạm luật nhỉ?”

“Đúng là tiến thoái lưỡng nan. Anh biết không Renko, tôi bắt đầu hiểu tại sao Vanko sợ anh rồi đấy.”

“Không dám. Tôi đánh giá cao chuyến đi này. Đôi khi hoạt động sẽ khơi gợi trí nhớ. Có thể hôm nay anh đi thăm một cái bẫy và đột nhiên nhớ ra mình đã gặp một người ngay chỗ đó.”

“Thật à?”

“Hoặc có lẽ ai đó đã đến gặp anh với một con nai sừng tấm xe anh ta vô tình đâm phải và hỏi liệu con vật đó có an toàn để ăn không, con nai đã chết và lãng phí thức ăn là một điều hổ thẹn.”

“Anh nghĩ thế à? Sẽ không có nhiều ô tô có thể đi lại được sau khi đâm phải một con nai sừng tấm đâu.”

“Chỉ là một khả năng thôi.”

“Và tôi sẽ không đời nào khuyên nhủ ai đi vào những khu rừng đó.”

Một bức tường thông đỏ quạch kéo dài đủ để Arkady có thể nhìn thấy được từ trái sang phải. Các cành đã chết không còn bất kỳ quả thông hình nón hay con sóc nào, ngoài sự di chuyển của một con chim, hàng cây đó chỉ im lìm như những cột điện. “Than ôi, Yorick tội nghiệp. Tôi hiểu rõ ông ấy.” Arkady có thể nhìn thấy chiếc đầu lâu đó trên từng cái cột một. Thứ gì đấy thực sự xoay tròn một cách ma quái trước đám cây. Nó phấp phới như chiếc khăn tay rồi phóng vút đi.

“Một con én trắng,” Alex nói. “Anh sẽ không bắt gặp chúng nhiều ngoài Chernobyl đâu.”

“Những người săn trộm có đến đây không?”

“Không, họ khôn hơn.”

“Hơn chúng ta à?”

“Phải, nhưng thực sự không thể cưỡng lại được và dù gì chúng ta cũng đã vào rồi. Anh nên đến đây vào mùa đông, mặt đất bị tuyết phủ kín như một cái bụng lồi lõm với những vết sẹo bí ẩn, còn cây cối thì đỏ rực như máu. Mọi người thường gọi nó là khu rừng đỏ hay khu rừng ma thuật. Nghe như phim hoạt hình Disney ấy nhỉ? Và đừng lo lắng, vì các nhà cầm quyền vẫn luôn nói rằng, các biện pháp thích hợp sẽ được thực hiện và tình hình vẫn trong tầm kiểm soát.”

Họ đi dọc theo mặt trước của khu rừng đỏ tới cánh rừng trồng lại với các cây thông mới lớn, Alex nhảy ra khỏi xe, lấy về phần ngọn của một cành cây. Đó cũng là cơ hội để hút một điếu thuốc.

“Nhìn xem đầu lá còi cọc và biến dạng thế nào. Nó sẽ không bao giờ lớn lên thành một cái cây được, chỉ có thể là bụi rậm mà thôi. Nhưng đó là một bước đi đúng đắn. Chính quyền tỏ ra hài lòng với rừng thông mới của chúng tôi.” Alex dang rộng hai tay và tuyên bố, “Trong hai trăm năm mươi năm nữa, nơi này sẽ sạch hết phóng xạ. Ngoại trừ Plutoni thì phải mất tới hai ngàn năm trăm năm mới hết.”

“Có lý do để hy vọng.”

“Tôi tin là thế.”

Tuy nhiên, Arkady cảm thấy dễ thở hơn khi cánh rừng thông đỏ nhường chỗ cho một khu rừng hỗn hợp gồm tần bì và bạch dương. Dưới một gốc cây, Alex vạch đám cỏ mọc cao làm lộ ra đường hầm dẫn đến một lồng chứa những con vật mà theo Arkady thì chúng trông giống như chuột đồng.

