ớm, anh này ngủ để chờ nấm mọc chắc?".

Tôi bị tiếng gọi bô bô của Sẩu làm cho mở choàng hai mắt dậy. Tôi vặn mình, ngáp luôn mấy cái.

Sẩu nhìn tôi mà cười:

- Các ông tướng đường xuôi chẳng được tích sự gì cả! Thử ngó ra ngoài xem: có phải mặt trời đã gác núi rồi không?

Tôi ngồi lên. Sau một giấc ngủ ngon, tôi nhường phần có lý cho bạn.

- Chết thật, tôi ngủ bẫm quá!

- Rửa mặt đi rồi ăn cơm để sang nhà Ẻn xem làm then chứ!

- À nhỉ.

Tôi háo hức, toàn thân nhẹ nhõm hẳn như hồi còn mười tám. Cái bồng bột mà tâm hồn tôi đã gần quên bẵng, vụt trở lại. Ồ, cuộc sống con người ta nếu chỉ ví là một chuỗi dài những xúc động bất ngờ và mãnh liệt! Bữa cơm chiều hôm ấy tôi ăn thảo lược hơn mọi bữa khác, mặc dầu tôi đói như cào ruột, mặc dầu Sẩu có kiếm được mấy món sơn hào rất quý: thịt nai sấy khói tẩy gừng rượu xào và thịt ron (một động vật thuộc loại rím) xào nấm, nhai giòn như sứa.

Sẩu vừa khề khà đánh chén vừa nhìn tôi mỉm cười. Anh hẳn đoán rõ ruột gan tôi. Mặc! Mặt tôi vốn vẫn là cái gương rất trung thành của tâm tình tôi, không thể nào giả trá được. Xong bữa, chúng tôi lập tức sửa soạn ra đi. Nói là tôi giục anh Sẩu thì đúng hơn, đến nỗi anh phải phát bẳn.

Sẩu người đường rừng một trăm phần trăm, không quên thắt vào cạnh sườn bên trái một con dao bảy sáng loáng cài trong cái vỏ bằng gỗ thừng mực.

Hơi lạnh buổi chiều làm cho chúng tôi đã ngà ngà rượu đâm run lập cập; nhưng đi một lúc, chúng tôi liền lại thấy trong người nóng ấm.

Gió đã tạnh hẳn. Từng dải mù trắng giăng nối nhau trên nền trời lam biếc. Mặt trăng rụt rè hiện bên kia một chòm cây croỏng; và ở tít chân mây xa, dịu lên một thứ ánh bạc lờ mờ làm cho cái khối rừng âm u càng thêm bí hiểm. Một con chó đâu đây sủa gióng một; rồi nhiều con khác đua nhau lên tiếng. Ngoài ra, tịnh không chút vang bóng nào khác nữa của cái xóm nhỏ mơ màng.

Sẩu kéo tôi vào một lối đi tắt để đi cho chóng tới nhà Ẻn. Ấy là một vệt do dấu chân người vật mòn cỏ vạch ra giữa tràn lau cỗi. Lâu lâu mới hiện thấp thoáng một túp lều tranh. Một vài ánh đèn ghi lẻ loi sự sống trên nền đêm man mác.

Chẳng bao lâu, tiếng nhạc đồng và tiếng đàn nghe đã rõ. Tôi bồi hồi một cách lạ, đến nỗi phải dừng chân một gốc cọ xẻ lùn, có những tàu lá tròn lấp lánh dưới ánh trăng lạnh. Vạch suối chảy gần ngay đấy, từ từ và đều đặn xoay cái cọn, hai đầu trục gỗ rên khe khẽ trong ngàm cây.

Chúng tôi lội qua khúc suối ấy sang bờ bên kia. Mặt nước bị khua động tan thành muôn vạn mảnh sóng dào dạt.

- "Nước ấm thế này, trời còn rét lâu lắm!".

Từ lúc ở nhà ra đi, Sẩu bấy giờ mới cất tiếng nói nghe vang vang trong khoảng tĩnh mịch ẩm và lạnh.

