uãng chín giờ tối, trăng vàng rực rọi qua song cửa chiếu thẳng vào mặt Bôn. Trăng sáng quá khiến anh phải mở choàng mắt dẫu rằng anh vẫn nhắm để đấy chứ chưa hề ngủ. Trăng sáng lạ như mọc dậy một rạng đông giữa đêm đen. Bôn khoanh tay gối đầu nhìn. Tay anh áp xuống mặt gỗ trơn lì, mát như thạch. Tấm phản Bôn nằm đóng bằng loại gỗ tứ thiết, mặt phản nhẵn tới mức tưởng đó không còn là gỗ mà là đồ sứ hoặc huyền thạch phiến đem mài. Ánh trăng rọi vào những hình chạm cẩn xà cừ nơi góc. Mỗi chi tiết của hình chạm đều sống động, từ chùm nho tới đóa cúc, từ con ly tới con phụng... Ánh tím, màu hồng nhạt và màu vỏ trứng thay nhau hắt lên những tia phản quang mờ ảo. Thứ xà cừ vỏ ốc này đắt lắm, anh biết thế. Anh mới được nhìn thấy đôi lần trong thành phố Sài-gòn. Anh tự nhủ:

Sang hay hèn nó cũng chỉ là tấm phản để ngả lưng. Khi yêu nhau người ta ngủ trong ổ rơm cũng thấy hạnh phúc.

Cảm giác mát lạnh từ mặt gỗ trơn bóng truyền vào da thịt anh, nhưng là thứ mát mẻ gai góc.

Trong buồng, Miên thu dọn vật gì đó. Hình như chị gấp quần áo. Nghe tiếng cửa tủ kẹt ra kẹt vô mấy lượt. Hình như chị còn lục soát hòm xiểng, có tiếng vật nặng rơi, cũng lại có tiếng sột soạt của giấy tờ. Bôn không dám gọi, cũng không dám gõ cửa. Ðó là căn buồng của người đàn ông kia, nơi Miên ái ân với anh ta nơi đứa con trai năm tuổi của họ đang ngủ. Ðã nhiều lần anh xua đuổi ý nghĩ đó, nhưng nó vòng trở lại khiến ruột anh quặn đau như những lúc bị kiết lị hành.

- Ta cũng đã ngủ với những người đàn bà khác,... Cớ sao quanh quẩn ghen tuông?

- Không, không thể so sánh như vậy. Không thể so những bữa ăn đầy cao lương mĩ vị với miếng ăn sống sít dọc đường hằng lấp đầy cơn đói. Ðó chẳng qua như củ khoai hà, khoai thối mót sau mùa.

- Phải. Cứ cho là như thế. Nhưng Miên không có lỗi.

- Cô ấy không có lỗi nhưng cô ấy đã được quyền chọn và được sống theo ý muốn của mình. Cô ấy đã được thụ hưởng tất thảy những gì người đàn bà thèm muốn... Cô ấy đã hạnh phúc với người đàn ông kia. Không hề khốn khổ như ta...

- Anh đã ghen tị với một người đàn bà, lại là người anh yêu... Liệu anh có còn xứng là đàn ông chăng, chưa nói tới một người lính?

- Tôi bất cần là người đàn ông xứng đáng, cũng chẳng cần được tặng danh hiệu người lính chân chính... Tôi là một người bình thường. Tôi muốn được phần cơm gạo của tôi. Tôi đã từng là chồng Miên. Sao giờ đây tôi phải chịu khốn khổ như vầy?

- Mọi oán trách đều vô lý và vô nghĩa. Vợ anh chẳng có lỗi trong chuyện này.

- Tôi biết, Miên không có lỗi. Nhưng vì sao lúc này cô ấy không lấp đầy khoảng trống trong tôi? Cô ấy không san sẻ nỗi cô đơn dằng dặc mười bốn năm trời riêng tôi gánh chịu? Bưng mâm cơm lên, cô ấy khêu đèn để tôi ngồi ăn một mình rồi đi gội đầu hong tóc. Chờ tóc khô cô ấy chui tọt vào cửa buồng với đứa con trai khóa trái cửa lại... Cô ấy không muốn đối diện với tôi. Tôi là kẻ thừa ra trên cõi đời...

Sau những cơn dày vò như thể một thứ muối vừa chát vừa mặn đọng trong tâm hồn anh.