“Chuột đồng,” Alex giới thiệu. “Chuột đồng. Hay có lẽ là loài chuột đồng cừ khôi. Tỉ lệ đột biến giữa những người bạn nhỏ này của chúng ta đã tăng nhanh theo cấp số ba mươi. Có thể chúng sẽ được tính toán lại vào năm tới. Một lý do chuột đồng có tốc độ đột biến tăng cao như vậy là vì chúng sinh sản quá nhanh và bức xạ ảnh hưởng tới cơ thể trong thời kỳ đang phát triển mạnh mẽ hơn khi đã trưởng thành. Kén thì bị ảnh hưởng bởi bức xạ nhưng bướm thì lại không. Vì thế câu hỏi là, bức xạ ảnh hưởng tới cá thể này như thế nào?” Alex mở nắp lồng và túm đuôi một con chuột nhấc lên. “Câu trả lời là nó chẳng lo lắng chút nào về nuclit phóng xạ. Nó chỉ sợ bọn cú, cáo và diều hâu. Nó lo tìm kiếm thức ăn và một cái tổ ấm áp. Trong suy nghĩ của nó, bức xạ là một cái gì đó rất xa xôi và là nhân tố nhỏ bé nhất trong sự sống của nó và nó đã đúng.”

“Còn anh, nhân tố lớn nhất trong cuộc sống của anh là gì?” Arkady hỏi.

“Để tôi kể cho anh một câu chuyện. Bố tôi là một nhà vật lý. Ông làm việc tại một trong những kho quân sự bí mật ở Ural, nơi lưu trữ nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng. Nhiên liệu đó vẫn còn phóng xạ. Do không được quan tâm đúng mức nên chúng đã phát nổ, không giống vụ nổ hạt nhân nhưng vẫn cực kỳ ô nhiễm và đầy phóng xạ. Mọi thứ được bí mật xử lý, thậm chí cả việc dọn dẹp dù rất lộn xộn và qua loa. Hàng ngàn binh lính, lính cứu hỏa, kỹ thuật viên lăn lộn với đống đổ nát, bao gồm cả các nhà vật lý do bố tôi dẫn đầu. Sau thảm họa ở đây, tôi đã gọi điện cho bố tôi và nói, ‘Bố, con muốn biết sự thật. Đồng nghiệp của bố có mặt trong vụ tai nạn ở Ural, bây giờ họ thế nào?’ Bố tôi trầm ngâm hồi lâu trước khi trả lời. Ông nói, ‘Họ chết cả rồi con trai, tất cả. Do uống vodka’.”

“Vì thế nên anh uống rượu, hút thuốc và lái xe quanh khu rừng nhiễm phóng xạ.”

Alex thả con chuột vào lồng và thay thế cái lồng đầy chuột bằng một cái lồng trống. “Theo thống kê, tôi thừa nhận không có nghề nào ở đây lành mạnh cả. Về mặt cá nhân thì số liệu thống kê chẳng có nghĩa lý gì. Tôi nghĩ có lẽ mình sẽ bị giết chết bởi một con diều hâu nào đó. Và Renko, tôi cho rằng anh rất giống tôi. Tôi nghĩ anh cũng đang chờ đợi con diều hâu của mình.”

“Có thể là một con nhím.”

“Không, tin tôi đi, chắc chắn là một con diều hâu. Từ chỗ này chúng ta sẽ đi bộ một đoạn.”

Alex mang theo khẩu súng, còn Arkady xách theo chiếc lồng cửa mở một chiều, đặt mồi bằng rau xanh. Từng bước, từng bước khu rừng quanh họ dần thay đổi từ các cây còi cọc sang những cây cao hơn, cành cứng cáp và rậm rạp hơn, cùng những cây sồi lác đác tiếng chim hót và ánh sáng lốm đốm lọt xuống.

Arkady hỏi, “Anh đã từng gặp Pasha Ivanov hay Lev Timofeyev chưa?”

“Anh biết đấy, Renko, một số người bỏ lại hết các vấn đề của mình khi đi sâu vào rừng. Họ trở nên gần gũi với thiên nhiên. Chưa, tôi chưa bao giờ gặp cả hai người đó.”

“Anh là nhà vật lý. Anh đã đến Viện vật liệu chịu nhiệt độ cực cao nơi họ từng làm việc.”

“Họ rất già so với tôi. Tại sao câu chuyện lại tập trung vào các nhà vật lý nhỉ?”

