Hiền đi làm về vứt cái nón và chiếc cào cỏ xuống hiên nhà rồi chạy vào bếp. Bếp lạnh tanh. Đống rạ đun bếp bị gà bới tanh bành. Chiếc xoong nấu cơm vung đi đằng vung, xoong đi đằng xoong. Đã mệt, lại đói nên khi nhìn thấy cảnh ấy máu trong người Hiền sôi lên sùng sục. Hiền chạy ra sân réo:

- Bà, bà. Bà đi đâu rồi. Làm gì mà giờ này cơm nước chưa nấu thế này?

Từ ngoài vườn, bà Quê, nghe tiếng riết róng của cô con dâu, tất tưởi chạy vào. Hiền mặt hằm hằm:

- Đi làm về đói vàng mắt thắt ruột mà hôm nào bà ở nhà cũng không chịu nấu cơm nước là làm sao hả bà?

Bà Quê phân bua:

- U chưa nghe kẻng Hợp tác đánh tưởng là còn sớm nên ra vườn vun cho mấy gốc chuối mấy lát đất.

- Kẻng Hợp tác thích lúc nào thì người đánh lúc ấy. Bà phải nhìn trời để biết trưa hay sớm chứ.

- Trời mùa này cứ âm âm u u làm sao mà đoán được trưa hay sớm hả chị. Thôi chị đi rửa ráy đi, u đi nấu cơm ngay bây giờ đây. Thế anh ấy đâu mà chưa về?

- Về để ngồi vêu mồm chờ cơm à? Người đi chơi phải biết thương người đi làm chứ. Sáng lùa bát cơm nguội, làm cỏ lúa đến giữa buổi đói thắt ruột, mong kẻng đánh về nhà để ăn một miếng cơm. Thế mà hôm nào về đến nhà nhìn vào bếp, bếp vẫn lạnh như giường đàn bà góa.

Bà Quê thấy con dâu vẫn nặng lời trước sự nhún nhường của mình liền xẵng giọng:

- Chị bảo người đi chơi phải biết thương người đi làm. Chị thấy u đi chơi khi nào chưa? Ở nhà u cũng luôn chân luôn tay chứ có nghỉ khi nào đâu mà chị bảo u đi chơi. U biết cái cảnh ăn bám con cháu là nhục lắm, cũng muốn ra đồng tham gia lao động. Nhưng người ta bảo hết tuổi lao động, không cho làm chứ u có phải là người lười biếng, tránh việc nặng tìm việc nhẹ gì đâu mà chị bảo u chơi với bời.

Nói xong bà Quê vào bếp một tay cầm xoong, một tay cầm vung đi ra định lên nhà lấy gạo. Hiền chạy lại giật cái xoong trong tay bà Quê khiến bà giật mình làm rơi cái vung xuống đất. Bà Quê đứng sững người đưa mắt nhìn con dâu, mãi mới nói được:

- Chị đi làm về mệt, để đấy tôi hầu.

Nói xong bà Quê cúi xuống nhặt vung xoong định đi. Hiền giật cái xoong lại, lấy gạo xong đi ra giếng. Bà Quê tủi thân ngồi sụt sịt kéo vạt áo lau nước mắt. Tế đi về nhìn thấy mẹ ngồi khóc, hỏi:

- Có chuyện gì thế bà?

- Chẳng có chuyện gì đâu.

- Không có chuyện gì sao bà khóc. Mẹ chồng nàng dâu lại vục vặc nhau chứ gì.

Thấy Hiền cầm xoong gạo đi vào, Tế hỏi:

- Có việc gì mà bà khóc thế?

Hiền nói vùng vằng:

- Bà thích khóc thì bà khóc chứ chẳng có chuyện gì cả. Mười trưa như cả chục, đi làm về bếp lạnh tro tàn cứ như nhà không có người.

Tế gắt:

- Cô vừa nói cái gì thế. Bà không làm được chăng nữa thì cô cũng phải có nghĩa vụ nuôi bà.

Hai đứa con của Tế đi học về vừa vào đến sân chúng đã réo:

- Bà ơi có cơm chưa? Chúng cháu đói bụng quá.

Cả hai đứa đứng khựng lại khi thấy bà mình không nói gì. Thằng Thọ chạy đến hỏi bà:

- Bà làm sao thế hả bà? Bà ốm à?

- Bà không sao đâu cháu ạ. Bà chỉ mệt tí thôi.

Thằng bé chạy vào bếp hỏi mẹ:

- Bà ốm hả mẹ?

Hiền gắt:

- Ra mà hỏi bà mày, tao không biết.

Con em chạy xuống bếp:

- Mẹ ơi con đói.

Hiền lại gắt:

- Đói thì lên bảo bà mày lấy cơm cho mà ăn.

Tế đi xuống bếp bảo Hiền:

- Cô mệt thì ra đi để cơm đấy tôi nấu cho rồi mời cô ăn. Cô mà cẳn nhẳn với bà là chết với tôi đấy.

Hiền thách:

- Thì thân tôi đây. Anh muốn đánh muốn chém gì thì cứ việc.

