on chuột của Delacroix là một trong những bí mật của Chúa. Tôi chưa bao giờ thấy một con trong Khu E trước mùa hè, và không bao giờ thấy một con sau mùa thu năm ấy, khi Delacroix ra đi khỏi sự bầu bạn của chúng tôi vào một đêm tháng mười nóng bức, đầy giông tố - ra đi theo một kiểu cách tồi tệ đến mức tôi không sao nhớ lại được. Delacroix xác nhận gã đã huấn luyện con chuột và nó bắt đầu cuộc sống giữa chúng tôi với cái tên Steamboat Willy, nhưng tôi thật sự nghĩ ngược lại. Dean Stanton cũng cảm thấy như thế, cả Brutal nữa. Cả hai có mặt tại chỗ khi con chuột xuất hiện lần đầu, và như Brutal đa nói:

- Con vật được huấn luyện nửa vời, và thông minh gấp hai lần gã Cajun trong bất cứ ý tưởng nào gã có.

Dean và tôi đang ở trong văn phòng, xem xét thùng hồ sơ năm trước, chuẩn bị để viết những thư mời - bổ sung cho nhân chứng trong năm vụ thi hành án, và sáu vụ khác, rải ngược về năm 1929. Về căn bản, chúng tôi chỉ muốn biết một điều: họ có hài lòng với sự phục vụ không? Tôi biết nói ra nghe lố bịch, nhưng đấy là một tính toán quan trọng. Là những người phải đóng thuế, họ là khách hàng của chúng tôi, nhưng là khách hàng đặc biệt. Một người đàn ông hoặc phụ nữ xuất hiện vào nửa đêm để chứng kiến một người phải chết là đã có một lí do đặc biệt, thúc bách để có mặt, một nhu cầu đặc biệt. Nếu việc thi hành án là một sự trừng phạt thỏa đáng thì nhu cầu đó phải được thỏa mãn. Họ đã có ác mộng. Mục đích của sự thi hành án là để cho họ thấy ác mộng đã chấm dứt. Thậm chí có lẽ cách đó mới hiệu quả.

- Này! - Brutal lên tiếng gọi từ ngoài cửa, nơi cậu ấy đang trấn giữ bàn giấy ở đầu hành lang. - Này, hai người! Ra đây!

Dean và tôi trố mắt nhìn nhau với cùng cảm giác báo động, nghĩ rằng chuyện gì đó đã xảy ra với gã da đỏ đến từ Oklahoma (gã tên Arlen Bitterbuck, nhưng chúng tôi gọi gã là Tù trưởng... hoặc theo lời Harry Terwilliger, là Tù trưởng Phômai Dê, vì Harry bảo Bitterbuck hôi mùi dê), hoặc với gã chúng tôi gọi là Tổng thống. Nhưng rồi Brutal bắt đầu cười, và chúng tôi hấp tấp ra xem chuyện gì xảy ra. Chuyện cười cợt trong Khu E nghe ngớ ngẩn như cười trong nhà thờ vậy.

Toot Toot, lão tù nhân tín cẩn có nhiệm vụ đẩy xe thức ăn vào thời kì đó, đã đi qua với cái xe đẩy linh thiêng đầy món ăn ngon và Brutal chất một đống sau một đêm dài - ba cái bánh sanwich, hai li nước sủi bọt và một vài cái bánh Moon Pie. Kể cả một dĩa xà lách khoai tây mà Toot hẳn đã thuổng từ nhà bếp trại giam, thứ được coi là ngoài khả năng của lão. Brutal để mở quyển nhật kí công tác trước mặt anh ta - vì một điều kì diệu nào đó, anh ta chưa làm đổ thứ gì lên đấy. Tất nhiên anh ta mới chỉ bắt đầu.

- Gì? - Dean hỏi. - Có chuyện gì?

- Rốt cuộc năm nay cơ quan lập pháp tiểu bang chắc phải mở rộng hầu bao để thuê thêm lính gác. - Brutal nói, vẫn còn cười. - Nhìn kìa!

Anh ta chỉ tay và chúng tôi nhìn thấy con chuột. Tôi cũng bắt đầu cười. Dean phụ họa theo tôi. Thật sự bạn không thể dừng được, vì một lính gác đi tuần tra theo tua mười lăm phút đúng là phong cách mà con chuột ra dáng: một tên lính gác nhỏ xíu, lông lá, đảm bảo không để cho kẻ nào tìm cách chạy trốn hoặc tự tử. Nó chạy lon ton một đoạn về phía chúng tôi dọc theo Dặm Đường Xanh, sau đó quay đầu sang hai bên như thể đang kiểm tra các xà lim. Rồi nó vọt lên trước một đoạn nữa. Việc nghe được cả hai tù nhân hiện tại của chúng tôi đang ngáy thay vì gào thét, và tiếng cười, cách nào đó đã làm cho con chuột càng khôi hài hơn.

