ó 46 tác phẩm được trích dẩn trong Cổ Học Tinh Hoa, không kể số tác phẩm có cùng tên với tên tác giả, ví dụ như Mạnh Tử là tên sách trùng tên với tên tác giả Mạnh Tử. Đối với số tác phẩm có cùng tên với tên tác giả này, bạn đọc có thể tham khảo tên danh nhân trong Phụ Lục C. Trong số 46 tác phẩm được trích dẩn trong Cổ Học Tinh Hoa, có 32 tác phẩm không được các tác giả Cổ Học Tinh Hoa chú thích.

10 tác phẩm (gồm 8 tác phẩm không có chú thích và 2 tác phẩm chỉ có chú thích rất vắn tắc) sẽ được chú thích với nhiều chi tiết trong Phụ Lục D và được đánh dấu PLD. Tiêu chuẩn duy nhất để 1 tác phẩm được chọn đưa vào Phụ Lục D là tác phẩm đó có trong danh mục của Bách khoa toàn thư mở Wikipedia tiếng Việt!

54

Các thông tin trong phụ lục D hoàn toàn được trích từ "Bách khoa toàn thư mở Wikipedia tiếng Việt", http://vi.wikipedia.org/wiki/.

Phần trích từ Wikipedia đưa vào Phụ Lục D có thể là toàn bộ hay chỉ là các phần chủ yếu; tỉ lệ trích dẩn hoàn toàn do cảm tính.

Tình trạng các tác phẩm Trung Hoa được trích dẩn trong Cổ Học Tinh Hoa STT/ Tên tác phẩm – Có chú thích hay không?/ PLD (= Có trong Phụ Lục D)

1/ Án Tử Xuân Thu - Có

2/ Bách Tử Toàn Thư - Không

3/ Bảo Huấn - Không

4/ Cao Sĩ Truyện - Có

5/ Chiến Quốc sách - Có

6/ Chu Sử - Không

7/ Chu Thư - Không/ PLD

8/ Ðào Ngột (Sở Sử) - Không

9/ Diêu Dung - Không

10/ Đường thư - Không/ PLD

11/ Gia Ngữ - Không

12/ Giả Tử Tân Thư - Không

13/ Hán Sử - Không

14/ Hàn Thi Ngoại Truyện - Có

15/ Hán thư - Không/ PLD

16/ Hậu Hán Thư - Không/ PLD

17/ Hoài Nam Tử - Có/ PLD

18/ Khổng Tử Tập Ngữ - Có

19/ Khổng Tùng Tử - Có

20/ Lã Thị Xuân Thu - Có

21/ Lã Tử - Không

22/ Lễ ký - Không/ PLD

23/ Liệt Nữ Truyện - Không/ PLD

24/ Liệt Tử - Có

25/ Luận Ngữ - Không/ PLD

26/ Lưu Tử - Không

27/ Lý Nguyên Dương - Không

28/ Nhân Phả - Không

29/ Quan Doãn Tử - Không

30/ Quốc Sách - Không

31/ Sử Ký - Không/ PLD

32/ Sử Ký Hán Vân Đế - Không

33/ Sử Ký Mạnh Thường Quân Truyện - Không

34/ Tả Truyện - Có/ PLD

35/ Tấn Sử - Không

36/ Tân Tự - Có

37/ Thế Thuyết - Có

38/ Thông Chí - Không

39/ Thuyết Uyển - Có

40/ Tiềm Thất Tử - Không

41/ Tình Sử - Không

42/ Trần Tử Tuyết - Không 43/ Trang Tử Tuyết - Không 44/ Tùy kỷ - Có

55

45/ Tử Tuân - Không

46/ Úc Ly Tử - Không

Sau đây là 10 tác phẩm được chú thích với nhiều chi tiết trong phụ lục D:

1

Chu Thư: hay còn gọi là Bắc Chu thư hoặc Hậu Chu thư là một sách lịch sử theo thể kỷ truyện trong 24 sách lịch sử Trung Quốc (Nhị thập tứ sử) do Lệnh Hồ Đức Phân đời Đường làm chủ biên, cùng Sầm Văn Bản và Thôi Nhân Sư tham gia viết và biên soạn chung vào năm Trinh Quán thứ 3 (năm 629), đến năm Trinh Quán thứ 10 (năm 636) thì hoàn thành. Lệnh Hồ Đức Phân (583–666) người huyện Hoa Nguyên Nghi Châu (nay thuộc huyện Diệu tỉnh Thiểm Tây), là nhà sử học thời Đường của Trung Quốc.

Chu thư có 50 quyển, bao gồm Bản kỷ 8 quyển, Liệt truyện 42 quyển, không có Chí, Biểu, sách ghi chép lịch sử hưng thịnh và suy vong của Bắc Chu và Tây Ngụy thời Nam Bắc triều.

Đế kỉ

(Ghi lại tiểu sử của những vị vua.)

Quyển 1 - Văn Đế thượng

Quyển 2 - Văn Đế hạ

Quyển 3 - Hiếu Mẫn Đế

Quyển 4 - Minh Đế

Quyển 5 - Vũ Đế thượng

Quyển 6 - Vũ Đế hạ

Quyển 7 - Tuyên Đế

Quyển 8 - Tĩnh Đế

Liệt truyện

(Sách thuật truyện các nhân vật tài giỏi đời xưa hay ghi chép tiểu sử các nhân vật lịch sử.)

Quyển 1 Hoàng hậu truyện - Văn Đế Nguyên Hoàng hậu, Sất Nô Hoàng hậu, Hiếu Mẫn Đế Nguyên Hoàng hậu, Minh Đế Độc Cô Hoàng hậu, Vũ Đế A Sử Na Hoàng hậu, Lý Hoàng hậu, Tuyên Đế Dương Hoàng hậu, Chu Hoàng hậu, Trần Hoàng hậu, Nguyên Hoàng hậu, Úy Trì Hoàng hậu, Tĩnh Đế Tư Mã Hoàng hậu

Quyển 2 - Thiệu Huệ Công Hạo, Kỉ Giản Công Liên, Cử Trang Công Lạc Sinh, Ngu Quốc Công Trọng truyện

Quyển 3 - Tấn Đãng Công Hộ truyện

Quyển 4 - Tề Dương Vương Hiến truyện

Quyển 5 - Văn Mẫn Minh Vũ Tuyên chư tử truyện

Quyển 6 - Hạ Bạt Thắng, Hạ Bạt Duẫn, Hạ Bạt Nhạc, Hầu Mạc Trần Duyệt, Niệm Hiền truyện

Quyển 7 - Khấu Lạc, Lý Bật, Lý Huy, Lý Diệu, Vu Cẩn truyện

Quyển 8 - Triệu Quý, Độc Cô Tín, Hầu Mạc Trần Sùng truyện

Quyển 9 - Lương Ngữ, Nhược Kiền Huệ, Di Phong, Lưu Lượng, Vương Đức truyện Quyển 10 - Vương Bi, Vương Khánh Viễn, Vương Thuật, Vương Tư Chính truyện Quyển 11 - Đạt Hề Vũ, Hầu Mạc Trần Thuận, Đậu Lư Ninh, Đậu Lư Vĩnh Ân, Vũ Văn Quý, Dương Trung, Vương Hùng truyện

Quyển 12 - Vương Minh, Vương Lệ, Vương Mậu, Hạ Lan Tường, Úy Trì Cương, Sất Liệt Phục Quy, Diêm Khánh truyện

Quyển 13 - Úy Trì Huýnh, Vương Khiêm, Tư Mã Tiêu Nan truyện

Quyển 14 - Chu Huệ Đạt, Dương Khoan, Dương Quân, Liễu Khánh, Liễu Cơ, Liễu Hoằng truyện

56

Quyển 15 - Tô Xước truyện

Quyển 16 - Lư Biện truyện

Quyển 17 - Lý Hiền truyện

Quyển 18 - Trường Tôn Kiệm, Trường Tôn Thiệu Viễn, Hộc Tư Trưng truyện Quyển 19 - Hách Liên Đạt, Hàn Quả, Thái Hữu, Thường Thiện, Tân Uy, Xá Địch Xương, Điền Hoằng, Lương Xuân, Lương Đài, Vũ Văn Trắc truyện

