gải thoát, Toàn đã chính thức mặc áo số lượng của Trại Giam Đầm Đùn được mười ngày. Trong thời gian này, anh chỉ nghe gọi tên cúng cơm của anh ba lần cả thiện. Một lần, anh được gọi lên văn phòng ban quản trị. Một nhân viên của trại huấn luyện mặc định nhưng có đeo súng lục xịt xuống trước bụng, mang kính đen, lừ lừ tiến lại trước mặt anh, thoa anh hấp mình tỏa mồ hôi người.

Không khí trong Trại Đầm Đùn thật đáng sợ. Các việc làm kiệt sức sức lực trong và ngoài trại, tình trạng kiệt sức liên miên làm hao mòn sức sống của tù nhân, hình dáng những người kiệt sức như que, quần áo rách tả tơi, ở nơi khác đã phạm tội "công xúc tu" mà ở trại Đầm Đùn lại là kinh nghiệm, những vết thương nguy hiểm, những kẻ đau đớn ở đó cùng với những thứ khó chịu, những roi nguy hiểm những thứ nhẹ nhàng nước mắt, những thứ gây ngứa ngáy, những thứ súng phun đen sì có lót nhung thỉnh thoảng mời lại ngay lập tức vào thời gian trong bụng những người bị chế độ ghét và thù hận, tất cả những thứ ghê rợn đó tạo ra một làn sóng không khí khẩn cấp luôn luôn bao vây. Rồi thì bốn phía xung quanh trại giam là núi, là rừng, là nhân viên tay chân của chính quyền, tất cả đều thù ghét những kẻ bị kết tội. Nên, nhân viên luôn trả tiền để trừng trị những kẻ đã chống lại hoặc đã làm hỏng chế độ. Tất cả, những người cũng như thiên nhiên và công việc, liên kết, phối hợp với nhau để đánh mạnh vào kẻ tội phạm, khiến họ luôn luôn đảm bảo kinh hoàng.

Đến nỗi đau mỗi lần nhân viên ban quản trị gọi đến số là tù nhân mất hơi thở hôi lạnh vì biết rất lành mà ít dữ thì nhiều. Phước thay, Toàn chỉ được gọi lên văn phòng để xác nhận lại những đồ vật riêng của anh còn mang trên mình khi được dẫn vào trại giam: Một đồng hồ, một nhẫn cưới bằng vàng, một kính trắng, cùng giấy tờ tiền và ít giấy bạc Đông Dương.

Nhân viên có một phần sự ghi sổ, trừng phạt nhìn vào mặt Toàn làm anh sợ hãi bất giác dũng mãnh xuống -dáng nhịp độ của tội phạm tội, rồi mới lạnh lùng cửa hàng tiếng ồn:

- Bao giờ anh được nhân dân tha tội, sẽ được trả lại những thứ này. Giấy bạc còn sót lại thì phải bỏ luật, hiểu không?

Toàn vỗ nước bọt, chạy chạy:

- Dạ, hiểu.

Nhân viên nhìn Toàn một lát như để nhận diện anh cho kỹ càng hơn rồi sẵn giọng:

- Thôi, về trại làm việc!

Toàn bộ cúi đầu kính thưa tỏ cảm ơn rồi lủi thủi xuống xuống trại, có một nhân viên công an đi kèm phía sau. Anh cắm đầu nhìn xuống đất, chỉ sương mặt những lúc cần nhìn đường đi, để tránh gây những thành kiến ​​không hay đối đầu với anh.

Về đến căn hộ, nơi phạm nhân đang lao động tùy chọn công việc được giao phó, anh quay lại chào thì không tìm thấy nhân viên công an đâu nữa. Thì ra đánh đã "bỏ" anh từ lúc nào mà anh không biết vì không có hào quang quay lại nhìn, sợ phạm luật nhà giam. Tuy nhiên anh cũng thoáng nhìn thấy một chiến binh sau một cột đáng tin cậy ở phía sau xa, đang theo dõi anh. Toàn làm như chưa biết, bắt tay ngay vào việc làm.