“Vì nó thú vị hơn một cuộc tranh cãi thông thường xảy ra trong gia đình. Xesi Clorua không phải là con dao thái thịt.”

“Anh có thể mua Xesi Clorua từ một số phòng thí nghiệm. Xét đến tình hình kinh tế của cả nước, anh hoàn toàn có thể thuyết phục một nhà khoa học lấy một chút bán cho bọn khủng bố hoặc giết người. Họ còn ăn trộm cả đầu đạn hạt nhân nữa, đúng không?”

“Để vận chuyển Xesi Clorua thì cần phải có các kỹ năng chuyên nghiệp, đúng không?”

“Bất kỳ kỹ thuật viên kha khá nào cũng có thể vận chuyển được. Các nhà máy hạt nhân vẫn thuê hàng trăm kỹ thuật viên để bảo dưỡng đó thôi, anh có quá nhiều câu hỏi đấy.”

“Vậy nếu người sử dụng Xesi ở Matxcova cũng chính là người đã giết chết Timofeyev ở đây, liệu có thể khoanh vùng đối tượng được không?”

“Trong hàng trăm kỹ thuật viên hả?”

“Không hẳn. Các kỹ thuật viên sống cách đây một giờ đi xe. Họ đến nhà máy bằng tàu hỏa, làm việc theo ca và đi thẳng về nhà. Họ không lang thang quanh Khu vực cấm. Không, người cắt cổ Timofeyev là một trong các nhân viên an ninh hoặc một người cư trú trái phép hay bọn săn trộm.”

“Hoặc một nhà khoa học sống trong Khu vực cấm hả?” Alex tiếp lời.

“Cũng có thể.” Không nhiều nhà khoa học có khả năng, Arkady nghĩ thầm. Chẳng có công việc khoa học vẻ vang nào ở Chernobyl. Tất cả chỉ là làm sạch hoặc quan sát.

“Sử dụng Xesi là một cách phức tạp để giết ai đó hoặc khiến họ bị điên.”

“Tôi đồng ý,” Arkady đáp. “Và không thể nỗ lực trừ phi anh đang truyền lại một thông điệp. Thực tế là, cả Ivanov và Timofeyev đều không mảy may thông báo với cảnh sát hay lực lượng an ninh riêng của họ, bất chấp mạng sống đang bị đe dọa, cho thấy vài thông điệp đã được ngầm hiểu.”

“Timofeyev bị cắt cổ. Vậy đâu là thông điệp tinh tế trong đó?”

“Có lẽ ở nơi ông ta được tìm thấy, tại cổng nghĩa trang của ngôi làng. Cho dù ông ta lái xe hàng ngàn cây số từ Matxcova chỉ để đến nghĩa trang đó hay có người đã vượt qua rất nhiều khó khăn để đưa ông ta đến. Ai đã phát hiện ra cổ họng ông ta bị cắt?”

“Tôi cho là có người đã vào phòng ướp lạnh. Tôi có thể cho anh biết mọi người đều hết sức buồn bực khi có một thi thể trong đó. Họ đã phải dọn sạch những thứ khác ra ngoài.”

“Vậy tại sao lại đến phòng ướp lạnh, trừ khi để xem thi thể đó?”

“Renko, trước đây tôi chưa bao giờ nghĩ công việc điều tra lại có quá nhiều suy đoán vô căn cứ như thế.”

“Chà, giờ thì anh biết rồi đấy.”

Cây cối vẫn tiếp tục mọc cao hơn, bóng râm dày đặc hơn, rễ cây to và chằng chịt hơn. Arkady phải vất vả lội qua đám dương xỉ và có ảo giác rằng bọn nhện, kỳ nhông và rắn đang nhốn nháo chạy trốn phía trước, một gợn sóng tinh tế của cuộc sống. Cuối cùng, Alex đã ngăn Arkady lại ngay mép một vùng sáng chói mắt, một cánh đồng nhấp nhô hoa cúc đang nở rộ, đó đây nổi lên màu đỏ rực của hoa anh túc. Alex ra hiệu cho anh núp xuống và im lặng, rồi chỉ tới phía đầu cánh đồng cách đó khoảng ba mươi mét, nơi có một cặp nai đang nhìn họ bằng cặp mắt đen long lanh. Arkady chưa bao giờ được ngắm một con nai hoang dã ở khoảng cách gần đến thế. Một con là nai cái; con kia có bộ gạc rộng, phần thưởng cho một thợ săn. Ánh mắt căng thẳng của chúng khác hẳn ánh mắt thản nhiên của đám nai trong sở thú.