Quyển 20 - Sử Ninh, Lục Đằng, Hạ Nhược Đôn, Quyền Cảnh Tuyên truyện

Quyển 21 - Vương Kiệt, Vương Dũng, Vũ Văn Cầu, Vũ Văn Thịnh, Cảnh Hào, Cao Lâm, Lý Hòa, Y Lâu Mục, Dương Thiệu, Vương Nhã, Đạt Hề Tẩm, Lưu Hùng, Hầu Thực truyện

Quyển 22 - Đậu Sí, Đậu Thiện, Vu Dực truyện

Quyển 23 - Vy Hiếu Khoan, Vy Quýnh, Lương Sĩ Ngạn truyện

Quyển 24 - Thân Huy, Lục Thông, Liễu Mẫn, Lư Nhu, Đường Cẩn truyện

Quyển 25 - Xá Địch Trĩ, Dương Tiến, Triệu Cương, Vương Khánh, Triệu Sưởng, Vương Duyệt, Triệu Văn Biểu truyện

Quyển 26 - Triệu Thiện, Nguyên Định, Dương Phiếu, Bùi Khoan, Dương Phu truyện Quyển 27 - Trịnh Hiếu Mục, Thôi Khiêm, Thôi Du, Bùi Hiệp, Tiết Đoan, Tiết Thiện truyện

Quyển 28 - Trịnh Vỹ, Dương Toản, Đoạn Vĩnh, Vương Sĩ Lương, Thôi Ngạn Mục, Lệnh Hồ Chỉnh, Tư Mã Duệ, Bùi Quả truyện

Quyển 29 - Khấu Tuấn, Hàn Bao, Triệu Túc, Từ Chiêu, Trương Quỹ, Lý Ngạn, Quách Ngạn, Bùi Văn Cử truyện

Quyển 30 - Tô Lượng, Liễu Cầu, Lữ Tư Lễ, Tiết Đăng, Tiết Chân, Lý Sưởng, Nguyên Vỹ truyện

Quyển 31 - Vy Thiến, Lương Hân, Hoàng Phủ Phan, Tân Khánh Chi, Vương Tử Trực, Đỗ Cảo truyện

Quyển 32 - Úy Trì Vận, Vương Quỹ, Vũ Văn Thần Cử, Vũ Văn Hiếu Bá, Nhan Chi Nghi truyện

Quyển 33 - Vương Bao, Dữu Tín truyện

Quyển 34 - Tiêu Huy, Tiêu Thế Di, Tiêu Viên Túc, Tiêu Đại Viên, Tông Lẫm, Lưu Phan, Liễu Hà truyện

Quyển 35 - Lý Duyên Tôn, Vy Hữu, Hàn Hùng, Trần Hãn, Ngụy Huyền truyện

Quyển 36 - Tuyền Xí, Lý Thiên Triết, Dương Kiền Vận, Phù Mãnh, Dương Hùng, Tịch Cố, Nhâm Quả truyện

Quyển 37 Nho lâm truyện - Lư Đản, Lư Quang, Thẩm Trọng, Phàn Thâm, Hùng An Sinh, Nhạc Tốn

Quyển 38 Hiếu nghĩa truyện - Lý Đường, Liễu Cối, Đỗ Thúc Bì, Kinh Khả, Tần Tộc, Hoàng Phủ Hà, Trương Nguyên

Quyển 39 Nghệ thuật truyện - Ký Tuấn, Tương Thăng, Diêu Tăng Viên, Lê Cảnh Hy, Triệu Văn Thâm, Chử Cai

Quyển 40 - Tiêu Sát truyện

Quyển 41 Dị vực truyện thượng - Cao Ly, Bách Tế, Man, Lão, Đãng Xương, Đặng Chí, Bạch Lan, Đê, Kê Hồ, Khố Mạc Hề

Quyển 42 Dị vực truyện hạ - Đột Quyết, Thổ Cốc Hồn, Cao Xương, Thiện Thiện, Yên Kỳ, Quy Tư, Vu Điền, Thát Đát, Túc Đặc, An Tức, Ba Tư

2

Đường thư: nay gọi là Cựu Đường thư, là tác phẩm viết về lịch sử Trung Quốc thời kỳ nhà Đường. Đường thư bao gồm 200 quyển, trong đó bản kỉ 20 quyển, chí 30 quyển và liệt truyện 150 quyển, bao quát một số sự kiện chính từ năm Vũ Đức thứ

57

nhất (năm 618) đời Đường Cao Tổ tới năm Thiên Hữu thứ tư (năm 907) đời Đường Ai Đế. Đường thư do tể tướng Lưu Hu giám sát việc tu sửa, xuất bản nên người ta coi sách này là do Lưu Hu chủ biên.

Đường thư bao gồm 200 quyển, trong đó bản kỉ 20 quyển, chí 30 quyển và liệt truyện 150 quyển, bao quát một số sự kiện chính từ năm Vũ Đức thứ nhất (năm 618) đờiĐường Cao Tổ tới năm Thiên Hữu thứ tư (năm 907) đời Đường Ai Đế. Bên cạnh đó còn cung cấp một số tài liệu về các dân tộc ngoài Trung Hoa khi đó như Khiết Đan,Thổ Phồn, Đột Quyết, Hồi Hột hay việc công chúa Văn Thành và công chúa Kim Thành vào đất Tây Tạng.

Sau này, sách Đường thư được xem xét và viết lại vào thời nhà Tống, tên gọi của sách mới là Tân Đường thư nên Đường thư do Lưu Hu chủ biên được gọi là Cựu Đường thư. Đường thư được coi là một kiệt tác lịch sử trong Nhị thập tứ sử.

Cuốn sách này, cùng với Tân Đường thư, Tư trị thông giám và Thông điển là nguồn chính cho các nghiên cứu về văn hoá, chính trị, quân sự và kinh tế thời kì nhà Đường

3

Hán thư: là một tài liệu lịch sử Trung Quốc cổ đại viết về giai đoạn lịch sử thời Tây Hán từ năm 206 TCN đến năm 25. Đôi khi, sách này cũng được gọi là Tiền Hán thư để phân biệt với cuốn Hậu Hán thư, viết về giai đoạn Đông Hán từ năm 25 đến năm 220, được Phạm Diệp viết trong thế kỷ 5.

Cuốn sách này do Ban Bưu khởi xướng. Sau khi ông chết, người con trai cả Ban Cố tiếp tục hoàn thành cuốn sách, lên tới tổng số 100 tập, và gồm nhiều bài luận về pháp luật, khoa học, địa lý, và văn chương.

Em gái út của Ban Cố là Ban Chiêu (còn gọi là Ban Cơ) cùng Mã Tục - người ở Phù Phong - đã hoàn thành tác phẩm năm 111, 19 năm sau khi ông chết trong ngục. Ban Chiêu và Mã Tục là người soạn thảo những tập nhỏ từ 13-20 (tám biểu biên niên) và tập 26 (thiên văn chí) được gộp trong tác phẩm đó.

Nội dung

Hán thư tuy mô phỏng cách làm sử của Sử ký nhưng có những thay đổi, sáng tạo mới. Ban Cố không đề cập các thời đại trước nhà Hán như Tư Mã Thiên mà chỉ tập trung vào viết sử về nhà Hán. Ban Cố cho rằng, thể loại kỷ truyện của Sử ký bao quát một thời kỳ quá dài, làm mờ nhạt vai trò của nhà Hán đương thời, do đó ông chỉ lựa chọn giai đoạn nhà Hán làm sách.

Hán thư được đánh giá là bộ sử về lịch sử giai đoạn hoàn chỉnh nhất ở Trung Quốc. Đối với các hoàng đế nhà Hán, Hán thư không gọi là Bản kỷ mà gọi là Kỷ.

