ối nay thật là một buổi tối ngọt ngào khi cả cơ thể là một cảm giác, và niềm hoan lạc thấm qua mọi lỗ chân lông. Tôi đi và đến với một tự do lạ lùng trong Thiên nhiên, tôi là một phần của nó. Khi tôi bước đi dọc theo bờ đá của đầm tay áo xắn cao, mặc dù trời mát mẻ có gió và nhiều mây và tôi không thấy có gì đặc biệt hấp dẫn tôi, tất cả với tôi dễ chịu thoải mái lạ thường. Tiếng ễnh ương kêu ran trong đêm, và tiếng chim đớp muỗi trong gió lao xao phía trên mặt nước. Rung cảm với tiếng rì rào của lá dương và lá tống quán sủi (alder), tôi gần như ngừng thở; tuy nhiên, giống như mặt hồ, cái êm lặng của hồn tôi chỉ lăn lăn gợn sóng chứ không bị rối xù lên. Những lọn sóng nhỏ này được cơn gió đêm đùa lên cũng êm đềm như mặt gương êm ả của đầm nước, khác xa hình ảnh của dông tố. Mặc dù lúc này trời đang tối, nhưng gió vẫn thổi và gào thét trong rừng, tiếng sóng vẫn ì oạp, và một số loài vật tạm lắng tiếng. Nhưng sự ngơi nghỉ chẳng bao giờ hoàn hảo. Những con vật hoang dã nhất không nghỉ, lúc này chúng đi kiếm mồi; cáo, chồn hôi, thỏ, kêu vang cả cánh đồng và cánh rừng mà không hề sợ hãi. Chúng là những lính gác của Thiên nhiên, những mối liên hệ kết nối ngày này với ngày khác của đời sống động vật.

Khi trở về nhà, tôi thấy đã có khách đến thăm và để lại danh thiếp của họ, hoặc bằng những bó hoa, hoặc một cuộn dây thường xuân, hoặc ghi lại tên mình bằng bút chì trên một chiếc lá hồ đào hay mảnh vỏ bào. Những người ít khi vào rừng nhặt lấy mấy mẩu nhỏ của rừng trên tay để chơi, tiện thể khi ra đi họ chủ ý hay tình cờ bỏ lại. Một người đã cắt một nhành liễu, đan nó thành một cái vòng, và bỏ nó trên bàn tôi. Tôi luôn biết có khách đã đến, hoặc bằng đám cỏ bị rạp xuống, hoặc dấu giày, và nói chung biết họ thuộc phái tính, lứa tuổi hoặc tầng lớp nào, bằng một vài vết tích để lại, như một bông hoa bị hái, một nắm cỏ bị nhổ lên và ném đi, thậm chí ở mãi tận đường sắt cách nửa dặm, hoặc mùi thuốc lá còn thoang thoảng. Hơn thế nữa, tôi còn thường xuyên nhận ra có người đi bộ trên đường cái cách xa ba trăm mét nhờ mùi thơm từ tẩu thuốc của ông ta.