Nó là một con chuột nâu hoàn toàn bình thường, ngoại trừ dáng vẻ đang kiểm tra các xà lim, nhanh nhẹn nhảy qua những chấn song bên dưới theo một cách mà tôi tưởng tượng nhiều tù nhân của chúng tôi, từ quá khứ đến hiện tại, sẽ phải ganh tị. Dĩ nhiên ngoại trừ việc tù nhân luôn muốn nhảy ra ngoài.

Con chuột không vào hai xà lim có người, mà chỉ vào những xà lim trống. Sau cùng, nó đến gần chỗ chúng tôi. Tôi vẫn chờ nó quay lại, nhưng nó không làm thế. Nó không tỏ ra sợ chúng tôi chút nào.

- Một con chuột xông đến chỗ có người theo kiểu đó thật không bình thường. - Dean lên tiếng, vẻ hoang mang. - Có lẽ nó mắc bệnh dại.

- Ôi, lạy chúa tôi. - Brutal nói qua một miệng đầy bánh sandwich thịt bò. - Chuyên viên có hạng về chuột. Ông Chuột đây. Cậu có thấy nó sùi bọt mép không, ông Chuột?

- Tôi không thấy miệng của nó. - Dean trả lời, và điều đó lại làm cho chúng tôi buồn cười lần nữa. Tôi cũng không thấy miệng của nó, nhưng có thể thấy những dấu nhỏ màu đen là cặp mắt, và tôi không thấy có vẻ điên hoặc bệnh dại gì cả. Cặp mắt nhìn chăm chú và thông minh. Tôi đã đưa nhiều con người vào chỗ chết - những người được cho là có linh hồn bất tử - nhưng trông họ ngu ngốc hơn con chuột đó.

Nó vụt chạy trên Dặm Đường Xanh đến một điểm cách bàn trực không đầy ba feet... và nó dừng lại đó, cuộn đuôi quanh bàn chân, đứng đắn như một quý bà xếp nếp váy.

Tôi thôi cười ngay lập tức, đột nhiên cảm thấy cái lạnh từ da thịt xuyên vào tận xương tủy. Tôi muốn nói không biết tại sao lại có cảm giác như thế - không ai muốn lộ diện với điều gì sẽ làm cho họ có vẻ hoặc nói năng ngớ ngẩn - nhưng dĩ nhiên tôi biết, và nếu có thể nói sự thật, tôi nghĩ có thể nói sự thật về chuyện này. Trong thoáng chốc tôi tưởng tượng mình là con chuột đó, không phải lính gác nhưng chỉ là một phạm nhân bị kết án trên Dặm Đường Xanh, bị kết án và trừng phạt nhưng vẫn còn đủ can đảm nhìn lên một cái bàn giấy dường như xa xôi hàng dặm, và nhìn những gã khổng lồ áo xanh, giọng nói nặng nề ngồi sau bàn. Những gã khổng lồ đã bắn đồng loại của nó bằng súng BB, đập chúng bằng chổi, hoặc đặt bẫy bắt chúng, những cái bẫy bẻ gãy lưng chúng trong lúc thận trọng bò trên chữ “Chiến Thắng” để nhấm nháp miếng phômai trên cái dĩa nhỏ bằng đồng.

Lúc ấy không có chổi bên cạnh bàn giấy, nhưng có một cái xô lau nhà với miếng giẻ còn nằm trong trục vắt nước - tôi đã lau tấm thảm trải sàn màu xanh với tất cả sáu xà lim trước khi ngồi xuống soạn thùng hồ sơ với Dean. Tôi thấy Dean định chụp miếng giẻ để ném con chuột. Tôi sờ vào cổ tay anh ta ngay khi ngón tay anh ta chạm vào cái cán mỏng manh bằng gỗ.

- Để nó yên. - Tôi nói.

Anh ta nhún vai và rụt tay lại. Tôi có cảm tưởng anh ta không muốn đập nó nhiều hơn tôi muốn.

Brutal xé một góc bánh sandwich thịt bò, chìa ra phía trước bàn giấy, nhẹ nhàng xe nó giữa hai ngón tay. Con chuột dường như nhìn lên với vẻ thích thú sinh động hơn nữa, như thể nó biết chính xác là vật gì. Có lẽ nó biết, tôi thấy những sợi râu giật giật trong khi mũi nó ngọ nguậy.