Ban Cố nói riêng và các tác giả nói chung viết sách trên tư tưởng độc tôn vị trí của nhà Hán trong sách, chuyển Hạng Vũ từ “Bản kỷ” trong Sử ký sang “Trần Thắng Hạng Tịch liệt truyện” vì Hạng Vũ không phải vua nhà Hán. Tương tự với Vương Mãng dù là vua nhà Tân nhưng là kẻ thù của nhà Hán hay một vua Hán khác là Lưu Bồn Tử(được quân khởi nghĩa Xích Mi lập nên), do chống lại Hán Quang Vũ Đế, cũng chỉ được chép vào liệt truyện. Ban Cố bổ sung thêm thiên bản kỷ về Hán Huệ Đế mà trong sử ký gộp vào trong bản kỷ về Lã hậu.

Hán thư là kho tư liệu phong phú và đa dạng, trong đó bảo lưu được nhiều văn kiện lịch sử quan trọng có giá trị, với nhiều chiếu thư, tấu chương và trước tác thể hiện sách lược, mưu kế, tư tưởng chính trị, ngoại giao của các nhân vật. Hán thư còn bổ sung thêm khá nhiều tư liệu về các dân tộc thiểu số mà Tư Mã Thiên chưa đề cập

trong Sử ký.

Ngoài ra, Hán thư còn có các thiên Bách quan công khanh biểu, Hình pháp chí, Địa lý chí, Nghệ văn chí mà Sử ký không có.

58

Bản kỷ

(Sách ghi lại tiểu sử của những vị vua.)

Quyển 1 Cao Đế kỉ - Cao Tổ Lưu Bang

Quyển 2 Huệ Đế kỉ - Huệ Đế Lưu Doanh

Quyển 3 Cao Hậu kỉ - Cao Hậu Lữ Trĩ (Thiếu Đế Lưu Cung・Thiếu Đế Lưu Hoằng) Quyển 4 Văn Đế kỉ - Văn đế Lưu Hằng

Quyển 5 Cảnh Đế kỉ - Cảnh đế Lưu Khải

Quyển 6 Vũ Đế kỉ - Vũ Đế Lưu Triệt

Quyển 7 Chiêu Đế kỉ - Chiêu Đế Lưu Phất Lăng

Quyển 8 Tuyên Đế kỉ - Tuyên Đế Lưu Tuân

Quyển 9 Nguyên Đế kỉ - Nguyên Đế Lưu Thích

Quyển 10 Thành Đế kỉ - Thành Đế Lưu Ngao

Quyển 11 Ai Đế kỉ - Ai Đế Lưu Hân

Quyển 12 Bình Đế kỉ - Bình Đế Lưu Khản

Biểu

(Bảng kê hạng mục, số liệu để làm căn cứ đối chiếu.)

Quyển 1 Dị Tính Chư Hầu Vương biểu – các Vương ngoài họ Lưu

Quyển 2 Chư Hầu Vương biểu

Quyển 3 Vương Tử Hầu biểu

Quyển 4 Cao Huệ Cao Hậu Văn Công Thần biểu

Quyển 5 Cảnh Vũ Chiêu Tuyên Nguyên Thành Công Thần biểu

Quyển 6 Ngoại Thích Ân Trạch Hầu biểu

Quyển 7 Bách Quan Công Khanh biểu

Quyển 8 Cổ Kim Nhân biểu

Chí

(Sách ghi chép. Ví dụ: Tạp chí, Tam quốc chí.)

Quyển 1 Luật lịch chí - Thái Sơ Lịch của Đặng Bình, Tam Thống Lịch của Lưu Hâm Quyển 2 Lễ nhạc chí

Quyển 3 Hình pháp chí

Quyển 4 Thực hóa chí

Quyển 5 Giao tự chí

Quyển 6 Thiên văn chí

Quyển 7 Ngũ hành chí

Quyển 8 Địa lí chí

Quyển 9 Câu hức chí

Quyển 10 Vân văn chí - Biệt Lục của Lưu Hướng, dựa vào Thất Lược của Lưu Hâm。

Liệt truyện

(Sách thuật truyện các nhân vật tài giỏi đời xưa hay ghi chép tiểu sử các nhân vật lịch sử.)

Quyển 1 Trần Thắng Hạng Tịch truyện - Trần Thắng, Hạng Tịch

Quyển 2 Trương Nhĩ Trần Dư truyện - Trương Nhĩ, Trần Dư

Quyển 3 Ngụy Báo Điền Đam Hàn Vương Tín truyện - Ngụy Báo, Điền Đam, Hàn Vương Tín

Quyển 4 Hàn Bành Anh Lư Ngô truyện - Hàn Tín, Bành Việt, Kình Bố, Lư Oản, Ngô Nhuế

Quyển 5 Kinh Yến Ngô truyện - Kinh Vương Lưu Cổ, Yến Vương Lưu Trạch, Ngô Vương Lưu Tị

Quyển 6 Sở Nguyên vương truyện - Sở Nguyên Vương Lưu Giao, Lưu Hướng, Lưu Hâm

59

Quyển 7 Quý Bố Loan Bố Điền Thúc truyện - Quý Bố, Loan Bố, Điền Thúc

Quyển 8 Cao Ngũ Vương truyện - Lưu Phì, Lưu Như Ý, Lưu Hữu, Lưu Khôi, Lưu Kiến

Quyển 9 Tiêu Hà Tào Tham truyện - Tiêu Hà, Tào Tham

Quyển 10 Trương Trần Vương Chu truyện - Trương Lương, Trần Bình, Vương Lăng, Chu Bột

Quyển 11 Phàn Ly Đằng Quán Phó Cận Chu truyện - Phàn Khoái, Ly Thương, Hạ Hầu Anh, Quán Anh

Quyển 12 Trương Chu Triệu Nhâm Thân Đồ truyện - Trương Thương, Chu Xương, Triệu Nghiêu, Nhâm Ngao, Thân Đồ Gia

Quyển 13 Ly Lục Chu Lưu Thúc Tôn truyện - Lục Cổ, Chu Kiến, Lưu Kính, Thúc Tôn Thông

Quyển 14 Hoài Nam Hành Sơn Tế Bắc Vương truyện - Hoài Nam Lệ Vương Lưu Trường, Hành Sơn Vương Lưu Tứ, Tế Bắc Trinh Vương Lưu Bột

Quyển 15 Khoái Ngũ Giang Tức Phu truyện - Khoái Thông, Ngũ Bị, Giang Sung, Tức Phu Cung

Quyển 16 Vạn Thạch Trực Chu Trương truyện - Thạch Phấn, Vệ Oản, Trực Bất Nghi, Chu Nhân, Trương Âu

Quyển 17 Văn tam vương truyện - Lương Hiếu Vương Lưu Vũ, Đại Hiếu Vương Lưu Tham, Lương Hoài Vương Lưu Ấp

Quyển 18 Cổ Nghị truyện - Cổ Nghị

Quyển 19 Viên Áng Triều Thác truyện - Viên Áng, Triều Thác

Quyển 20 Trương Phùng Cấp Trịnh truyện - Trương Thích Chi, Phùng Đường, Cấp Ảm, Trịnh Đương Thời

Quyển 21 Cổ Trâu Mai Lộ truyện - Cổ Sơn, Trâu Dương, Mai Thặng, Lộ Ôn Thư Quyển 22 Đậu Điền Quán Hàn truyện - Đậu Anh, Điền Phẫn, Quán Phu, Hàn An Quốc

Quyển 23 Cảnh thập tam vương truyện - Lâm Giang Mẫn Vương Lưu Vinh, Hà Gian Hiến Vương Lưu Đức, Lâm Giang Ai Vương Lưu Yên, Lỗ Cộng Vương Lưu Dư, Giang Đô Dịch Vương Lưu Phi, Giao Tây Vu Vương Lưu Đoan, Triệu Kính Túc Vương Lưu Bành Tổ, Trung Sơn Tĩnh Vương Lưu Thắng, Trường Sa Định Vương Lưu Phát, Quảng Xuyên Huệ Vương Lưu Việt, Giao Đông Khang Vương Lưu Kí, Thanh Hà Ai Vương Lưu Thừa, Thường Sơn Hiến Vương Lưu Thuấn

