ừ cái buổi chiều lòng tôi bắt đầu yêu, hình ảnh cô then không một lúc nào ra khỏi óc tôi.

Luôn luôn tôi thấy cô hiện rõ ở trước mắt, với tất cả cái đẹp xa lạ mà quyến rũ, khêu gợi mà cách bức, lẳng lơ mà thản nhiên nó càng khiến tôi say sưa không biết chừng nào.

Cả cái mùi hoắc hương pha lẫn mùi lá chàm tôi đã nhận được trên người cô then cũng cứ phảng phất ở mũi tôi như lẫn trong không khí.

Mỗi tiếng chim hót, suối reo, đều như bao hàm có tiếng đàn hát của thiếu nữ.

Chính nàng đã làm cho cái tẻ lặng của rừng.

Chẳng bù với hôm đầu thoạt đến đây!

Hôm ấy, tôi đã hoàn toàn là một người yếm thế!

Tôi đã từ biệt nơi thành thị với cái yên trí rằng tất cả kinh nghiệm của tôi về người ta và cuộc đời, tất cả cái công phu cực khổ của tôi đều sẽ vô ích. Ngay đối với văn chương, tôi cũng không hy vọng gì nữa, bởi tôi tự ngờ vực tài năng của tôi vô cùng.

Nói thế để tỏ ra rằng tôi đã mất cả, không còn gì, trừ cái vị chua cay sót lại trong tâm hồn và cái buồn thê lương về hậu nhật.

Cuộc sống thừa, tóm lại, đã trở nên cho tôi một thứ oan nghiệt, một sự đày đọa.

Hết thảy cái thói quen của tôi, khi xưa tôi thiết tha là thế, giờ tôi coi là cái bận bịu vô ích.

Đối với bất cứ ai hay bất cứ sự gì, tôi đều hoặc khinh khỉnh hoặc thương hại. Và, thỉnh thoảng, tôi đã nghĩ đến cái chết như nghĩ đến sự thoát ly.

Khốn thay! Tôi chẳng phải là một kẻ mộ đạo để có thể tin được ở sự lai sinh. Còn như kéo lê những ngày dai dẳng như nhựa trun thì lại là một việc quá sức của tôi. Thực thế, trong khi cuộc sống cứ tiếp tục hết ngày nọ qua ngày kia, tinh thần tôi đã thờ ơ, nguội lạnh, bao nhiêu năng lực xúc động ở tôi đã hoàn toàn tê liệt.

Tôi hay chế giễu một cách độc địa, và khéo tìm được những câu chua cay để phê bình sự vật.

Tôi đã nhìn từ đầu đến chân Sẩu, như nhìn một con vật kỳ cục, khi anh kể cho tôi nghe những rắp định kinh doanh của anh.

Tôi ngạc nhiên sao một người lại có thể phí phạm cả cuộc sống của mình vào những cái nhỏ nhen vô nghĩa như thế được!

Cả nếp nhà toàn bằng gỗ mỡ của anh, mà anh hết sức trang điểm theo lối thị thành với cái ngụ ý tự cao là mình đã nhuốm ít nhiều phong vị văn minh, cả cái nếp nhà ấy nữa cũng bị tôi đem ra làm trò cười một cách tàn nhẫn.

Tôi vặn Sẩu:

- Nghĩa lý gì lại những cành hoa bằng lông gà nhuộm phần sặc sỡ, những cái tách Nhật men đỏ vẽ rồng đặt trong cái khay bằng gỗ mít để mộc, những tờ tranh gái Tàu trần đùi hở vú! Có phải là ngu xuẩn, là cọc cạch, là chân mờ đời không!

Ấy thế mà tất cả những cái ngu xuẩn, cọc cạch, chán mớ đời ấy lại được cả xóm khen ngợi trầm trồ, coi như những vật có thể làm vẻ vang cho mọi người.

Chính Sẩu cũng vẫn hãnh diện về cái nếp nhà của anh.

Anh luôn miệng khoe:

- Nhà này, chẳng những thợ làm đã khéo mà còn được cả cái hướng cũng rất thuận tiện.

Lời khoe của anh, thực ra không phải là vô căn cứ.

Nếp nhà dựng ở ngay đầu xóm; chủ nhân nó được hưởng mọi cái tiện lợi của cuộc sống thôn dã mà vẫn không phải chịu đựng những cái bất tiện của chính cuộc sống ấy.

Đứng trên hè gác, người ta có thể nhìn khắp mọi nhà trong xóm, dựng trên các ngọn đồi con cách nhau bằng những mảnh ruộng vuông bàn cờ.

Phần ruộng của mỗi nhà đều cắm mốc bởi những hàng dừa cao vút và thẳng tắp, lá rườm rà in lên nền mây ngũ sắc của những buổi chiều hè hoặc in trên nền bạc cũ của những trời đêm thu có trăng sao.

Những cái đẹp này mãi chiều nay tôi mới chú ý.

Nằm trên cái ghế dựa khung tre, thân làm bằng một đoạn võng, tôi vừa hút thuốc vừa lơ mơ nhìn những sợi khói xanh mất dần vào khoảng cao rộng.

Tôi lắng nghe cái bồng bột nó tràn lan trong hồn tôi từ lúc tôi thức dậy.

Những cái u uất, những cái lạnh lùng trong tôi đều bị thứ tình cảm mới mẻ này xua tan, chẳng khác gió ẩm thổi sạch sương mù.