Trăng vẫn sáng vòm trời lắng mây trong như thủy tinh. Tiếng vỗ cánh của lũ chim vườn vọng vào. Sau đó, lại là sự yên tĩnh.

Miên ngủ rồi chăng? Sao chị nỡ đối xử với anh cạn tàu ráo máng? Dầu sao họ cũng từng chia sẻ gối chăn. Mười bốn năm, bao tháng ngày mong nhớ. Anh kẻ thèm khát trường niên nay đứng bên dòng suối mà không dám nhúng môi.

Hay cô ấy mệt quá nên ngủ thiếp đi? Ðàn bà con trẻ thường ngủ sau cơn no khóc.

Anh nằm cứng đơ trên phản, hai tay chắp lên bụng. Riêng đôi tai dỏng lên hết cỡ đón nghe từng tiếng động nhỏ nhặt nhất bên kia bức tường. Gian phòng lặng tờ chỉ con lắc đồng hồ gõ nhịp. Bôn tiếp tục nhìn mảnh trăng dãi trên ngực trên bụng mình tựa hồ từ khoảng sáng đó có một cơ may nào đấy sẽ nảy lên. Nhưng chẳng có gì, ngoại trừ tiếng côn trùng, càng về đêm càng hòa tấu một cách say sưa, suồng sã.

Chừng nửa giờ sau, thằng bé ú ớ nói mê và ê a khóc. Miên cất tiếng:

- A a... ngủ ngoan, ngủ ngoan nào...

Người mẹ vỗ về rồi cất tiếng ru:

Bao giờ cạn phá Tam giang...

Giọng trong trẻo, nhẹ nhàng.

Vậy là cô ấy chưa ngủ. Cô ấy ôm chặt đứa con trai, chẳng đoái hoài tới ta. Ta như kẻ bộ hành tới đây xin bữa ăn, ngủ nhờ góc phản.

Bôn ngồi phắt dậy. Cơn nhục nhã làm máu dồn lên mặt. Anh đột ngột xông tới, gõ cửa buồng:

- Miên... Miên... Ra ngoài này nói chuyện...

Chị không đáp.

Luồng máu uất ức làm mặt Bôn quay đảo. Mắt anh nhìn mọi vật xây xẩm đi. Anh không gõ mà lấy nắm tay đấm vào cánh cửa buồng và gào lên:

- Miên... Miên... Có nghe tôi gọi không?

- Có nghe.

Miên đáp. Giọng bình thản, lạnh tanh. Giọng nói ấy xối nước lạnh xuống cơn điên giận của anh. Bôn đứng chết lặng trước cửa buồng. Giây lát sau, Miên nói tiếp:

- Anh ra ngồi ở bàn nước. Và thắp nến lên.

Bôn nấn ná đứng lại, không thể cưỡng được một thèm muốn mãnh liệt. Anh chờ chị qua cửa, để được đứng gần chị được ngửi mùi da thịt chị được thấy hơi thở chị lướt qua mặt anh...

Nhưng Miên đã lặp lại, lần này giọng chị như gằn lại:

- Anh thắp nến lên.

Mặt Bôn bỏng rát nhưng anh quay lưng tiến về phía bàn nước, đưa tay rờ rẫm tìm bao diêm và sau đó quẹt lửa châm nến. Lúc ấy, có tiếng chìa khóa xoay trong ổ, tiếng con chốt di động, và Miên đẩy cánh cửa buồng bước ra.

- Anh ngồi xuống đi.

Chị nói. Và chị ngồi xuống, đối diện với anh, bên kia bàn. Bôn cũng ngồi, nhưng tâm hồn sôi sục:

Tại sao ta lại hành động theo sự sai khiến của cô ta, như một con rối, hoặc tệ hơn nữa, như thằng ở với bà chủ nhà? Cô ấy có quyền gì buộc ta ngồi?

Vừa chạm xuống mặt ghế, anh lại đứng phắt lên. Và không biết làm gì anh thọc hai tay vào túi quần theo đúng kiểu của tiểu đội trưởng ngày xưa, đi loanh quanh trong phòng. Bôn thấy bóng mình trong gương, trong tấm kính nơi tủ chè, trong các ô kính cửa sổ. Một gã đen gầy, gương mặt sầu muộn. Anh vô tình đi sát lại tấm gương lớn treo tường và ngước mắt lên. Trong gương, một đôi mắt hoảng loạn dưới cặp mày chữ nhất nhìn lại anh.

Thôi đi, thôi đi, hãy ngồi xuống ghế và đừng giở trò gì nữa...