Bà Quê đứng lên đi xuống bếp:

- U xin hai con. Túng thiếu thì nhà nào bây giờ cũng đều túng thiếu cả. Càng túng thiếu thì phải biết thương nhau để vượt qua cái đận khó khăn này. Cắn xé nhau làm gì cho cái khổ càng khổ thêm. Tối nay u đến gặp ông chủ nhiệm xin ông ấy cho u đi làm đồng kiếm thêm một ít điểm đến vụ lấy thóc phụ vào với các con.

Tế nói với mẹ:

- Công điểm có bao nhiêu hạt thóc đâu mà u lăn lưng ngoài đồng cho khổ cái thân. Với lại chắc gì người ta cho u đi làm vì u đã được xếp vào hàng hết tuổi lao động.

- Nếu họ bảo u hết tuổi lao động thì u thách họ cử người còn tuổi lao động ra thi với u xem có ai làm giỏi hơn u.

- Đó là quy định của Nhà nước chứ có phải của Hợp tác xã đâu mà u bảo Hợp tác cho u thi với cử. Thôi u lên nhà đi để cho con vợ con nó vừa lòng.

Hiền nhấm nhẳng:

- Không cô thì chợ vẫn đông.

Nói xong Hiền tống một nùn rơm to vào bếp làm lửa cháy bùng bùng.

2

Mấy cán bộ trong Ban quản trị ngồi uống nước tán phét với nhau cười nói ầm ĩ. Ông Mẫn cầm tờ đơn trong tay bước vào. Thấy có mặt đầy đủ mọi người, ông mừng rỡ:

- May quá. Có mặt đầy đủ lãnh đạo ở đây rồi.

Lịch, chủ nhiệm Hợp tác xã hỏi:

- Có việc gì thế bác?

- Ngày kia nhà tôi sang cát cho cụ tôi. Cũng định làm mấy mâm, trước là cúng cụ tôi cùng ông bà tổ tiên, sau nữa có cái để mời bà con trong họ, trong làng. Tôi có lá đơn trình với Ban chủ nhiệm xin mổ con lợn, mong các ông xét cho – Nói xong ông Mẫn đưa lá đơn cho Lịch. Lịch cầm lấy đọc qua rồi hỏi:

- Bác đã làm xong nghĩa vụ với Nhà nước chưa? Tôi nhớ không biết có nhầm không. Hình như năm ngoái bác còn nợ lợn nghĩa vụ hơn ba mươi cân thì phải.

- Quả có thế. Đáng ra năm ngoái tôi vẫn bán đủ lợn nghĩa vụ cho Nhà nước. Không ngờ giữa năm, con lợn nhà tôi đang béo tròn béo quay ăn phải lá sắn bị say lăn đùng ra chết. Vì thế tôi mới nợ chứ có khi nào tôi nợ của Nhà nước đâu.

Lịch nhếch mép cười:

- Có người bảo bác cho lợn sục mồm vào nước cho ngạt thở rồi mổ thịt đem bán chợ đen, sau đó báo cho Hợp tác là lợn say lá sắn có đúng thế không?

Ông Mẫn làm bộ tức giận:

- Con nào thằng nào lại ác mồm nói với các ông như thế? Tôi mà biết thì găng mồm nó ra đổ cứt vào đấy cho ngạt như… nhà bố chúng nó.

Ông Mẫn định nói cho nó ngạt như con lợn nhà tôi nhưng may ông kịp dừng lại. Tuy vậy vẫn không qua mắt mấy vị trong Ban quản trị. Doanh, Lịch rồi đến Ngọ đua nhau cười hô hố. Ông Mẫn biết mình lỡ lời tỏ ra ngượng ngập đưa tay gãi gãi lên đầu. Doanh, phó chủ nhiệm vừa cười vừa hỏi:

- Đầu ông lâu nay không gội hay sao mà gãi ghê thế?

Lại một trận cười nữa nổi lên. Ông Mẫn thấy cơn giận ngùn ngụt bốc lên đầu. Chúng nó chỉ đáng tuổi con, tuổi em ông mà dám đưa ông ra làm trò đùa để cười với nhau thì đúng là cứt lộn đầu tôm. Giận thì giận nhưng khi nghĩ đến việc lớn của mình, ông Mẫn vẫn nhún nhường:

- Chẳng hiểu làm sao mà mấy hôm nay đầu tôi nó ngứa quá thể. Có khi do trời hanh nên da đầu bị khô.

Doanh nói sổ toẹt:

- Tôi biết bệnh ngứa của bác rồi. Chỉ tại bác nhỡ lời định nói đổ cứt vào mồm cho ngạt nước như con lợn của bác nhưng chưa hết câu bác đã kịp dừng lại đột ngột nên đầu bác mới ngứa như thế đấy.

Ông Mẫn cười như mếu:

- Anh chỉ có cái đoán mò là giỏi. Ban chủ nhiệm có cho tôi mổ lợn không ạ?

Nhận ra sự bất nhã của mấy anh em nên Lịch đổi giọng:

- Thế này bác ạ. Sang cát cho ông cụ là việc hệ trọng. Với lại cùng hàng xóm láng giềng với nhau thì việc xin mổ lợn chúng tôi nhất trí thôi. Nhưng có cái khó là thế này. Năm ngoái bác còn nợ ba mươi cân lợn nghĩa vụ chưa trả được. Năm nay bác lại chưa cân cho Nhà nước cân nào. Chúng tôi mà duyệt cho bác mổ lợn sợ bà con xã viên người ta phê bình chúng tôi vì cảm tình riêng mà làm sai nguyên tắc.

