rong ánh xam xám nhập nhòa như thế thì ngay đến nhà Mettälä cũng trở nên yên bình, ấm áp, gần như mời gọi người vào. Căn nhà màu xám, nằm dẹo trên một khoảng đất bằng, cạnh lối mòn bên rìa rừng, hơi xa làng chính. Đây là nơi ở của Jukka Mettälä. Vào giờ này chỉ có người vợ Santra cùng lũ nhỏ ở nhà. Còn Jukka và ngựa lại đang đi chở bè gỗ ở đâu đó xa đây, trên một cái phà nào đấy.

Một lối nhỏ mờ mờ dẫn từ rừng vào nhà. Trong suốt mùa hè chẳng mấy ai đi bộ trên con đường này, chưa nói đến cưỡi ngựa. Nếu ai từ đó đi ra, đó là người đặc biệt - trừ khi đông tới và người trong trang trại đi thăm rừng. Nhưng ai đó vì việc riêng của mình đến gần ngôi nhà vào lúc hoàng hôn thế này, anh ta sẽ thấy nhà đó sao mà rộng thênh trên mảnh đất buồn tẻ được khoanh lại bằng những gốc cây bị đốn bằng lổn nhổn. Mấy túp lều nằm hai bên, nhà để ở gần đường đến mức vào mùa đông xe quệt của các gã đánh ngựa chỉ chực lào xạo lao vào và chú bé đánh xe khuôn mặt đỏ ửng vì băng giá cười nhăn nhở khi hét lên với bạn đánh xe bên cạnh:

- Đừng có đâm đổ cột của Santra!

Còn bây giờ chỉ có một cái cổng gỗ hơi he hé mở ra từ phía rừng dẫn đến lối nhỏ lâu rồi chẳng được dọn, cứ như đàn bà hay lũ nhỏ dẫm đạp lên mà thành. Ở cột cổng, phía bên lối mòn, là những gì còn lại của đống củi, còn lối đi, sao nó lại rộng kỳ lạ, với cả hai bên là hàng rào đã phủ đầy địa y, đôi chỗ được chống lên bằng thân cây. Trông nó cứ giống như người dẫn đường quá mệt mỏi.

Nhưng ai đến đây để xem xét những thứ đó vào buổi chiều như thế này chứ. Trên đường những đống bùn nhão từ mùa xuân giờ đã khô cứng vào quên lãng. Như để bù lại những khó chịu chúng gây ra vào mùa xuân, những đống bùn đó cho đâm ra những đám răm dại* um tùm cùng hoa chuông tím* tươi tốt và rất đẹp. Ở những bãi chăn thả gia súc như thế này việc đồng áng bận rộn hình như không ảnh hưởng gì lắm đến sự phát triển của chúng. Ai lang thang ở đấy mà chẳng thấy thích, nhất là lúc đã quá xế chiều, khi mặt trăng to, tròn, đỏ lựng bắt đầu nhô lên ở phía nam con đường. Vào khi chiều muộn thế này mặt trăng không chiếu sáng, chỉ lồ lộ. Nhưng dù sao nó dường như lơ lửng gần hơn với người đã đến bên bức tường nhà, bên cửa sổ của căn phòng phía sau, người từ đường dễ dàng đạp cửa sổ vào trong. Nhưng ai mà muốn đạp cái cửa sổ như thế cơ chứ! Xem xét để giết thời gian thì có thể. Khung cửa sổ không sơn, kính xanh xanh kỳ quặc và đặc biệt nhất là rèm cửa đằng sau kính. Nó được treo ở đó không biết đã bao năm, bao mùa hè và mùa đông. Đó là tấm rèm thủng rất đều, được cắt ra từ một rèm cửa nào đó to hơn, tốt hơn cái cửa sổ bên cạnh con đường đất sét này. Nhưng dù sao nó cũng che được hết cả cái lỗ hổng này từ phía bên trong - và che đã không biết bao năm. Cái cửa sổ kỳ lạ. Mặc dù nhìn thật gần thấy khoảng không sau nó màu đen, cứ như mặt trời không bao giờ vào được đến đây, ngay cả vào những tối hè nóng bỏng. Mà mặt trời không vào được thật. Bởi vì ngay trước và sau hạ chí, những ngày mặt trời có thể làm được điều đó, xuất hiện một kho chứa gỗ đối diện ngay trước nhà, thế là mặt trời bé nhỏ chỉ được lấp ló đâu đó sau kho, vào khu đất đầy gốc cây, vào đống sỏi đá, vào đâu đó chẳng thể đoán định được và cuối cùng dần dần dịch chuyển vào đám rừng thông bì bõm nước. Vào một mùa hè nọ có ngài kiệm lời kia lội dọc ngang ở đó và vẽ vẽ lên mặt giấy cái kho chứa củi, có bậc cửa được dùng làm đòn kê, dùng nhiều đến mức nó đã gãy ngang từ lúc nào. Ngài đó ngồi ở ngoài sân, xin và được cho và uống sữa, rồi lại tiếp tục đi dọc con đường mòn, trên đường đi cứ nhìn mãi cái cửa sổ kia. Điều này lũ trẻ con cũng nhận ra.

