— Sung sướng thay những kẻ được gục ngã dưới chân những thành lũy cao ngất của thành Troie, ngay trước mắt những người thân yêu! Sao ta lại không được chết giữa trận tuyến hỗn loạn, dưới những mũi giáo của Diomède? Thân xác ta sẽ được quằn quại trên mảnh đất quê hương như các anh, Hector dũng cảm và Sarpédon! Dòng Simoïs sẽ cuốn phăng ta theo những đợt sóng và nhấn chìm ta như biết bao chiến sĩ anh hùng! Giọng Énée rền rĩ cất lên vang đến tận bầu trời đầy chớp lóe. Nhưng mặc cho người chiến binh mỏi mòn giơ hai tay cầu khẩn: phong ba vẫn nổi lên, dâng sóng loạn cuồng. Và hai mươi chiến thuyền của thành Troie đã trải qua bao năm tháng, dọc ngang trên những vùng biển âm u mong tìm nơi cập bến, dường như sắp phải lâm vào trận chiến cuối cùng. Gió rít dữ dội xé toang những cánh buồm, bẻ gãy những mái chèo, ném những đợt sóng cao như núi lên mũi và mạn thuyền, xô các con tàu va vào những tảng đá ngầm khổng lồ lấp ló sát mặt nước. Tiếng kêu khóc vang lên thảm thiết. Những kẻ bị đắm lặn hụp đây đó giữa những mảnh ván vụn và vũ khí nhấp nhô trên sóng ba đào. Gió gào thét loạn cuồng, từ Aquilon đến Notus gió thổi càng khủng khiếp hơn. Người canh giữ những ngọn gió là vua Éole đã mở cửa để gió thoát khỏi nhà giam. Junon, vợ của đấng Jupiter đã ra lệnh cho hắn: — Một dân tộc mà ta thù ghét đang vượt biển Tyrrhé. – Nàng nói – Họ mang đến Italie những gì còn lại của Ilion. Hãy giúp ta triệt hạ bọn người thành Troie đã thoát khỏi sự hủy diệt khi kinh đô của chúng sụp đổ, hãy nổi gió lên để đánh chìm đám gia thần thảm bại. Ta sẽ ban thưởng cho ngươi vị nữ thần kiều diễm nhất của ta: Nàng Déiopée tóc vàng sẽ là vợ ngươi. Éole vội vã làm hài lòng nữ hoàng của các vị thần, hắn phóng một ngọn giáo mở toang cánh cửa ngục giam giữ các thần gió. Thế là bão tố nổi lên. Nhưng Neptune đã nhô vầng trán phẳng lặng lên trên những ngọn sóng xôn xao. Ngài nhìn thấy chiến thuyền của Énée tan tác nghiêng ngửa và sắp sửa chìm hết xuống đáy biển. Ngài liền cau đôi mày rậm: — Lũ gió cuồng ngông, – ngài gào lên – chẳng hiểu tại sao ta còn chưa trừng trị bọn ngươi? Sao bọn ngươi dám ngang nhiên dâng tràn sóng nước vốn thuộc về ta? Hãy trốn nhanh đi! Báo với Éole rằng chỉ có ta là người duy nhất cai trị mặt biển này. Ngài giơ cao cây đinh ba, khiến những cơn sóng đang sục sôi lắng dịu lại và xua tan mây đi, trong khi lũ gió xấu hổ lũ lượt kéo nhau về ẩn nấp trong hang của Éole. Phút chốc, thay vì tiếng sóng thét gào, ta chỉ nghe thấy tiếng hát thầm thì êm ả của những mỹ nhân ngư. Những người dân thành Troie mệt lử sau hồi chống cự trận cuồng phong, vội vã hướng về bến bờ gần nhất. Bờ biển xứ Lybie đang sừng sững trước mặt họ. Một cánh rừng rậm trải dài dưới chân hai ngọn núi cao, mở ra thành hình vòng cung, soi bóng trong những dòng nước im lìm. Vài tảng đá rộng thênh thang nằm nghiêng ở ven động, tựa hồ nhô ra từ mảnh đất châu Phi, tạo thành một bến cảng khuất kín. Chính ở nơi đó, Énée ra lệnh cho bảy chiến thuyền vừa tập hợp lại được quăng neo và những người dân thành Troie đổ bộ ngay vào bờ. Achate, người chiến hữu trung thành của hoàng tử thành Troie, lấy hai viên đá lửa đánh vào nhau đốt cháy một