- Miễn sao các anh cứ duyệt cho tôi là được. Ai thắc mắc tôi sẽ chịu trách nhiệm giải thích cho họ.

- Không đơn giản như vậy đâu bác ạ. Bác hứa giải thích được thì người khác cũng xin mổ lợn rồi hứa sẽ giải thích, chúng cháu làm sao mà giải thích được với trên.

- Tôi có việc sang cát cho ông cụ nhà tôi, tôi mới xin mổ lợn chứ những người khác lấy lí do gì mà xin mổ lợn?

Lịch vẫn từ tốn:

- Theo chỗ cháu biết thì năm nay còn bốn, năm nhà gì đó có kế hoạch sang cát cho bố mẹ hoặc ông bà.

Ông Mẫn đứng thừ ra một lát rồi van lơn:

- Thế này thì ngặt quá. Thôi, các anh nghĩ đến tình hàng xóm láng giềng duyệt cho tôi mấy chữ. Nếu các anh không tin thì tôi xin làm tờ cam đoan sang năm tôi trả lợn nghĩa vụ cả mới lẫn cũ không thiếu một cân.

Lịch hỏi Doanh và Ngọ:

- Thế nào đây các ông?

Doanh đáp:

- Mình nghĩ tình làng xóm cho bác Mẫn mổ lợn nhưng trong ủy ban có ai là người thôn mình đâu mà họ nghĩ đến tình làng xóm? Theo tôi, để giữ được cả tình lẫn lí, Ban quản trị kí xác nhận bác Mẫn có công việc nên xin mổ lợn rồi bác cầm đơn lên xã trình bày thêm. Cho mổ hay không là quyền của ủy ban. Bác thấy làm thế có được không bác?

Ông Mẫn phấn chấn:

- Thế cũng được. Các anh cứ xác nhận thật chi tiết vào, thiếu đâu tôi trình bày thêm với Ủy ban.

Lịch đưa lá đơn của ông Mẫn cho Doanh.

Doanh ký xoẹt một cái rồi đưa lá đơn cho ông Mẫn:

- Ban quản trị đã xác nhận nhà bác có việc xin mổ lợn rồi đây. Bác cầm lên ủy ban và trình bày thêm để họ thông cảm.

Ông Mẫn cầm lấy lá đơn Doanh đưa đọc lướt qua. Mặt ông Mẫn đột nhiên đỏ rựng:

- Các anh xác nhận như thế này có khác gì bảo với ủy ban không cho tôi mổ lợn.

- Vừa rồi bác chẳng bảo chúng cháu là xác nhận cho thật chi tiết vào, thiếu đâu bác trình bày thêm. Bây giờ lại đi trách chúng cháu – Doanh nói lạnh lùng.

Ông Mẫn cố nén bực tức:

- Nhưng các anh bảo tôi còn nợ ba mươi cân lợn nghĩa vụ năm ngoái chưa trả, năm nay chưa cân được cân nào thì có khác gì bảo tôi không được mổ lợn không?

Doanh chống chế:

- Không xác nhận như thế sau này có ai đó tố cáo với ủy ban là bác chưa làm đủ tiêu chuẩn lợn nghĩa vụ mà chúng cháu cho bác mổ lợn, chúng cháu biết ăn nói với ủy ban thế nào. Bác phải thông cảm với chúng cháu mới được. Thôi, bác cầm đơn lên nói khó với ủy ban. Cháu nghĩ ủy ban sẽ đồng ý thôi.

Không còn cách nào khác, ông Mẫn cầm lá đơn ra khỏi trụ sở Hợp tác mồm cằn nhằn:

- Sao mà thời buổi này sinh ra lắm chuyện nhiễu nhương thế không biết. Thế này có khi ra khỏi mẹ cái Hợp tác, muốn ăn thế nào thì ăn, muốn làm thế nào thì làm, chẳng phải chiều lụy con nào, thằng nào hết.

Ngọ nhìn theo ông Mẫn:

- Kể ra mình cứ đồng ý để cho ông Mẫn mổ lợn thì hay hơn. Nhà người ta có việc mà mình thẳng thừng quá sau này gặp nhau đâm ra khó ăn khó nói.

- Có sao mình nói vậy. Nếu ủy ban không cho ông ấy mổ lợn thì ông ấy trách ủy ban chứ trách gì ban quản trị. Thôi, chuyện ấy cho qua. Ông Ngọ ra đánh kẻng cho bà con về nghỉ đi rồi vào con mụ Hoang kiếm chai rượu về uống với nhau, thế là xong.

Ngọ hỏi:

- Mấy giờ rồi mà đã đánh kẻng?

- Mọi hôm thích lúc nào ông đánh lúc ấy chứ có giờ giấc gì đâu, sao hôm nay hỏi giờ nghiêm chỉnh thế?

- Tôi hỏi thế thôi. Này, có chuyện này tôi nói kẻo sợ lát nữa lại quên.

- Chuyện gì thế? – Lịch hỏi.