Từ đồi Mettälä cứ phải đi, đi tiếp nữa, những con đường và những lối mòn mùa hè. Đầu tiên chúng được dẫm mòn, nới rộng, rồi trở thành những con đường rải sỏi, rồi có những ngôi nhà khang trang tường sơn với bao nhiêu cửa sổ, những cửa sổ thật to, đến mức mảnh rách của những tấm ri đô to, đẹp của chúng cũng đủ che kín cửa sổ phòng ngủ của nhà Mettälä. Cần phải có hai rèm mới che được cửa sổ lớn đó, mà chúng cũng chỉ che một phần - ở giữa khung cửa có những bông phong lữ* đỏ tươi và đủ màu sắc do con gái chủ điền trang trồng, tự do khoe sắc với người qua lại: khách bộ hành ai cũng được ghen tỵ đôi chút mà ngắm chúng, dù người đó có là ai, chỉ cần không xé nhỏ chúng… Lại một trang trại nữa, to nhất trong những trang trại cùng loại: những bụi tử đinh hương*, có đu quay ngoài sân. Ở chỗ đó còn có thêm con đường rẽ, tiếp đến là những nhà tầm thường hơn, cả những cánh đồng, nhưng không biết ai sở hữu chúng, cho đến khi, nếu bạn muốn, bạn có thể rời con đường sỏi rẽ vào con đường ít rải sỏi hơn, nơi có thể thấy vết bánh xe kéo, rồi từ đó bạn lại rẽ vào một đường mòn, vượt qua một cây cầu, rồi lại đến một con đường lớn hơn.

Khi tuần tự này được lặp lại hai hay ba lần trên con đường của khách bộ hành mùa hè, cuối cùng khách sẽ đến điền trang Teliranta, hay khu cư trú trên vùng rừng thưa phía sau hồ, đối diện với điền trang, nơi có túp lều của Manu, nhà của Alviina cùng căn nhà tranh của Syrjämäki.

Cũng từ nơi ấy trong buổi tối cuối tuần này gã đánh ngựa Jukka Mettälä của một cái phà kéo gỗ đang đi về nơi làm của mình. Cứ nghĩ anh ta về nhà mình ở làng xa, nhưng không, anh ta không về đó - ngày hôm nay anh ta đã không đi qua những con đường đó. Anh ta đã ở một nơi nào đấy và bây giờ đang trở về, yên lặng chậm chạp bước dọc con đường rừng đầy vết xe, con đường chưa ai sửa bao giờ, chỉ có những người đánh xe liều đi qua khi bắt buộc. Dù đây là thời điểm khô nhất trong năm, nhưng đây đó con đường vẫn bị những chỗ trũng đẫm nước in dấu chân bò, bốc mùi ngai ngái cắt ngang. Một loài bướm trắng, đẹp và mỏng manh rất thích thứ mùi ngọt ngái đó. Chúng rập rờn đập cánh bay chấp chới trên vũng nước. Và ở nơi đó những bụi dương xỉ xanh ngắt tươi tốt um tùm như cọ chĩa cành ra từ trong khoảng tối ẩm ướt bên đường. Thân ủng cao cổ, cứng còng vì nhiều chỗ vá và vì nhựa thông của Jukka Mettälä dính đầy bùn bắn. Bùn vẫn còn nguyên đó vào hai ngày sau, khi người ta giật ủng ra khỏi đôi chân đã cứng đơ của gã… Gã ta hơi say, có lẽ vì vậy không biết - và cũng chẳng quan tâm - tránh những vũng lầy lội nhất, mà gần như cố tình dẫm bẹt vào chúng. Những lúc này bước chân thậm thịch đều đặn có hơi bị hẫng đi.

Anh ta ngồi phịch xuống một đám cỏ ướt khiến nó dần lún xuống làm anh ta suýt nữa ngã ngửa ra sau. Anh ta cứ ngồi yên trong tư thế không thoải mái ấy một chốc. Và lúc ấy - khi cặp mắt bắt đầu nhìn chằm chặp một cây bách thưa cành, cong ngoằn ngoèo - anh ta lại thấy cắn rứt vì đã không về qua nhà, một khi đã rời phà lên bờ. Cứ như Santra đang bình thản lạnh lùng nhìn anh ta từ một chỗ nào đó… Anh ta thấy bực, vì lại nhớ đến điều này. “Thôi đi nào Jukka! Hầy hà, hầy ha!”