Công tác của anh hôm nay là xay lúa, cùng với phạm nhân khác. Trong số những năm này, có một ông già tóc đã bạc, tuổi nhẹ dưới sáu mươi, vừa xay lúa vừa thở hổn hển như bệnh hen. Hai cánh tay ông già khẳng định khiu và tím bầm, gân xanh nổi lên cung chịt. Đường như ông già vừa làm vừa khóc vì Toàn thấy hai giòng nước mắt long lanh trên bộ mặt cho vay vì bụi và cám. Nhưng sau lát, anh thấy ông già mồ hôi đầy mặt nên cho là mình bề bề.

Toàn luôn tay xay, không ngừng nghỉ phút nào vì hai nỗi lo sợ: Thứ nhất, anh biết là ở đâu đó, lúc nào cũng có người theo dõi từng cử chỉ của anh, thứ hai, anh sợ không hoàn thành công tác đúng giờ.

Theo luật nhà giam, tội nhân phải xay hết, bất cứ cách nào, 10 thúng thóc một ngày, nghĩa là 5 thúng buổi sáng và 5 thúng buổi chiều. Mỗi bước xay nửa thú vị. Khi tiếng kẻng báo giờ nghỉ nổi lên, tội nhân phải đủ 5 thúng bình cửa hàng vào kho.

Xay lúa là công việc nhẹ nhàng nhất mà tù nhân phải làm nên thường dành cho tù nhân mới lành, tù nhân nhẹ nhõm hoặc mới vào trại. Tuy làm công việc nhẹ nhàng, sở hữu nhân viên vẫn phải làm đều tay, cần đào không mấy khi tiếp tục theo chiều ngang trừ khi những lúc đó phải đổ vào Bò. Làm việc được một, hai tiếng đồng hồ, người nào cũng đổ mồ hôi hột dù trời rét, mời gọi họ dùng ngón tay vuốt một hai cái trên lông mày để cạo mồ hôi cho từ lướt vào mắt.

Làm lâu quen việc, cứ đến giờ nghỉ dài nhân đã xay xong trên 5 thúng và khoảng chiều là họ xay những điều cuối cùng. Họ bề mặt bóng nắng để ước lượng thì giờ đây xay cho phù hợp.

Làm việc được trong hai tiếng đồng hồ sau giấc ngủ buổi chiều, người nào cũng tỏ ra mệt mỏi, tay đưa cần lợi không được hòa bình như trước và thường hay nghỉ...vặt. Và họ cảm thấy đói bụng, đói lắm...

Toàn thấy sôi sục "òm ọp" như có giun sảng phá. Cái cảm giác đói mỗi phút càng thêm xa, muốn rã rời cả chân tay. Mắt anh có lúc hoa lên, nhìn không rõ. Toàn ao ước có được một miếng cơm cháy bỏ vào lô chu thì dễ chịu, sức khỏe biết chừng nào. Anh không tranh luận thêm nước vì đã có ít nhiều kinh nghiệm sau mười ngày trong trại giam: Lúc đói mà uống nhiều nước sẽ bị nôn thốc nôn rút ngay.

Mà nôn thì mệt mỏi và mất sức, không thể tiếp tục công việc một cách bình thường!

Cách anh độ mười thước, một cơ sở già vẫn đều tay xay nhưng coi bộ hết "tủy", lết không muốn nổi nữa. Toàn im lặng vì thấy ông ta không xay lúa bằng hai cánh tay mà dùng sức nặng của cả cơ thể để đưa ra nhu cầu. Hiển thị, hai cánh tay không còn sức.

Cạnh của ông già có ba thúng lúa chưa rờ tới, trong khi Toàn chỉ còn mỗi một thú vị. Toàn thấy thương tổn ông già quá, cố gắng xay cho mau hết phần của mình rồi xay giúp ông một thúng, chắc chắn ông già xay không đáp ứng. Mà xay không tương đương đương nhiên bị trừng phạt, nhẹ nhõm thì bị giảm phần cơm, nặng thì bị giam vào hầm tối thêm năm, mười roi cháy da, bức thịt.

Ý nghĩ "giảm phần cơm" khiến Toàn tỉnh mạnh mẽ như đang mê mà ngẫu nhiên. Hai cánh tay anh như có thêm sức mạnh bên ngoài phụ năng, thớt rít vào nhau nghe rào rào như tiếng mưa rơi trên mái lá. Cồn như ông già khẳng định khi kia nghe thấy tiếng ồn xay khác lạ nên quay lại nhìn Toàn rồi nhìn xuống mấy thúng thóc của mình chưa làm tới. Từ lúc đó, ông già như được thêm ý chí, xay đều tay hơn.