Thông thường có đủ khoảng rộng bao quanh chúng ta. Những chân trời của chúng ta không bao giờ sát ngay bên khuỷu tay chúng ta. Rừng rậm không sát bên cửa nhà chúng ta, đầm cũng vậy, mà luôn có khoảng trống, gần gũi quen thuộc và được chúng ta dùng đến mòn đi, bị chiếm riêng và rào lại cách nào đó, và tách khỏi Thiên nhiên và bị thuần hóa. Vì lí do gì mà tôi lại có khoảnh rừng vài dặm vuông ít người qua lại, rộng rãi và bao quanh nhà tôi, dành riêng cho tôi, mà người ta bỏ đó cho tôi. Người hàng xóm gần nhất cũng cách một dặm, và trong vòng nửa dặm kể từ nhà tôi, không nhìn thấy ngôi nhà nào khác dù đứng bất cứ chỗ nào ngoại trừ các đỉnh đồi. Tầm nhìn của tôi bị giới hạn bởi rừng, một phía thì hình ảnh đường sắt xa xa chỗ tiếp giáp với đầm, còn phía khác là hàng rào men theo con đường rừng. Nhưng phần lớn ở đây tôi sống cô đơn như giữa thảo nguyên. Ở New England này cũng như châu Á, châu Phi vậy. Tôi có mặt trời, mặt trăng, những vì sao của tôi, và một thế giới nhỏ bé hoàn toàn của riêng tôi. Ban đêm không bao giờ có một khách bộ hành đi ngang qua, hay gõ cửa nhà tôi, cứ như tôi là người đầu tiên hay cuối cùng trên trái đất; trừ phi là mùa xuân, khi lâu lâu có vài người từ làng đến câu cá nheo, họ rõ ràng đã câu nhiều hơn trong cái Đầm Walden của bản tính của họ, và mắc bóng tối vào lưỡi câu làm mồi, nhưng họ sớm rút lui, thường thường với những giỏ nhẹ, và bỏ lại “thế giới cho bóng tối và cho tôi" [249], và cái lõi đen kịt của đêm không bao giờ bị xâm phạm bởi bất kì khu vực có người nào. Tôi tin rằng con người nói chung vẫn còn hơi sợ bóng tối, mặc dù tất cả phù thủy đã bị treo cổ rồi, và thế giới cũng đã có đạo Thiên Chúa, cùng những ngọn nến.

Tuy nhiên đôi khi tôi nghiệm ra rằng sự giao lưu ngọt lành và êm đềm nhất, cuộc giao du ngây thơ và có sức khích lệ nhất, có thể tìm thấy trong mọi đối tượng tự nhiên, ngay cả với một người âu sầu ghét đời nhất. Đối với những ai sống trong lòng Thiên nhiên và có tâm thức bình lặng, thì không thể có nỗi đau buồn đen tối [250] được. Đối với một lỗ tai lành mạnh và ngây thơ, chưa bao giờ có một cơn bão, mà chỉ có âm nhạc của Thần Gió Eol [251]. Không gì có thể buộc một con người chất phác và can trường vào một nỗi buồn ti tiện. Khi vui hưởng tình bạn với bốn mùa tôi tin rằng không gì có thể làm cho cuộc sống trở nên gánh nặng đối với tôi. Cơn mưa nhẹ nhàng tưới cho ruộng đậu của tôi và giữ chân tôi trong nhà hôm nay không hề u ám buồn tẻ, mà cũng tốt với tôi. Mặc dù nó ngăn không cho tôi xới đậu, nhưng nó tốt hơn nhiều so với việc chăm bón của tôi. Nếu nó cứ kéo dài liên miên đến mức làm hạt mầm thối trong đất, và hủy hoại khoai tây ở những ruộng trũng, thì nó vẫn tốt cho cỏ trên các miền đất cao, và, vì nó tốt cho cỏ, nên nó tốt cho tôi. Đôi khi, so sánh mình với người khác, tôi thấy dường như tôi được các vị thần ưu ái hơn họ, ban phát cho tôi hào phóng hơn cả điều mà tôi đáng được; như thể tôi có một sự bảo trợ trong tay các vị thần mà những người khác không có, và được dẫn dắt và bảo hộ một cách đặc biệt. Tôi không tự tâng bốc mình, mà chính họ, nếu có thể nói thế, tâng bốc tôi. Tôi chưa bao giờ cảm thấy cô độc, hoặc bị cảm giác cô độc đè nặng, nhưng có một lần, vài tuần sau khi tôi đến rừng, trong một giờ, tôi đã băn khoăn rằng liệu một người sống bình lặng và lành mạnh có thật sự cần thiết phải có hàng xóm láng giềng gần gũi hay không, sống đơn độc không dễ chịu chút nào. Nhưng đồng thời tôi ý thức về cái sự hơi điên điên trong tính khí của tôi, và thấy trước rồi nó cũng qua thôi. Giữa cơn mưa dịu dàng trong khi những ý nghĩ này đang tràn ngập, tôi bỗng nhiên cảm nhận được sự giao hòa ngọt ngào tốt lành trong Thiên nhiên, trong chính tiếng mưa rơi lộp độp, trong mọi âm thanh và cảnh sắc xung quanh ngôi nhà của tôi, một sự thân thiện vô bờ và khó tả đột nhiên giống như bầu không khí ấp ôm tôi, và làm cho những thuận lợi tưởng tượng của tình hàng xóm láng giềng trở nên vô nghĩa, và từ đó trở đi tôi không bao giờ nghĩ đến nữa. Mọi lá thông bé xíu nở nang ra vì đồng cảm và kết thân với tôi. Tôi nhận biết rõ ràng về sự hiện diện của một cái gì thân thuộc gần gũi với tôi, thậm chí cả những cảnh mà chúng ta quen gọi là hoang dã và u ám, và cảm nhận rằng máu mủ ruột rà gần gụi nhất với tôi và có tính người nhất không nhất thiết phải là một con người, một dân làng, tôi nghĩ từ nay không nơi nào còn có thể là xa xôi hẻo lánh với tôi nữa.