- Có khi ban quản trị bỏ tiền ra sắm cho tôi một cái đồng hồ “Bôn dốt” để tôi còn biết thì giờ mà đánh kẻng chứ cứ áng chừng thế này thì gay lắm.

- Đánh mấy hồi kẻng mà đòi mua đồng hồ Pôn-dốt. Đến tôi là chủ nhiệm đây mà còn đeo cái đồng hồ tróc hết cả lớp vỏ mạ vàng còn chưa tính chuyện mua đồng hồ khác nữa là.

- Thì thay đi làm mỗi anh một chiếc. Bất quá một tạ thóc một chiếc chứ bao nhiêu.

- Ông có chịu xuất thóc của nhà ông ra không?

- Thế thì nói đếch gì. Tôi đi vào con mụ Hoang lấy rượu rồi ra đánh kẻng là vừa.

Đi qua cửa hàng mua bán của Hợp tác xã, Ngọ dừng lại hỏi Giang:

- Vẫn chưa thấy phân phối hàng nhôm à cô Giang?

- Chưa thấy thương nghiệp huyện thông báo gì anh ạ.

- Cô nhớ lời tôi dặn đấy nhé. Hàng về phải cất riêng cho tôi chiếc mâm.

- Thương nghiệp quy định hàng về phải báo cáo công khai với xã viên rồi đưa về các đội cho bà con bình bầu. Bán cho anh để cho bà con xã viên xé xác tôi ra à.

- Cô làm như tôi không biết mấy lần trước cô cất để dành cho những ai ấy. Nhớ cất dành cho tôi chiếc mâm đấy. Tôi đi làm việc đây.

- Đi làm việc hay vào nhà chị Hoang? – Giang trêu Ngọ.

Ngọ mắng:

- Nói bậy. Ai người ta tưởng thật thì tôi còn gì uy tín nữa.

Giang tiếp tục nói giọng đùa cợt:

- Anh cất kỹ cái uy tín của anh vào trong chai rồi lấy lá chuối khô nút lại thật chắc chẳng mất đâu mà sợ.

Ngọ đi loanh quanh mấy ngõ rồi đứng nhìn vào nhà Hoang. Từ nóc nhà trên, có mấy ngọn khói bay phơ phất. Ngọ nhìn chăm chú một lúc rồi lặng lẽ bước vào sân. Con mẹ này chắc chắn là đang nấu rượu đây, Ngọ nghĩ rồi nhìn nghiêng ngó, sau đó rón rén như một con mèo rình chuột, men theo tường đi về phía sau nhà. Từ hai cánh cửa sổ bằng ván gỗ tạp đã mục, khói tuôn ra từng luồng mỏng mảnh. Ngọ nhón chân đến bên cửa sổ rồi bất ngờ kéo bật hai cánh cửa mở toang ra. Hoang đang ngồi nấu rượu bên trong giật mình mắng:

- Thằng nào định phá cửa nhà bà đây?

Ngọ ló đầu qua cửa sổ nhăn nhở:

- Thằng Ngọ đây. Bắt quả tang nấu rượu lậu hết đường chối cãi nhé.

Biết không chối cãi vào đâu được, Hoang ỡm ờ:

- Bắt quả tang thì làm gì nhau nào. Đóng cửa sổ hộ em vào đây uống chén rượu cho ấm bụng rồi muốn bắt, muốn trói hay làm gì nữa thì tùy.

Ngọ vòng trở lại, nhìn quanh quẩn rồi chui tọt vào trong nhà. Ngọ làm bộ nghiêm sắc mặt:

- Cô liều thật, chẳng coi ai ra gì. Nhà nước đã ban bố lệnh không được nấu rượu để tiết kiệm lương thực mà cô dám không chấp hành. Cô tưởng cô nấu trộm trong buồng nhà cô là không ai biết hay sao. Thế mà từ trước đến giờ mồm cứ xoen xoét là em đi cất rượu người khác. Bây giờ thì lòi đuôi rồi nhé.

Hoang cười nịnh:

- Gớm, ông anh trai em sao hôm nay lắm lời thế? Không có những người nấu rượu lậu như em thì mấy cái mồm như lỗ cống của các anh lấy gì mà đổ vào hả?

- Ăn nói cho cẩn thận nhé. Chuyện này không phải là chuyện đùa đâu.

- Thì em đã nói gì đâu mà anh bảo đùa với không đùa. Anh muốn làm gì em nào?

- Tôi chẳng có quyền hành gì. Bây giờ tôi mời cô ra gặp Ban quản trị Hợp tác, họ muốn làm gì cô thì làm.

Không ngờ vừa nghe Ngọ nói xong, Hoang nổi đóa tam bành:

- Anh dọa tôi đấy à? Gặp Hợp tác hay ủy ban gì con này cũng sẵn sàng đi gặp tất. Đừng có dở giọng dọa nạt ra đây. Muốn bắt muốn giam gì cũng được. Miễn sao ủy ban và Hợp tác nuôi hộ ba đứa con của tôi, tôi càng khỏe.

- Con cô, cô nuôi. Sao bắt Hợp tác và ủy ban nuôi?