Alex thì thầm, “Chúng béo mượt là nhờ ăn cỏ trong các vườn cây ăn quả.”

“Chúng ta vẫn trong Khu vực cấm à?” Arkady cảm thấy thật khó tin.

“Phải. Quang cảnh anh nhìn thấy từ ngoài đường thật kinh khủng: Pripyat, những ngôi làng bị chôn vùi, những cánh rừng đỏ quạch, nhưng có rất nhiều nơi trong Khu vực cấm tươi đẹp như thế này. Nào, giờ, chầm chậm đứng lên nhé.”

Cặp nai vẫn đứng im lúc Arkady thẳng người lên. Chúng cảnh giác hơn nhưng vẫn không lùi lại.

Alex nói, “Giống bọn nhím, chúng đang dần trở nên không sợ hãi nữa.”

“Chúng cũng bị nhiễm xạ à?”

“Tất nhiên, chúng bị nhiễm xạ như mọi vật ở đây. Như mọi vật trên trái đất. Cánh đồng này cũng bị nhiễm xạ nhiều như một bãi biển ở Rio. Nhưng Rio có nhiều ánh nắng hơn. Đó là lý do tại sao tôi muốn anh tắt máy đo bức xạ Geiger đi, làm thế anh có thể nghe được nhiều điều hơn là tiếng tích tắc. Hãy sử dụng đôi tai và cặp mắt. Anh nghe thấy gì?”

Trong một phút, Arkady chẳng nghe thấy gì cả, ngoài tiếng lao xao, rì rào của cánh đồng hay tiếng bàn tay anh đập con ruồi đậu trên cổ. Tuy nhiên, khi tập trung vào cặp nai, anh bắt đầu nghe thấy tiếng nhai cỏ trầm tư của chúng, tiếng một con chuồn chuồn lẻ loi bay lượn giữa vạt nắng lấp lánh phản chiếu trên cánh bầy côn trùng và tiếng trách mắng của một con sóc vọng ra từ một cái cây.

Alex nói, “Khu vực cấm có hươu nai, bò rừng, đại bàng, thiên nga. Khu vực cấm Chernobyl là nơi ẩn náu tốt nhất cho động vật hoang dã ở châu Âu vì các thị trấn và làng mạc đều đã bị bỏ hoang, cánh đồng bị bỏ hoang, cả đường đi cũng thế. Và bởi đối với tự nhiên, hoạt động thông thường của con người còn tồi tệ hơn bất kỳ thảm họa hạt nhân lớn nhất nào trong lịch sử. Sau này nếu tôi được gặp các nhà hoạt động vì môi trường mà bày tỏ mong muốn bảo vệ động vật, tôi sẽ bảo rằng nếu họ thực sự muốn như vậy thì nên hy vọng tai nạn hạt nhân xảy ra ở khắp mọi nơi. Và nếu gặp các tay săn trộm ở đây, tôi sẽ còn mạnh tay hơn nữa, chứ không chỉ phá hỏng cái nỏ đồ chơi của chúng. Nếu gặp chúng, anh sẽ vui lòng nói hộ tôi như thế chứ? Đừng cử động. Tuyệt đối im lặng. Nhìn sang vai trái của anh, chỗ giữa hai cành bạch dương lớn ấy.”

Arkady quay đầu chậm nhất có thể và nhìn thấy một hàng những cặp mắt màu vàng phía sau các thân cây. Không khí trở nên nặng nề hơn. Đám sâu bọ rụt lại trong kén của chúng. Mồ hôi túa ra trên cổ Arkady rồi chảy xuống ngực và sống lưng anh. Trong khoảnh khắc tiếp theo, cặp nai lao vút đi cuộn tung lớp bụi cùng cánh hoa, vọt qua cánh đồng chỉ bằng hai bước nhảy rồi mất hút trong cánh rừng xa xa. Arkady nhìn lại phía hàng cây bạch dương, bọn sói đã rời đi, lặng lẽ đến nỗi anh nghĩ mình đã tưởng tượng ra chúng.