Quyển 24 Lý Quảng Tô Kiến truyện - Lý Quảng, Tô Kiến

Quyển 25 Vệ Thanh Hoắc Khứ Bệnh truyện - Vệ Thanh, Hoắc Khứ Bệnh

Quyển 26 Đổng Trọng Thư truyện - Đổng Trọng Thư

Quyển 27 Tư Mã Tương Như truyện - Tư Mã Tương Như

Quyển 28 Công Tôn Hoằng Bốc Thức Nhi Khoan truyện - Công Tôn Hoằng, Bốc Thức, Nhi Khoan

Quyển 29 Trương Thang truyện - Trương Thang

Quyển 30 Đỗ Chu truyện - Đỗ Chu

Quyển 31 Trương Khiên Lý Quảng Lợi truyện - Trương Khiên, Lý Quảng Lợi

Quyển 32 Tư Mã Thiên truyện - Tư Mã Thiên

Quyển 33 Võ Ngũ Tử truyện - Lệ Thái tử Lưu Cứ

Quyển 34 Nghiêm Chu Ngô Khâu Chủ Phụ Từ Nghiêm Chung Vương Cổ truyện Nghiêm Trợ, Chu Mãi Thần, Ngô Khâu Thọ Vương, Chủ Phụ Yển, Từ Nhạc, Nghiêm An, Chung Quân, Vương Bao, Cổ Quyên Chi

Quyển 35 Đông Phương Sóc truyện - Đông Phương Sóc

Quyển 36 Công Tôn Lưu Điền Vương Dương Thái Trần Trịnh truyện - Công Tôn Hạ, Lưu Khuất Ly, Điền Thiên Thu, Vương Hân, Dương Sưởng, Thái Nghĩa, Trần Vạn

60

Niên, Trịnh Hoằng

Quyển 37 Dương Hồ Chu Mai Vân truyện - Dương Vương Tôn, Hồ Kiến, Chu Vân, Mai Phúc

Quyển 38 Hoắc Quang Kim Nhật Đê truyện - Hoắc Quang, Kim Nhật Đê

Quyển 39 Triệu Sung Quốc Tân Khánh Kị truyện - Triệu Sung Quốc, Tân Khánh Kị Quyển 40 Phó Thường Trịnh Cam Trần Đoạn truyện - Phó Giới Tử, Thường Huệ, Trịnh Cát, Cam Duyên Thọ, Trần Thang, Đoạn Hội Tông

Quyển 41 Tuấn Sơ Vu Tiết Bình Bành truyện - Tuấn Bất Nghi, Sơ Quảng, Vu Định Quốc, Tiết Quảng Đức, Bình Đương, Bành Tuyên

Quyển 42 Vương Cống Lưỡng Cung Bảo truyện - Vương Cát, Cống Vũ, Cung Thắng, Cung Xá, Bảo Tuyên

Quyển 43 Vi Hiền truyện - Vi Hiền

Quyển 44 Ngụy Tương Bính Cát truyện - Ngụy Tương, Bính Cát

Quyển 45 Tuy Lưỡng Hạ Hầu Kinh Dực Lý truyện - Tuy Hoằng, Hạ Hầu Thủy Xương, Hạ Hầu Thắng, Kinh Phòng, Dực Phụng, Lý Tầm

Quyển 46 Triệu Doãn Hàn Trương Lưỡng Vương truyện - Triệu Quảng Hán, Doãn Ông Quy, Hàn Duyên Thọ, Trương Sưởng, Vương Tôn, Vương Chương

Quyển 47 Cái Chư Cát Lưu Trịnh Tôn Vô Tương Hà truyện - Cái Khoan Nhiêu, Gia Cát Phong, Lưu Phụ, Trịnh Sùng, Tôn Bảo, Vô Tương Long, Hà Tịnh

Quyển 48 Tiêu Vọng Chi truyện - Tiêu Vọng Chi

Quyển 49 Phùng Phụng Thế truyện - Phùng Phụng Thế

Quyển 50 Tuyên Nguyên lục vương truyện - Hoài Dương Hiến Vương Lưu Khâm, Sở Hiếu Vương Lưu Hiêu, Đông Bình Tư Vương Lưu Vũ, Trung Sơn Ai Vương Lưu Cánh, Định Đào Cộng Vương Lưu Khang, Trung Sơn Hiếu Vương Lưu Hưng Quyển 51 Khuông Trương Khổng Mã truyện - Khuông Hành, Trương Vũ, Khổng Quang, Mã Cung

Quyển 52 Vương Thương Sử Đan Phó Hỉ truyện - Vương Thương, Sử Đan, Phó Hỉ Quyển 53 Tiết Tuyên Chu Bác truyện - Tiết Tuyên, Chu Bác

Quyển 54 Trạch Phương Tiến truyện - Trạch Phương Tiến

Quyển 55 Cốc Vĩnh Đỗ Nghiệp truyện - Cốc Vĩnh, Đỗ Nghiệp

Quyển 56 Hà Vũ Vương Gia Sư Đan truyện - Hà Vũ, Vương Gia, Sư Đan

Quyển 57 Dương Hùng truyện - Dương Hùng

Quyển 58 Nho lâm truyện

Quyển 59 Tuần lại truyện

Quyển 60 Khốc lại truyện

Quyển 61 Hóa thực truyện

Quyển 62 Du hiệp truyện

Quyển 63 Nịnh hạnh truyện

Quyển 64 Hung Nô truyện - Hung Nô

Quyển 65 Tây Nam Di Lưỡng Việt Triều Tiên truyện - Nam Việt, Vệ Thị Triều Tiên Quyển 66 Tây Vực truyện - Tây Vực

Quyển 67 Ngoại thích truyện - Ngoại thích

Quyển 68 Nguyên Hậu truyện - Vương Chính Quân

Quyển 69 Vương Mãng truyện - Vương Mãng

Quyển 70 Tự truyện - Lịch sử nhà họ Ban, Tự văn của Ban Cố

61

Phụ Lục D

4

Hậu Hán Thư: là một trong những tác phẩm lịch sử chính thức của Trung Quốc do Phạm Diệp biên soạn vào thế kỷ thứ 5, sử dụng một số cuốn sách sử và văn bản trước đó làm nguồn thông tin. Nó bao quát giai đoạn lịch sử Đông Hán từ năm 25 đến năm 220.

Cuốn sách này là một phần trong bộ Tiền tứ sử của tổng tập Nhị thập tứ sử cùng với các cuốn Sử ký Tư Mã Thiên, Hán Thư và Tam Quốc Chí. Phạm Việp đã sử dụng một số cuốn lịch sử trước đó, gồm cả những tác phẩm của Tư Mã Thiên và Ban Cố, và nhiều cuốn sử khác (một số cuốn có tên trùng với tác phẩm này như cuốn Hán sửcủa nhiều tác giả viết trong thế kỷ thứ 2 hay cuốn Hậu Hán sử của Viên Hoành từ thế kỷ thứ 4) đa số những cuốn đó không còn tồn tại nguyên vẹn đến ngày nay. 30 tập cuối cùng của cuốn sách, được lấy từ cuốn Tiếp nối Hán Thư (Tục Hán thư), một tác phẩm do Tư Mã Bưu thực hiện ở thế kỷ thứ 3, đã được Liu Zhao gộp thêm vào ở thế kỷ thứ 6 khi ông thực hiện phần chú giải.

Cuốn "Tây Vực trường sử" (Sử vùng Tây Vực) do Ban Dũng thực hiện một thời gian ngắn sau năm 127, dựa trên một phần những ghi chép của cha ông là Ban Siêu, là nguồn tư liệu chính về văn hoá và kinh tế xã hội của Tây Vực trong tập 88 cuốn sách này. Điều này khẳng định thêm rằng, chính Phạm Việp, người đã ghi chép ngắn gọn trong văn bản viết về những nguồn tài liệu của mình trong tập viết về Tây Vực với lời bình luận của ông ở cuối chương rằng ngày tháng trong đoạn về Tây Vực đó đã được sửa đổi, sử dụng ngày tháng khác biệt so với những cuốn sử trước đó, như thông tin của Ban Dũng.