đống lá khô, trong khi Énée nhác thấy có một đàn nai ở cách đó không xa liền vội chụp lấy cung tên và đuổi theo. Hoàng tử mải mê săn bắn. Những con nai lần lượt ngã gục dưới các mũi tên của chàng. Và khi hoàng tử quay lại bến, nơi dân Troie đang chờ đợi chàng, hoàng tử mang về cho họ đủ thịt để ăn no và quên đi những nỗi nhọc nhằn vừa qua. Thịt nai rừng vàng béo ngậy trên đống lửa than, rượu chát Sicile đổ tràn các cốc, những gương mặt ủ rũ vì mệt đã tươi tỉnh hẳn. — Hỡi các chiến hữu, – Énée dõng dạc nói, cố che giấu nỗi lo âu xáo động trong lòng bằng nét mặt trầm tĩnh – đừng lo gì cho những chiếc thuyền tản lạc. Hẳn họ cũng đã tìm ra nơi trú ẩn ở ven bờ biển này như chúng ta. Dù ta không thấy những chiến thuyền Phrygie đâu cả, nhưng ta nghĩ rằng Anthée, Capys và Caius là những thủy thủ tài ba và họ biết cách vượt qua bão táp. Đừng than thở nữa. Các thần linh sẽ chấm dứt hoạn nạn của chúng ta. Chúng ta đã từng thoát khỏi bao tai hoạ từ khi phải lìa xa thành Troie ngùn ngụt lửa khói. Chúng ta đã chống đỡ những hòn đá của bọn khổng lồ Cyclope, vượt qua hố thẳm Scylla. Hãy kiên nhẫn, đất Latium đã rộng mở, nhất định chúng ta sẽ đến đó, bởi vì chính ở nơi đó các chư thần đã cho phép chúng ta khôi phục lại nước thiêng yêu quý. — Than ôi! – Achate lắc đầu than thở, – đau buồn thay cho dân tộc ta phải chịu thảm bại trước bọn người Hy Lạp, và mỗi trận bão lại tiêu hao thêm một số người! Kẻ nào trong chúng ta sẽ còn sống sót để đặt chân lên miền đất hứa? — Achate, – giọng Énée có vẻ hờn trách – chớ nản lòng. Ta cũng như anh hết sức xót xa khi chẳng còn thấy Bronte, Amycus, Lycus, Gyas, Cléanthe và tất cả bằng hữu ở bên mình nữa, nhưng ta vẫn hy vọng vào các thần linh. Ta còn hy vọng… Tuy nhiên, đêm đến rồi, chúng ta nên ngủ. Ngày mai, trước lúc bình minh, ta sẽ đi xem xét miền đất hoang vu này. Ta muốn biết những ai cư ngụ ở đây. Để đề phòng, dân chúng nên quay xuống tàu ẩn nấp. Riêng Achate sẽ theo ta. Mọi sự diễn ra đúng như ý Énée, mặt trời vừa le lói trên đỉnh núi là hai vị chỉ huy rảo bước rời xa đám lều trại đêm qua. Họ mang theo đoản thương và đưa mắt dò dẫm những cánh rừng thấp bao quanh trước khi dấn bước vào. Tiếng gầm rú của muông thú trong đêm khiến họ phải thận trọng. Đột nhiên, một thiếu nữ hiện ra trước mặt họ. Trang phục và vũ khí của cô gái khiến người ta ngỡ đó là một cô thợ săn thành Sparte, nhưng cái nhìn long lanh, dáng vẻ trang nghiêm của cô không qua nổi mắt Énée, trước mắt chàng là một nữ thần, vị nữ thần đó khiến chàng lờ mờ nhận ra – đó là mẹ chàng, thần Vénus tuyệt trần, con gái của Jupiter, người mà đám đàn ông vẫn tôn sùng ngưỡng mộ dưới cái tên Aphrodite và Cythèrée. Chàng hướng về phía Người, đôi tay cầu khẩn. Nhưng Vénus dịu dàng đẩy chàng ra. — Hãy lên đường bình yên, – nàng nói – ngươi đã chọn đúng đường lối, hãy dẹp bỏ mọi lo âu. Jupiter đã hứa với ta sẽ trao cho ngươi đế quốc La Mã. Bọn Hy Lạp đã khiến ngươi thảm bại, những dòng giống nhà ngươi sẽ áp chế lại bọn chúng. Chúng sẽ trở thành nô lệ của con cháu Énée. Ngươi sẽ trị vì ba năm ở Lavinium, Ascagne, con cháu ngươi sẽ trị vì ba mươi năm ở Albe-la-longue và ba trăm năm sau, Romulus, con