- Tôi lấy gì mà nuôi ba đứa con, hai đứa đi học một đứa gửi trẻ? Anh thử nhìn vào cái gia đình anh xem. Hai vợ chồng và một đứa con lớn đều tham gia lao động Hợp tác. Anh còn làm phó chủ nhiệm kiêm đội trưởng sản xuất xà xẻo bên này một tí, bên kia một tí mà anh thử xem gia đình anh có của ăn của để chưa hay chỉ đủ nhét vào mồm.

- Cô vừa bảo ai xà xẻo?

- Nói nhỡ mồm. Có phải đi ra hầu Ban chủ nhiệm chưa để tôi dẹp củi lửa rồi theo anh ra một thể.

Ngọ lúng túng đấu dịu:

- Thôi, tôi nói để cô biết thôi. Có nấu thì giữ cho kín đáo. Để khói phủ kín cả nóc nhà kia có khác gì lạy ông tôi ở bụi này.

Hoang cười lả lướt:

- Lời lẽ vừa rồi mới đúng là lời lẽ của anh Ngọ phó chủ nhiệm. Anh chờ đấy, em lấy chai rượu cầm ra biếu mấy ông trong Ban quản trị. Cứ nói thẳng ra là các anh làm ngơ để cho em làm ăn nuôi con. Cần rượu lúc nào em cấp cho lúc ấy chẳng tính tiền nong gì đâu. Cứ cưa đứt đục suốt như vậy có phải dễ nghe không.

Hoang quay vào trong buồng. Lát sau xách ra một chai rượu đưa cho Ngọ:

- Rượu hai nước không pha trộn gì, em dành bán cho khách quen đấy.

Ngọ ỡm ờ:

- Chỉ có rượu thôi à?

- Chuyện khác để sau. Em còn bận trông nồi rượu, để nó bị khê là mẹ con em treo niêu.

Ngọ cầm chai rượu, đánh vào mông Hoang một cái, nháy mắt cười với Hoang rồi ra khỏi nhà.

3

Ông Mẫn cầm lá đơn đi vào phòng Chủ tịch xã Đạo Thắng. Noãn, Chủ tịch đang làm việc ngẩng đầu lên hỏi:

- Có việc gì đấy bác?

Ông Mẫn cầm lá đơn có xác nhận của ban quản trị Hợp tác xã Gia Đạo đặt xuống bàn:

- Thưa ông Chủ tịch. Ngày kia nhà tôi có công việc trọng đại là sang cát cho ông cụ nhà tôi. Tôi có lá đơn xin phép Hợp tác xã và ủy ban cho tôi mổ con lợn khoảng năm mươi cân, mong ông xét cho.

Noãn mời ông Mẫn ngồi rồi cầm lá đơn lên đọc. Ông Mẫn ngồi đưa mắt lo lắng nhìn từng cử chỉ của Noãn. Lát sau Noãn đặt lá đơn xuống bàn:

- Trường hợp của bác xem ra rất khó giải quyết. Hợp tác xã đã xác nhận như thế này rồi, nếu ủy ban linh động giải quyết cho bác, thế nào Ban quản trị Hợp tác Gia Đạo cũng phê bình chúng tôi là coi thường chữ ký xác nhận của họ.

- Miễn sao ông Chủ tịch ký lệnh cho phép nhà tôi mổ lợn. Còn chuyện ở Ban quản trị, ông cứ để tôi lo. Toàn là anh em trong nhà trong họ cả mà. Chỉ vì sợ ủy ban phê bình tự ý cho phép tôi mổ lợn nên mới có lời xác nhận chi tiết như vậy để cho tình ngay mà lí cũng ngay thôi.

- Chữ nghĩa là chữ nghĩa bác ạ. Thôi thế này, tôi phê vào lá đơn của bác là tùy Hợp tác nghiên cứu để giải quyết. Bác thấy thế nào?

Ông Mẫn thấy không thể nhịn nhục được nữa liền lớn tiếng:

- Hợp tác bảo lên ủy ban, ủy ban bảo về Hợp tác. Tôi có phải quả bóng đâu mà các ông đá qua đá về chơi với nhau. Các ông hành dân cũng hành vừa vừa để cho dân thở với chứ. Sang cát bố người ta mà không cho mổ lợn, có đời thủa nhà ai như vậy không.

Nói xong, ông Mẫn đứng lên đùng đùng bỏ ra khỏi phòng. Noãn gọi với theo:

- Bác ơi, bác còn quên lá đơn xin mổ lợn của bác đây này.

- Ông Chủ tịch xé hộ tôi – Nói nhưng ông Mẫn không thèm ngoái đầu lại.

Về đến nhà vừa bước vào sân ông Mẫn đã gọi to:

- Thằng Quýnh có ở nhà không ra tao bảo.

Quýnh nghe bố gọi chạy ra:

- Bố bảo gì con ạ?

- Mày qua gọi chú Cẩm qua đây cho tao. Bảo chú ấy tao có việc gấp cần bàn với chú ấy.

Quýnh chạy đi. Lát sau, Quýnh trở về nhà cùng với ông Cẩm.

- Có chuyện gì mà bác cho gọi em sang gấp thế? – Ông Cẩm hỏi.

- Không xong rồi.

- Việc gì không xong?