Năm ngọn nến như năm con mắt lửa năm đốm sáng có linh hồn. Chúng nhảy nhót phập phồng múa lượn nên hàng trăm con mắt khác trong các tấm kính, tấm gương và thảy thảy những ly cốc, những đồ vật bằng thủy tinh. Ba gian nhà lộng lẫy và uy nghi như điện thờ còn người đàn bà bận bộ đồ lụa màu lục sẫm ngồi sau chiếc bàn thênh thang bỗng trở thành bà lớn nào đó, quý phái và xa lạ. Bôn nhụt chí nhưng ngay lúc đó, kẻ phẫn uất liều thân trong tâm hồn anh đứng đậy.

Bất kể hoàn cảnh nào cô ấy vẫn chỉ là Miên. Cô gái nhút nhát ta đã kéo lên từ dòng suối, ngưòi đàn bà nằm bên dưới bụng ta không chỉ một lần mà hàng trăm lần. Ta biết rõ nơi vú trái cô ấy có nốt ruồ i son, ta biết rõ...

Anh bước thêm vài bước nữa, cố tình khuỳnh đôi tay ra theo điệu bộ kẻ bất cần đời nhưng rồi tự anh thấy ngượ ng nên đành ngồi xuống, trước mặt chị. Suốt khoảng thời gian đó Miên vẫn khoang tay nhìn vườn cam ngoài cửa sỗ. Khi anh đã ngồi yên một lúc lâu, chị vẫn không quay mặt lại. Làn da trắng hồng ngời lên trong ánh nến. Đuôi mắt phải của Miên có mụn ruồi, trước đây nhỏ và nâu nhạt, giờ nó lớn hơn đen hơn, thành một dấu chấm đen tô điểm cho đôi mắt đen huyền bí, đôi mắt đã ám ảnh anh suốt mười bốn năm dài.

Chờ đợi mãi, Bôn đành hắng giọng nói:

- Nào, Miên nói đi.

Chị vẫn không rời mắt khỏi khuôn cửa vàng rực ánh trăng:

- Anh gọi em ra đây nói chuyện cơ mà... anh nói trước...

Bôn ắng họng:

Phải, cô ấy có lý... chính ta gọi cô ấy ra đây...

Nhưng bắt đầu câu chuyện ra sao, anh chưa biết. Trong lúc óc não anh còn loanh quanh dò lối, cơn khát yêu đương đã dâng đầy. Anh nhìn vào mắt Miên nhưng lại mường tượng đến khoảng trăng sáng nhễ nhại trên phản, nơi anh sẽ lột quần áo chị để được nhìn da thịt trắng ngần của chị và sẽ ái ân ngấu nghiến cho thỏa những năm mong nhớ.

Không kịp trù tính mở đầu câu chuyện cho phải lý, anh bổng cất tiếng dập dồn, hối hả:

- Chúng ta là vợ chồng, chúng ta đã là vợ chồng... tôi không thể...

Nhưng khi nghe chính tiếng mình vang lên trong ba gian nhà Bôn không còn biết nói gì hơn đành cuối mặt ngồi im. Miên không đáp. Dường như chị mệt và chán ngán. Chị vẫn đăm đăm nhìn về khuôn cửa sáng ánh trăng. Khi thiêu thân lao vào làm tắt một ngọn nến chị quẹt diêm châm lại.

Tiếng tích tắc của chiếc đồng hồ treo tườn g vang lên điểm nhịp. Một khoảng khắc rất dài trôi qua. Miên thong thả lên tiếng:

- Mười bốn năm trước anh với em là v ợ chồn g. Giờ đây anh Hoan với em là vợ chồng. Hai việc đó rõ ràng làng xã đều chứng kiến. Em lấy anh có đăng ký, có hôn lễ. Em lấy anh Hoan cũng có dấu chính quyền, cheo cưới đàng hoàng. Bây giờ anh trở về, anh định tính sao?

Giọng chị bình thản, có đôi phần lạnh lẽo và khinh bỉ, anh hiểu rằng chính anh đang bị đặt trước sự lựa chọn của danh dự.

Không, không, ta chẳng cần danh dư. Ta cần được ôm đàn bà ta yêu. Ta cần Miên. Danh dự ư, từ ngữ đó nghe hay ho nhưng quá hão huyền. Không danh dự nào sánh được lạc thú với người đàn bà mình ao ước.