- Ối chà, Brutal, đừng! - Dean kêu lên, rồi nhìn tôi. - Đừng để cậu ấy làm thế, Paul! Nếu cậu nuôi con vật khốn kiếp thì có lẽ chúng ta phải trải thảm nghênh đón bất cứ thứ gì đi bốn chân.

- Tôi chỉ muốn xem nó sẽ làm gì. - Brutal nói. - Giống như vì lợi ích của khoa học vậy. - Anh ta nhìn tôi. Tôi là sếp, thậm chí cả trong những trò giải trí vặt như thế này. Tôi nghĩ về điều đó và nhún vai như không có gì đáng kể, dù cách này hay cách khác. Sự thật là, tôi cũng muốn xem nó sẽ làm gì.

Phải, con chuột đã ăn miếng bánh. Nói cho cùng, cuộc Đại Khủng Hoảng vẫn còn tiếp diễn. Nhưng cái cách nó ăn mới làm cả bọn tôi bị mê hoặc. Nó tiến đến gần mẩu bánh sandwich, ngửi chung quanh, rồi ngồi dựng lên trước mẩu bánh như con chó làm xiếc, chụp lấy nó và gạt phần bánh mì ra để lấy được miếng thịt. Nó hành động có chủ ý và hiểu biết, như một người chúi mũi vào đĩa thịt bò rán ngon miệng trong nhà hàng ưa thích của mình. Tôi chưa bao giờ thấy một con vật nào ăn như thế, kể cả một con chó nhà được huấn luyện tốt. Và suốt trong lúc ăn, nó không hề rời mắt khỏi chúng tôi.

- Hoặc nó là một con chuột thông minh, hoặc nó đang đói rã họng. - Một giọng nói mới cất lên. Đó là Bitterbuck. Gã đã thức giấc và đang đứng sau chấn song xà lim, trần trụi, ngoại trừ chiếc quần ngắn xệ đáy. Một điếu thuốc lá tự quấn thò ra giữa khớp đốt ngón tay thứ hai và thứ ba bàn tay phải, mái tóc xám của gã xõa trên đôi vai - có lẽ một thời từng săn chắc nhưng bây giờ đã bắt đầu nhão - thắt thành một cặp bím.

- Anh biết câu ngạn ngữ nào của dân da đỏ về chuột không. Tù trưởng? - Brutal hỏi, mắt nhìn con chuột đang ăn. Cả bọn chúng tôi đều bị mê hoặc bởi cách thức con chuột cầm gọn gàng mẩu thịt bò bằng chân trước, thỉnh thoảng xoay hoặc liếc mẩu thịt, tựa hồ đang thán phục và thưởng thức.

- Không! Bitterbuck trả lời. - Tôi biết một chiến binh từng có một thứ mà anh ta nói là đôi găng tay bằng da chuột nhưng tôi không tin. - Gã cười, như thể toàn bộ là chuyện đùa, rồi rời khỏi chấn song. Chúng tôi nghe tiếng sạp ngủ cót két khi gã nằm xuống lại.

âm thanh đó dường như báo hiệu cho con chuột bỏ đi. Nó ăn hết vật nó đang cầm, ngửi phần còn lại, rồi ngoái nhìn chúng tôi, như thể muốn nhớ khuôn mặt chúng tôi nếu gặp lại. Sau đó nó quay đi và chạy vụt ra khỏi lối nó đã đến, lần này không dừng lại để kiểm tra các xà lim nữa. Sự vội vã của nó làm tôi nghĩ đến chú Thỏ Trắng trong truyện Alice Ở Xứ Thần Tiên, và tôi mỉm cười. Nó không dừng lại ở cửa phòng kỉ luật, nhưng biến mất vào bên dưới. Phòng kỉ luật có những bức tường mềm dành cho những kẻ có bộ não đã mềm đi một chút. Chúng tôi cất những dụng cụ làm vệ sinh trong đó khi không cần nó cho mục đích nguyên thủy, và một số sách. Có những mặt hàng thủ công mĩ nghệ, kể cả những cây bút chì màu mà sau này Delacroix sử dụng rất hiệu quả. Không phải vì gã đã gây rối; nên nhớ chuyện này xảy ra trước đó. Đồng thời trong phòng kỉ luật có chiếc áo mà không ai muốn mặc - màu trắng, may bằng thứ vải bạt mũi khâu kép, có nút, móc gài và khóa ra sau lưng. Tất cả chúng tôi đều biết cách nhốt một đứa trẻ ngỗ nghịch vào trong cái áo khống chế đó. Chúng không thường xuyên bạo động, những đứa trẻ lạc lối của chúng tôi, nhưng khi chúng lên cơn, bạn không chờ cho tình hình tự cải thiện được.