- Mổ lợn. Ban quản trị đùn đẩy lên ủy ban, ủy ban lại đùn về Hợp tác. Lí do họ nói là hai năm nay tôi chưa nộp đủ lợn nghĩa vụ nên không cho mổ lợn. Tôi cho cháu cho gọi chú sang để bàn nên làm thế nào. Chú chuẩn bị mọi việc sáng ngày kia xong chưa?

- Em và cháu Quýnh đã chuẩn bị hòm hòm rồi.

- Có thuê được đèn măng-sông không?

- Thuê được một chiếc thôi bố ạ. Con đã đưa về đây rồi.

- Có mua thêm được dầu không?

- Dầu người ta bán tem phiếu, mua làm sao được hả bố?

- Mua chui là có tất. Cũng phải chuẩn bị thêm nhiều đuốc vào. Đang làm mà đèn đuốc thiếu là bỏ mẹ đấy. Bây giờ ta bàn chuyện mổ lợn nhé. Tôi tính đêm nay bắt lợn đưa qua nhà chú để thịt.

Ông Cẩm ngạc nhiên hỏi:

- Ngày kia mới làm cỗ sao đã mổ lợn tối nay?

- Trên đường từ ủy ban về đây tôi tính hết cả rồi. Biết nhà ta có công việc mà không được mổ lợn, tối mai thế nào cũng có những đứa nỏ mồm rình mò xem ta có mổ lợn chui không. Nếu chúng nó biết mà báo cho Hợp tác, chúng nó cho dân quân đến ngăn cản là hỏng hết. Trời rét này lợn mổ xong có để đến dăm bảy ngày cũng chẳng ươn thiu gì đâu mà lo. Cẩn tắc vô áy náy. Đêm nay ta mổ bố đứa nào ngờ được.

- Bác tính như vậy là quá chu đáo rồi. Nhưng bắt lợn khiêng từ đây qua nhà em thế nào mà nó chẳng kêu ầm ĩ lên, giấu làm sao được?

Ông Mẫn cười khùng khục trong mồm:

- Tao học được cách khác rồi. Năm ngoái cho sặc nước lợn vẫn kêu nên ối đứa biết tao mổ lợn chui đem đi bán chợ đen. Nói lợn chết do say lá sắn có đứa nào tin đâu. Sáng nay tay Doanh, phó chủ nhiệm còn nhắc chuyện lợn say lá sắn khiến tao ngượng chín mặt.

Quýnh hỏi:

- Bây giờ bố học được cách gì?

Ông Mẫn thì thào làm như sợ người khác nghe:

- Cho tro bếp vào nửa bao tải đựng phân đạm rồi trùm vào đầu lợn. Chỉ cần lợn định ngoác mồm ra kêu là bao nhiêu tro vục vào miệng chỉ còn biết ặc ặc, có ghé tai vào cũng chẳng nghe được tiếng lợn kêu.

Hai chú cháu Quýnh cười khoái trá. Quýnh hỏi:

- Bố học đâu được cách bắt lợn trộm giỏi thế?

- Tao ngồi uống nước chè xanh ngoài quán bà Đót nghe mấy khách đi đường ngồi uống nước kể chuyện bọn trộm đi trộm lợn nên nghe lỏm được. Các cụ nói đéo sai. Đi ngày đàng học sàng khôn. Nói vậy thôi nhưng cũng nên cẩn thận cho ăn chắc. Chiều nay hai chú cháu lấy tranh tre nứa lá che cái bếp cho thật kín, đừng để một ánh lửa như que diêm lọt ra ngoài. Tối chờ họp bình điểm xong ai về nhà nấy đắp chiếu ngủ ngon, đường làng vắng tanh vắng ngắt mới bắt đầu đỏ lửa đun nước hành sự. Có công có việc động viên mọi người vất vả thức khuya một tí. Rã thịt xong cho vào buồng lấy nong đậy lại, dọn sạch đâu vào đó đừng để lại một vết tích gì bấy giờ mới đi ngủ. Hai chú cháu nhớ chưa. Thím Hoa cái mồm hay bép xép lắm đấy. Bảo thím ấy xong việc của ông bấy giờ muốn nói gì thì nói. Đường nào sau khi bày cỗ xong, thấy nhiều thịt lợn người ta cũng biết mình mổ chui. Bất quá chịu phạt như ông Ngũ năm ngoái là cùng. Phạt mà việc của ông êm ấm đâu vào đó cũng là thoả tấm lòng. Xong việc, tôi làm đơn xin ra Hợp tác, thế là khoẻ. Cơm mình, mình ăn, ruộng mình, mình cày. Muốn làm gì thì làm chẳng phải xin phép xin tắc thằng đếch nào cả.

Ông Cẩm can:

- Vào Hợp tác thì dễ, xin ra khó lắm bác ạ. Người ta có cho bác ra bác cũng chẳng làm riêng rẽ được. Nước Hợp tác quản, bác có nước đâu mà cho vào ruộng. Phân bón, thuốc trừ sâu cũng nằm trong tay Hợp tác. Những thứ đó đều bán cung cấp, bác mua đâu ra để bón ruộng, diệt sâu? Không trói mà giống như trói. Bác vùng vẫy thì chỉ có trầy da róc xương của bác chứ chẳng được cái gì.