Anh hắng giọng, thấy hai tay bắt đầu run? Cơn run lan truyền khắp toàn thân. Anh hiểu Miên có quyền chọn lựa giữa anh và người chồng hiện tại. Rằng dù làng xã và đạo đức truyền thống có là khối đồng minh vững chắc đứng sau anh, nhưng người quyết định vẫn là Miên. Anh cố nén cơn run rẫy, cất tiếng:

- Anh... tôi yêu Miên... tôi yêu Miên. Suốt ngần ấy năm trời tôi chẳng quên em một ngày... và tôi không hề biết chuyện báo tử.

Đó không phải một câu trả lời. Đó là lời van nài, cầu khấn. Một thứ dãi bày đơn phương bất kể hồi âm. Bôn biết điều anh đã làm giống như kẻ đi nước cờ sau chót.

Miên im lặng.

Trong tâm hồn nhục nhã của anh, những tiếng nói vang lên chồng chéo, hỗn loạn:

- Can đảm lên anh lính. Vào tình cảnh của anh người khác đã bỏ đi. Dưới vòm trời này bất cứ nơi đâu cũng có thể kiếm được một miếng cơm, tìm được một người đàn bà trong danh dự. Cớ sao anh không thể hành động như một bậc trượng phu?

- Không, không, tôi bất cần những kẻ trượg phu và tôi cũng chẳng thể hành xử như họ. Bởi họ còn có cơ làm lại cuộc đời, tôi thì không. Người đàn bà này là tất cả nhừng gì tôi còn lại trên đời. Tôi phải có được cô ấy bằng mọi giá.

- Nhưng người ta đã có chồng đã sống cuộc sống êm ấm. Anh không thể phá vỡ ngôi nhà cô ta đang nương náu.

- Chúng tôi sẽ xây ngôi nhà khác. Tôi còn trẻ, tôi và Miên bằng tuổi nhau, với thời gian chúng tôi sẽ có tất cả...

- Anh có ảo tượng không? Cô ấy đang sống trong dinh cơ lớn nhất vùng. Nương vườn của cô ấy lớn cỡ đầu tỉnh. Liệu anh đào đâu ra ngần ấy tài sản để đảm bảo cho cô ấy cuộc sống như người đàn ông kia?

- Nếu tôi không đi lính, trong mười bốn năm qua tôi cũng có thể tạo dựng cuộc đời tôi như người đàn ông khác. Tôi có sức lực. Tôi có chữ. Tôi cũng có tấm bằng phổ thông trung học như anh ta. Tôi yêu Miên và tình yêu sẽ giúp tôi vượt qua mọi thử thách.

- Có thể. Nhưng nếu cô ấy không còn yêu anh nữa?

Đến đây, Bôn không dám tiếp tục cuộc đối thoại.

Linh tính mách bảo anh rằng Miên đã thuộc về người đàn ông khác nhưng con tim anh không thú nhận điều đó. "

Ta trẻ hơn anh ta bảy tuổi, và tuổi trẻ là thứ của cải vô giá, tiền bạc không mua được. Đám đông đứng sau lưng ta. Họ không giơ tay ủng hộ cái gã trơn lông đỏ da, kẻ thụ hưởng quá nhiều may mắn. Lòng đố kị ngầm ẩn sẽ trở thành đồng minh đắc lực của ta trong lúc này.

Quả thực con tim si mê của anh đã tìm được ưu thế. Lòng đố kị là bản năng tiềm ẩn thường trực trong người dân quê. Sức mạnh của sự tầm thường và nhỏ nhen còn đáng kể hơn sức mạnh của các bậc hảo hán bởi nó bất chấp luật lệ và nó xảo trá hơn bất cứ sự xảo trá nào. Từ cổ chí kim bất cứ kẻ nào sống trong làng xã cũng phải tuyệt đối tuân theo ý muốn ngầm ẩn của đám đông nếu họ không muốn bị cô lập và bị tấn công từ mọi phía. Phép vua thua lệ làng. Một người đàn bà như Miên không thể kháng cự thứ luật lệ cao hơn luật lệ ấy. Những người đàn bà dám chống lại đám đông xưa nay đều phải bỏ làng ra đi, hoặc buôn xuôi bán ngược hoặc làm gái chơi trong thành phố. Và cho dù đã rời bỏ làng xóm, khi quay về họ vẫn phải nếm chịu sự áp chế hà khắc không thuyên giảm theo thời gian. Thứ luật lệ ghi trên giấy trắng mực đen không đáng kể, không bõ bèn gì so với luật tắc vô hình không văn bản... Bôn hiểu rằng quyền lực đứng về phía anh, ấy là thứ quả chín cho mười bốn năm gieo trồng, là phần thưởng cho mười bốn năm cam khổ.