Hải tay cao cần phải đều như máy, Toàn bộ trông trại bên kia, ngăn cách chạy bên trong này bằng một hàng rào nứa rừng xây dựng xeo xéo. Đó là trại giam gần hai trăm tù nhân Pháp, theo như anh em trong trại cho biết. Lúc này, có ba tội nhân Pháp đang xay lúa dưới hiên. Mới đầu, Toàn thấy lạ mắt trước cảnh tượng tù Pháp xay lúa theo đường cổ lỗi của dân quê Việt Nam. Bị bệnh và cái đói kinh kinh hành hạ, anh nào cũng khẳng định khiu như cây sào. Mặc dầu vậy, Toàn nghe nói họ xay lúa rất khỏe, lần nào cũng xong việc trước giờ cả tiếng đồng hồ.

Trong chế độ trại giam, tù nhân Pháp được hưởng khẩu phần đồng đều: Loại A. Nghĩa là họ được hưởng 4 bát cơm một bữa ăn. Nhưng họ cũng đói như tù Việt. Vốn quen ăn nhiều thịt nên khi họ chỉ được ăn cơm với chút chút thịt trâu nhạc mỗi bữa, họ luôn luôn đói và thèm ăn bất kể thức gì có thể ăn được.

Khi đói, những người ta giống nhau bởi ý muốn, tư cách và hành động. Và khi đói, người ta trở nên gần gũi với loài vật hơn, nghĩa là làm theo bản năng hơn lý trí. Nhận xét này đã được chứng minh rõ ràng ở trong tù.

Bất cứ ai cũng sợ đói như nhau. Và vì đói cơm ăn trở thành ngọc thực, một miếng cơm hơn nguy hiểm có thể gây ác ác, một chén cơm gây ra những kẻ chết mạng. Một câu chuyện xảy ra ở trại giam nhân Pháp vẫn thường được diễn ra ngay trong trại giam người Việt.

Một lần kia, sáu tù nhân Pháp được cắt đi gánh tre từ bến sông về. Mỗi người đều có một bộ phận mang mười cây cây. Cả đi về, đường tổng cộng dài là hai số thứ mười, mười cây số đi tay không và mười cây số chở cây tre, nặng hơn mười ký lô. Trong sáu tù nhân được giao phó "công tác nặng" này, có một người mới thoát khỏi bệnh tật, sẽ vượt qua cây thứ tám thì kiệt sức, ngã xuống ngã xuống bốn lần trên khoảng đường từ sông về lửa. Lần cuối cùng ngã xuống, có thể anh ta bị cây tre rớt theo đà một cái vào đầu, bất cứ lúc nào. Không biết chất độc bao lâu, đến lúc tỉnh dậy anh nhìn sau, cả trưởng toán bối cảnh bảo vệ Kiểm soát cũng không tìm thấy. Đường rừng vắng vẻ, trời đã về chiều, bóng đêm sắp xuống...Một ý tưởng thoáng trong trí: Trốn! Anh ta vừa lau vết máu trên mặt vừa suy nghĩ rất nhanh. Nhưng khi nhìn lại chiếc áo tù và con số trên thăng với hai chữ "FN" 1, anh ta trở lại sáng suốt, yên tĩnh đeo tre lên vai lững về trại lửa. Được mấy bước, nghe có tiếng chân phía sau, trả lại, anh ta thấy cảnh bảo vệ tay súng súng trường có sọc lê vẫn theo sau từ bao giờ. Anh ta không ngờ rằng người lính đã di chuyển xuống dưới ống lót khi thấy anh ngã, sẵn sàng nổ súng nếu anh ta rời xa con lộ nhỏ được chỉ định quá mười kích thước. Về đến lửa, vì kiệt sức, anh điều đình cùng người cùng toán, gánh thay cho anh cây tre chờ, trả công một bữa cơm chiều. Hai bên đồng ý.