Ý nghĩ của tôi, bông lông, khó diễn và kín nhẹm như tội ác, cứ đi từ cái tiếng suối qua tiếng đàn then, nhảy sang Sẩu, quặt lại cô then, lưỡng lự trước cái đẹp dị thường của sơn nữ rồi, sau cùng, băn khoăn mãi về ái tình.

Cuộc sống thị thành với những mưu toan, những ghen ghét, những hiểm sâu, độc ác của nó bắt đầu xa mờ, như ta thuộc hẳn về một kiếp nào, và sẽ chẳng bao giờ còn trở lại nữa.

"Mình không hợp với nó!".

Ý tưởng này mở đầu cho một dự định, tuy chỉ hơi lờ mờ, sẽ sống biệt tịch ở một nơi nào trên đường rừng.

Là vì, tôi chợt cảm thấy rằng chỉ ở non xanh nước biếc, tôi mới thực sống trong cái hoàn cảnh thích đáng cho tôi.

Tôi quyết định sẽ thay hẳn cái quan niệm của tôi về sự sống.

Tôi sẽ cố trở nên lương hảo hơn từ nay về trước.

Bằng cách nào?

Bằng cách biểu hiện cái hạnh phúc theo một ý nghĩ không vị kỷ. Tôi sẽ không nhọc lòng đuổi theo những giàu sang, danh vọng những của phù vân mà ta không giữ được. Tôi sẽ quý báu cái phút giây hiện tại, bởi chỉ có nó là thực mà thôi.

Tại sao tôi đã không sống một cái đời giản dị nó sẽ tránh cho tâm hồn tôi bao nhiêu là khổ cực?

Tại sao tôi cấy vào tim tôi một tình thương sâu xa nó sẽ mở rộng, nó sẽ điều hòa cuộc sống của cả muôn loài?

Điều ấy có thể thực hiện một cách dễ dàng quá! Tôi bắt đầu buông thả mình theo những cái mộng cực kỳ mơn trớn.

Tôi say sưa với một hy vọng về cuộc đời mới mẻ ngày mai. Tôi khởi sự xây dựng cái khung cảnh cho cuộc đời đương dự bị.

Tôi sẽ chọn một quả đồi, liền đó tôi sẽ dựng một ngôi nhà gỗ bốn bề có rất nhiều cửa sổ để đón gió mát và ánh sáng.

Vật trang điểm của ngôi nhà ấy chỉ có sự sạch sẽ và sự ngăn nắp là đáng quý hơn cả. Ngoài ra thì một bức cổ họa, một cái độc bình, một bộ đồ trà, một tủ sách gồm tác phẩm của mấy văn sĩ đại danh trên thế giới và một cây đờn tỳ bà, thứ nhạc khí đã từng được bao nhiêu hương phấn và huyết lệ của các giai nhân mà tên tuổi còn ghi trong trí nhớ loài người.

Tôi phải nói ngay rằng sống giữa khung ảnh nên thơ ấy, không những chỉ một mình tôi.

Còn có nàng.

Còn có Ẻn!

Nàng có một tâm hồn đóng kín và kỳ dị?

Thế thì hiểu được tâm hồn ấy, làm cho tâm hồn ấy hiểu mình để có thể thân mật nhau, gần gụi nhau, yêu mến nhau, hòa hợp hai sự sống lại với nhau, sự ấy há chẳng là cả một cuộc đại thắng, một thiên tiểu thuyết say sưa, một bài thơ êm đềm!

Sự bồng bột mạnh đến nỗi tôi phải ngồi thẳng dậy.

Tôi cất tiếng hát vang nhà.

Đã lâu lắm tôi mới lại cao hứng.

Mặt trời đã lặn.

Nhưng chiều xuống chầm chậm và hết sức gợi cảm như tất cả mọi chiều thu.

Từ góc trời phía tây, qua những rèm mây vàng hoặc da cam, ánh nắng tàn còn để vương lại trên sự vật những màu rất mong manh, những màu phấn kim nhũ pha màu tím mỗi lúc một phai, một tắt dần.

Trên cao, hơi thoảng gió làm cho những ngọn dừa rung động rì rào tựa hồ kể lể cùng nhau những niềm tưởng nhớ xa xôi.

Bên kia những cánh rừng thấp nhòa bụi phấn sương, một vài chỏm núi in hình trên nền mây rực rỡ, như những bóng tương tư thiên vạn cổ.

Khắp mặt đồng phủ kín lớp hơi lam trong đó nổi lập lờ những mùi hương không tên những mùi hương gợi nhớ nhiều nỗi u hoài vơ vẩn.

Một con khướu ẩn mình cất tiếng hót, hót rụt rè, hót thủ thỉ, tiếng chỉ vừa đủ lọt tai những người hiu quạnh:

"Hãy hưởng thụ, hãy yêu say, hãy sống, bởi hiện tại là một cái gì mỏng manh".

Phải, tôi sẽ yêu.

Tôi sẽ yêu, bắt đầu từ Ẻn.

Chứ sao?

Xin đừng ai ngạc nhiên. Cũng xin đừng ai thóc mách hỏi: "Sao lại Ẻn?".

Cái tên gọi có gì quan trọng!

Hãy vứt bỏ nó đi.

Tôi sẽ yêu cái đáng yêu nó đến giữa lúc đối với tôi, yêu là tất cả sự sửa chữa muôn điều lầm lạc!