"Tóc tang non yếu thiêu đốt nỗi buồn

ngắn ngủi thay là những ngày họ sống trên đất này

người con gái xinh đẹp của Toscar" [252].

Những giờ thú vị nhất của tôi là trong cơn mưa dông kéo dài vào mùa xuân hoặc mùa thu, giam chân tôi ở nhà cả buổi sáng lẫn buổi chiều, làm dịu tâm hồn tôi bằng tiếng rào rào không ngớt của chúng; khi một chạng vạng sớm báo trước một buổi tối dài trong đó nhiều ý tưởng có thời gian bén rễ nảy mầm. Trong khi những cơn mưa đông bắc dữ dội ấy thử thách những ngôi nhà trong làng, khi những cô hầu gái đứng với giẻ lau nhà và xô sẵn sàng trước cửa để ngăn nước ngập tràn vào, thì tôi ngồi sau cửa ngôi nhà nhỏ bé của tôi, vốn là tất cả lối vào, và thích thú tận hưởng sự bảo vệ của nó. Trong một cơn mưa dông dữ dội, một cú sét đánh vào cây thông lớn bên kia đầm, tạo thành một rãnh xoắn rõ nét và hết sức đều đặn từ ngọn xuống đến gốc, sâu khoảng hơn một inch, và rộng khoảng bốn năm inch, giống như bạn xoi rãnh trên một cây gậy. Hôm nọ tôi lại đi qua chỗ đó, và sửng sốt thán phục khi ngước lên nhìn thấy dấu vết ấy, lúc này rõ hơn bao giờ hết, nơi một cú sét khủng khiếp và không đỡ nổi từ trên bầu trời vô hại đánh xuống cách đây tám năm [253]. Người ta thường bảo tôi, "Tôi nghĩ anh sẽ cảm thấy cô đơn ở dưới ấy, và sẽ muốn gần hơn với đồng loại, nhất là những ngày những đêm mưa hay tuyết”. Tôi những muốn trả lời khuyên ấy như thế này, cả trái đất mà chúng ta đang sống đây chỉ là một điểm trong vũ trụ. Ông hãy nghĩ xem, hai cư dân xa nhất của ngôi sao kia sống cách xa nhau như thế nào, khi mà bề rộng mặt hành tinh ấy các dụng cụ của chúng ta không thể đánh giá được? Tại sao tôi lại phải cảm thấy cô đơn? Hành tinh của chúng ta không ở trong dải Ngân Hà đó sao? Vấn đề mà ông đặt ra với tôi không phải là thực chất. Loại không gian nào ngăn cách một người khỏi đồng loại của mình và làm cho hắn ta cô đơn? Tôi đã thấy rằng không phải cứ hai đôi chân ráng sức là có thể đưa hai tâm hồn lại gần nhau hơn. Chúng ta mong muốn sống gần cái gì nhất? Chắc chắn không phải nhiều người, nhà ga, nhà bưu điện, quán rượu, nhà họp, nhà trường, cửa hàng tạp phẩm, Beacon Hill [254], hay Five Points [255], nơi tụ họp đông người nhất, mà là gần với nguồn gốc vĩnh cửu của cuộc sống chúng ta, bằng tất cả kinh nghiệm của mình chúng ta thấy thế; như cây liễu mọc gần nước và rễ của nó bò xuống theo hướng đó. Điều này thay đổi theo các bản chất khác nhau, nhưng đây là nơi người đàn ông khôn ngoan sẽ đào hầm rượu của anh ta... Một buổi tối tôi đuổi kịp một trong những người dân thành phố, người đã tích cóp được cái gọi là "một tài sản đẹp" - mặc dù tôi chưa bao giờ có cái nhìn đẹp về nó - trên con đường Walden, đánh một cặp bò ra chợ, ông ta hỏi tôi nghĩ thế nào mà lại từ bỏ nhiều tiện nghi của đời sống đến thế? Tôi trả lời rằng tôi tin chắc tôi thích thế; tôi không hề nói đùa. Thế rồi tôi về đi ngủ, để mặc ông ta mò mẫm tìm đường qua bóng tối và bùn đất đến Brighton [256], hay Thị trấn Bright, có lẽ sáng mai ông ta sẽ đến nơi.