của Ilia, dòng dõi Hector thành Troie sẽ được một con sói cái cho bú. Bấy giờ sẽ là khởi đầu triều đại hùng mạnh, kéo dài hằng bao thế kỷ của người La Mã. Đó là ý muốn của Jupiter. Không bão tố nào, không trận chiến nào có thể cưỡng lại Định mệnh. Ngươi muốn biết hiện giờ mình đang ở đâu và cơn thịnh nộ của Junon đã ném ngươi về chốn nào à? Là vương quốc Punique, gần thành Carthage. Nữ hoàng Didon đã thoát khỏi tay kẻ mưu sát chồng mình, người em Pygmalion, đã rời tổ quốc Tyrr của mình, chất đầy của cải lên tàu, mang theo một số đông bộ hạ đến xây dựng một thành phố mới trên bờ biển xứ Lybie. Hãy tiến về phương Nam, ngươi sẽ thấy những thành quách đồ sộ và ngươi sẽ vui mừng gặp lại những công dân thành Troie mà ngươi vừa khóc than cho số phận của họ, tàu họ đã cập bến đó ngày hôm qua. Énée còn muốn hỏi thêm nữ thần về những điều khác, nhưng nàng đã lung linh biến mất như sương khói. Và hai chiến binh lại lầm lũi bước theo con đường mòn theo hướng bàn tay nữ thần vừa chỉ. Độ một giờ sau, họ đến trước cửa thành Carthage. Tất cả đều huy hoàng, tráng lệ: những dinh thự được xây bằng vật liệu vững chắc, kiến trúc độc đáo, và có rất nhiều đám đông náo nhiệt. Ở nơi đây, họ xây một bến cảng to rộng, đằng kia họ dựng một lâu đài, ở xa hơn họ chuẩn bị mặt bằng cho một rạp hát, ở nơi khác thì họ đang đục đẽo những hàng cột dài từ những khối đá cứng. Énée và người bạn đồng hành ngỡ như đang chứng kiến bầy ong cần mẫn rộn rịp trong tổ. Họ tiến về phía trung tâm thành phố, nơi có cánh rừng thiêng rậm mát mà nữ hoàng Didon đã cho xây dựng một ngôi đền nguy nga toàn bằng đồng để thờ thần Junon. Hẳn nữ hoàng vẫn đích thân đến tận nơi đôn đốc thợ thuyền, Énée nghĩ rằng chàng gặp nữ hoàng ở đó sẽ tiện hơn là trong cung điện. — Thưa hoàng tử, – Achate nói khi họ vừa đến ngôi đền – hãy nhìn kỹ những gì các nghệ nhân chạm trổ trên những bức tường và cánh cửa kia. Than ôi! Hỏi còn có xứ sở nào chưa nghe lời đồn đại xôn xao về sự đổ nát của kinh thành chúng ta! Énée kinh ngạc, chăm chú nhìn ngôi đền. Ở đó có một dải những bức phù điêu mô tả các trận chiến đấu ở Ilion qua từng giai đoạn khác nhau. Chàng nhận ra Achille, Hector, những người con của Atrée, Ulysse và con ngựa gỗ gieo tang tóc, Priam bị sát hại ngay dưới bàn thờ. Vị hoàng tử thành Troie bỗng tuôn trào nước mắt khi chứng kiến nỗi thống khổ của quê hương và đồng bào mình. Và trong lúc chàng còn đắm chìm trong sự trầm tư thì người mà chàng chờ đợi tiến đến. Nữ hoàng Didon đẹp như một nữ thần. Trên mái tóc óng ánh, nàng đội chiếc vương miện bằng vàng có mạng che mặt trong suốt. Tấm thân yểu điệu dưới lớp áo đỏ thẫm dài tha thướt, và vừa đi, nàng vừa thờ ơ vuốt đầu một con chó săn lông trắng, ta ngỡ như trông thấy nàng Diane dẫn đội ca múa đi qua bờ Eurotas. — Kia Anthée, Cléanthe, Sergeste, – Achate nói khẽ với Énée, vừa đưa tay chỉ những người dân thành Troie mà bão táp đã khiến họ tản lạc và đang khép nép đến gần nữ hoàng thành Carthage. – Ta nhập bọn với họ chứ? — Chờ xem, – Énée giữ bạn lại – chưa ai chú ý đến chúng ta. Để xem nữ hoàng đối xử thế nào với những người Teucère bị lưu đày kia. Chúng ta phải hành động cẩn