Alex tháo súng khỏi vai, chạy về đám bạch dương đó. Anh ta gỡ một chùm lông màu xám mắc vào một cành thấp rồi cẩn thận cho vào túi nilon. Sau khi nhét túi nilon vào trong một túi áo và âu yếm vỗ lên đó, anh ta liền xé một mảnh vỏ cây bạch dương, đặt vào lòng bàn tay và huýt một tiếng sáo dài, sắc nhọn.

“Phải!” Alex nói. “Cuộc sống thật tuyệt!”

Eva Kazka đặt một bàn chơi bài cùng vài cái ghế gấp ở giữa ngôi làng chỉ có duy nhất một con đường trải nhựa. Chiếc áo blouse trắng cho biết cô là một bác sĩ, nếu không chiếc khăn quàng có thể khiến người ta hiểu nhầm cô là một công nhân cơ khí mệt mỏi. Và cái cách cô không buồn vuốt thẳng mái tóc đen trông cũng chẳng khác gì đã giận dữ hất ngược nó ra sau.

Bên ngoài văn phòng, ở cả hai phía, ngôi làng suy tàn trong sự cam chịu, cánh cửa sổ xộc xệch với tấm kính vỡ, những bức tường màu xanh nước biển và xanh lá cây nhạt dần bởi màu đen của nấm mốc. Những mảnh sân chứa đầy xe đạp, giá cưa và thau chậu đặt trên lớp cỏ mọc cao, viền quanh bởi hàng rào cọc nhọn không quá nghiêng ngả như đang dần sụp đổ trong một chuyển động vô cùng chậm. Đồng thời, trở lại xa hơn, về phía con phố chính, đây đó vài căn nhà được sơn lại với cửa sổ và những đồ trang trí phức tạp còn nguyên vẹn, với làn khói từ củi cháy lượn lờ quanh ống khói cùng một con dê đang gặm cỏ trong sân.

Những bà già trong trang phục khăn choàng, áo choàng, giày ống bằng cao su ngồi chật kín trên băng ghế chờ đợi trong khi Eva đang kiểm tra cổ họng cho một người phụ nữ nhỏ nhắn, tròn trịa với hàm răng bọc thép.

“Alex Gerasimov là kẻ điên, cả vùng ai cũng biết,” Eva nói chuyện ngoài lề với Arkady. “Anh ta với bản tính kiểu cách của mình. Anh ta là người theo chủ nghĩa hoàn hảo. Là kiểu người sẽ lái xe đâm đi đâm lại vào một cái cột cho đến khi nó trở thành một tai nạn hoàn hảo. Chấm hết.”

Bà già siết chặt quai hàm, giữ vững tư thế biểu thị sự hợp tác hoàn toàn. Từ chiếc khăn choàng quấn chặt quanh đầu cho đến đôi giày ống lơ lửng trên mặt đất đều cho thấy rõ ràng bà chỉ cao hơn một mét rưỡi. Đôi mắt bà sáng và lấp lánh, một màu xanh Ukraine chính hiệu.

“Maria Fedorovna, bà có huyết áp và nhịp tim của người trẻ hơn hai mươi tuổi. Tuy nhiên, tôi đang lo lắng về khối u nhỏ trong cổ họng của bà, tôi muốn lấy nó ra.”

“Tôi sẽ bàn bạc với Roman.”

“Vâng, Roman Romanovich ở đâu? Tôi cũng rất muốn được gặp chồng bà.”

Maria Fedorovna ngước mắt nhìn ra đầu ngõ nơi cánh cổng bật mở và một người đàn ông lưng còng, mặc áo len, đội mũ vải đang dắt một con bò sữa. Arkady không biết là người hay bò trông kiệt sức hơn.

“Ông ấy đang chăn bò,” Maria nói.

Con bò nghiêm túc lê bước đằng sau. Chà, một con bò sữa hẳn là tài sản quý giá để khoe với mọi người, Arkady thầm nghĩ. Mọi ánh mắt đều dồn vào con vật đang nặng nề bước tới lui dọc con phố. Móng chân nó tạo ra tiếng lép nhép trên nền đất ướt.