Bản kỷ

(Sách ghi lại tiểu sử của những vị vua.)

Quyển 1 Thượng Quang Vũ Đế thượng (Nguyên tên gốc là Thế Tổ Quang Vũ Đế kỷ, sau Lý Hiền kỵ húy Lý Thế Dân mà đổi tên mới)

Quyển 1 Hạ Quang Vũ Đế hạ

Quyển 2 Hiển Tông, Hiếu Minh Đế

Quyển 3 Túc Tông, Hiếu Chương Đế

Quyển 4 Hiếu Hòa, Hiếu Thương Đế

Quyển 5 Hiếu An Đế

Quyển 6 Hiếu Thuận, Hiếu Xung, Hán Chất Đế

Quyển 7 Hiếu Hoàn Đế

Quyển 8 Hiếu Linh Đế

Quyển 9 Hiếu Hiến Đế (Phụ Hoằng Nông Hoài Vương Lưu Biện)

Quyển 10 Thượng, Hoàng hậu thượng - Quang Vũ Quách Hoàng hậu, Quang Liệt Âm Hoàng hậu, Minh Đức Mã Hoàng hậu, Giả Quý Nhân, Chương Đức Đậu Hoàng hậu, Hòa Đế Âm Hoàng hậu, Hòa Hy Đặng Hoàng hậu (Là bộ sử duy nhất trong nhị thập tứ sử lập kỷ Hoàng hậu)

Quyển 10 Hạ, Hoàng hậu hạ - An Tư Diêm Hoàng hậu, Thuận Liệt Lương Hoàng hậu, Ngu Mỹ Nhân, Trần Phu nhân, Hiếu SùngYển Hoàng hậu, Hoàn Đế Ý Hiến Lương Hoàng hậu, Hoàn Đế Đặng Hoàng hậu, Hoàn Tư Đậu Hoàng hậu, Hiếu Nhân Đổng Hoàng hậu, Linh Đế Tống Hoàng hậu, Linh Tư Hà Hoàng hậu, Hiến Đế Phục Hoàng hậu, Hiến Mục Tào Hoàng hậu

Liệt truyện

(Sách thuật truyện các nhân vật tài giỏi đời xưa hay ghi chép tiểu sử các nhân vật lịch sử.)

Quyển 11 Lưu Huyền, Lưu Bồn Tử truyện 1

62

Quyển 12 Vương Lưu Trương Lý Bành Lư truyện 2 - Vương Xương, Lưu Vĩnh, Bàng Manh, Trương Bộ, Vương Hoành, Lý Hiến, Bành Sủng, Lư Phương

Quyển 13 Ngôi Hiêu, Công Tôn Thuật liệt truyện 3

Quyển 14 Tông thất tứ vương tam hầu liệt truyện 4 - Tề Vũ Vương Diễn, Bắc Hải Tĩnh Vương Hưng, Triệu Hiếu Vương Lương, Thành Dương Cung Vương Chỉ, Tứ Thủy Vương Hấp, An Thành Hiếu Hầu Tứ, Thành Vũ Hiếu Hầu Thuận, Thuận Dương Hoài Hầu Gia

Quyển 15 Lý Vương Đặng Lai liệt truyện 5 - Lý Thông, Vương Thường, Đặng Thần, Lai Hấp

Quyển 16 Đặng Khấu liệt truyện 6 - Đặng Vũ, Khấu Tuân

Quyển 17 Phùng Sầm Giả liệt truyện 7 - Phùng Dị, Sầm Bành, Giả Phục

Quyển 18 Ngô Cái Trần Tang liệt truyện 8 - Ngô Hán, Cái Duyên, Trần Tuấn, Tang Cung

Quyển 19 Cảnh Yểm liệt truyện 9

Quyển 20 Diêu Kỳ Vương Bá Sái Tuân liệt truyện 10 - Diêu Kỳ, Vương Bá, Sái Tuân Quyển 21 Nhâm Lý Vạn Phi Lưu Cảnh liệt truyện 11 - Nhâm Quang, Lý Trung, Vạn Tu, Phi Đồng, Lưu Thực, Cảnh Thuần

Quyển 22 Chu Cảnh Vương Đỗ Mã Lưu Phó Kiên Mã liệt truyện 12 - Chu Hữu, Cảnh Đan, Vương Lương, Đỗ Mậu, Mã Thành, Lưu Long, Phó Tuấn, Kiên Đàm, Mã Vũ Quyển 23 Đậu Dung liệt truyện 13 - Đậu Dung, Đậu Cố, Đậu Hiến, Đậu Chương Quyển 24 Mã Viện liệt truyện 14

Quyển 25 Trác Lỗ Ngụy Lưu liệt truyện 15 - Trác Mậu, Lỗ Cung, Ngụy Bá, Lưu Khoan

Quyển 26 Phục Hầu Tống Sái Phùng Triệu Mưu Vi liệt truyện 16 - Phục Trạm, Hầu Bá, Tống Hoằng, Sái Mậu, Quách Hạ, Phùng Cần, Triệu Hí, Mưu Dung, Vi Bưu Quyển 27 Tuyên Trương Nhị Vương Đỗ Quách Ngô Thừa Trịnh Triệu liệt truyện 17 - Tuyên Bỉnh, Trương Trạm, Vương Đan, Vương Lương, Đỗ Lâm, Quách Đan, Ngô Lương, Thừa Cung, Trịnh Quân, Triệu Điển

Quyển 28 Thượng - Hoàn Đàm, Phùng Diễn liệt truyện thượng 18 Quyển 28 Hạ - Phùng Diễn liệt truyện hạ 18 - Phùng Báo

Quyển 29 Thân Đồ Cương, Bảo VĩnhChí Uẩn liệt truyện 19 Quyển 30 Thượng - Tô Cánh, Dương Hậu liệt truyện thượng 20 Quyển 30 Hạ - Lang Ỷ, Tương Khải liệt truyện hạ 20

Quyển 31 Quách Đỗ Khổng Trương Liêm Vương Tô Dương Giả Lục liệt truyện 21 - Quách Cấp, Đỗ Thi, Khổng Phấn, Trương Kham, Liêm Phạm, Vương Đường, Tô Chương, Dương Tục, Giả Tông, Lục Khang

Quyển 32 Phàn Hoành, Âm Thức liệt truyện 22

Quyển 33 Chu Phùng Ngu Trịnh Chu liệt truyện 23 - Chu Phù, Phùng Phường, Ngu Duyên, Trịnh Hoằng, Chu Chương

Quyển 34 Lương Thống liệt truyện 24

Quyển 35 Trương Tào Trịnh liệt truyện 25 - Trương Thuần, Trương Phấn, Tào Bao, Trịnh Huyền

Quyển 36 Trịnh Phạm Trần Giả Trương liệt truyện 26 - Trịnh Hưng, Trịnh Chúng, Phạm Thăng, Trần Nguyên, Giả Quỳ, Trương Bá, Trương Khải, Trương Lăng, Trương Huyền

Quyển 37 Hoàn Vinh, Đinh Hồng liệt truyện 27

Quyển 38 Trương Pháp Đằng Phùng Độ Dương liệt truyện 28 - Trương Tông, Pháp

Hùng, Đằng Phủ, Phùng Cổn, Độ Thượng, Dương Tuyền

Quyển 39 Lưu Triệu Thuần Vu Giang Lưu Chu Triệu liệt truyện 29 - Lưu Bình, Triệu Hiếu, Thuần Vu Cung, Giang Cách, Lưu Bàn, Chu Bàn, Triệu Tư

63

Quyển 40 Thượng-Ban Bưu liệt truyện thượng 30

Quyển 40 Hạ-Ban Bưu liệt truyện hạ 30 - Ban Cố

Quyển 41 Đệ Ngũ Chung Ly Tống Hàn liệt truyện 31 - Đệ Ngũ Luân, Chung Ly Ý, Tống Quân, Hàn Lãng

