ôi giã từ quê hương, trở lại Sàigòn vào ngày hôm sau. Tôi biết ba má tôi buồn lắm. Các em tôi cũng buồn, lo lắng cho tôi. Trên con đường tôi sẽ đi, cố gắng lắm lắm. Tôi sẽ phải chịu đựng nhiều.

Gian khổ về vật chất, khát khát, mát lạnh, chết chết, tất cả những thứ đó tôi coi thường. Tôi chỉ sợ đau khổ về tinh thần, vì nó có thể đưa tôi vào một con đường không lối thoát, một địa ngục chính giữa tim mình. Nó sẽ tiến bước, đeo đuổi, im ảnh mãi không thôi.

Nếu một nhân phương Tây bảo: « Cuộc đời là một vở kịch không có một chút » thì tôi đúng là một diễn viên. Tôi sẽ thủ vai tuồng tự mình vững chắc với chính mình.

Trước khi tôi bước lên xe trở về Sàigòn, trong một nỗi đau chỉ, tuyệt vọng đến tận cùng, ba tôi nói với tôi lần cuối:

- Lâu rồi... ba giả im, giả AI, một phận thủ thường. Nhưng bây giờ họ cũng không tha... Ba buồn quá con! Ba biểu tượng để mặc ba mà không nghe được. Coi như bao nhiêu năm trời nay ba cho hết sức, hết tâm trí vào việc gầy cho con nên người, ba hy vọng biết bao nhiêu vào con... Hết rồi! Thôi hết rồi...

Ba tôi nghĩ rằng tôi đã làm một công việc vô ích. Nhưng ba tôi làm sao hiểu được rằng, qua cách nói chuyện và thái độ của họ, bắt buộc tôi phải trả lời dứt khoát và chỉ được phép trả lời theo ý họ mong muốn.

Chuyện học hành của tôi, tôi biết lắm, nhưng họ đâu cần biết đến những chuyện riêng tư của tôi. Họ muốn tôi phải đau dang... Nếu tôi bảo họ chờ tôi cử cử xong, có lẽ họ giữ tôi lại, cho là tôi thiếu thật thà.

Đối với họ, học càng cao lại càng khó giáo dục vì cái thức đó không phải là cách thức mạng thứ ba mà chỉ là thứ thức thức phản động, mất gốc do đế quốc sương, truyền cho.

Có hiểu như vậy, ba tôi sẽ thông cảm và chấp nhận với tôi về hoàn cảnh thực tại vô phương giải quyết. Đời tôi đã liêng đi rồi thì cái chuyện này cử có nghĩa gì!.Tôi chỉ cầu mong mỗi một điều là những em tôi sẽ làm được những điều tôi không làm được, đồng ý được kỳ vọng và niềm mong ước lớn nhất của ba tôi.

Tôi bước lên xe. Xe chuyển bánh. Hình ảnh ông già thất thểu tần số giảm, mất hồn giữa bến xe đông đúc của ba tôi đã chứng minh.

Tiếng động cơ rú ga, tiếng gió lùa vào mặt, trong một phút làm dịu mọi nỗi ưu phiền, đè nặng lòng tôi.

Xe ra khỏi thành phố Mỹ Tho, vượt qua cầu đúc Đạo Thạnh rồi ngã ba Trung Lương chạy về Sàigòn. Hai bên đường đồng rộng mở rộng, nhà cửa nhân dân trò chuyện ẩn hiện qua mấy rặng cây thưa. Cảnh báo sống yên tĩnh, thanh bình. Hình ảnh gợi cho tôi nhớ là đất nước này đẹp quá, nhân dân hiền hoà vui sống trong cái hồn nhiên bình dị.

Trời ơi! Vậy là chiến tranh đã và đang diễn ra trên đất nước này! Và tôi, mai đây cũng lao vào cuộc chiến tranh đó, góp sức gió làm cho ngọn lửa bùng cháy vượt lên cao

° ° °

Đêm 28 tháng Chạp, cuối năm 1962, tôi và Cúc, Dũng ba anh em đang lui cui lo yên tĩnh, nhà rửa, sơn thải để sửa soạn Tết thì tôi nghe có tiếng xe Vélo xịch không ngừng trước cửa. Tôi đang trần trụi bê thùng nước dội giữa nhà cho cúc cun, ngòi quay đầu nhìn ra.

Bên ngoài, một cô con gái mặc chiếc áo dài màu hồng quay lưng vào nhà lúi húi dựng và khóa xe. Tôi đơn giản là bạn của Cúc nên tôi chớp mắt ra hiệu, hỏi nhỏ Cúc:

- Con nhỏ nào vậy?

Cúc đăm đăm nhìn ra, trả lời tôi:

- Unknown coorte. Bạn phải ở đâu.

Và thật không rõ. Cô ta cầm cái ví tay nhỏ, bước vào tường rè ở cửa, chào Gúc:

- Chào chị!

Cúc bước ra:

- Cô muốn hỏi ai ạ?

- Thưa chị, em muốn hỏi anh Hùng!

Cúc quay đầu nhìn tôi, ngơ ngác. Tôi cũng lười biếng:

- Dạ tôi là Hùng đây! Cô ấy gặp tôi có công việc gì cần thiết? Dạ tôi chưa hạnh phúc được biết cô...

Cô ta cười như không nghe lời tôi nói:

- Em muốn được nói chuyện riêng với anh, bàn với anh một số vấn đề.

Nghe qua kiểu nói chuyện, tôi chợt nhớ một ngày đến chuyến về Mỹ Tho và tôi hiểu cô này là ai rồi. Tôi nói:

- cô mời theo tôi! Lên nói gác chuyện cho tiện nghe cô. Chà! Chúng tôi đang dọn dẹp nhà cửa.

Cô ta theo tôi bước vào nhà trong và leo lên gác.

Tôi mời cô ta đi xuống bàn học, đối diện với tôi và hỏi:

- Chuyện chi đấy cô?

Cô ta không trả lời, tốc độ mở xắc tay đưa ra cho tôi một mảnh giấy con gấp tư. Tôi đón nhận mở:

« Thân gửi anh Hùng.

Theo tinh thần cuộc thảo luận hôm trước đây, anh đồng ý giúp chúng tôi mở một trường mới. Vì thế chúng tôi xin tin sáng, mồng bốn trường ta bắt đầu khai giảng.

Bây giờ anh chuẩn bị bài viết vừa phải.

Chúc anh ăn Tết vui vẻ và một năm thành công trong mọi công việc.

Thân mến

QUANG »

Điều tôi hiểu là đúng. Tôi chưa đáp lại phản ứng gì, cô ta đa cười nửa miệng, hỏi tôi:

- Dạ, chưa rõ rồi chớ? Em là người được tổ chức gửi đến sự xúc động tiếp theo với anh và sẽ rước anh đi.

- Tôi hiểu rồi! Tôi trả lời.

- Như vậy mồng bốn Tết, em đến rước anh! Vào dịp Tết, đường đi dễ dàng, ít ai để ý.

- Đi bằng cách nào cô?

- Tùy anh! Phương tiện của mình thì dồi dào lắm. Anh muốn đi bằng xe du lịch cũng được, xe đò cũng được. Anh muốn đi với em và một chị nữa lái xe cho anh đi hay đi với mấy anh khác cũng được. Nói chung, về vấn đề chuyển xin để bạn quyết định. Anh trì hoãn?

Nghe cô ta nói, tôi ngạc nhiên hết sức. Tôi ngạc nhiên vì không ngờ tổ chức cơ sở nội thành có sức mạnh và dồi dào đến như vậy! Tôi muốn hỏi nhiều việc, muốn biết nhiều việc, nhưng hỏi thì thực không nên.

Kinh nghiệm cho tôi biết rằng, công tác cơ sở phải hết sức bí mật, hết sức cảnh giác. Có cảnh báo cơ sở dữ liệu mới về độ cao hoàn hảo. Cảnh giác giác quan với mọi người chung quanh, cảnh giác cả với những đồng chí công tác chung với mình. Việc ai đó biết, không tò mò hỏi công việc của người khác. Nếu có hỏi cũng không ai nói. Nói cho người khác biết công việc của mình là tổng điểm. Còn lại câu hỏi công việc của những người khác sẽ được đưa ra để ý, nghi ngờ, theo dõi chặt chẽ.

Như vậy, tôi là một người ngoài tổ chức của cô ta, một người lính thứ hai, cần phải chú ý đến người theo dõi phòng. Tôi tò mò muốn biết công việc của cô ta, chắc cô ta không bao giờ nói. Những thứ đó còn có ấn tượng xấu, nghi ngờ. Biết thì biết vậy, nhưng tò mò tôi vẫn tò mò.

Ngồi đối diện với tôi là một cô gái rất trẻ. Mặt không choẹt, tưởng chừng đưa tay ấn là ra sữa ngay. Tóc xoăn quăn. Đôi má phnh phnh. Mắt lá răm, sắc hồng, đồng đưa. Cái miệng mỗi khi nói chuyện là cong lên, cong xuống, mất chứng tự nhiên. Qua sự quan sát đó, tôi mong đợi cô ta nhiều lắm lắm chừng tám là cùng, thuộc loại thích làm đẹp, ba hoa chích chòe, nhí nhảnh, kiểu sét, lắm lời đến cái độ mà dân Nam bộ thường gọi là «xạo»

Tôi đang tìm câu nói để kích cô ta, chưa nói cô ta đã lên tiếng trước:

- Lâu nay, em cũng tiếp xúc với sinh viên học sinh rất nhiều. Em đưa họ vào khu như ăn cơm bữa trưa nhưng chưa lần nào em thấy mấy anh ở trên quan tâm đặc biệt như đối với anh lần bột. Trong việc đi phải thảo luận với anh trước và nên nghe theo ý kiến ​​của anh.