Ngón tay Eva đùa nghịch với chiếc khăn cô đã nhét vào cổ chiếc áo choàng trắng. Có thể cô đẹp theo một cách chính thống nhưng cái mũi khoằm và đôi mắt sâu lại khiến cô trở nên kỳ lạ và không hề khoan nhượng.

“Quanh đây không có ngôi nhà nào để cô có thể dùng một cách riêng tư hơn à?” Arkady hỏi.

“Riêng tư hả? Đây là nơi giải trí, là ti vi của họ và như thế, họ có thể bàn tán về vấn đề bệnh tật của mình như những chuyên gia. Những người này khoảng bảy, tám mươi tuổi. Tôi không định phẫu thuật cho họ trừ trường hợp gãy chân, gãy tay. Chính phủ không cấp tiền, trang thiết bị và máu sạch để lãng phí cho những người trong độ tuổi ấy. Thậm chí tôi còn không được phép đến thăm bệnh và Maria sẽ chẳng bao giờ tới thành phố vì sợ họ sẽ không cho bà ấy trở lại đây.”

Arkady nói, “Dù gì thì bà ấy cũng không được phép ở đây. Đây là Khu vực cấm.”

Eva hướng về đám phụ nữ trên băng ghế chờ. “Chỉ người đến từ Matxcova mới nói những điều ngu ngốc như thế.” Từ biểu hiện trên gương mặt cho thấy họ hoàn toàn đồng tình với cô. “Chính phủ làm ngơ trước sự trở lại của người già. Và từ bỏ cố gắng ngăn cản họ,” Eva cho Arkady biết. “Nhà nước cũng thôi cử bác sĩ tới chăm sóc họ nhằm ép buộc họ phải tới bệnh viện.”

Maria nói, “Ở lứa tuổi của chúng tôi, nếu đã vào bệnh viện, sẽ không trở ra được.”

Eva hỏi Arkady, “Hẳn anh đã xem các chương trình truyền hình với người đẹp mặc đồ tắm bị bỏ rơi trên một hòn đảo nhiệt đới để xem họ có sống sót được không?.” Cô ta hất đầu về phía Maria và bạn bè của bà trên băng ghế. “Họ chính là những người sống sót thực sự.”

Cô bác sĩ giới thiệu từng người: Olga có khuôn mặt nhăn nheo và cặp kính cứng nhắc, Nina phải chống nạng, Klara có những nét góc cạnh của người Viking, tóc tết bím và tất cả. Người đứng đầu bọn họ là Maria.

“Cậu điều tra về cái gì?” Maria hỏi.

Arkady đáp, “Giữa tháng Năm, xác một người đàn ông được tìm thấy ở cổng nghĩa trang ngôi làng của bà. Tôi hy vọng trong số các bà có người đã nhìn hoặc nghe thấy tiếng ai đó, hay thấy có gì bất thường hoặc một chiếc ô tô.”

“Tháng Năm là tháng mưa dầm,” Maria nói.

“Vào ban đêm à?” Olga hỏi. “Nếu xảy ra vào ban đêm và trời lại đang mưa thì có ai buồn ra ngoài đâu nhỉ?”

“Có ai nuôi chó không?”

“Không,” Klara đáp.

“Sói sẽ ăn thịt chó,” Nina nói.

“Tôi cũng nghe nói thế. Mọi người có biết gia đình nào có họ là Katanay không? Con trai họ làm việc cho lực lượng dân quân tự vệ ở đây.”

Đám phụ nữ đều lắc đầu.

“Cái tên Timofeyev nghe có quen thuộc với các bà không?” Arkady lại hỏi.

“Tôi không tin anh,” Eva nói. “Anh hành động như một thám tử thực thụ, giống như đang ở Matxcova. Đây là một ngôi làng cấm và hầu hết mọi người ở đây đều là những bóng ma. Ai đó đến từ Matxcova chết ở đây à? Một sự giải thoát. Chúng tôi chẳng nợ nần gì Matxcova cả, họ cũng chẳng làm gì cho chúng tôi hết.”

“Cái tên Pasha Ivanov có quen thuộc không?” Arkady lại hỏi bọn họ.