Trước viễn cảnh trở lại cuộc sống của một người đã chết mọi không gian và thời gian chẳng có gì quan trọng: được tái sinh thì ở đâu và bao giờ cũng thế thôi. Không gian nơi điều đó có thể xảy ra luôn luôn vẫn là thế, và là thích thú khôn tả đối với mọi giác quan của chúng ta. Phần lớn chúng ta chỉ thấy những hoàn cảnh xa xôi và nhất thời là có ý nghĩa. Thật ra, chúng là nguyên nhân làm ta sao nhãng. Gần gũi nhất với mọi vật là cái quyền năng làm ra bản tính của chúng. Kề ngay bên chúng ta những quy luật vĩ đại nhất đang được liên tục thi hành. Kề ngay bên chúng ta không phải là người thợ mà ta thuê, người mà chúng ta thích trò chuyện với, mà là người thợ làm ra chính chúng ta.

"Cái linh diệu của những sức mạnh huyền bí của Trời Đất thật bao la và sâu thẳm biết nhường nào".

"Chúng ta nhìn mà không thấy chúng; chúng ta lắng nghe mà không nghe ra; chúng đồng nhất với thực chất của vạn vật, không thể tách chúng ra khỏi vạn vật".

"Bởi vậy ở khắp nơi nơi, chúng khiến con người giữ thân thể và tâm hồn thanh tịnh, mặc những trang phục nghiêm trang tề chỉnh mà hiến dâng lễ vật cúng tế. Như một đại dương mênh mông, chúng ở khắp nơi, bên trên chúng ta, bên phải bên trái chúng ta, chúng bao bọc chúng ta ở mọi phía"[257].

Chúng ta là những đối tượng của một cuộc thí nghiệm không ít thú vị đôi với tôi. Trong những hoàn cảnh ấy, chúng ta có thể nào không bớt chút thời gian hàn huyên tâm sự, lấy những ý tưởng của chúng ta để mua vui cho chính chúng ta? Khổng Tử nói đúng: "Người có đức hạnh không thể cô độc như đứa trẻ mồ côi bị bỏ rơi; nhất định phải có người gần gũi" [258].