Tôi đang cười. Cô bé định cho tôi uống nước đường, đưa tôi lên mây xanh chắc chắn? Tôi cũng hỏi một câu tham khảo:

- Nghĩa là từ bây giờ tôi phải thu thập đồ gỗ sẵn sàng? Sáng ngày mồng bốn cô đem xe đến đây đón tôi cùng với một người lái xe?

- Dạ, đúng bảy giờ sáng ngày mồng bốn Tết!

- Ngoài chuyện thu thập gia đình, khi tôi vào trong ấy, theo cô, cô thấy tôi cần phải chuẩn bị những gì, mua những gì cho nó thích hợp với đời sống ở đó?

- Tùy anh! Nhưng em nghĩ, nếu cần mua sắm trước anh nên chọn nylon dầu, thứ thiệt tốt, mua ba thước để bảo đảm. Kế hoạch đó là một số thay đổi đồ họa. Thêm nữa là một cái mùng. Vậy là thôi! Coi như thế trong đó không thiếu gì đâu. Anh không có thì cách cấp mạng cho.

- Khi đi, mình đi bằng xe du lịch hả cô?

Cô ta cười vui vẻ:

- Đúng như vậy anh! Anh biết hông? Nửa tháng nay em cũng đưa mấy anh chị trong suốt em sinh viên học sinh vào khu. Sáng đi về chiều. Có hôm nay phải đi suốt cả đêm, sáng chưa về tới Sàigòn. Đông quá anh ơi! Anh chị em sinh viên, học sinh tinh thần cách mạng họ cao lắm. Đây nhiều xe, cả đêm hoa, vậy mà hôm nay chưa đủ thở, phải chờ cả ngày, đến tối mới đi được chuyến thứ hai. Chiếc nào cũng có chất bảy, người tám, chật như xe lô. Ngay tối hôm nay, phải đưa ra cách thức chiếu sáng ban đêm của họ. Chín giờ sáng mới về tới Sàigòn. Để rồi coi, trong đó thế nào anh cũng có vô số bạn quen.

Tôi bắt đầu tò mò:

- Đường đi chắc xa lắm phải không cô? Nhưng đi với mấy cô, mấy cô tràn bộ nổi thì tôi chắc cũng kham nổi, không yên tệ hơn.

- Anh muốn nói đường bộ sau khi xuống xe?

- Vâng!

- Đường xe thì đi theo lộ Đông Dương xuống Tân An, Nước vào Thủ Thừa thẳng đến Mộc Hóa. Tới Mộc Hóa mình mãi không ngừng. Ở đó có gắn máy chờ sẵn, thành ra mình đâu có đi bộ, anh! Toàn ngồi nghiêng. Phản ánh hơn một đồng hồ tiếng ồn sau đó đến nơi. Anh ở lại, em xuống mỏng trở ra xe về Sàigòn liền.

- Trước giờ có khi nào gặp khó khăn, bị lính bắt không cô?

- Không được, anh! An toàn lắm. À anh! Anh có định mang theo cái gì nặng cồng kềnh không? Nếu có, hãy đưa ngay cho em bây giờ để em mang vào trong đó trước đó. Chớ lúc đi, mang theo cồng cồng chỉ nặng anh và có thể gặp khó khăn trên đường đi.

Tôi suy nghĩ một giây. Được sử dụng theo ít bản đồ thì hay quá. Tôi nghĩ đến cây đàn violin và cái radio Transistor:

- Nếu được, tôi sẽ mang theo cây đàn vĩ cầm và bóng bán dẫn vô tuyến. Tôi vốn thích nhạc. Và tôi nghĩ ở chiến khu, mang theo một cái Radio để nghe tin tức thật cần thiết. Còn lại trong những lúc rảnh rỗi được chơi vài bản nhạc, thú vị biết mấy. Nó cũng cồng kềnh nặng nề gì. Đi xe về nhà, ở đó tôi cũng theo được. Bây giờ, chỉ sợ làm cực cô.

- Có gì cực đâu anh! Có người của tổ chức phụ trách mang theo những thứ đó! Tuy cồng kềnh những gì nhưng họ mang lại tiện lợi hơn mình. Biết đâu ngay chỗ dừng xe, rất có thể có bọn “điệp” ở đó, địa điểm sẽ được hiển thị ngay. Anh không trăn trở gì, chỉ cực đoan cho em khi trở về gặp phải chuyện nguy hiểm thì sao? Nhất là đường mình đi nó được tiết lộ...

- Nếu vậy thì tôi phải đưa ra ngay bây giờ?

- Dạ!

Tôi đứng dậy lấy hộp cầm vũ khí trên Tường xuống và cái radio để sẵn trên bàn đưa cho cô ta:

- Xin cô cho tôi gửi hai món này. Nếu người khác mang đi, cô thầm họ làm ơn nhẹ tay dùm cũng như đừng để nó bị ướt.

- Anh ra khỏi lo! Họ kỹ thuật lắm. Tín nhiệm lắm!

- Ơ! Bây giờ cô đi xe vélo làm sao đá hộp đàn vĩ cầm?

Cô ta cười, từ tốn:

- Cái hộp đàn này nhỏ hơn cây ghi-ta nhiều, em còn giả được. Không sao đâu anh. Chút nữa anh xuống coi em bỏ đi. Bảo đảm không gây xúc động gì. Bây giờ em về nhé! Hẹn với anh đúng 7 giờ sáng ngày mồng bốn Tết đó.

Tôi đưa cô ta xuống thang gác, ra đường. Cô ta xả hộp vĩ cầm lên yên sau chiếc vélo. Trông cô ta nhanh phòng thủ, gọn gàng, thoăn thoắt như một con sóc.

Cho đến giờ phút này, nghĩa là hơn một giờ đối diện nói chuyện với nhau, tôi vẫn không thể biết cô ta thư tổ chức nào, cho đến cái tên của cô ta tôi cũng không biết nốt. Điều đó quá vô lý.

Cô ta ngồi lên yên xe, edit đạp đi:

- Chào anh! Em về!

Tôi hấp tấp, la lên:

- Khoan! Cô cho tôi hỏi chút l

- Dạ, chi anh?

- Cô tên gì nhỉ? Biết sau đây để gọi...

Cô ta hướng mắt lên, làm một điệu bộ như ngạc nhiên lắm:

- Ý chết tiệt! Em vô ý quá! Đáng tin cậy để giới thiệu với anh ấy lúc mới tới. Xin lỗi anh!

- Không có chi!

- Ơ...em xin tự giới thiệu. Em tên Hồng. Thu Hồng.

Nói vừa xong cô đó, cô ta đã thở rướn người lên đạp xe leo ra đường. Open a run run. Không quay lại được.

Như vậy là mồng bốn Tết tôi sẽ lên đường. Xa Sàigòn, xa gia đình thân yêu, tôi từ bỏ nếp sống thường ngày để thả mình vào một cuộc sống mới.

Tôi cố gắng hình dung, tưởng tượng cái cuộc sống tương lai nhưng không sao xây dựng được trong một hình ảnh đầu tiên của mình. Ngày xưa, ở Đồng Tháp Mười và rừng U Minh, các tỉnh miền Tây, khắp nơi chịt những dòng sông rám, đồng bót của Pháp rất ít, đóng thưa thớt theo các trục lộ giao thông lớn. Nhà cửa nhân dân đông đảo, vườn rộng, ruộng cò cánh cánh, tuyết mấy ngày liền nhiều nơi chưa hề nghe được tiếng phi cơ dù ở xa xa. Nên ngoại trừ những đơn vị chiến đấu, những khu vực gần bót mà người ta mới biết mùi vị của chiến tranh.

Những cơ quan, những đơn vị không chiến đấu thì chiến tranh, chết chóc chỉ là những danh từ trên sách báo và trong những buổi trà dư tửu hậu. Dù rằng mời gọi năm ba tháng cũng có bom nổ vang dội, vài ba năm có một trận càn quét qua, nhưng chiến tranh mà như vậy thì có ý nghĩa gì?

Hoạt động của nhân dân vẫn bình thường. Dười sông ghe vẫn còn ồn ào đi lại. Trên bờ nhà cửa vẫn dày đặc. Mua bán thịnh nộ, cà-phê, hủ tíu vẫn đều đều sáng, chiều. Quả thực là một cuộc sống sinh động với đời sống đầy đủ, sung sướng và nhà hạ. Cán bộ, chiến sĩ tha hồ đi lang thang, không phải thoải mái bất kỳ lý do nào.

Chiều chiều vẫn còn những mảnh vườn thảnh thơi trên sông, view trời, nước view tâm tình mảnh. Đêm tổ chức chè chén ăn nhậu lai rai. Đi công tác cứ chèo thuyền lêu bêu trên sông. Trước mũi để tăng cường một bước khóm, sau lái một món quà chuối trí chín vàng. Hai bên hông là hai bó mía.

Đói thì Thả nhà đồng bào xin một bữa ăn. Nhồi nhét lại nằm bắt chân chữ ngũ, hút thuốc phì phèo dưới một bóng cây, hoặc trời mát thì thả lỏng khểnh ra đọc sách, bịt tai.