Quyển 42 Quang Vũ thập vương liệt truyện 32 - Lưu Cương, Lưu Phụ, Lưu Khang, Lưu Duyên, Lưu Yên, Lưu Anh, Lưu Thương, Lưu Kinh, Lưu Hành, Lưu Kinh

Quyển 43 Chu Nhạc Hà liệt truyện 33 - Chu Huy, Tôn Mục, Nhạc Khôi, Hà Sưởng Quyển 44 Đặng Trương Từ Trương Hồ liệt truyện 34 - Đặng Bưu, Trương Vũ, Từ Phòng, Trương Mẫn, Hồ Quảng

Quyển 45 Viên Trương Hàn Chu liệt truyện 35 - Viên An, Viên Kinh, Viên Sưởng, Trương Bô, Hàn Lăng, Chu Vinh

Quyển 46 Quách Trần liệt truyện 36 - Quách Cung, Trần Sủng

Quyển 47 Ban Lương liệt truyện 37 - Ban Siêu, Lương Cận

Quyển 48 Dương Lý Trạch Ứng Hoắc Viên Từ liệt truyện 38 - Dương Chung, Lý Pháp, Trạch Bô, Ứng Phụng, Ứng Thiệu, Hoắc Tư, Viên Duyên, Từ Cầu

Quyển 49 Vương Sung, Vương Phù, Trọng Trường Thống liệt truyện 39

Quyển 50 Hiếu Minh bát vương liệt truyện 40 - Lưu Kiến, Lưu Tiện, Lưu Cung, Lưu Đảng, Lưu Diễn, Lưu Sướng, Lưu Bính, Lưu Trường

Quyển 51 Lý Trần Bàng Trần Kiều liệt truyện 41 - Lý Tuân, Trần Thiện, Bàng Tham, Trần Quy, Kiều Huyền

Quyển 52 Thôi Nhân liệt truyện 42

Quyển 53 Chu Hoàng Từ Khương Thân Đồ liệt truyện 43 - Chu Tiếp, Hoàng Hiến, Từ Trĩ, Khương Quăng, Thân Đồ Bàn

Quyển 54 Dương Chấn liệt truyện 44

Quyển 55 Chương Đế bát vương liệt truyện 45 - Lưu Kháng, Lưu Toàn, Lưu Khánh, Lưu Thọ, Lưu Khai, Lưu Thục, Lưu Vạn Tuế, Lưu Thắng

Quyển 56 Trương Vương Chủng Trần liệt truyện 46 - Trương Hạo, Vương Cung, Chủng Cảo, Trần Cầu

Quyển 57 Đỗ Loan Lưu Lý Lưu Tạ liệt truyện 47 - Đỗ Căn, Loan Ba, Lưu Đào, Lý Vân, Lưu Du, Tạ Bật

Quyển 58 Ngu Truyền Cái Tang liệt truyện 48 - Ngu Hủ, Truyền Tiếp, Cái Huân, Tang Hồng

Quyển 59 Trương Hành liệt truyện 49

Quyển 60 Thượng - Mã Dung liệt truyện thượng 50

Quyển 60 Hạ - Sái Ung liệt truyện hạ 50

Quyển 61 Tả Chu Hoàng liệt truyện 51 - Tả Hùng, Chu Cử, Chu Hiệp, Hoàng Quỳnh, Hoàng Uyển

Quyển 62 Tuân Hàn Chung Trần liệt truyện 52 - Tuân Thục, Tuân Sảng, Tuân Duyệt, Hàn Thiều, Chung Hạo, Trần Tẩm, Trần Kỷ

Quyển 63 Lý Đỗ liệt truyện 53 - Lý Cố, Đỗ Kiều

Quyển 64 Ngô Duyên Sử Lư Triệu liệt truyện 54 - Ngô Hữu, Duyên Đốc, Sử Bật, Lư Thực, Triệu Kỳ

Quyển 65 Hoàng Phủ Trương Đoạn liệt truyện 55 - Hoàng Phủ Quy, Trương Hoán, Đoạn Huỳnh

Quyển 66 Trần Vương liệt truyện 56 - Trần Phồn, Vương Doãn

Quyển 67 Đảng Cố liệt truyện 57 - Lưu Thục, Lý Ưng, Đỗ Mật, Lưu Hữu, Ngụy Lãng, Phức, Tông Từ, Ba Túc, Phạm Bàng, Doãn Huân, Sái Diễn, Dương Trắc, Trương

Kiệm, Sầm Vãn, Trần Tường, Uyển Khang,Đàn Phu, Lưu Nho, Giả Bưu, Hà Ngung Quyển 68 Quách Phù Hứa liệt truyện 58 - Quách Thái, Phù Dung, Hứa Thiệu Quyển 69 Đậu Hà liệt truyện 59 - Đậu Vũ, Hà Tiến

64

Quyển 70 Trịnh Khổng Tuân liệt truyện 60 - Trịnh Thái, Khổng Dung, Tuân Úc Quyển 71 Hoàng Phủ Tung, Chu Tuấn liệt truyện 61

Quyển 72 Đổng Trác liệt truyện 62

Quyển 73 Lưu Ngu, Công Tôn Toản, Đào Khiêm liệt truyện 63

Quyển 74 Thượng - Viên Thiệu Lưu Biểu liệt truyện 64 thượng - Viên Thiệu

Quyển 74 Hạ - Viên Thiệu Lưu Biểu liệt truyện 64 hạ - Viên Đàm, Lưu Biểu

Quyển 75 Lưu Yên, Viên Thuật, Lữ Bố liệt truyện 65

Quyển 76 Tuần lại liệt truyện 66 - Vệ Táp, Vương Cảnh, Tần Bành, Vương Hoán, Hứa Kinh, Mạnh Thường, Đệ Ngũ Phóng, Lưu Củ, Lưu Sủng, Cừu Lãm, Đồng Khôi, Đệ Dực

Quyển 77 Khốc lại liệt truyện 67 - Đổng Tuyên, Phàn Diệp, Lý Chương, Chu Tri, Hoàng Xương, Dương Cầu, Vương Cát

Quyển 78 Hoạn giả liệt truyện 68 - Trịnh Huề, Sái Luân, Tôn Trình, Tào Đằng, Đan Siêu, Hầu Lãm, Tào Tiết, Thẩm Trung, Lữ Cường, Trương Nhượng

Quyển 79 Thượng - Nho lâm liệt truyện 69 thượng - Lưu Côn, Tử Dật, Oa Đan, Dương Hồng, Nhâm An, Dương Chính, Trương Hưng, Đái Bằng, Ngụy Mãn, Tôn Kỳ, Âu Dương Hấp, Tào Tằng, Tống Đăng, Trương Tuần, Doãn Mẫn, Chu Phòng, Khổng Hy, Dương Luân

Quyển 79 Hạ - Nho lâm liệt truyện 69 hạ - Cao Hủ, Bao Hàm, Ngụy Ứng, Phục Cung, Nhâm Mạt, Cảnh Loan, Tiết Hán, Đỗ Phủ, Triệu Tuần, Dương Nhân, Triệu Diệp, Thời Sơn, Đổng Quân, Đinh Cung, Chu Trạch,Trương Kham, Chung Hưng, Chân Vũ, Lâu Vọng, Trình Tằng, Trương Huyền, Lý Dục, Hà Hưu, Phục Kiền, Dĩnh Dung, Tạ Cai, Hứa Thận, Sái Huyền

Quyển 80 Thượng - Văn uyển liệt truyện 70 thượng - Đỗ Đốc, Vương Long, Hạ Cung, Phó Nghị, Hoàng Hương, Lưu Nghị, Lý Vưu, Tô Thuận, Lưu Trân, Cát Cung, Vương Dật, Thôi Kỳ, Biên Thiều