Bằng suy ngẫm, chúng ta có thể tự tách ra khỏi bản thân mình trong một cảm giác tỉnh táo. Bằng một nỗ lực tỉnh thức của trí óc, chúng ta có thể đứng tách biệt khỏi những hành động và hậu quả của chúng; và mọi việc, tốt hay xấu, trôi qua bên cạnh chúng ta như một dòng nước lũ. Chúng ta không hoàn toàn bị dính chặt với Thiên nhiên. Tôi có thể là khúc gỗ trôi dạt trong dòng nước, hay là Indra [259] trên trời nhìn xuống nó. Tôi có thể xúc động bởi những cảnh diễn trên sân khấu; mặt khác, tôi có thể không xúc động với một sự kiện thực tế có vẻ liên quan đến tôi nhiều hơn nhiều. Tôi chỉ biết tôi là một thực thể người, chứa đựng tư duy và tình cảm; và tôi cảm nhận được tôi có hai nhân cách nhờ đó tôi có thể đứng ngoài nhìn vào bản thân mình như nhìn người khác. Dù trải nghiệm của tôi mạnh đến đâu, tôi vẫn có ý thức về sự hiện diện và phê phán của một phần thuộc về tôi, nó thậm chí không phải là một bộ phận của tôi, mà là khán giả, không có chung trải nghiệm với tôi, nhưng nhận xét về trải nghiệm ấy, và đó không còn là tôi nữa, giống như anh không phải là tôi. Khi vở kịch, có thể là bi kịch, của cuộc sống kết thúc, khán giả ra về. Đối với anh ta, đó chỉ là một loại hư cấu, một sáng tạo của trí tưởng tượng. Cái kiểu hai nhân cách này đôi khi khiến chúng ta thành những láng giềng và những người bạn tồi.

Tôi thấy sống một mình trong phần lớn thời gian là tốt lành. Có bè bạn, ngay cả với những bạn bè tốt nhất, chẳng mấy chốc cũng buồn chán và thấy uổng phí. Tôi thích sống một mình. Tôi chưa bao giờ thấy một tình bạn nào dễ thân thiết như nỗi cô đơn. Phần lớn chúng ta khi đi ra ngoài cảm thấy cô đơn hơn khi chúng ta ở trong buồng của mình. Một con người suy tư hay làm việc luôn luôn cô đơn, cứ để anh ta ở nơi nào anh ta muốn. Nỗi cô đơn không thể đo bằng những dặm dài xen giữa con người và đồng loại. Người sinh viên cần cù trong một đàn ong chen chúc trong Trường Đại học Cambridge cô đơn như một thầy tu Hồi giáo trên sa mạc. Người nông dân có thể làm việc một mình cả ngày trên đồng ruộng hay trong rừng, cuốc cỏ hay đẵn cây, và không cảm thấy cô đơn, bởi vì anh ta đang bận việc; nhưng khi tối đến về nhà, anh ta không thể ngồi trong phòng một mình, buông mình theo những ý nghĩ của anh ta, mà phải ở đâu đó nơi anh ta có thể "trông thấy mọi người", tiêu khiển, và như anh ta nghĩ, được đền bù cho nỗi cô đơn của anh ta trong ngày; và như thế anh ta tự hỏi làm sao người sinh viên kia có thể ngồi trong nhà một mình suốt đêm và gần như cả ngày mà không thấy buồn chán; nhưng anh ta không nhận ra rằng, dù ở trong nhà, và vẫn còn làm việc trên cánh đồng của cậu ta, và đẵn những cây của cậu ta, như người nông phu trên đồng của mình, thì đến lượt mình cậu sinh viên cũng tìm thấy cùng sự tiêu khiển và bầu bạn như người nông phu, cho dù nó có thể là một dạng tiêu khiển nhiều ý nghĩa hơn.