U Minh chiến chiến chống Pháp như vậy đấy. Nhưng danh từ «gian khổ » cứ vẫn nhắc lại nhắc mãi trên báo chí, trong các buổi họp, học tập chính trị và ở cửa miệng mọi người. Bởi vì ở miền Đông gian khổ thật sự, đau khổ vô cùng, thiếu bình, thiếu cơm. Ăn thì ăn khoai mì trừ cơm. Ở thì ở trong rừng với Bạc bố, không nhà không cửa, sốt lạnh liên miên, không uống thuốc. Mỗi khi tìm được một thành viên ký-ninh vàng phải bỏ vào một tô nước quậy ra chia cho nhau uống. Miền Tây phải biết đến, phải học tập hy sinh, chịu đựng gian khổ của miền Đông.

Cho nên ngày nay, trước khi đi vào cái miền nổi danh gian khổ dó, tôi muốn biết nó gian khổ đến mức độ nào, cuộc sống nó ra sao. Nhưng nghĩ, tưởng tượng để tưởng tượng. Tôi không sao chép được dung lượng.

Và theo lời cô Hồng- Thu Hồng chứ - điều này được biết đến là tổ chức của cô có hàng quý xe du lịch để đưa sinh viên học sinh vào khu. Nhiều khi vẫn chưa hết, không đáp ứng. Như vậy, theo cái đà cô ta nói, suốt ba năm nay, tổ chức riêng của cô ta không thôi cũng đã được đưa vào khu đến hàng vạn người là ít. Rồi còn các tổ chức khác nữa cùng một nhiệm vụ như tổ chức của cô Hồng. Rồi các tỉnh ở miền trung Nam bộ, các vùng nông thôn của những tỉnh quanh Sài Gòn như Long An,Tây Ninh, Gia Định, Bình Dương, Biên Hòa vr.. Ui dồi! Như vậy chiến khu chắc chắn là đông đảo, vui vô kể.

Ngày trước, ít người còn đau khổ đến như thế kia. Bây giờ số lượng người đông đảo gấp bội, cuộc sống, sự sinh hoạt của họ như thế nào? Vấn đề ăn uống, cung cấp là vấn đề sinh tử. Ít ra ngày nay họ phát triễn được một cơ sở cung cấp đầy đủ, trợ cấp vàng, khác chứng tỏ ngày xưa, mới phong đưa người vào chiến khu theo nhịp độ đó. Nếu không, họ đâu đó bất cứ thứ gì và màu sắc mắt lĩnh vực được đưa vào chiến khu để tự sát tập thể, chịu chết chùm với số lượng như vậy?

Chịu, tôi suy nghĩ, tưởng tượng cho mấy cũng không sao hình dung nổi cái cảnh sống, thực trạng cụ thể của chiến khu. Tôi cũng nghĩ có thể ở chiến khu bây giờ nhà cửa phố xá đông nghịt, sinh hoạt thịnh vượng như những thành phố miền Nam, nhưng tôi thấy vô lý. Lý do có thể là hình ảnh đó không có Firmware. Vì chiến trường du kích, vũ khí đã sơ sơ chưa đủ dùng để sao người ta có thể bảo vệ căn cứ trước phi cơ, bom đạn và những cuộc hành quân lớn? Vô lý!

Một ý nghĩ khác chợt đến với tôi. Chà! Có lý do mấy năm nay tôi sống giữa Sàigòn, dù lo học hành nhưng đâu đến nỗi đau tôi sống như một người lạc ngoài hoang đảo, không còn một ai khác bên rìa nên ra lạc hậu tình hình. Có mắt như mù, có tai như châm?

Nếu có một khối lượng đông đảo như vậy, tất nhiên phải có một cuộc bùng nổ bùng nổ, liên tục, phải có một hệ thống cơ sở hoạt động dày đặc như nhện nhện. Và như vậy, ít ra cũng phải một lần tôi được nghe người khác nói chuyện về « kháng chiến chống Mỹ Diệm », nói chuyện về Mặt Trận Giải Phóng chứ! Người ta thường bảo rằng không có nơi nào dễ tuyên truyền, gây cơ sở bằng học đường, bằng các giới sinh viên học sinh, giới sống nhiều bằng lý tưởng, ham thích hoạt động, nhạy cảm chống đối, khôn mở tình cảm và nhất là thơ thơ, dễ tin hơn bất cứ cứ gì khác.

Đàng này, bạn bè tôi cũng đông, người quen cũng không thiếu, cả số học trò tôi nữa, nhiều lắm nhưng chưa hề tôi được nghe ai nói đến cái danh từ « Mặt Trận Giải Phóng» hay « Cách Mạng », « đám đế quốc xâm lược Mỹ »

Lạy! Hay tôi ngày nay đã trở thành một loại người kỳ lân, lạ lùng nên ai cũng không chủ trì vấn đề này ra nói chuyện tranh luận, nói chuyện với mình? Điều nên biết là trong giới sinh viên học sinh ngày việc tranh luận, bàn cãi chính trị, hội thảo vv.. trở thành một thói quen mất rồi.

Tôi à? Tôi thì tại sao một cuộc đua vận động rộng rãi, gần như tranh thủ không để ai cả lại không ai chủ đề cho tôi nghe?

Một câu hỏi, một nghi ngờ mà tôi không thể trả lời được..

Qua mấy ngày Tết, tôi nằm lì ở nhà, chả buồn thăm ai. Các em tôi đều về quê. Tôi phải ở Sài Gòn giữ nhà. Cái chuyện về quê mấy năm trước đây có đứa trẻ nào được về? Vì tình hình không yên, vì sợ chuyện không hay xảy ra nên ba má tôi lên Sàigòn thăm Tết cùng ăn Tết ở Sàigòn. Mới 28, 29 Tết là người lo gà vịt, bánh trái đến rồi.

Riêng năm nay, tôi nghĩ, gia đình tôi đã thoát ly theo họ thì những em tôi về chắc chắn sẽ không gặp một vấn đề rắc rối nào.

Mồng ba Tết, các em tôi trở về Sài Gòn. Cùng đi với các em, còn có tôi. Tôi đến chơi và đưa tôi lên đường.

Sáng mồng bốn Tết, tôi dậy rất sớm. Đồ đồ cần dùng, tôi chọn vào trong cái túi vải cao su có quai mang, loại túi thông dụng trong những chuyến đi chơi xa.

Tôi chờ Hồng đến. Cả nhà tôi cũng đều ngồi xung quanh tôi chờ đợi, ngóng ra đường mỗi khi có tiếng động cơ xe du lịch chạy qua. Trong cái giờ sắp sửa ra đi đó, sao mà trang béo, nặng nề thế không biết nữa. Gần như ai nói với ai câu nào.

Tự động, tôi nhớ những ngày tôi còn bé, cướp sách. Tôi đọc trong sách « Quốc văn giáo khoa thư » bài « Kẻ ở người đi ». Bây giờ, sau gần hai mươi năm, tôi vẫn còn lòng... « Chiều hôm nay cơm nước xong rồi. Thầy tôi tôi tiễn tôi xuống bến... Ôi, cảnh đặc biệt sao mà buồn vậy?»

Má tôi, hai em tôi, ai mắt cũng đỏ hoe. Nước mắt long lanh ở ngoài mi. Tôi cúi đầu xuống, không thư nhìn, vì tôi không muốn để má tôi và các em biết tôi cũng đang sắp sửa khóc, xin tôi đang trải qua một cơn cảm động đến ngọt ngào. Tôi là con trai...

7 giờ trôi qua một cách thư giãn. Rồi 8 giờ vậy. Hồng vẫn vô tín hiệu. Tôi thấy khó chịu và thật sự. Trong đời tôi, tôi phải đợi chờ. Nhất là phải chờ đợi, bị người ta cho ăn « thịt thỏ » không giấu lời hứa.

Gần 8 giờ 30. Tôi hầm hầm đứng dậy, sơn dọc nói một mình:

- Chó thiệt! Không có chủ đề đi đâu hết!

Giữa lúc tôi di chuyển giày, leo áo thì Hồng xuất hiện ở cửa. Cô ta trả lời chào tôi và các em. Quay sang tôi, cô ta nhoẻn miệng cười, cái mỉm cười hết sức thoải mái, tự nhiên cố hữu: ·

- Xong rồi hả anh? Mình đi ngay, kẻo đó!

Tôi không được cười mà hét lên vì dọc:

- Tại sao cô hẹn tôi đúng 7 giờ sáng, bây giờ cô mới đến? Có biết mấy giờ rồi không?

- Thôi mà anh! Tại sáng nay em bận qua Gia Định có việc làm nên về học. Còn sớm mà! Mình đi anh, để chờ lâu không tiện.

Nói xong, Hồng bước ra cửa, chờ. Không biết làm thế nào, tôi đành phải bỏ qua túi vải cao su lên vai. Tôi tự nhiên:

- Thưa mẹ con đi! Anh đi nghe hai đứa trẻ l

Má tôi sịt khóc, dậy. Hai em tôi cũng đứng dậy. Tôi đáp ứng tôi:

- Má đừng buồn nghe má! Con đi, ít lâu yên ổn con lại về. Còn không chết đâu! Má đừng đưa ra điều gì... Ra đường cho mọi người xung quanh thấy má liễu coi nhẹ họ biết. Không tiện ích ở đâu. Con đi!

Tôi bước ra khỏi nơi chạy.

Hồng đang đứng ở lề đường tầm mắt nhìn ngược, nhẹ nhàng tìm xe. Tôi đến bên Hồng:

- Cô Hồng! Cô đến đây bằng gì? Xe đâu?