Ông Mẫn than:

- Chó má thật. Thôi, bây giờ chú và cháu Quýnh về bên nhà chú che bếp lại cho kín đi. Tôi chạy lên phố huyện xem thuê thêm được cây măng-sông nào không rồi lùng con phe mua thêm ít dầu hoả. Ai đi việc của người nấy.

4

Tế vác cuốc đi trước, Hiền vác cào cỏ theo sau. Vào đến sân, thấy đàn gà hàng chục con đang tranh nhau bới thóc từ trong cái thúng để ở trước hiên vừa ăn vừa bới vừa mổ vào nhau kêu chí cha chí chóe, Hiền cầm cái cào cỏ ném mạnh vào đàn gà khiến chúng hoảng sợ đạp lên nhau chạy ra vườn. Nhìn thấy thóc xay vung vãi khắp hiên, thúng mủng, giần sàng ngổn ngang mỗi nơi một cái, cơn giận mẹ chồng trong người sôi lên không sao kìm được. Hiền đứng ở hiên tru tréo:

- Có ai khổ như tôi không trời ơi là trời, đất ơi là đất. Sáng bảnh mắt ra xay thúng thóc đã dặn đi dặn lại bà sàng sảy hộ để trưa về giã. Thế mà giờ này thúng thóc xay xong vẫn còn để nguyên cho gà bới. Không biết từ sáng đến giờ bà làm gì mà để cảnh nhà cửa tanh bành như thế này không biết. Đến cóc cũng phải mở mồm chứ đừng nói gì người.

Tế chưa kịp nói gì thì bà Quê tất tưởi đi vào.

- Anh chị về rồi đấy à?

Tế cũng thấy bực trong người nên hỏi luôn:

- Sáng nay nhà con xay lúa để đấy bảo u ở nhà sàng sảy để trưa chúng con về giã. U đi đâu mà để gà vừa ăn vừa bới tanh bành ra thế?

- Tôi soạn ra làm thì cô Hương ở ngoài nhà trẻ chạy vào bảo cái Nhân bị đau bụng đau bão gì đó chỉ một mực khóc thét lên khiến các cô ấy hoảng quá chạy vào gọi tôi. Tôi lo cho cháu quá nên chẳng kịp đậy đặm gì chạy ra xem cháu ra sao. Tưởng chốc lát rồi về, ai hay cháu khóc dữ quá tôi ngồi xoa bụng cho cháu và bảo các cô nhà trẻ hái lá ngải cứu về nấu cho cháu uống rồi ủ cháu từ bấy đến giờ. Bây giờ thấy cháu đỡ tôi mới về.

- Cháu bị sao vậy u?

- Mùa này trẻ con áo cũ áo rách gì cũng tống vào mấy lớp để giữ cái bụng của chúng nó. Trời rét, con bé lại ăn mặc phong phanh nên bị cảm lạnh thôi.

Hiền nói chảnh choẹ:

- Bà biết thế sao sáng nay không mặc ấm vào cho cháu trước khi đưa nó đến nhà trẻ?

- Sáng nay tôi mặc cho cháu rồi nhưng chị bảo mặc thế này làm sao mà cháu thở nổi, thế rồi chị lột ra chứ nào tôi có quên. Chị thế nào cũng nói được. Không biết chị làm dâu tôi hay tôi làm dâu chị nữa.

- Phải, con chua ngoa quay quắt với mẹ chồng đấy. Ở được thì ở, không ở được thì thôi.

Bà Quê hẫng hụt như người bị rơi xuống giếng sâu. Tim bà thót lại. Lần đầu tiên bà nghe cô con dâu nói một lời bạc bẽo như vậy. Bà nghẹn ngào:

- Chị đuổi tôi đấy phỏng.

- Chả dám – Hiền dài giọng. Nói xong, Hiền tiếp tục cúi xuống hốt thóc cho vào thúng.

Tế cầm cái thanh tre cời bếp đi lên chĩa vào mặt vợ:

- Cô vừa nói gì đấy? Tôi nói cho mà biết đừng có cái kiểu tôm lộn cứt lên đầu.

Bà Quê van vỉ:

- Thôi tôi xin anh chị. Anh chị đừng có vì u mà cắn xé nhau để thiên hạ người ta cười cho nhà mình vô phúc.

Bữa trưa hôm ấy bà Quê giận con dâu nên bỏ cơm. Tế nói gì bà cũng không chịu ăn. Buổi chiều, làng xóm lại kéo nhau ra đồng theo tiếng kẻng. Hai đứa cháu nghỉ học rủ nhau ra chơi với bạn ở cái chợ xép đầu làng, chỉ còn bà Quê ngồi thẫn thờ một mình trong ngôi nhà vắng tanh vắng ngắt. Những lời nói của cô con dâu trưa nay như mũi dao cứa vào lòng bà đau xé. Hết nghĩ đi rồi nghĩ lại, cuối cùng bà Quê đứng lên lục tìm trong chiếc bị cói lôi ra một cái đãy màu nâu, bà cho mấy cái quần áo cũ vào đó rồi ôm lấy cái đãy, nhìn trân trân vào ánh chiều nhợt nhạt đang phủ xuống mặt sân. Lát sau bà đứng lên đi đến bàn thờ rút ra mấy nén hương châm lửa, lầm rầm khấn vái:

- Ông ơi, ông sống khôn thác thiêng, ông đừng trách tôi bỏ con bỏ cháu mà đi. Chẳng qua tôi mà sống bên cạnh chúng nó thì ngày nào hai vợ chồng nó cũng đe nẹt đánh nhau chỉ vì tôi.