Brutal thò tay vào ngăn kéo bàn giấy bên trên cái lỗ ngang đầu gối, lôi ra một quyển sách to, bìa bọc da, có hàng chữ Khách Đến Thăm đóng trên mặt bìa trước bằng vàng. Bình thường thì quyển sách nằm yên trong ngăn kéo từ tháng này sang tháng khác. Khi tù nhân có khách đến thăm - trừ khi là một luật sư hoặc một vị linh mục - gã sẽ đến căn phòng bên ngoài phòng ăn tập thể, vốn được dùng cho mục đích đó. Chúng tôi gọi nó là The Arcade. Tôi không biết tại sao.

- Cậu nghĩ cậu đang làm trò khỉ gì vậy? - Dean Stanton hỏi, nhìn qua phía trên gọng kính khi Brutal mở quyển sách, lần giở những trang giấy ghi tên khách của những năm tháng đã qua đến thăm những kẻ bây giờ đã chết.

- Tuân thủ điều luật số mười chín. - Brutal vừa nói vừa tìm trang hiện hành. Anh ta lấy bút chì, liếm đầu bút - một thói quen khó chịu mà anh ta không bỏ được - và bắt đầu viết. Điều luật số mười chín quy định đơn giản. - Tất cả khách đến thăm tại Khu E phải trình giấy phép màu vàng của Phòng Quản Trị và phải vào sổ, không được sơ sót.

- Cậu ấy mất trí rồi. - Dean bảo tôi.

- Nó không trình giấy phép cho chúng ta, nhưng lần này thì tôi bỏ qua. - Brutal kết luận. Anh ta liếm đầu bút chì lần nữa để cầu may, rồi ghi hàng chữ “chín giờ bốn mươi chín tối” vào cột có tiêu đề Giờ Vào Khu.

- Được thôi, tại sao không? Các sếp lớn có lẽ sẽ cho chuột hưởng ngoại lệ. - Tôi lên tiếng.

- Dĩ nhiên họ sẽ cho. - Brutal đồng ý. - Không có túi. - Anh ta quay lại nhìn đồng hồ treo tường phía sau bàn giấy, rồi điền số “10:01” vào cột có tiêu đề Giờ Ra Khỏi Khu. Khoảng trống dài hơn giữa hai con số này ghi tiêu đề Họ Tên Khách Thăm. Sau một lúc suy nghĩ căng thẳng - có lẽ để tập trung khả năng viết chính tả có giới hạn của mình vì tôi biết chắc ý tưởng đã nảy sinh trong đầu anh ta - Brutal Howell cẩn thận ghi “Steamboat Willy”, cái mà phần lớn mọi người gọi là Chuột Mickey vào thời buổi đó. Vì đấy là phim hoạt họa đầu tiên có tiếng nói, trong đó con chuột láo liên, va đụng cặp hông vào khắp mọi nơi và giật sợi dây kéo còi trong khoang lái của chiếc tàu hơi nước.

- Thế đấy. - Brutal nói, gấp mạnh quyển sách, rồi trả nó lại trong ngăn kéo. - Đã là xong tất cả và cài nút.

Tôi cười, nhưng Dean, vốn không thể mất nghiêm chỉnh về mọi sự việc ngay cả khi anh ta biết là chuyện đùa, đang nhăn mặt và giận dữ lau cặp kính của mình.

- Cậu sẽ gặp rắc rối khi ai đó đọc được. - Anh ta do dự rồi nói thêm. - Kẻ nào đó không đúng người. - Anh ta do dự lần nữa, nhìn quanh với vẻ cận thị, như thể sợ vách có tai, trước khi kết luận. - Kẻ nào đó như Percy Wetmore.

- À. - Brutal nói. - Ngày Percy Wetmore an tọa vào cái bàn giấy này sẽ là ngày tôi từ chức.

- Cậu sẽ không phải làm thế. - Dean đáp lại. - Người ta sẽ đuổi việc cậu vì bày trò chế giễu trong quyển sổ Khách Đến Thăm nếu Percy mách lẻo đúng người. Và hắn có thể. Cậu biết hắn có thể mà.

Brutal quắc mắc nhìn nhưng không nói gì. Khuya đêm hôm ấy, tôi nghĩ anh ta sẽ tẩy xóa điều anh ta viết. Và nếu anh ta không làm, tôi sẽ làm.