Hồng lơ đãng:

- Em đến bắng taxi!

- Nếu như vậy xe chờ ở chỗ khác à?

- Dạ! Bây giờ mình đón taxi đến đường Lê Đại Hành đi xe khác!

Một chiếc taxi đến, tôi đưa tay lại. Tôi mở cửa băng sau cho Hồng leo lên trước, tôi lên sau và đóng cửa lại. Xe đẩy đi. Tiếng đồng hồ tính tiền nhảy tắc đều đặn.

Tôi nghĩ là cô hồng này cẩn thận, không rải cho rước tôi tại nhà. Cẩn thận như thế tốt lắm. Tôi liên tưởng đến cái chuyện sai hẹn của cô ta, tôi nghĩ chắc chắn không phải làm cô ta mà trở về ngoài ý muốn, không ngoài mục đích bảo vệ tôi và tổ chức từ bị lộ. Hãy nghĩ đến việc tôi sẽ thấy nhẹ nhàng lại. Tăng dần tốc độ.

Gần anh tài xế taxi leng keng hỏi:

- Dạ, cô cậu đi đâu?

Tôi thấy tự do. Anh tài xế ngờ tôi và Hồng là vợ chồng, dẫu không cũng là đôi tình nhân đi chơi Tết. Không có liên hệ như vậy thì sao hai người lại ngồi chung ở băng sau? Tôi muốn quyến rũ nhưng thấy vô lý và không đáng gì, nên thôi.

Tôi tự nhìn Hồng. Hồng nhẹ nhàng như không, bảo tài xế:

- Anh cho đến đường Lê Đại Hành. Góc trường đua Phú Thọ, ngã tư Trần Quốc Toản đó.

Xe chưa đến ngã tư Lê Đại Hành - Trần Quốc Toản, Hồng đã ra hiệu cho xe dừng lại ở một khoảng trống. Bên lề cánh trường đua không có ai, cũng không có một chiếc xe du lịch nào đậu sẵn.

Trả tiền taxi xong, tôi bước xuống đường hỏi cô ta:

- Xe đậu ở đâu cô?

Hồng hỏi ngược lại tôi:

- Xe gì thế anh?

Tôi gạt:

- Xe du lịch mà cô nói, giả cô và tôi đi vào trong đó chứ còn xe nào nữa!

Hồng cười:

- Không! Mình đi bằng xe đò mà! Em cũng không đưa anh đi. hôm nay bận rộn, em đưa anh đến đây rồi đã có người khác đưa anh vào Chợ Lớn, đón xe đò. Anh ấy sẽ đưa anh đi đến nơi.

Hai tai tôi đã chạy. Thì ra cô ta đã nói láo. Nói láo một cách trơn tru, vui vẻ, thảnh thơi như tôi là một đứa trẻ. Tôi giận dữ chạy lên. Tôi thấy thù và ghét cô ta kinh khủng:

- MỘT! Vậy nên cô bảo vệ với tôi, cô cùng một cô nữa lái xe du lịch đưa tôi vào trong đó. Mới khi hài lòng đây, lúc còn ở nhà tôi, cô ấy đi nhanh lên để chờ đợi lâu dài. Trước lúc lên taxi, cô cũng bảo đến đây có xe khác. Bây giờ đã rõ ra, nghĩ có xe cột gì hết. Lạ thực! Cô ấy nói láo với tôi một cách trắng trợ giúp. Không thoải mái thế này... Tôi phục cô lắm đó cô Hồng! Những người ở chung với cô có nói cái kiểu như cô không?

Hồng lại cười, như trêu tức tôi. Cô ta tự do tôi:

- Anh sao khó quá hè!! Kỳ, anh! Anh ấy đã đến đó.

Theo tay Hồng chỉ, một thanh niên tuổi mặc áo sơ mi trắng bỏ ngoài, vận quần tây xám, mang dép cao su đạp xe đạp từ bên kia đường băng sang. Nét phong trần, đen xạ trên mặt và gây ra cho tôi ý. Có lẽ ít ra, anh ta cũng ngoài ba bảy cánh rồi.

Anh ta vừa xuống xe, Hồng đã vã mồ hôi giới thiệu:

- Giới thiệu với anh, đây là anh Hùng. Và đây là anh Út. Anh Út sẽ đưa anh đi đến nơi. Bây giờ tôi về. Chào anh!

Tôi chưa đáp ứng được điều gì thì cô ta đã thở chiếc xe đạp trên tay anh Út phóng đi ngay.

Anh Út có vẻ ngượng ngùng bắt tay tôi:

- Tui là Út. Tôi... có nghe và được giới thiệu về anh. Hình như cô Hồng đã làm điều gì anh khó chịu?

- Cô ấy nói láo với tôi nhiều quá.

- Nói gì vậy anh?

- Thôi anh! - Tôi nói.- Bây giờ lo đi cái đã.

Út ra đường đoạn tay đón một chiếc taxi. Chúng tôi leo lên và bảo chạy thẳng vào bến xe Chợ Lớn.

Khi xuống xe, Út bảo nhỏ tôi:

- Anh đã tìm thấy chiếc xe đò sơn màu vàng, bên hông đề hàng chữ «Chợ Lớn- Đức Hòa - Bàu Trai » đó không? Mình đi xe đó đấy! Khi lên xe, tôi sẽ ngồi ở hàng băng trước. Anh ngồi sau tôi hai băng nghe! Bất kỳ tôi xuống xe, anh cứ xuống theo. Mình làm như không biết chuyện gì hết. Phải cẩn thận để ý mới được. Anh nhớ mua vé đi Bàu Trai.

Theo lời Út ấm, sau khi nói xong, tôi và Út như hai người không biết. Tôi đi mua một gói thuốc lá. Út lên xe ngay, ngồi ở băng thứ hai. Tui tiến lại, bước lên băng thứ năm.

Hãy yên lặng, thưa thớt một số khách hàng. Để túi cao su bảo hành lý xuống sàn xe ngay chỗ ngồi, tôi móc thuốc lá ra hút, quan sát chung quanh.

Dù có điều gì chưa biết, quang cảnh bến xe đò nào cũng có những nét tương đồng. Cũng ồn ào nhiệt đới, cũng đủ mọi tiếng động, tiếng xe nổ máy rì rầm, tiếng rao hàng, bán kem, bánh mì, báo chí vv.. Cũng quang cảnh rước khách, xe đậu hàng dãy, người vội vã ở cầu.

Tôi bắt đầu ồn ào. Không biết trên đường đi có chuyện gì xảy ra ở đây? Trước, tôi cử ý tưởng mình đi xe nhà, xe du lịch với Hồng đi theo con đường quốc lộ số 4, Nước qua Thủ Thừa Mộc Hóa, tỉnh lỵ của tỉnh Kiến Tường, giữa lòng Đồng Tháp. Trên các giao thông lộ liễu, đánh bẫy đầy những đồn bót, những bàn kiểm soát dân sự và quân sự. Trong thời kỳ tranh luận, việc kiểm soát rất cần thiết để ngăn chặn những hoạt động của đối phương.

Tôi đã chuẩn bị sẵn những câu trả lời hợp lý, hợp lý nhất cho mỗi khi có người lính hỏi. Nhưng thực tế không giống như lời người ta báo trước với tôi. Người ta chỉ nghĩ đến chuyện bùng nổ sự việc, tạo nên những phương tiện tiện di chuyển đầy đủ nhất, hách nhất để quan trọng hóa, để động viên tinh thần, gây thêm tin tưởng vào sự lớn mạnh của Cách mạng, gây phấn khởi cho người được tuyên truyền như tôi.

Họ chỉ quan tâm đến kết quả nhất thời, coi thường hậu quả của sự dối trá, của thủ đoạn, của những phương thức có tính cách tối thiểu, lòe người..

Bây giờ trên đường đi, nếu các trạm kiểm soát họ xét giấy tờ tôi, hỏi tôi đi đâu? Làm gì? trong khi tôi không phải là người sinh quán ở Long An, Đức Hòa, Đức Huệ, cũng không quen ai, không biết tên một xã, một con đường nào ở các địa phương này. Nhất là một sinh viên đang trong thời gian chỉnh sửa bài viết này, bỏ trường đi phản đối. Tôi sẽ trả lời sao cho xuôi đây? Phải chi bảo thẳng cho tôi biết trước, chịu dò về đường đi nước bước, đâu đến nỗi lo phải lo lắng phức tạp thế này?

Xe chật hẹp và bắt đầu chuyển bánh.

Ra khỏi Phú Lâm, Bà Quẹo, hai bên đường toàn đồng ruộng hoang vu, chạy dài xa tít như tận chân trời xa. Con đường này, lần đầu tiên tôi đi nên mọi cảnh đều không rõ.

Nắng càng ngày càng lên cao. Kim đồng hồ chỉ mười một giờ. Tuy gió lùa qua cửa xe rào rào, cái nắng hanh ngoài trời vẫn còn làm cho hành khách hôi hôi, hun khói, ướt cả áo lót bên trong.

Người ta thường bảo mùa xuân mát mẻ, cây lộc vượn nẩy lộc, trăm hoa đua nở, thực sự là mùa lý tưởng nhất trong bốn mùa xuân, hạ, thu, đông. Nhưng ở miền Nam này chỉ có hai mùa mưa nắng. Mùa mưa thì mưa như trút nước, trên trời bao giờ cũng đầy mây. Mưa đó, tạ đó. Đang nắng đó mưa đó. Mạnh mẽ suốt cả mấy ngày liền. Về mùa nắng, cái nắng nóng như thiêu, ngạt thở hít khác cái nắng mùa hạ có gió lào thổi mạnh trên đất Bắc.