Bà Quê vái mấy cái, cắm hương lên ban thờ rồi đi đến cầm đãy quần áo khoác vào vai. Bà tần ngần nhìn hết thứ này đến thứ khác trong nhà rồi gạt nước mắt đi ra ngõ. Thằng Thọ, con trai đầu của vợ chồng Tế được nghỉ học vào các buổi chiều đang chơi đùa với bọn trẻ cùng lứa bắt gặp bà đeo cái đãy trên vai vừa đi vừa khóc, nó khựng lại nhìn bà rồi hỏi:

- Bà đi đâu thế bà. Vì sao bà khóc?

Bà Quê xoa đầu cháu:

- Bà đi về quê bà có chút việc.

- Quê bà có xa không? Sao cháu chẳng bao giờ nghe bà nói đến quê bà?

- Quê bà xa lắm. Bố mẹ cháu ngày trước thỉnh thoảng cũng về quê bà ăn cỗ đấy. Thôi, cháu đi chơi với bạn đi để bà đi kẻo tối.

- Bà đi lúc nào về?

- Bà đi mấy bữa rồi về với các cháu. Cháu đi chơi đi.

Nói xong bà Quê khóc oà rồi rảo bước.

Buổi chiều vợ chồng Tế đi làm về thấy nhà vắng tanh, Hiền lại tru tréo:

- Đi chơi buổi sáng chưa chán, bây giờ lại đi chơi thêm buổi chiều nữa. Có nói ra thì anh bảo tôi lắm lời.

- Biết bà đi đâu mà bảo bà đi chơi.

- Ngoài đi chơi ra thì còn đi đâu nữa.

Tế ra vườn xem có mẹ ở đấy không, thấy thằng Thọ đang cuốc giun cho vịt, Tế hỏi:

- Bà đi đâu rồi Thọ?

- Chiều nay con gặp bà mang một cái đãy vừa đi vừa khóc. Con hỏi bà đi đâu thì bà bảo bà về quê bà.

Tế hốt hoảng chạy ngay vào nhà:

- Thế này thì gay rồi. Chiều nay thằng Thọ gặp bà mang đãy đi, bảo là đi về quê ngoại. Quê ngoại còn ai đâu mà bà về? Mà từ đây lên đấy những gần bảy mươi cây số, xe cộ không có làm sao bà đi được?

- Không còn ông bà thì còn hàng xóm, quê cha đất tổ. Không có xe thì bà đi bộ chứ hơi sức đâu mà lo.

Thấy vợ không tỏ ra lo lắng mà còn buông ra câu nói lạnh lùng, Tế đe:

- Biết bà đi đâu mà cô mở mồm ra nói câu đó. Bà mà có chuyện gì thì cả họ nhà cô không sống được với tôi đâu. Tôi đi qua bác cả hỏi xem bà có nói gì với hai bác ấy không.

Vừa vào đến ngõ nhà ông Nam, Tế hỏi ngay:

- Bác cả có ở nhà không?

Ông Nam từ trong nhà ra:

- Có chuyện gì mà trông dáng bộ chú hốt hoảng thế?

- U có nói với bác chuyện u về bên ngoại không?

Ông Nam ngạc nhiên:

- U đi khi nào?

- Chiều nay.

Ông Nam kêu lên:

- Nguy rồi. Trưa nay chắc thím ấy nói gì bà phải không?

- Vâng. Khi đi làm về thấy cả một đàn gà đang bới thóc ăn nên nhà em có nặng lời với u.

- Bao nhiêu lần tôi bảo chú đưa u sang ở với vợ chồng tôi mà chú không chịu nghe.

- U thương em là út, lại mồ côi bố khi còn ẵm ngửa nên u không muốn rời em, mà em cũng chẳng muốn rời u. Bây giờ tính sao đây bác? Biết u đi đâu mà tìm.

- Để tôi nghĩ xem đã. U đi đâu nhỉ. Quanh mấy xã vùng này u chẳng có bạn bè thân thiết gì? Hay là u lên chỗ cô Phúc? Nhưng lên chỗ cô Phúc còn xa hơn về bên ngoại. Đường lại toàn đồi núi hiểm trở, không đời nào u lại dám đi vào đêm hôm.

Tế quay ngoắt trở ra:

- Em đi tìm u đây.

- Chú định tìm u ở đâu?

- Tìm đâu em cũng tìm.

- Thôi, chú về nghỉ đi, sáng mai hai anh em và các cháu nhà tôi xin nghỉ Hợp tác một buổi bổ nhau đi các nơi tìm u. Bây giờ sắp tối rồi, chú có đi tìm cũng chẳng tìm được.

- Em không thể để u lang thang trong đêm rét mướt như thế này.

Tế ra khỏi nhà ông Nam. Ông Nam gọi vào nhà:

- Thằng Hóa con Bình đâu. Chúng mày chuẩn bị đèn đuốc đi tìm bà với bố.