Hội họp bạn bè nói chung thường là quá nhàm. Chúng ta gặp nhau vào những quãng cách rất ngắn, không có thời gian để có được bất kì giá trị gì mới cho nhau. Chúng ta gặp nhau vào những bữa ăn ba lần một ngày, và cho nhau thưởng thức thứ pho mát cũ rích mốc meo là chính chúng ta. Chúng ta đã phải nhất trí về một số bộ quy tắc, gọi là phép tắc xã giao và phép lịch sự, để làm cho những cuộc gặp gỡ quá dày này có thể chịu đựng được, và để chúng ta không phải đi đến chiến tranh công khai. Chúng ta gặp gỡ trong nhà bưu điện, trong những buổi liên hoan, và bên lò sưởi mỗi buổi tối. Chúng ta sống chật chội và theo lối sống của nhau, vấp vào nhau, và tôi nghĩ như vậy chúng ta mất đi một chút lòng kính trọng nhau. Chắc chắn là tất cả những cuộc tâm tình quan trọng và thật lòng cần thưa thớt hơn. Hãy xem các cô gái trong một xưởng máy - không bao giờ đơn độc, hầu như không bao giờ cả trong những giấc mơ của các cô. Sẽ tốt hơn nếu trong một dặm vuông, nơi tôi sống, chỉ có một cư dân. Giá trị của một con người không phải ở da của anh ta mà chúng ta có thể chạm vào.

Tôi có nghe nói về một người bị lạc trong rừng và chết vì đói và kiệt sức dưới một gốc cấy, sự cô đơn của anh ta được nhẹ bớt bởi những hình bóng yêu ma quái dị vây bọc xung quanh anh ta, do thân thể yếu đuối mà trí tưởng tượng hoảng loạn của anh ta tạo nên, mà anh ta tin là thật. Bởi vậy, cũng chính do thân thể và tinh thần lành mạnh và tráng kiện, chúng ta có thể vui thú liên miên với một bầu bạn giống như thế nhưng bình thường và tự nhiên hơn; và đi đến chỗ hiểu rằng chúng ta không bao giờ cô độc.

Tôi không bao giờ cảm thấy cô độc trong nhà tôi; đặc biệt vào buổi sáng, khi không có ai đến thăm. Tôi xin đưa ra một vài so sánh, để mọi người có một ý niệm về tình cảnh của tôi. Tôi không cô đơn hơn con chim lặn gavia trong đầm có tiếng cười rất to, hoặc không cô đơn hơn bản thân đầm Walden. Thử hỏi cái đầm cô độc ấy liệu có bầu bạn gì? Thế nhưng nó không có những con quỷ màu xanh [260], mà có những thiên thần màu xanh trong đó, trong sắc xanh da trời của nước.

Mặt trời thì cô độc, trừ phi bầu trời mù mây, những lúc đó đôi khi xuất hiện hai mặt trời, nhưng cái thứ hai chỉ là hình mặt trời giả [261]. Thượng Đế cũng cô đơn, - nhưng quỷ, hắn còn lâu mới cô đơn; hắn thấy hắn có rất nhiều bầu bạn, quỷ là cả một lũ. Tôi không cô độc hơn một cây mullein [262] hoặc một cây bồ công anh đứng lẻ loi trong một đồng cỏ, hay một lá đậu, hay một con ruồi trâu, hay một con ong nghệ. Tôi không cô độc hơn chiếc cối xay bên dòng suối, hay một cái chong chóng chỉ hướng gió, hay ngôi sao bắc đẩu, hay cơn gió nam, hay một trận mưa rào tháng Tư, hay đợt tan băng tháng Giêng, hay con nhện đầu tiên trong một ngôi nhà mới.