Tôi tiêu đề tay lên thành xe, nhìn ra cảnh đồng khô rung rinh, chụm chờ sao nắng giữa ban chiều.

Xe đến yêu cầu kinh nghiệm, dừng cho mấy hành khách xuống rồi lại tiếp tục chạy. Đường từ đây cứng, xốc xếch làm xe chiến tung người lên, bấm nhap nhỏ như sóng, đau đớn và khó chịu thường xuyên. Tôi đầu ra cửa xe. À, thì ra đường lồi lõm chỉ vì bị viêm xoang. Dấu vết đào rồi bồi đắp lại. Kẻ phá hoại như thi gan cùng nhau. Đất cũ, đất trộn mới. Đổ đầy bẫy thu nhỏ còn lại dọc theo bảo vệ. Chả vô địch, sao xe lại không xấc!

Xe đang chạy ngon lành, dừng lại giữa đồng. Ở phía trước nhiều người nhómng cổ dậy, bàn tán, ở phía sau cũng nhao nhao lên hỏi:

- Gì đó? Thứ đó mấy ông mấy bà?

- Gì vậy? Đường bị khóa ở phía trước hả?

Ở phía trước có người trả lời lại:

- Chưa biết! Ở phía trước nữa! Xe đậu dọc có thấy gì đâu!

Bác nông dân khăn cột đầu ngồi phía trong tôi, lấy cánh tay hích nhẹ tôi vài cái:

- Cậu, cậu! Cậu cho tôi xuống xe chút, coi cái gì vậy!

Tôi nép người, co chân cho bác ta bước ngang, Đưa cửa nhảy xuống dất:

- Chà, nắng dữ!

Phía trước, phía sau cũng có nhiều người tò mò, xuống xe. Tiếng cửa sổ, mở nghe hơi thở.

Một lúc sau, bác nông dân trở về. Bác ta sợ hãi nói phân bua với mọi người:

- Mèn ơi! Ở phía sau có chiếc xe Lam bị thiệt hại là ghê rợn! Đường máu đầy đủ. Chiếc xe nghiền nát. Mỡ võ rồng lum, tanh muốn bắn. Mới mùng bốn Tết...

Một người trên xe nói vọng xuống:

- Tội nghiệp! Ông nghe người bị nạn có đông không?

- Nghe nói đâu mười một mười hai mạng gì đó. - Bác ta nói-. Where in as hai người đàn ông. Còn bao nhiêu là đàn bà với con nít. Họ đã được một chiếc xe đò khác về Đức Hòa hết rồi. Bây giờ, mấy chú Dân vệ, Bảo vệ dọn dẹp cho đường chạy sạch sẽ. Gần xong rồi!

- Ứ hự! Đau khổ! Người đàn ông giải phóng có chiến đấu, có kẻ giết người thì đánh nhau với quân lính Quốc Gia chớ đàn bà con nít tội tình gì mà giết chết thảm thiết vậy! Đường này chỉ có xe chạy, xe chạy thôi. Có xe nhà bình nhà bung gì đâu! Cứ cái cảnh vài bữa phá đường, vài ngày bồi mô rồi chimi, có nước dân chúng chết hết.

Bà già ngồi băng trên, nẩy giờ ngồi hít thở, chép niệm Phật không dừng cũng lên tiếng:

- Thôi cho tôi xin đi mấy ông mấy bà ơi! Giờ buổi bây giờ khó lắm. Phải chịu như vậy! Nói phạm tội tới người ta còn nhiều đau khổ hơn nữa đa!

Người kia nổi như nóng:

- Bộ tôi nói đang bị hỏng phải sao? Chết oan ức ức sao nổi? ấu trời chưa! Là con người, phải có lòng nhân đạo với chớ!

- Tui thì tôi sợ lắm. Tôi sắp gặp rắc rối ai đó. Tôi sợ tai bản mạch rừng nên nói vậy thôi.

Bác nông dân đứng dưới đường lên:

- Xe chạy được rồi kia. Thôi lên xe bà con ơi!

Tôi ngồi im người đi, buồn vô hạn. Chiến tranh là như vậy. It is not from all ai. Đã nói đến chiến tranh là nói đến chết chóc, đau khổ, chia ly, là nói đến địa ngục tối nhất của con người. Chiến tranh làm gì có thứ chiến tranh nhân đạo?

Chạy ngang, tôi đưa ra cảnh tượng đã xảy ra với một sự tiếc nuối cùng. Nơi bị cô độc, đàn ông đường hiện ra một cái hố đất rộng được đào sâu hoắm. Đất đá hỗn hợp vào khắp các mặt hàng vương quốc. Lớp lót vải trắng được bé máu, đổ lên một lớp chà tre khô, lắc lư theo gió.

Chiếc xe lam được kéo ra ngoài, chỉ còn mấy mảnh sắt vụn, bẹp dúm, nám đầy khói đen, với máu đã ngã màu nâu và mỡ vảy mỏng, nhớp nháp màu vàng ngà. Một mùi tanh đến buồn nôn, làm tôi nổi gai ốc ở cuộc sống kinh hãi lại.

Như vậy, tai nạn có thể xảy ra từ sáng sớm, cho đến bây giờ việc này mới được giải quyết xong. Lính anh lính bảo vệ dưới đường, súng khít trên vai, nhìn xe qua, hôi nách lưỡi, bất động như những bức tượng buồn được người ta mang ra ngoài trời nắng chang chang.

Trên xe tiếng thì phải bàn tán thưa dần, sau cùng còn ai nói đến nữa. Trời càng ngày càng ngã về chiều. Thị xã Bàu Trai, tỉnh ly Hậu Nghĩa, với những chấm trắng, xám, đỏ của phố xá, nhà cửa hiện rõ tăng dần.

Út chôm về phía trước, ra hiệu cho tài sản liên tục lại. Còn lại một số thước nữa mới đến thị trường. Hiện đã hiển thị ngoài đồng trống. Mé left là một bờ khuôn đắp cao từ mặt ruộng, cũng là một con đường mòn dẫn vào xóm.

Út xuống đường ngang. Tôi cũng hấp hối đẩy cửa bước xuống. Tôi đã khôi phục lại hộp thư không rõ. Vì cái lô-cốt nhỏ về phía Bàu Trai chỉ cách một quãng ngắn tương thích với tấm mỏng, lốt nhố những người lính đứng ngoài đường. Dọc theo bờ mẫu lại trống trơn, xa xa mới có được một cây trâm bầu chân trọi, cheo leo.

Nếu người lính ở lô-cốt tìm thấy khả năng gì đó, hãy gọi tôi và Út lại thì vô phương chạy trốn. Một mặt khác, không biết trong bìa khối có ông lính phản phơ nào đi chơi, tán gái, hay mặc kích thước sẵn trong đó, thực là tai hại vô cùng. Dù sao, đã xuống xe phải đi, phải chấp nhận sự thực hiện quyền sở hữu không còn cách nào khác.

Phía trước, Út cứ rảo bước không hoàn lại, đi càng ngày càng xa. Tim tôi đập loạn nhịp. Đuổi mắt về phía lô-cốt một lần nữa, tôi ôm cái túi vải cao su băng qua đường, bạch cầu theo.

Càng cố gắng bước đi nhanh, tôi càng thấy quãng đường càng dài. Cự ly giữa Út và tôi cứ tăng dần. Sao anh ta đi nhanh thế không biết nữa! Tôi muốn trả lời theo cho đáp ứng nhưng không căng thẳng. Sợ rằng mình chạy, dù bằng cách nào khác, tội ác của mình sẽ gây chú ý cho người lính ở lô-cốt, tai họa sẽ đến ngay. Lúc đó, đối với tôi, một phút dài bằng một thế kỉ. Tôi quên cả cát nóng dưới chân vào qua đêm giày và ánh nắng gay nhẹ buổi chiều chiều thẳng vào mặt.

Hú vía! Bước đến bụi cây trâm bầu đầu xóm, bóng mát đầu tiền làm tôi thấy khỏe lên. Và cái lô-cốt cũng khuất sau bụi trâm bầu. Tôi thở phào, nhẹ nhàng như vừa nhẹ gánh nặng cân.

Út đi chờ tôi lại. Nhìn bề ngoài anh ta, tôi cũng đọc được những cảm nghĩ bất thần, hồi hộp vừa xảy ra. Anh ta cười, cái cười nhẹ nhỏm và tươi:

- An toàn rồi! An toàn được đảm bảo chín phần trăm, anh Hùng! Anh hồi hộp dữ hả?

Tôi cũng cười:

- Đổ mồ hôi lạnh!

- Mình đi vào buổi chiều nhiều lắm! Ít khi nào găp lính. Sử dụng tôi cũng cho điều tra, nghiên cứu kỹ năng hình rồi đó chứ! Trời nắng như cháy da vậy, lửa chiến binh nó làm chi đi lắm. Cung nó cũng dâu mà mình đang đi con đường này. Ngoài ra tôi còn thiết lập hệ thống canh gác ở đây. Có lính thì sẽ có dấu hiệu cho biết liền từ lúc chưa xuống xe nan kia!

- Làm sao biếi được anh?

- Khăn trắng! Khăn phơi trắng trên cái sào kia cà! Ngoài ba dấu ngã thì có mấy địa đất!