Đêm kế tiếp, sau khi áp giải Bitterbuck và gã Tổng thống đến Khu D, nơi chúng tôi tắm cho nhóm của chúng tôi sau khi các tù nhân thường đã bị nhốt, Brutal đề nghị chúng tôi đến xem Steamboat Willy ở phòng kỉ luật dưới kia.

- Tôi nghĩ chúng ta phải làm thế. - Tôi trả lời. Chúng tôi đã cười thỏa thích vì con chuột đêm hôm trước, nhưng tôi biết rằng nếu Brutal và tôi phát hiện ra nó ở phòng kỉ luật - đặc biệt nếu phát hiện nó đã bắt đầu gặm nhấm thành ổ trong một bức tường lót đệm - thì chúng tôi sẽ giết chết nó. Thà giết gã dẫn đường, cho dù gã vui nhộn biết bao, còn hơn phải sống với bọn hành hương. Và, lẽ ra tôi không nói cho bạn biết, cả hai chúng tôi không ai câu nệ về chuyện sát chuột một chút. Xét cho cùng, giết chuột là việc mà tiểu bang trả lương cho chúng tôi để làm.

Nhưng đêm ấy chúng tôi không phát hiện Steamboat Willy - sau này được biết đến như ông Jingles - làm ổ trong các bức tường lót đệm, hoặc đằng sau bất cứ thứ tạp nham thu gom nào mà chúng tôi khuân ra để ngoài hành lang. Có rất nhiều thứ tạp nham, nhiều hơn tôi tưởng, vì chúng tôi đã không phải sử dụng đến phòng kỉ luật trong một thời gian dài. Tình hình đó sẽ thay đổi khi William Wharton nhập trại, nhưng dĩ nhiên lúc ấy chúng tôi không biết. Quả là may mắn cho chúng tôi.

- Nó đi đâu rồi? - Sau cùng Brutal hỏi, lau mồ hôi trên gáy bằng một dải vải màu xanh. - Không lỗ hổng, không khe nứt... thế đấy, nhưng... - Anh ta ta chỉ vào ống cống trên sàn. Bên dưới vỉ sắt đậy lỗ cống, nơi có thể con chuột đã chui qua, là một mạng dây thép mịn đến nỗi thậm chí một con ruồi cũng không thể qua lọt. - Làm sao nó chui vào được? Làm sao chui ra?

- Tôi không biết. - Tôi nói.

- Nó quả đã vào trong này, phải không? Ý tôi nói ba chúng ta đã nhìn thấy nó.

- Đúng, ngay bên dưới cửa. Nó phải ép mình một chút, nhưng qua được.

- Trời ạ. - Brutal thốt lên. - Một từ ngữ nghe kì lạ, xuất phát từ một người vạm vỡ cỡ đó. - Tù nhân không thể ép mình nhỏ như thế, đấy là điều tốt đẹp, phải không?

- Hẳn rồi. - Tôi đáp, lướt ánh mắt trên những bức tường lót nệm lần cuối cùng, tìm một cái lỗ hổng, một khe nứt, bất cứ thứ gì. - Nào, ta đi thôi.

Ba đêm sau, Steamboat Willy xuất hiện lần nữa khi Harry Terwilliger đang ngồi trực tại bàn. Percy cũng có mặt, rượt đuổi con chuột trên Dặm Đường Xanh bằng chính miếng giẻ mà Dean đã định sử dụng. Con vật gặm nhấm dễ dàng thoát khỏi Percy, luồn qua khe cửa phòng kỉ luật, một kẻ chiến thắng hiển nhiên. Lấy hết sức cao giọng chửi rủa, Percy mở khóa cửa và khuân thứ rác rưởi đó ra ngoài lần nữa. Sự việc vừa buồn cười vừa đáng sợ, Harry kể lại, Percy thề sẽ tóm được con chuột khốn kiếp và bứt đứt cái đầu nhỏ tí bệnh hoạn, nhưng dĩ nhiên hắn không làm được. Mồ hôi nhễ nhại và xốc xếch, vạt áo đồng phục sau lưng thòi ra ngoài quần, Percy trở lại bàn trực một giờ sau đó, vuốt tóc phủ xuống mắt và báo cho Harry (người đã bình thản ngồi đọc báo suốt thời gian náo động) rằng hắn sẽ bịt khe dưới cánh cửa bằng một dải cách li, cái đó sẽ giải quyết vấn đề con vật vô lại, hắn tuyên bố như thế.

- Cậu nghĩ sao cũng được, Percy. - Harry đáp, lật trang báo viết về vở opera rẻ tiền mà anh ta đang đọc. Anh ta nghĩ Percy sẽ quên chuyện bịt cái khe dưới cánh cửa đó, và anh ta đúng.