Quyển 80 Hạ - Văn uyển liệt truyện 70 hạ - Trương Thăng・Sĩ Quận, Triệu Nhất, Lưu Lương, Biên Nhượng, Ly Viêm, Hầu Cẩn, Cao Bưu, Trương Siêu, Nhĩ Hành Quyển 81 Độc hành liệt truyện 71 Tiều Huyền, Lý Nghiệp, Lưu Mậu, Ôn Tự, Bành Tu, Tác Lư Phóng, Chu Gia, Phạm Thức, Lý Thiện, Vương Truân, Lăng Tục, Lý Sung, Mâu Can, Trần Trọng, Lôi Nghĩa, Phạm Nhiễm, Đái Tựu, Triệu Bao, Hướng Hủ, Lượng Phụ, Lưu Dực, Vương Liệt

Quyển 82 Thượng - Phương thuật liệt truyện 72 thượng - Nhâm Văn Công, Quách Hiến, Hứa Dương, Cao Hoạch, Vương Kiều Giả, Tạ Di Ngô, Dương Do, Lý Nam, Lý Hợp, Đoạn Ế, Liêu Phù, Chiết Tượng, Phàn Anh

Quyển 82 Hạ - Phương thuật liệt truyện 72 hạ - Đường Đàn, Công Sa Mục, Hứa Mạn, Triệu Ngạn, Phàn Chí Trương, Đơn Dương, Hàn Thuyết, Đổng Phù, Quách Ngọc, Hoa Đà, Từ Đăng, Phí Trường Phòng, Kế Tử Huấn, Lưu Căn, Tả Từ, Kế Tử Huân, Hòa Bình

Quyển 83 Dật dân liệt truyện 73 - Hướng Trường, Phùng Manh, Chu Đảng, Vương Bá, Nghiêm Quang, Tỉnh Đan, Lương Hồng, Cao Phượng, Đài Đông, Hàn Khang, Kiểu Thận, Đái Lương, Pháp Chân, Bàng Công

Quyển 84 Liệt nữ truyện 74 (Một trong Nhị thập tứ sử có lập truyện riêng dành cho nữ giới)

Quyển 85 Đông Di liệt truyện 75 - Phù Dư, Ấp Lâu, Cao Câu Ly, Đông Ốc Tự, Uế Mạch, Tam Hàn, Oa

Quyển 86 Nam Man Tây Nam Di liệt truyện 76

Quyển 87 Tây Khương liệt truyện 77 - Khương

Quyển 88 Tây Vực liệt truyện 78 - ・Vu Điền, Điều Chi, An Tức, Đại Tần, Đại Nguyệt Thị, Thiên Trúc, Yểm Sái, Sơ Lặc, Yên Kỳ, Xa Sư

65

Quyển 89 Nam Hung Nô liệt truyện 79

Quyển 90 Ô Hoàn, Tiên Ty liệt truyện 80

Chí

(Sách ghi chép. Ví dụ: Tạp chí, Tam quốc chí.) Quyển 1 Luật lịch thượng

Quyển 2 Luật lịch trung Quyển 3 Luật lịch hạ

Quyển 4 Lễ nghi thượng Quyển 5 Lễ nghi trung Quyển 6 Lễ nghi hạ

Quyển 7 Tế tự thượng Quyển 8 Tế tự trung

Quyển 9 Tế tự hạ

Quyển 10 Thiên văn thượng Quyển 11 Thiên văn trung Quyển 12 Thiên văn hạ Quyển 13 Ngũ hành 1 Quyển 14 Ngũ hành 2 Quyển 15 Ngũ hành 3 Quyển 16 Ngũ hành 4 Quyển 17 Ngũ hành 5 Quyển 18 Ngũ hành 6 Quyển 19 Quận quốc 1 Quyển 20 Quận quốc 2 Quyển 21 Quận quốc 3 Quyển 22 Quận quốc 4 Quyển 23 Quận quốc 5 Quyển 24 Bách quan 1 Quyển 25 Bách quan 2 Quyển 26 Bách quan 3 Quyển 27 Bách quan 4 Quyển 28 Bách quan 5 Quyển 29 Dư phục thượng Quyển 30 Dư phục hạ

5

Hoài Nam Tử: cùng với Đạo Đức Kinh và Nam Hoa Kinh, là những bộ sách quan trọng của Đạo giáo Trung Quốc. Hoài Nam Tử có nhiều điểm tương đồng với các quan niệm về triết học tự nhiên của các triết gia Hy Lạp cùng thời.

Hoài Nam Vương Lưu An đã tập hợp các học giả lại để biên soạn ra sách Hoài Nam Tử.

6

Lễ ký: hay còn gọi là Kinh Lễ là một quyển trong bộ Ngũ Kinh của Khổng Tử, tương truyền do các môn đệ của Khổng Tử thời Chiến quốc viết, ghi chép các lễ nghi thời trước. Ngũ Kinh gồm có: Kinh Thi, Kinh Thư, Kinh Lễ, Kinh Dịch và Kinh Xuân Thu (Xin xem Khổng Tử ở Phụ Lục C). Học giả thời Hán là Đới Đức đã dựa vào bản do

Lưu Hướng thu thập gồm 130 thiên rồi tổng hợp giản hoá còn 85 thiên gọi là Đại Đới Lễ ký, sau đó cháu Đới Đức là Đới Thánh lại đơn giản hoá Đại Đới Lễ ký còn 46 thiên, thêm vào các thiên Nguyệt lệnh, Minh Đường vị và Nhạc ký, tổng cộng là 49

66

thiên, được gọi là Tiểu Đới Lễ ký. Đại Đới Lễ ký đến thời Tuỳ, Đường bị thất lạc quá nửa, hiện nay chỉ còn 39 thiên, do đó Tiểu Đới Lễ ký là bản Kinh Lễ thông dụng hiện nay.

Toàn bộ Kinh Lễ được viết bằng tản văn, không chỉ miêu tả chế độ lễ nghi đương thời mà còn giáo dục về nhân nghĩa, đạo đức, ngoài ra có giá trị về văn học rất lớn. Đại Học vàTrung Dung, hai cuốn sách kinh điển của Nho giáo, chính là hai thiên trong Kinh Lễ.

Khổng Tử hiệu đính lại Kinh Lễ mong dùng làm phương tiện để duy trì và ổn định trật tự. Khổng Tử nói: "Không học Kinh Lễ thì không biết đi đứng ở đời" (sách Luận Ngữ).

Nội dung

Khúc lễ thượng (hai thiên) Khúc lễ hạ (hai thiên)

Đàn cung thượng

Đàn cung hạ

Vương chế Nguyệt lệnh

Tăng Tử vấn

Văn Vương thế tử Lễ vận

Lễ khí

Giao đặc sinh

Nội tắc

Ngọc tảo

Minh đường vị Tang phục tiểu ký Đại truyện

Thiếu nghi

Học ký

Nhạc ký

Tạp ký thượng Tạp ký hạ

Tang đại ký

Tế pháp

Tế nghĩa

Tế thống

Kinh giải

Ai Công vấn

Trọng Ni yên cư Khổng Tử nhàn cư Phường ký

Trung dung

Biểu ký

Truy y

Bôn tang

Vấn tang

Phục vấn

Gian truyện Tam niên vấn Thâm y

67

Đầu hồ

Nho hành

Đại học

Quan nghĩa

Hôn nghĩa

Hương ẩm tửu nghĩa Xạ nghĩa

Yến nghĩa

Sính nghĩa

Tang phục tứ chế

Phụ Lục D

7

Liệt nữ truyện: 1 trong 120 quyển trong Hậu Hán Thư. Hậu Hán Thư là một trong những tác phẩm lịch sử chính thức của Trung Quốc do Phạm Diệp biên soạn vào thế kỷ thứ 5, sử dụng một số cuốn sách sử và văn bản trước đó làm nguồn thông tin. Nó bao quát giai đoạn lịch sử Đông Hán từ năm 25 đến năm 220. Liệt nữ truyện là sách thuật truyện các nhân vật nữ tài giỏi hay ghi chép tiểu sử các nữ nhân vật lịch sử. Liệt nữ truyện là truyện thứ 74 trong 80 truyện trong phần Liệt truyện và là quyển thứ 84 trong 120 quyển trong toàn bộ Hậu Hán Thư. Xin xem Hậu Hán Thư ở Phụ Lục D.