Tôi thỉnh thoảng có những cuộc thăm viếng vào những buổi tối mùa đông dài, khi tuyết rơi dày đặc và gió gào thét trong rừng, của một người đã ở đây từ lâu và là chủ sở hữu đầu tiên [263], theo người ta kể là người đã đào Đầm Walden, và lát đá nó, và trồng thông bao quanh nó; ông kể với tôi những câu chuyện về thời xưa và về cái vĩnh hằng mới mẻ; và chúng tôi đã có một buổi tối thật thân mật vui vẻ, với những câu chuyện cười đùa và những cách nhìn rất thoáng về mọi vật, cho dù không có táo hay rượu táo, - một người bạn hết sức thông minh và hài hước, mà tôi rất quý mến, ông đã ẩn mình kín hơn cả Goffe hay Whalley [264]; và mặc dù người ta nghĩ ông đã chết rồi, không có ai chỉ ra được nơi ông được chôn cất. Có cả một quý bà lớn tuổi sống trong khu của tôi, không mấy ai trông thấy; đôi khi tôi thích đi dạo trong vươn cây thuốc thơm ngát của bà, nhặt những lá thuốc và nghe bà kể những chuyện ngụ ngôn của bà; vì bà có tài bịa chuyện không ai sánh bằng, và trí nhớ của bà lùi về xa hơn các huyền thuyết, bà có thể kể cho tôi nguồn gốc của mọi câu chuyện hoang đường, như tất cả mọi người sinh ra từ đâu, và những sự kiện xảy ra khi bà còn trẻ. Một bà già hồng hào mạnh khoẻ đầy sức sống, hân hoan trong mọi thời tiết và mọi mùa, và có vẻ như sẽ còn sống lâu hơn tất cả các con cháu của bà.

Cái thơ ngây và hiền lành của Thiên nhiên, của nắng và gió và mưa, của mùa đông và mùa hè, lành mạnh như thế, vui tươi như thế, chúng mãi mãi luôn có! Và chúng có sự đồng cảm như thế với loài người chúng ta, rằng toàn bộ Thiên nhiên có thể xúc động, và ánh chói chang của Mặt Trời mờ đi, và gió thở than với người, và những đám mây mưa xuống những giọt nước mắt, và rừng cây trút lá mặc áo tang vào giữa mùa hè, nếu có bất kì người nào khổ đau vì một lí do chính đáng. Chẳng lẽ tôi không cảm thấy có họ hàng thân thuộc với đất sao? Tôi, bản thân chẳng phải phần nào là những lá cây và lớp mùn do lá tạo nên sao?

Thứ thuốc nào giúp chúng ta giữ cho mình thoải mái, thanh thản, hài lòng? Đó là rau cỏ, thảo mộc thuốc Thiên nhiên vạn năng không phải của các cụ ông, mà của các cụ bà của tôi hay của anh, nhờ đó các cụ bà đã giữ cho mình mãi mãi trẻ trung, sống lâu hơn nhiều ông Parr [265] trong thời của bà, và bồi bổ cho sức khỏe của mình bằng chất màu mỡ đang lụi tàn của chúng. Để làm thần dược chữa bách bệnh cho tôi, thay vì một lọ nhỏ thứ hỗn hợp thuốc nước lang băm múc lên từ Sông Acheron [266] và Biển Chết, được chở trên những chiếc xe ngựa đen có mui, hãy cho tôi một ngụm khí trời chưa loãng buổi sáng. Ôi, khí trời ban sớm! Nếu người ta không uống nó ngay tại ngọn nguồn của ngày, thì chúng ta đành phải đóng chai và bán nó trong các cửa hàng, cho những kẻ đã đánh mất phiếu đặt hàng thời gian buổi sáng tuyệt vời. Nhưng hãy nhớ, nó sẽ không giữ được nguyên vẹn đến trưa ngay cả trong những hầm rượu lạnh nhất, mà sẽ bật nút trước đó từ lâu, và bay về phương tây theo chân thần Aurora. Tôi không phải người thờ thần Hygeia [267], nàng là con gái của thầy lang Aesculapius, và được thể hiện trên những biểu tượng một tay giữ một con rắn, và tay kia cầm một chiếc cốc mà lâu lâu con rắn lại uống trong đó; nhưng tôi thờ Hebe, người cầm cốc cho Jupiter, nàng là con gái của Juno và một cây diếp dại, và nàng có phép phục hồi sinh lực cho thần và người, lấy lại sự tráng kiện của tuổi trẻ. Có lẽ nàng là người đàn bà trẻ duy nhất hoàn toàn lành mạnh, khỏe khoắn và dồi dào sức lực từng bước đi trên trái đất, và nơi nào nàng đến nơi đó là mùa xuân.