Bữa trưa chiều, trái với lời hứa vì quá đói, ăn hết ba chén cơm vẫn chưa kinh khủng, anh tù đổi giọng, khất thực đến chiều hôm nay sau sẽ trả công chén cơm đã hứa. Thế là cuộc xung đột tấn công ra, phản đòn như cuộc xung đột giữa hai kẻ thù không trời chung khiến anh ta bị bẫy hai cái răng cửa và té bất tỉnh vì một cú đấm thẳng vào giữa mặt. Kết quả là cả hai bị nhốt trong hầm tối hai ngày và thực nửa khẩu phần, bốn bữa ăn cơm với muối trắng.

Về nhiệm vụ tranh nhau ăn trong trại giam, có nhiều chuyện tức cười và thương tâm không nói tóm, những người tù đã nhìn hay nghe kể lại, sẽ không bao giờ quên được.

Môt lần, một băng tù Pháp và một băng cướp Việt được cử đi làm công tác chung: Làm cỏ một sườn đồi để canh tác hoa bí và trồng lúa thêm cho trại giam. Hai bên chia nhau, mỗi bên làm phân nửa diện tích, phải tí cỏ, chặt cây. Đến giờ nghỉ, một tù nhân Pháp mừng quýnh, cặp mắt biếc long lanh vì chủ đề: Trong khi cuốc đất làm cỏ, anh ta bắt được một con ma túy đá từ trong đá nhẩy ra. Sau khi chết con cóc, anh ta dùng dao rừng, một con đường sống lưng "cậu ông Trời" lột phăng lướt da sù sì phát nhẹ liệng đi, Căng bụng moi bỏ lòng ruột gan, chặt đầu cóc, bức lá bó ra để xả sạch máu cho sạch rồi thư giãn người thư phòng vào lá khô. Cháy rồi, anh bỏ mấy cành cây khô đốt lấy hơn là nướng thịt cóc cho chín vàng. Mỡ bỏng cháy xèo xèo thơm phức tạp nhiều anh tù rỏ rộng rãi. Nướng một lát, nóng nóng quá, say nhân vừa may mắn với được "món bở" cầm cả con cóc lên táp một miếng, nhẹ nhàng hai cái đùi chín vàng ăn trước. Trong khi nhồm nhoàm chu, anh ta tiếp tục nướng cóc một tay, còn tay kia moi ở túi quần ra mấy trái ớt, bỏ vào miệng "đưa cay" rất ngon lành. Khách "khán giả" gần đây không biết có chủ đề nhưng đệm vai rồi cười một cách khó hiểu.

Cũng trong ngày hôm đó, trước khi ra về, người lính cảnh vệ đặc biệt cho phép tù nhân được tắm ở con sóng ngang chân đồi. Một quyền sở hữu đang tắm đứng yên nhìn vào đá đá cách anh ta dăm thước. Rồi anh ta phục vụ chạy lên bờ biển, bơi lội xuống chỗ vừa quan sát như khám phá điều gì đặc biệt.

Cả đám tò mò. Anh chàng kia lên bờ biển, ôm cao một vật tròn và đen thui bóng loáng cầm ở tay. Đó là một con ốc. Cả lũ đều "ồ" lên một tiếng ồn ào vừa vui mừng.

Không cần suy nghĩ, anh móng mũi lõ cầm ngay ngắn con ốc rồi mài xoèn xoẹt trôn ốc trên nền đá, rất thành rộng. Con ốc bị "bỏ rơi" bỏ đầu ra khỏi vỏ. Chỉ mong có thế, anh tù dùng rương kín khít ốc, nhất là định không cho ốc vít đầu vào trong vỏ, rắng mạnh một cái là cả mình con ốc vít ngoài. Anh ta hít vào bụng để loại bỏ cái chất không tiêu thụ được, sau đó nghe nghía qua loa trước khi bỏ tọt con ốc sống vào mồm ngọcu trạo mộc thành sừng sự kiện. Cơt ốc dai nên mãi mới thấy anh ta tăng cổ ra ngoài, nhích chỉ bấm chuông chuyển động có hai cái đã xong. Chửa ăn rồi mới thấy tanh tưởi, anh ta trả xuống thùng rác thải hai lần ba lần. Lúc lên đường về trại, không biết sao, anh ta còn lấy ớt trong túi ra chuôi nửa trái.