Eva nói, “Anh còn tồi tệ hơn cả Alex. Anh ta có ý tưởng thối nát là động vật có giá trị hơn cả con người, nhưng anh tồi tệ hơn. Anh chỉ là công chức với một danh sách câu hỏi. Toàn bộ thế giới của những phụ nữ này đều đã bị phá hủy. Con cháu họ chỉ được phép đến thăm họ một lần trong năm. Người Nga hứa hẹn sẽ trợ cấp tiền bạc, thuốc men, bác sĩ. Nhưng chúng tôi đã nhận được gì chứ? Chỉ có Gerasimov và anh. Ít nhất thì anh ta còn thực hiện nghiên cứu. Tại sao Matxcova lại đặc biệt cử anh tới?”

“Để tống khứ tôi.”

“Tôi cũng có thể đoán ra lý do. Và anh đã tìm thấy những gì?”

“Không nhiều.”

“Sao có thể thế được? Tỷ lệ chết ở đây cao gấp hai lần bình thường. Bao nhiêu người đã chết trong vụ thảm họa chứ? Một số nói là tám mươi, một số lại nói là tám ngàn, số khác thì nói là nửa triệu người. Anh có biết có hai mươi lăm ngàn vụ sẩy thai trên khắp thế giới vì Chornobyl không? Ồ, anh không muốn nghe. Nó thật tẻ nhạt và nhàm chán.”

Có phải anh đang đấu mắt với cô không nhỉ? Nó giống như tình thế tiến thoái lưỡng nan của người nuôi chim ưng khi nhìn chằm chằm vào con chim săn mồi chưa hoàn toàn thuần dưỡng trên cổ tay.

“Tôi thực sự muốn hỏi cô vài câu hỏi, có lẽ là ở một chỗ khác.”

“Không, Maria và những người khác có thể giải trí một chút. Còn chúng ta sẽ tập trung vào cái chết của một người Nga.” Eva bóc gói thuốc lá, chia cho bệnh nhân của mình. “Tiếp tục đi.”

“Cô có thuốc an thần không?” Arkady hỏi.

“Có, chúng tôi có một số loại, không nhiều.”

“Có loại nào cần bảo quản lạnh không?”

“Có.”

“Và một số phải giữ đông lạnh?”

“Một hoặc hai.”

“Ở đâu?”

Eva Kazka rít một hơi thuốc. “Trong tủ lạnh, tất nhiên.”

“Cô có tủ lạnh riêng hay dùng phòng ướp lạnh ở nhà hàng?”

“Tôi phải thừa nhận anh có đầu óc rất tập trung mà cực kỳ hữu dụng trong công việc của anh.”

“Cô bảo quản thuốc trong phòng ướp lạnh ở nhà hàng phải không?”

“Phải.”

“Cô đã nhìn thấy cái xác trong đó à?”

“Tôi nhìn thấy rất nhiều xác chết. Chúng tôi có số người chết còn nhiều hơn số trẻ được sinh ra. Tại sao không hỏi về chuyện đó?”

“Cô đã nhìn thấy cái xác của Lev Timofeyev à?”

“Nếu tôi nhìn thấy thì sao? Tôi thực sự không biết ông ta là ai?”

“Và đã nhận xét ông ấy không phải chết vì đột quỵ.” Maria và những người phụ nữ ngồi trên băng ghế chờ hết nhìn Eva rồi nhìn sang Arkady như thể một trận đấu tennis đang diễn ra trong làng. Olga rướn người về trước, tháo cặp kính ra. “Cụ thể hơn đi.”

Eva nói, “Có một thi thể mặc com lê được bọc trong túi nilon. Tôi chưa bao giờ nhìn thấy ông ta trước đây. Tất cả chỉ có thế.”

“Mọi người có nói với cô là ông ta chết vì đột quỵ không?”

“Tôi không nhớ.”

Arkady không nói gì. Đôi khi chờ đợi sẽ tốt hơn, nhất là khi có mặt những khán giả háo hức như Maria và bạn bè của bà.

“Tôi nghĩ nhân viên nhà bếp đã nói ông ta bị đột quỵ,” Eva nói.

“Ai đã ký vào giấy khai tử?”

“Không ai cả. Không ai biết ông ta là ai hay chết như thế nào hoặc đã chết bao lâu.”