trọng, thận trọng hơn bất cứ ai khác, vì những gia thần thành Troie đang ẩn náu trên những chiến thuyền của ta. Không thể vì sơ suất để họ rơi vào tay kẻ thù. Hãy chờ đợi và lắng nghe. Nhưng Énée an tâm ngay. Vị nữ hoàng ngự trên ngai, bên thềm ngôi đền còn xây dang dở, đang lắng nghe câu chuyện đau thương do Ilionée, một lão già khả kính của thành Troie kể lại. Ông lão nói ngắn gọn về cơn bão khủng khiếp đã xô dạt tàu bè của họ đến bờ biển xứ Lybie, vào chính cảng Carthage này, về nỗi đau đớn phải lìa xa người chủ dìu dắt họ, là vua Énée, và mục đích chuyến tàu của họ, bến bờ Italie nơi họ phải xây dựng một thành Troie mới, hãy còn quá xa. — Đừng lo sợ gì cả, Teucère, – nữ hoàng Didon dịu dàng nói khi Ilionée dứt lời – có thể sự tiếp đón của người Phénicie chúng tôi có vẻ e dè và lạnh nhạt, nhưng một đất nước đang xây dựng buộc phải cảnh giác với mọi người lạ nếu nó muốn tồn tại lâu bền. Ta sẽ giúp đỡ các người, hoặc là tìm đến xứ Hespérie hùng vĩ, hoặc là lưu lại nơi đây với ta. Ta cũng cầu cho vua Énée của các người sẽ tạt đến cảng này, bởi vì danh tiếng của những người dũng cảm thành Troie đã vang đến tai ta. Dù sao, ta sẽ cho gửi thám báo dọc theo bờ biển, để hướng dẫn ngài về đây nếu họ tìm thấy ngài ở ven biển hay giữa rừng. — Tâu nữ hoàng, – đúng lúc đó Énée vừa lên tiếng vừa rẽ đám đông bước tới – đây là kẻ mà nữ hoàng muốn tìm. Làm sao trả được ơn nàng, vị nữ hoàng đã mở rộng cửa thành, rủ lòng thương xót những kẻ hoạn nạn? Chỉ có thần linh mới có thể ban thưởng cho nàng. Muôn đời sau sẽ khắc ghi công ơn nàng đã ân cần tiếp đón những đứa con lưu lạc của Dardanus. Didon mỉm cười, ngước mắt nhìn vị anh hùng thành Troie. Nhưng nụ cười chợt ngưng đọng trên làn môi thắm. Đôi má nàng chợt đỏ bừng, và dưới lớp xiêm y lộng lẫy, trái tim nàng đập rộn rã. Bởi Énée có vẻ đẹp uy nghi lạ lùng, khác hẳn những cận tướng của nàng, có lẽ vì chàng là con trai của Vénus, vị nữ thần tuyệt sắc, đến nỗi Didon sững sờ như bị sét đánh. Nàng lặng ngắm gương mặt có đôi mắt sâu thẳm u buồn, mái tóc màu nắng phủ từng lọn dài lên đôi vai rắn chắc và đường bệ. Dáng dấp hiên ngang, bộ giáp đỏ chói với móc gài bằng vàng của chàng khiến nàng chói mắt. Nàng thở dài và ấp úng: — Thế ra chàng là Énée, con trai Anchise và thần Vénus. Chính chàng, là rể của Priam, đã nhìn thấy Créuse vợ mình chết giữa thành Troie khói lửa? Ta cảm tạ quyền năng nào đã đưa chàng đến đây. Chính ta cũng đã từng đau khổ, nên ta mới biết thương xót người khổ đau. Hãy theo ta về cung điện cùng với tất cả tùy tùng của chàng, một yến tiệc sẽ giúp các người vơi đi bao nỗi nhọc mệt. Hãy gửi một người về tàu để dẫn cả đoàn vào cảng. Ta muốn rằng ngay chiều nay, tất cả những dân thành Troie, đã bao năm phiêu bạt ê chề sẽ trở thành những khách quý của ta. Nàng đứng dậy, quay về cung điện, theo sau là đám quần thần và những người dân thành Troie lếch thếch đi theo. Achate, nghe lời Énée dặn dò, vội trở về tàu để báo cho cậu bé Ascagne biết tin cha. Chàng cũng được giao nhiệm vụ mang quà tặng cho nữ hoàng Didon, là chút của cải còn lại của Ilion đổ nát gồm: một áo choàng kim tuyến, một mạng che mặt bằng lụa mỏng màu lam, một