Một lần, một bầy nhân Việt đi khắp ruộng. Đêm hôm trước mưa lớn nên ruộng trũng bõm những nước nước. Người đầy "họ" trâu lại. "Trâu" đây là người đeo dây vào ba lô thay vì kéo kéo. Người cầm cầy báo động cho “trâu” biết trong ruộng có nhiều cá, mưa xuống nên cá ở dưới đáy “rạch” lên ruộng. Rồi cả bọn tiếp tục tràn ngập cho đến hết giờ. Không biết làm cách nào mà chỉ trong giờ nghỉ, họ bắt được bẫy con cá rô lớn bằng hai ngón tay, rồi kiếm một sợi cỏ cứng xâu qua hai bên mang thành một xâu cá. Về đến trại, họ cử nhân "vận động" với nhà nấu ăn cho họ một bát canh cá sấu sấu rừng "ngon tuyệt trần đời ăn quên chết" như họ nói. Bữa cơm, mỗi người húp vài mảnh tấm tắc khen ngon: "Thật không nguy hiểm gì ăn bát yến". Cuối cùng, bẫy con cá rô hoàn toàn không để lại vết tích gì trên mâm.

Bữa tiệc cá rô này mời vẫn được hứng thú với những cơn nồng nàn nồng nàn để làm tăng thêm “khẩu vị” cho bữa cơm thường lệ.

° ° °

Nhớ đến bữa cơm, Toàn đã tìm thấy khẩu phần ít quá, mỗi bữa phải thêm hai chén nữa mới lân cận bụng. Không như mấy bữa đầu tiên không chín được, Toàn đã ăn cùng vẻ ngon lành chào mừng như mọi người trong trại. Anh thiết bị bắt đầu được lên hạng B có nghĩa là được ba chén một bữa ăn nhẹ cho cơn đói. Nhưng nhớ anh đăm đăm nhìn.

Bốn, năm người cảnh báo từ ngoài sân bước vào, súng ống mạnh mẽ, trong thế xung kích.

Ai một người đật đứng xích lại gần mình, chờ nhân viên ban quản trị kiểm soát trước khi mang trà vào kho.

Toàn nhận thấy chiều nay, nhân viên ban quản trị béo nghị định khác. Họ chia nhau trốn ra khắp nơi trong trại chứ không đi từng nhóm như mọi lần. Toàn bộ mắt nhìn Mạnh có ý hỏi, Mạnh cũng lộ vẻ không hiểu. Còn ông già tóc bạc thì không để ý đến những điều lạ khác, miễn sao xong việc đúng giờ là động lực rồi.

Nghe tiếng ồn ào ở ngoài sân, Toàn và Mạnh ngựa nhìn ra: Bọn tù đi nặng hơn từ hôm qua, hôm nay trở về mặt mũi quần áo ai cũng lem luốc những bụi than. Sau khi sắp xếp béo chỉnh sửa màn hình để kiểm tra lại, giam nhân làm hơn vào trong sân ngồi nghỉ trước khi tắm rửa ngoài ao. Trong khi đó, trưởng toán đi theo giám thị lên văn phòng, như có việc gì quan trọng cần báo cáo gấp. Xì xào lại bắt đầu. Tuy nhiên, luật pháp đốt trại giam nghiêm ngặt như thế đã có vừa phải ra một nơi ẩn náu trong khi làm củi trong rừng.

Tuy thầm mong cho người trốn trốn vượt qua những trở thẳng đường, nhưng Toàn chưa cảm nghĩ đến việc trốn về vùng quốc gia. Lần này, quan trọng hơn, tên trốn lại là một chuyên ngành chính trong Tổ Sản Xuất-Tiết Kiệm, nghĩa là một sở thích được quản trị tương lai tín nhiệm. Y mới được cửa hàng lên chức trưởng ngành củi nhờ sự học tập hái, tiến bộ, nhờ có tư tưởng giác ngộ và nhiều thiện chí muốn học lại "tội đối với nhân dân".

Bữa cơm đó, câu chuyện ít chuyện, anh nào cũng muốn xong bữa trưa, cho khỏi bị tai bay hơi gió vì những câu lỡ lời hay những chuyện không đâu...

--------------------------------

1 FN: Phạm nhân.