Vừa đi chậm, tôi vừa hỏi Út:

- Có lẽ anh sẽ đi theo con đường này vào ngày không đổi?

- Phải đi hàng ngày tôi đâu có bình. Đàng này có khi năm mười ngày, nửa tháng mới đi một lần.

- Những ngày kia chắc cô Hồng và anh chị em khác đi thay anh?

Út lắc đầu:

- Không! Cô Hồng quanh năm chỉ nhỏ nhỏ ở thành phố thì nhiều. Những anh em khác thì bận rộn những công việc khác. Họa hoằn lắm mới có một lần đi thay, khi nào tôi bịnh. Nói ra thì không có kỳ lạ mấy anh chị em kia họ có chịu nhận việc này đâu. Nguy hiểm mà! Chỉ có tôi, tôi đủ.

- Sao cô Hồng, cô ấy bảo cô ấy đi hàng ngày. Có khi đi suốt cả đêm, vì anh chị em sinh viên học sinh tham gia cách mạng đông đảo lắm. Hàng xe chăm sóc chưa đủ. Hương những điều đó, đi toàn xe du lịch, xe nhà. Hôm nay 28 Tết, cô hồng hẹn với tôi 7 giờ sáng nay sẽ đưa xe du lịch đến đón tại nhà, có một cô lái xe khác.

Út nhếch mép cười. Mắt anh ta hướng lên, tỏ vẻ không vừa ý, kể lể một hơi dài:

- Cái loại động viên tinh thần làm cho người ta phấn khởi bằng cách nói láo thì cô Hồng thiện nghệ lắm. Anh nghe làm gì cho mệt mỏi. Cả một chiếc xe, cái đó thì có! Xe đò Chợ Lớn nè!! Không phải một giá trị hàng trăm. Còn đưa người vào chiến khu thì tôi nè! Mỗi một mình tôi chớ ai đâu. Có mấy lần trưng bày đơn tôi vị phê bình cách động viên láo đó, nó tổn hại uy tín chung, nhưng mấy anh ở trên bảo là tôi ngây thơ, cận kỹ thuật tuyên truyền, cần phải được học thêm. Thật hay không thật không thành vấn đề, tuyên truyền mà chất phác thật thà sẽ không mang lại lợi ích gì hết. Mục tiêu yêu cầu của tuyên truyền cái chính là làm sao gây ra sự khởi động phấn khởi, người kéo quần được theo mình. Từ đó đến giờ, tôi không phê bình ai nữa. Nói ý ai nghe thì nói làm gì! Miễn là tôi giữ sao cho khỏi phạm vi điều đó thì thôi. Mình học ít, lý luận thảo luận thân thiện, đâu có ý kiến ​​gì hay nên có ai tư nghệ làm chi.

- Ở Sàigòn anh làm việc ở đâu anh?

- Anh hỏi nghề nghiệp tôi hả? Tôi chỉ đạp xích lô có việc làm chi đâu.

- Mỗi ngày trung bình anh kiếm nhẹ bao nhiêu? Tóm tắt dễ dàng?

- Cũng dễ chịu! Ngày khác!! Ít lắm cũng kiếm được một phần trăm. Nhiều thì ba phần trăm.

Tôi khen:

- Chà, quá sướng quá rồi!

Út tiếp:

- Cũng khá là nhờ sống một mình, không phải nuôi gia đình vợ con gì, nên kể ra dễ chịu lắm. Nhưng anh thử coi, mỗi ngày trả tiền mướn xe hết hải dương, cà phê cà pháo, thuốc hút cũng hết bốn, năm rắn nữa. Ba bữa ăn sáng chiều, mỗi bữa trưa nhẹ ba chiều. Có khi đói bụng phải ăn thêm. Có thừa chút đỉnh đó anh, nhưng đâu phải ngày nào cũng đạp xe đều. Còn lại phải nghỉ vì bịnh hoạn, nghỉ lo công tác hoặc đưa ra khách như hôm nay. Đó là chưa kể chén, qua lại với anh em. Như tối hôm qua gặp mấy anh em bạn quen, rủ họ qua đường làng 21 bên Gia Định ăn thịt chó, bốn năm liền. Dư dả gì anh! Vay nợ hoài thôi.

- Tôi tưởng tượng những ngày như thế này có tiền công tác chứ?

- Có! Chỉ có tiền xe bận rộn đi về 30 đồng và tiền hai bữa ăn 30 đồng nữa. Tất cả là 60 đồng. Thế là thôi.

Nghe anh ta nói, tôi thấy thương anh ta nhiều. Tuy chưa có dịp nói chuyện tâm tình, đi sâu vào tâm tư ý nghĩ thầm kín nhất của Út nhưng qua vài câu nói tôi thấy có một cái gì gần gũi, thân thiết đáng yêu. Đồng thanh tương ứng, đồng khí cầu. Hoàn cảnh của anh chắc chắn tôi cũng không có gì khác. Tôi nghĩ đến một câu hỏi khác:

- Công tác ở nội thành phức tạp, anh Út!

- Cái đó là vốn rồi! Phúc tạp mà nguy hiểm nữa.

- Tổ chức không khéo léo được tiết lộ lắm! Những điều đó, những anh chị em tư tưởng không vững, câu chuyện bất mãn đi tiền tố với tổ chức thì bắt hết, không còn sót lại một mống.

- Coi như thế kiểm soát nội bộ chặt lắm lắm anh. Ai có hiện tượng gì bất thường đều được chuyển về căn cứ ở chiến khu hết. Sau đó tiến hành kiểm tra và có giải pháp giải quyết.

- Chuyển người ta không đi thì sao?

- Bộ gan trời sao anh? Như vậy vô hình trung đã phản động rồi.

Tôi hiểu lời anh ta giải thích. Tuy chỉ vỏ bọc mấy lời nhưng thật sự là đầy đủ.

Phản ứng, không bằng lòng vẫn phải màu mắt làm. Biết là sai, vô lý vẫn phải chấp nhận, vẫn phải cho là có lý.

Tôi nghĩ đến thân tôi. Buồn lắm! Cuộc đời có bao giờ giản dị và theo ý muốn của chúng ta đâu. Tôi đã thế, anh phu lô xích này có thể cũng có chuyện gì khác? Anh ta vẫn phải chấp nhận điều anh ta không thích, như tôi. Từ sáng đến giờ, tôi không bị rỗng thẳng đứng đó sao?

hôm nay là mồng bốn Tết, là bước vào mùa xuân đầy hoa, đầy hương, trời mát mẻ nhưng thực tế vẫn là cái nóng bỏng người, là cánh đồng hoàng thổ đất, cỏ úa vàng hoe. Tất cả những hoa, những hương, những mùa lý tưởng chỉ còn là sách vở, là những sáo ngữ. Xưa rồi...

Út đưa tôi đi sâu vào chuồng, lộn tới lộn lui, có hơn nửa giờ sau đến một cái chòi lá bỏ trống ở ven ruộng. Mái chòi lợp mái nhọn cho tôi nhớ những năm kháng chiến chống Pháp ở Đồng Tháp Mười. Ở Đồng Tháp mới có tồn tại. Đây có bong thì ít ra đây cũng là ven Đồng Tháp chứ ý tưởng không.

Út ra hiệu cho tôi dừng lại, chỉ vào cho:

- Anh vô chòi nghỉ một chút. Tui lại nhà sau kia chút xíu trở lại liền hè!

Cái chòi trống hoang, trơ nền đất, thất bại những cơn nắng tròn xuyên qua đơn giản như những con gà. Tôi để cái túi vải cao su xuống, ngồi lên một mảnh cây mục. Út đi vòng sau chòi men theo bờ tre ven ruộng đến căn nhà phía sau kia.

Hơn mười phút sau, Út trở về cùng với một cô gái mặc đồ bà ba đen. Tóc kẹp sau ót. Chiếc khăn rằn ri ô cát ngang ở cổ. Hai người dừng lại bên bụi tre gai, đứng nói chuyện thầm thì một lúc nào đó. Tôi biết hai người đang nói chuyện về tôi.

Một lúc nào đó, Út rút bút máy trên túi áo sơ mi xuống lấy một mảnh giấy trắng nhỏ, ngồi chồm hỗ trợ kê lên đầu gối móng vuốt viết. Anh ta viết gì nhỉ? Chắc chắn báo cáo lại hoặc nhận xét gì đây! Anh ta đưa mảnh giấy cho cô gái. Cô ta xem xong xếp lại Sơn mắt vào chòi nhìn trộm tôi.

Út cũng nhìn vào chòi. Bắt gặp tôi đang nhìn ra, Út cười, đưa tay đấm ra hiệu từ giảm. Đoạn vuốt lại quần áo, quay người đi về nhà hồi phục. Vậy là Út từ giã tôi ở đây, trao tôi cho cô gái này dẫn đến một nơi mới.

Ngước mắt nhìn trời một thoáng như để định giờ, cô gái thong thả bước về phía tôi, nhoẻn miêng cười như quen tôi tự bao giờ:

- Nhục lắm không, anh Hùng?

Tôi cũng vui vẻ trước trạng thái mở rộng của cô ta:

- Cám ơn cô! Thường thôi, không mệt gì lắm!

- Anh Út anh gửi lời chào từ giảm anh, chúc anh đi đường vui vẻ, tiến bộ nhiều.

Tôi không nói gì, cô ta tiếp:

- Cô gái rồi, ảnh sợ trở về Sài Gòn không thở nên thở vàng không đáp ứng từ giã anh.