8

Luận Ngữ: là một sách mà do Khổng Tử và những đệ tử của mình biên soạn. Luận Ngữ là sách sưu tập ghi chép lại những lời dạy của Khổng Tử và những lời nói của người đương thời. Luận Ngữ là một quyển sách trong bốn sách gọi là Tứ Thư. Ngoài Luận Ngữ, Tứ Thư cũng gồm có Đại Học, Mạnh tử và Trung Dung. Luận Ngữ được viết từ đời Tiền Hán tới đời Hậu Hán, và là một chủ đề học vấn chủ yếu trong thi triều đình Trung Hoa Khoa bảng (hay là "Khoa Cử").

Sách Luận Ngữ gồm 20 thiên, mỗi thiên đều lấy chữ đầu mà đặt tên, và các thiên không có liên hệ với nhau:

1. Học Nhi

2. Vi Chính

3. Bát Dật

4. Lí Nhân

5. Công Dã Tràng

6. Ung Dã

7. Thuật Nhi

8. Thái Bá

9. Tử Hãn

10. Hương Đảng

11. Tiên Tiến

12. Nhan Uyên

13. Tử Lộ

14. Hiến Vấn

15. Vệ Linh công 16. Quý thị

17. Dương hóa 18. Vi tử

68

19. Tử Trương

20. Nghiêu viết

Đọc sách này, người ta hiểu được phẩm chất tư cách và tính tình của Khổng Tử, nhất là về giáo dục, ông tỏ ra là người thấu hiểu tâm lý của từng học trò, khéo đem lời giảng dạy thích hợp với từng trình độ, từng hoàn cảnh của mỗi người. Như có khi cùng một câu hỏi mà ông trả lời cho mỗi người một cách.

Trình Y Xuyên, một nhà Nho đời nhà Tống nói:

"Có người đọc xong Luận Ngữ mà không thấy gì cả, có người đọc xong lại thấy thích thú một vài câu, có người đọc xong thì rất thích thú đến độ múa tay múa chân mà không hay biết. Bởi vậy, khi đọc Luận Ngữ, phải đọc chậm rãi, suy nghĩ tường tận, càng suy nghĩ càng phát hiện được nhiều điều hay."

Trình Y Xuyên lại nói:

"Ai đọc xong Luận Ngữ mà vẫn còn những tính nết như trước khi chưa đọc thì người ấy chưa hiểu được sách Luận Ngữ vậy. Tóm lại sách Luận Ngữ dạy đạo quân tử một cách thực tiễn, miêu tả tính tình đức độ của Khổng Tử để làm mẫu mực cho người đời sau noi theo."

9

Sử Ký: còn được gọi bằng tên “Sách của ông Thái sử” là cuốn sử của Tư Mã Thiên được viết từ năm 109 TCN đến 91 TCN, ghi lại lịch sử Trung Quốc từ thời Hoàng Đế thần thoại cho tới thời ông sống.

Sử ký gồm trên 52 vạn chữ, 130 thiên, xếp loại các thông tin thành 5 phần khác nhau: Bản kỷ, Biểu, Thư, Thế gia và Liệt truyện.

• 12 thiên Bản kỷ (Quyển 1-12), ghi lại tiểu sử của những vị vua nổi tiếng từ thời vị Hoàng Đế thần thoại cho tới Tần Thuỷ Hoàng và các vị vua của nhà Hạ, nhà Thương, và nhà Chu. Tiểu sử của bốn hoàng đế và một hoàng hậu nhiếp chính (Cao Tổ, Lữ Hậu, Hiếu Văn, Hiếu Cảnh, Hiếu Vũ) nhà Tây Hán trước thời ông cũng được cho vào phần này.

• 10 thiên Biểu (Quyển 13-22) xây dựng bảng thời gian các sự kiện quan trọng.

• 8 thiên Thư (Quyển 23-30), là những đoạn sử về kinh tế, văn hoá, khoa học và tôn giáo trong thời gian sinh sống của các nhân vật trong cuốn sách.

• 30 thiên Thế gia (Quyển 31-60), ghi lại tiểu sử các vị vua chư hầu nổi tiếng, tầng lớp quý tộc và quan lại đa số thuộc giai đoạn Xuân Thu tới Chiến Quốc.

• 70 thiên Liệt truyện (Quyển 61-130) đề cập đến nhiều nhân vật, sự việc khác nhau, từ thường dân đến quý tộc, từ chuyện cung đình đến chuyện xảy ra ngoài địa bàn của Trung Quốc. Phần này có tiểu sử nhiều nhân vật quan trọng như Lão Tử, Mặc Tử, Tôn Tử, Kinh Kha, v.v...

Các bản dịch tiếng Việt:

Đến nay, Sử ký vẫn chưa được dịch trọn bộ ra tiếng Việt. Có các bản dịch phổ biến sau:

• Bản dịch của Nhữ Thành (tức Phan Ngọc), được tái bản nhiều lần từ những năm 1960 tới năm 1988 (Nxb Văn học). Tái bản năm 1999, ký tên thật Phan Ngọc và bổ sung thêm một số thiên như (Hiếu Văn bản kỷ, Tấn Thế gia, Ngô Thái Bá thế gia, Triệu Thế gia, Tề thế gia) cùng một số liệt truyện (Hung Nô, Cam Mậu - Sư Lý Tử,Mạnh Tử - Tuân Khanh, Lỗ Trọng Liên, Ninh hạnh, Lưu Kính - Thúc Tôn Thông, Viên Áng - Tiều Thố)

• Bản dịch của Nguyễn Hiến Lê - Giản Chi (Sài Gòn, trước 1975). Bản dịch này dịch

ít hơn so với bản của Phan Ngọc và nhiều thiên dịch không đủ.

• Bản dịch của Bùi Hạnh Cẩn - Việt Anh (Nxb Văn hóa Thông tin, 2005): Thực chất là bản bổ sung cho bản của Phan Ngọc vì hai dịch giả này dịch thêm các bản kỷ: Ngũ

69

Đế, Hạ, Thương, Chu, Tần. Chính các dịch giả cũng lấy tên gọi của bản dịch theo tinh thần đó: “Sử ký Tư Mã Thiên - Những điều chưa biết”, tức là dụng ý cung cấp cho người đọc một số trong những thiên Sử ký trước đây chưa được dịch.

Dù vậy, Sử ký vẫn chưa được dịch hoàn chỉnh với những thiên các dịch giả đã dịch xong. Tổng số các thiên đã dịch chưa tới một nửa nguyên bản mà Tư Mã Thiên đã viết.

10

Tả truyện: hay Tả thị Xuân Thu là tác phẩm sớm nhất của Trung Quốc viết về lịch sử phản ánh giai đoạn từ năm 722 TCN đến năm 468 TCN.

Theo truyền thống, Tả truyện thường được coi là tác phẩm của Tả Khâu Minh, và là lời bình cho cuốn Xuân Thu, mặc dầu một số học giả hiện nay vẫn còn tranh luận về điều này.

Cuốn sách này là một trong những nguồn tài liệu quan trọng để hiểu được lịch sử giai đoạn Xuân Thu. Cuốn sách cũng chứa đựng thông tin đầu tiên đề cập tới cờ vây trong đoạn viết về năm thứ 25 Lỗ Tương Công theo lịch Gregory là năm 548 TCN. Với phong cách hành văn dễ hiểu và cô đọng, Tả truyện cũng là một tác phẩm quý giá trong những văn bản kinh điển Trung Quốc. Tác phẩm này và cuốn Sử ký Tư Mã Thiên được nhiều thế hệ coi là những khuôn mẫu văn chương có phong cách duy nhất thời Trung Hoa cổ đại.

Về sau, đời Tây Tấn có danh tướng Đỗ Dự say mê sách Tả truyện đến mức thường mang theo trên mình ngựa khi đi ra ngoài, nên bị gọi là mắc "bệnh Tả truyện".

(Hết Phụ Lục D)

70