vương trượng, một vương miện vàng dát ngọc, một chuỗi trân châu và hồng mã não mà mới đây trưởng nữ của Priam còn đeo. Sau khi đưa tất cả tàu vào cảng, Achate bước vào cung điện, mang theo tặng vật cùng cậu bé Ascagne và những người dân thành Troie. Buổi yến tiệc bắt đầu thật linh đình, rất xứng với sự khoản đãi của một nữ hoàng. Những chiếc ghế dài màu vàng hoặc đỏ thẫm bao quanh cái bàn rộng thênh thang, những người nữ nô và đám nô tì chộn rộn bên thực khách, kẻ đốt trầm hương, người dâng bánh và nước thánh, đám khác thì dọn ra những đĩa thức ăn ngon lành, thơm phức. Những ngọn chúc đài trên trần buông xuống ánh sáng chói lòa, tiếng nhạc vọng lại êm đềm thánh thót. Càng về khuya, giọng cười nói càng trở nên cởi mở ồn ào. Didon để cậu bé Ascagne ngồi cạnh mình. Nàng hôn cậu bé không biết chán, bởi đôi mắt to đen và nét mặt khôi ngô của cậu là hình ảnh sống động của Énée. Nàng say đắm nhìn vị anh hùng, không sao kìm nén mối xúc cảm đang trào dâng ngập lòng. Làm sao thoát khỏi mối tình đột ngột này? Chính thần Vénus đã mang nó đến đặt vào tim nàng. Vị nữ thần lo ngại về cách cư xử của nữ hoàng đối với những kẻ lưu đày và để nữ hoàng toàn tâm toàn ý với hoàng tử thành Troie, nữ thần đã khiến thần Ái tình nhỏ một giọt thuốc độc huyền diệu vào trái tim Didon, mặc cho cõi lòng người đàn bà kia tan nát. Thần Vénus muốn rằng Énée phải đi đúng con đường định mệnh của chàng! Buổi tiệc đã dứt, cỗ bàn đã được dọn đi. Người ta đổ rượu tràn những chiếc bình lớn. Didon nâng cốc mình lên, cái cốc nạm vàng và đá quý, hắt rượu nho ra bàn, khẽ mím môi rồi ngước nhìn lên trời. — Ô! Jupiter, – nàng nói – hôm nay là ngày tươi đẹp nhất của chúng ta – những công dân thành Tyrr cũng như thành Troie, mong thần Junon và Bacchus phù hộ chúng ta, và con cháu ta mai sau sẽ nhớ mãi tình bạn thắm thiết này. Énée – giọng nàng chợt trầm xuống nồng nàn – hãy kéo dài cái đêm đầy vui vẻ này. Qua bảy năm phiêu bạt, khi trên biển, lúc giữa rừng, hãy kể lại cho chúng em nghe những chuyến đi, những lần mạo hiểm, trước tiên hãy nói về sự sụp đổ của thành Troie. Iopas đã ngợi ca điều đó bằng cây thiên cầm của mình: vầng trăng lang thang; mặt trời khuất bóng; cội nguồn các dân tộc; sự xuất hiện của các chòm sao. Còn chàng, hãy kể cho chúng ta nghe về kết thúc bi thảm của thiên anh hùng ca Ilion. Có biết bao tình tiết gay cấn mà chúng ta thiết tha muốn biết về những anh hùng lừng lẫy đã chiến đấu dũng cảm trước khi ngã gục dưới những tường thành của Priam. Hãy kể đi, xin chàng đấy! Dứt lời, Didon nhoẻn miệng cười, nhưng lòng nàng rất xao xuyến. Nàng cầu mong đêm cứ dài ra mãi và vừng đông hãy khoan ló dạng phía chân trời. Những người thành Tyrr vây quanh nữ hoàng của mình. Họ cũng náo nức muốn biết về số phận những người thành Troie. Nhiều câu hỏi nhốn nháo khắp nơi. Énée mỉm cười điềm đạm, nhưng mặt chàng đầm đìa nước mắt khi hồi tưởng lại những giờ khắc bi thương và đau đớn. Tuy nhiên, yêu cầu của Didon đối với chàng là mệnh lệnh. Chàng chống tay lên bàn và trong khi cử tọa lặng im phăng phắc lắng nghe, hồn như chơi vơi theo lời chàng kể, chàng bắt đầu câu chuyện dài về những nỗi bất hạnh của thành Troie.