Bước tự nhiên tôi nhớ từ sáng đến giờ Bụng tôi chưa có một hộc cơm. Hiện tại «kiến» đang bò cồn cào trong bụng. Tôi hỏi cô ta:

- Bây giờ cô lại tiếp tục dẫn tôi đi nữa phải không cô?

- Vâng!

- Đi lâu không cô?

Cô ta nhìn tôi xoi mói, suy nghĩ một giây:

- Lâu hay mau tùy ở anh! Sớm thì năm giờ, đĩ thì sáu giờ, sáu giờ cân cũng tới phòng nghỉ. Có chuyện gì không anh?

- Dầu có chuyện gì... chỉ hơi khát thôi. Gần đây, hoặc trên đường đi có quán bán thức ăn chứ cô?

- Có quán hơi xa một chút. Mà Tết nhứt, mấy ngày nay có ai bán buôn gì đâu. Anh ráng một chút được không? '

- Ráng gì, cô?

- Ráng chịu đói mà! Hay là... anh ngồi chờ tôi một chút! Tui lại phía sau nhà bác Ba hỏi thử coi. Hình như một số bánh tét đòn đánh. Để tôi xin cho anh một đòn ăn tạm thời để đỡ đói.

Không biết còn gì nữa, tôi xuýt xoa:

- Phiền cô quá. Cám ơn cô lắm đó!

Cô gái bước đi. Tôi lo sợ hãi. Ở đây vắng quá.

Lác đác có vài nhà lá, nhưng sao vắng hoe, không thấy người thấp thoáng. Kể ra từ đây đến tỉnh ly Hậu Nghĩa không xa xôi gì lắm. Phản ánh một số cây giống nhau. Rủi Dân bảo vệ hay Bảo an bất ngờ thảnh thơi đến đây thì tôi chạy trốn đường nào, hay ăn nói làm sao cho trôi?

Tôi thầm vô địch, nhưng nghĩ cho cùng, tôi thấy Út cũng có trách nhiệm gì. Nếu có, đó là tổ chức của anh ta, mà tổ chức của anh ta cho đến giờ phút này tôi biết điều gì hơn ngoài những tên Thu Hồng, tên Út và một số câu chuyện suy mong phản hồi cộng với sự tiết lộ « láo thiên láo địa » của Hồng. Giờ đến cô gái này, còn tôi thì bơ ngồi đây.

Có những điều mà những người ở bước thoát ly đầu tiên bỡ ngỡ, niềm vui, hồi hộp lo sợ hằng số. Người dẫn đường nên giải thích, động viên, an ninh họ để họ yên tâm vì đó là một tác động tâm lý cần thiết. Người mới, bước vào một khung cảnh mới, sinh hoạt mới, làm sao không bỡ ngỡ, làm sao không túng giữa một khung trời lạ, ngoài sự hiểu biết, ngoài liệu pháp đầu tiên của cuộc sống bình thường.

Tôi cũng vậy! Đáng lẽ, tổ chức của Út phải im lặng ta trước khi trở về Sài Gòn, nên nói với tôi mấy câu summ tắt sơ lược những gì có thể xảy ra trên đường tôi đi tới. Tôi sẽ ăn ở đâu và ngủ ở đâu? Tôi sẽ đến nơi nào, nên quan tâm những gì, đề phòng những gì vv.. Và tác động tâm lý cần thiết không hợp lý quan trọng là cho tôi viết mấy chữ gửi về gia đình, báo sơ rằng tôi vẫn yên bình để gia đình tôi lo, cá nhân tôi được an vui.

Cái chuyện động viên, gây phấn khởi, niềm tin cho tôi lúc tôi còn ở Sàigòn thì được người ta quan tâm, chú ý dù phải thiết lập, xây dựng những sự kiện không bao giờ có, người ta cũng không từ. Bây giờ đã đưa tôi ra khỏi Sàigòn, đã ném tôi ra khỏi khung trời cũ, quen thuộc của tôi thì không quan tâm nữa làm gì, phải không?

Không biết từ đâu đến, phòng nghỉ còn bảo xa nữa? Tôi sẽ gặp ai ở đó? Cuối cùng, tôi sẽ đến tận đích? Chiến khu mà tôi ở thuộc vùng nào, người ta đối xử với tôi ra sao? Những điều đó làm cho tôi thoải mái không ít.

Bây giờ, 3g chiều ngày mồng bốn Tết, ngày đầu tiên tôi rời Sàigòn tham gia Cách mạng, Bụng tôi hãy yên lặng. Thấy đói. Cái đói cộng với nỗi sợ hãi bâng quơ làm tôi hào phóng, không có loại dây đàn nào khác được mắc vào dây khỏe, bất cứ lực nào cũng không thể tạo ra bất cứ âm thanh nào.

Cô gái đã về tới. Cô đưa cho tôi hai đòn bánh tét bằng cổ tay:

- Bánh tét như chuối đây. May cho anh, đánh còn hai đòn, em lấy hết. Anh ăn cho đỡ đói, tới nơi lo cơm nước sau.

Tôi im lặng nước bọt qua cổ sứ:

- Cám ơn cô! Rất cám ơn nữa là khác! Không nhờ cô, tôi chắc chắn đói bụng ở đây rồi.

Cô ta mày nhăn lại, tỏ vẻ không bằng lòng. Tôi lấy làm lạ, không hiểu tại sao cô ta phản ứng như vậy. Hay tôi đã thực hiện một cuộc bầu cử chỉ về? Tôi đang phân vân thì cô ta tiếp:

- Anh ăn nhanh lên rồi còn đi! Tối rồi đó!

- Cô dẫn tôi đi?

- Vâng!

Tôi thấy khó khăn qua cử chỉ đó. Tuy nhiên, tôi cũng trượt dây cột đòn bánh tét, định mở. Cô ta dựa vào cột chòi, đăm đăm nhìn tôi và hỏi:

- Sao anh hay « cám ơn » quá vậy?

Tôi bình tĩnh hỏi lại:.

- Cô nói sao?

- Tui muốn hỏi tại sao anh hùng dùng tiếng « cảm ơn » hoài vậy? Bây giờ, anh nói ba bốn lần với tôi rồi l

Tôi lấy làm lạ, quên đòn tấn công bánh tét:

- Cô không thích hai tiếng đó à? Tôi nghĩ đó là lịch sự cần thiết của con người. Tôi cảm ơn cô ấy có nghĩa là tuyệt đối không vì một lý do nào khác. Thế từ nhỏ đến giờ cô chưa nói « cám ơn » ai bao giờ à?

- Hồi đó thì có. Bây giờ là không!

- Nghĩa là sao? Tôi chưa hiểu!

- Nghĩa là từ hai năm trở về trước, ba má tôi dạy tôi «cám ơn » mỗi khi người ta cho mình hay giúp mình việc gì. Cho nên tôi nói hồi phục mà tôi có nói. Từ ngày theo Cách mạng đến giờ được phê bình riết, tôi bỏ đi.

Tôi cười:

- Dùng hai chữ « cảm ơn » mà được phê bình? Kỳ lạ! Tôi mới nghe cô nói lần đầu trong đời tôi đó! Lạc thiệt!

Mặt cô ta đỏ mã lên, nói một hơi không thở:

- Gì mà chưa biết? Gì mà bất kỳ địa phương? Cô chị lớn dạy rằng « cám ơn » là biểu tượng của nô lệ, mang đầy tính chất tiểu tư sản, phong kiến. Làm chiến sĩ cách mạng, giảm thấm tư tưởng, giác ngộ lập trường giai cấp công nông phải thủ tiêu hai tiếng đó đi! Giúp đỡ lẫn nhau, cho nhau là một phần trách nhiệm, việc làm phải cảm ơn. Bổn phận, trách nhiệm thấy thì phải làm. Không làm được thì được phê bình, kiểm tra điểm. Cũng như hỏi thăm anh mệt không, anh nói cảm ơn. Tui nói để tôi đi kiếm bánh tét cho anh, anh cũng nói cảm ơn. Rồi kiếm được hai đòn mang về cho anh, anh lại cảm ơn, rất cảm ơn! Cám ơn cám ơn hoài hoài gì? Anh chưa thấy? Hỏi thăm anh, đi kiếm bánh tét cho anh là trách nhiệm, trách nhiệm của tôi mà! Đâu đó phải đợi anh cám ơn tôi mới làm đâu. Cám ơn hoài hoài tôi nghe nó bội bội lắm. Anh trì hoãn?

- Thôi thì cô nhứt trí với mấy anh chị lớn của cô đi! - Tôi nói -. Còn lại tôi đang ở vị trí nổi bật. Có đầu thì có. Chín năm kháng chiến trước đây, tôi chưa nghe ai đưa ra cái lý luận kỳ lạ này. Cô mới tham gia cách mạng giỏi lắm nhiều năm nay nhưng tôi đã đi kháng chiến từ năm 45, 46. Đây là lần đầu tiên tôi nghe cô nói, bắt bẻ, sửa lưng tôi. Tôi nghĩ bất kỳ xã hội nào, bất kỳ chế độ nào, lịch trình cũng cần phải có. Thủ tiêu cho phép lịch sự, con người sẽ trở thành cái gì đây? Chà... có thể tại tôi chưa giác ngộ cách mạng...