Tại sao tôi không thể tận hưởng sự ưu đãi của xã hội đối với tôi một khi tôi đã hy sinh tuổi trẻ của tôi vì lợi ích cộng đồng? Tôi là con người bằng xương bằng thịt, tôi muốn hưởng phần hạnh phúc như mọi người, kẻ nào muốn làm thánh nhân mặc họ.

Vậy anh đã lạm dụng ưu thế của anh để buộc người đàn bà anh yêu phải quay về. Hành động như thế là thiếu danh dự.

Danh dự là thứ không sờ mó nổi còn hạnh phúc cầm nắm được trong tay. Khẩu phần danh dự của tôi, tôi đã xài hết trong những năm chiến tranh, tôi không phản bội tổ quốc, không đào ngũ, không bắt trộm gà đào trộm sắn của dân khi đói... Tôi yên tâm về điều đó. Giờ đây, tôi cần người tôi yêu.

Tâm hồn anh bình lặng. Anh đã quyết. Anh hiểu số phận con người thường được quyết định trong tích tắc. Họ có thể đứng trên non cao, cũng có thể rơi xuống vực thẳm và thời khắc của định mệnh chỉ kéo dài trong chớp mắt hoặc một khoảnh khắc đủ cho ngọn gió thổi qua. Anh không thể chơi cái trò chơi quân tử của người đời. Anh phải bám lấy bờ vực, dù phải cạp cỏ, cắn đá, dù phải đánh đổi bất cứ thứ gì còn lại... Anh không thể mất Miên. Tim anh đập đốc thôi như nhịp trống ngày tòng quân, thứ nhịp điệu của những trò chơi nguy hiểm...

Miên vẫn im lặng, thẫn thờ nhìn khoảng trăng sáng trên sập giờ thu hẹp chỉ còn men theo song cửa. Năm cây nến cháy gần hết, sáp chảy đầy những chiếc lá nho đồng. Rồi tiếng gà cất lên. Thoạt tiên, tiếng lẻ loi xa xôi từ đâu vẳng tới. Rồi lũ gà trong xóm gáy theo, đến gà chuồng nhà cũng tranh nhau tao tác. Tiếng gà báo canh lặng dần, vọng âm thung lũng bên kia những dải đồi vẳng tới râm ran mênh mang như có cả ngàn con gà rừng cất tiếng hòa lại.

Tiếng gà khiến người đàn bà bừng tỉnh. Chị lấy cây kim đồng gài dưới chân nến gạt tàn bấc. Ðoạn chị thong thả cất lời:

- Thôi được... Em sẽ làm tròn phận sự của mình với một người có công với dân với nước... Em sẽ quay lại sống với anh. Nhưng em cần thu xếp việc nhà trong một tuần lễ. Tuần sau, anh Hoan sẽ quay về. Tuần sau nữa em sẽ dọn tới gian buồng của anh. Ðêm nay, anh ngủ lại đây như khách, không được đụng tới em. Trong ngôi nhà của vợ chồng em, em không làm những điều vô sỉ.

Nói xong, Miên đứng dậy:

- Nếu anh chưa ngủ cứ để nến cho sáng. Khi nào ngủ hãy tắt đi. Phòng của em đã có đèn.

Rồi chị bước vào buồng, khép cửa. Bôn nghe rõ tiếng chìa khóa xoay trong ổ, rồi tiếng chốt cài khô khốc, dằn dữ. Anh nhục. Nhưng anh cắn lưỡi, tự nhủ:

Thôi được, thế cũng đã là may mắn cho ta. Phải biết cách chờ đợi. Thời gian sẽ trả lại cho ta những gì đã mất. Tiểu đội trưởng nói rồi: "Trong cuộc đời này, thằng nào lì đòn, thằng ấy thắng".

Bôn tắt nến, lên phản nằm, chắp hai tay trên bụng.

Ðèn trong phòng Miên lọt ra ngoài một vệt sáng. Anh nhìn vệt sáng ấy, mơ một ngọn đèn xác bướm đêm rải trắng quanh chân, mơ một khoảng trời có đám cành xoan đung đưa, và những vẩn mây trắng đục của một buổi lê minh lặng lờ, ngơ ngẩn...