“Nhưng cô có vẻ khá am hiểu chuyện đó. Tôi nghe nói cô từng có thời gian ở Chechnya. Một bác sĩ Ukraine phục vụ trong quân đội Nga trên chiến trường thật là không bình thường.”

Ánh mắt Eva sáng lên. “Anh nói ngược rồi. Tôi cùng với một nhóm bác sĩ đang tìm kiếm bằng chứng về tội ác của Nga gây ra cho người dân Chechen.”

“Giống như cắt cổ họng à?”

“Chính xác. Thi thể trong phòng lạnh bị cắt đứt cổ bằng một nhát dao dài sắc nhọn từ phía sau. Từ vết cắt cho thấy đầu ông ta bị kéo ngả ra sau và lúc đó ông ta hoặc đang quỳ, đang ngồi hoặc tên giết người cao ít nhất hai mét. Do khí quản bị cắt đứt nên ông ta không thể phát ra âm thanh nào trước khi chết. Và nếu ông ta bị giết ở nghĩa trang thì ở đây chẳng một ai có thể nghe thấy gì.”

“Bản mô tả có nói ông ấy bị cắn xé bởi chó sói. Là nói về khuôn mặt ông ta à?”

“Có chuyện đó. Đây là Khu vực cấm mà. Dù sao tôi cũng không muốn bị lôi kéo vào cuộc điều tra của anh.”

“Vậy là ông ta nằm ngửa?”

“Tôi không biết.”

“Không người nào bị cắt cổ từ phía sau mà lại ngã sấp cả.”

“Tôi cho là thế. Tất cả những gì tôi nhìn thấy là một cái xác trong phòng ướp lạnh. Tôi cảm giác giống như đang nói chuyện với một người chỉ quan tâm đến một thứ duy nhất. Tất cả những gì anh nên tập trung vào là thảm kịch khủng khiếp khiến hàng trăm ngàn người chết hơn là tiếp tục khổ sở vì cái chết của một người Nga.”

Ông già dắt con bò hướng về bàn chơi bài. Bất chấp trời nóng, Roman Romanovic vẫn cài kín khuy hai chiếc áo len và tránh ánh nắng mặt trời bằng chiếc mũ vải nhung. Khuôn mặt hồng hào, béo phì, bộ râu trắng cùng nụ cười lo lắng, ông ta ném cho Maria ánh nhìn cho thấy đã từ lâu, ông ta nhận ra rằng một người vợ tốt đáng để tuân theo.

Eva hỏi Arkady, “Anh có biết nước Nga đã xử lý cuộc khủng hoảng sữa nhiễm phóng xạ sau thảm họa thế nào không? Họ trộn sữa nhiễm xạ với sữa sạch. Và nâng mức nhiễm xạ cho phép trong sữa lên để bằng với quy định của chất thải hạt nhân, bằng cách này, nhà nước sẽ tiết kiệm được gần hai tỷ rúp. Chẳng phải rất thông minh sao?”

Roman kéo mạnh tay áo Arkady. “Sữa à?”

“Ông ấy muốn biết anh có mua sữa không,” Eva nói. Cô ta cuốn khăn quanh ngón tay. “Anh có muốn chút sữa từ con bò của Roman không?”

“Con bò này à?”

“Phải. Hoàn toàn nóng hổi.”

“Sau khi cô đã uống.” Eva mỉm cười. Quay sang Roman nói, “Điều tra viên Renko cảm ơn ông nhưng buộc phải từ chối. Anh ấy bị dị ứng với sữa.”

“Cảm ơn,” Arkady nói.

“Đừng bận tâm,” Eva đáp.

“Cậu ấy phải tới dùng bữa tối với chúng tôi,” Maria lên tiếng. “Chúng tôi sẽ mời cậu ấy đồ ăn tử tế, không giống loại họ vẫn phục vụ ở nhà hàng đâu. Cậu ấy có vẻ là người tốt.”

“Không, tôi e là điều tra viên sẽ sớm trở lại Matxcova. Có lẽ họ sẽ gửi ít thuốc men hoặc tiền đến chỗ anh ấy, thứ gì đó hữu dụng. Có lẽ họ sẽ khiến chúng ta ngạc nhiên.”