Cô ta cướp lời:

- Chắc chắn sẽ có điều gì đó xảy ra nữa! Anh còn phải học tập nhiều, còn phải tránh, giáo dục anh mới tiến bộ được. Anh đi chiến chiến, đi làm cách mạng sao anh lại ở thành phố, không đi tập kết luận như mấy anh cán bộ mùa thu? Thôi, nè anh! Khu vực này là vùng mất an ninh, đột kích thường xuyên. Phải tranh thủ vừa đi vừa ăn, không ngồi ăn ở đây được. Tui đảm bảo, chịu trách nhiệm.

Chưa hả hơi, cô ta nhìn vào giày dưới chân tôi, trề môi ra:

- Ơ kìa! Anh còn mang đôi giày bóng tối, sao không leo ra đi? Bộ anh tưởng đi làm cách mạng như đi trên đường tráng nhựa, đi ăn giỗ, lên xe xuống ngựa chắc? Giày này sạc bụi kia vừa phải! Ở chiến khu chỉ sử dụng dép, sao anh không mua dép cạn?

Thực là quá quắt không nổi tiếng! Mặt tôi cũng nóng bừng, nổ đom đóm mắt. Tôi cười, cái cười hết sức mạnh kiêu mạn mà có người thường bảo là giọng cười « ó sét » sét vào lòng người nghe:

- Tôi chưa mặc định nên tôi không thể mang đôi dép, mặc đồ bà ba đen nghễu nghến trên đường phố Sàigòn để cho công an, mật vụ sóng tay hoan hô. Cô nên hiểu, Sàigòn không phải là chiến khu như cô tưởng!

- Nè, anh không được ăn nói vô tổ chức như vậy nghệ! Anh tưởng anh là trí thức, anh giàu có, Cách mạng cần tới anh hả? Đi anh! Không nói chuyện với anh nữa!

Cô ta giận dữ, giận dữ ngoe nguẩy bỏ đi ra đường mòn.

Tôi vừa giận, vừa tức giận cũng không sao chán được cười. Quả là chuyện có gì, thở đâu vào đâu lại có thể sảng khoái ra gây gỗ, cãi cọ một cách vô lý như thế được. Cô ta dù gì cũng chỉ là một cô bé con mới lớn. Tôi lớn hơn cô nhiều. Lớn đầu đi lộn lộn với trẻ con, không hay chút nào. Tôi thấy ngượng ngùng với ấm ức vì những cái đó mà không hiểu vô tình hay cố ý, người ta dành để «tặng» tôi.

Tôi nhìn đến đôi giày. Tôi cũng biết đôi giày của tôi, từ đây cũng chỉ có vất vả vào bụi tre gai. Cô gái ấy nói đúng! Lội tĩnh, lội ruộng, băng đồng, đòi giày da bóng là một cuộc hài hước, một sự trái ngược thường lệ.

Tôi lặng lẽ vận động, ném mạnh ra ven ruộng, chỉ tạm dừng đôi vì nghĩ có lúc sẽ cần đến nó. Quàng túi cao su lên vai, tôi thấy hết khát, không có ngang đến tận cổ. Không thì còn giữ việc gì nữa? Tôi chiến đấu bánh tét xuống đất và bước vàng theo bóng cô gái vừa khuất ở khúc quanh.

Trong một phút, niềm tự ái dâng cao. Tôi mong cho cô gái dẫn đường đừng chờ tôi và đã đi thật xa. Ra đến mòn mỏi mà nếu không tìm thấy cô ta đâu, nhất là tôi sẽ trở ra đường đón xe trở về Sàigòn, kết quả sau này ra sao cũng mặc.

Ra đến khúc quanh, cô gái vẫn chờ. Cô ta đưa ra nhiều đoạn đọc. Cô ta quay nhìn tôi, nhìn đôi chân trần không giày với tôi rồi thong thả bước tới, phải như mối đe dọa và hơi thở xúc động về hình ảnh đó. Đôi chân mang dép Nhật Bản của cô ta như hoàng ngập, Hoàng vào nhau, thiếu tự nhiên.

Kẻ trước người sau, cứ như thế tôi ra khỏi xóm, ruộng khô hoang rơm, băng vào khoảng rừng tràm con mới mọc cao quá đầu người. Đọc theo rừng tràm con là con lộ đá đỏ Bàu Trai đi Vàm Xáng ở bờ sông Vàm Cỏ Đông. Cone đã được tạo ra, san hô thành bình địa chỉ, lấp đầy những hố, mương sâu. Quay nhìn đầu con đường, tôi thấy những ngôi nhà gạch đỏ vượt khỏi ngọn cây.

5 giờ 40 chiều, sau khi vượt qua nhiều con kinh đào. vượt qua những Trả mía, khoai mì, Trà thơm, chúng tôi đến một con kinh đào khác, cách sông Vàm Cỏ chừng năm thước. Tràm mọc thành hàng, bông trắng rụng đầy mặt đất. Nắng nóng có chút thanh niên hô hấp, ngược chiều, vai cầm súng trường Mas hoặc khẩu súng hai nòng đi ngang qua. Không hỏi nhưng tôi hiểu họ là những du kích ở đây.

Dẫn tôi vào một căn nhà ở lá bờ kinh, trơ hai chiếc cõng tre, không một bóng người, cô gái dẫn đường khăn lau hôi hôi và bảo:

- Tới nơi rồi, anh để đồ xuống nghỉ, tắm rửa đi. Chú nữa sẽ có người đến tiếp xúc với anh.

Cô ta chỉ nói vậy rồi quay trở ra đường. Tôi ngồi xuống chõng tre. Hai chân mòn mỏi. cơn đói lại. Người mệt mỏi. Giá mà lúc ấy có ai bảo tình hình khẩn cấp phải chuyển ngay, chắc chắn tôi cũng chịu đựng, không sao bước nổi thêm bước nào nữa. Hai bàn chân trần không giày dép của tôi hồng lên cát nóng, đá sỏi, suốt từ lâu đến giờ làm nước mọng lên.

Tự động thu nhỏ vào tấm chắn lá, tôi với chiếc nón lá rách của ai bỏ tênh vào góc ở góc cao, quạt giúp hỗ trợ mệt mỏi. Quần áo tôi sũng hôi như ngâm nước. Giữa lúc đó từ sau nhà, một người đàn bà ngoài ba tuổi, quần áo vàng quách những phèn, bước vào. Tay chị xách mấy trái thơm. Cái nhìn của tôi:

- Anh mới tới hả?

Tôi im lặng ngồi ngay lại nhưng không nổi, gật nhẹ đầu, chào:

- Dạ! Chào chị!

- Anh đi với ai?

- Với một đường dẫn nhưng cô ấy vừa đi đâu rồi!

Chị để mấy trái thơm xuống góc bếp:

- Cô giao tiếp! Cổ đi lại đằng kia! Đằng sau văn phòng của anh Bảy. Vậy ra, anh ở Sàigòn lên?

- Dạ!

Từ hôm nay 28 Tết đến nay, tôi thắc mắc không hiểu tổ chức của cô Hồng, thực chất của nó là tổ chức gì? Nhiệm vụ của nó ở Sài Gòn, chỉ chuyên đưa người vào chiến khu như một trạm của giao liên, hay còn công tác nào khác? Nó là tổ chức thuộc về cơ sở nào, cấp độ nào của miền Nam?

Tôi thắc mắc vì tôi không thể nào mộng mắt đi theo người ta mà không biết họ là ai, họ sẽ xử lý mình như thế nào. Dẫu rằng trước kia anh Nam, huyện ủy viên châu thành phố Mỹ Tho đã biết là tôi sẽ được về Miền theo lời tôi yêu cầu, tôi không thể nào không thắc mắc được. Hỏi thì chắc chắn sẽ có tỷ lệ phần trăm không có câu trả lời. Ngược lại tôi vẫn bị nghi ngờ, nhận xét điều này. Vì vậy, tôi thắc mắc muốn biết nhưng không sao mở miệng.

Bây giờ nghe nói đến «văn phòng của anh Bảy », tôi muốn hỏi thêm ít điều, may ra có biết thêm được gì không. Tôi bắt đầu làm quen:

- Thưa... chị thứ mấy?

- Tui thứ Tư!

- Dạ... chắc nhà này là nhà chị, anh Bảy ảnh mượn để cho khách ở?

- Dạ!

Vậy đúng chị Tư đây là nhà rồi. Tôi làm như vô tình:

- Hồi cô cô giao tiếp đường dẫn tôi đến bỏ ở đây. Đi cùng nhau suốt mấy tiếng đồng hồ liền mà quên hỏi tên cô ta, nghĩ cũng tệ thật, cô ấy tên gì vậy chị Tư?

Chị Tư ým cười:

- Anh hỏi chi vậy? Ra vô ở đây có tới ba bốn cô, anh hỏi vậy tôi có biết cô nào là cô nào? Cô đó dấp làm sao?

- Tóc kẹp...

Chị Tư nghỉ ngang, không đáp ứng cho tôi nói tiếp:

- Rồi! Tui biết rồi! Cô Bông đó! Một mình cô Bông là kẹp tóc. Ờ, anh tên gì, thứ mấy?

- Tôi tên Hùng! Chị gọi Hùng được rồi!

- Mà anh hỏi tên cô bông chi vậy?

- Đề nghị nâng cấp trên thưởng huy chương.

Chị Tư cười:

- Cần gì anh phải đề nghị. Hôm nay, tôi nghe mấy anh chị em ở đây, họ bàn tán với nhau là cô bông được bầu làm chiến sĩ gì đó cho đơn vị B.39 của anh Bảy. Thế nào cô bong cũng hào huy chương.