Chúng tôi trèo một cái dốc nữa thì đến cổng nhà cô then.

Cũng một kiểu nhà sàn như mọi cái khác, nếp nhà gỗ năm gian này ẩn hiện giữa một khu trồng toàn cọ, nom xinh đẹp như một nếp nhà trong một bức họa sơn thủy.

Chúng tôi rửa chân ở chân thang đoạn cùng lên nhà.

Những ánh đèn ánh nến làm tôi bị hoa mắt, khi thoạt từ đêm trăng mờ bước vào trong nhà.

- "Lễ cúng này là để cầu cho giống má mùa sau được tốt".

Tôi gật đầu, nghe câu giảng nghĩa của Sẩu.

Đồng thời tôi tò mò nhìn không sót một chi tiết nhỏ cái đám cúng nơi được soi sáng hơn cả trong mấy gian nhà gỗ.

Bàn thờ mấy tấm ván canh dài ghép vào nhau tựa sát vào vách lưng. Trên vách, treo một thanh siêu gỗ cán sơn son, lưỡi thiếp bạc.

La liệt khắp mặt bàn là những cái bài vị bằng giấy ngũ sắc không đề chữ, cài vào những cái nan nứa cắm sẵn trên từng đoạn thân cây chuối đại. Trước mỗi bài vị để một bát gạo cắm hương. Và ở những khoảng trống, người ta bày la liệt các thứ hoa quả hái tận rừng về, cái mâm xôi đã hết hơi nóng và các con gà luộc, da vàng loáng như mỡ.

Bảy bát thóc giống kèm bảy ngọn nến, chừng là biểu hiệu thất tinh, bày thành một hàng dài trên cái giường trải chiếu hoa kê dưới ban thờ.

Cứ sau mỗi câu hát, cô then lại nhặt ở mỗi bát một ít hạt giống đoạn quãi lên ban thờ. Tiếng chuỗi nhạc đồng rung rung, tiếng kèn lau rền rĩ, tiếng đàn thánh thót cứ nhịp theo hàng giờ những cái uốn éo và những câu hát chìm chìm một điệu.

Như một ngọn lửa, cô then nhảy và hát một cách say sưa khêu gợi. Gương mặt cô hồng hào giữa cái khung lam biếc của cái mũ đầu ngựa mà những miếng kim kính phản chiếu ánh đèn nến, lấp lánh như một giải ngân hà trong đêm quang tạnh.

Cái gương mặt thiếu nữ mới đặc biệt làm sao!

Thực là cái kiểu mẫu hoàn toàn về sắc đẹp của rừng xanh.

Trán nàng phẳng mà sáng, dưới làn tóc ngôi xoăn. Cái mũi nàng thẳng dọc dừa làm cho hai má bầu đỡ vẻ đần độn. Hai mắt nàng trông màu lòng thau khiến ta khi nhìn có cảm tưởng trông suốt được tâm hồn nàng. Cái miệng khí rộng nhưng đường viền môi rất đẹp. Nhân trung nàng ngắn bởi môi trên hơi cong, do đấy gương mặt nàng có vẻ ngây thơ, tươi cười, mặc dàu ở giữa môi dưới, một nét vạch sâu đã đánh dấu một tâm hồn hay tư lự hằng ấp ủ một cái gì như một thương nhớ xa xôi, kín đáo và phức tạp.

Nàng cứ tiến rồi lại lui, lui rồi lại tiến; hai bàn chân trắng thấp thoáng dưới đôi ống quần lĩnh hoa chanh cứ rập rờn, chờn vờn, như bước bâng khuâng trên những đợt sóng thanh âm khoan nhặt...

Cái rung động trên toàn thân nàng mỗi lúc một gấp: mười đầu ngón tay nàng dẻo như kẹo, lắm lúc tưởng biến thành đôi cánh bay lên được.

Những chiếc vòng cổ, vòng tay bằng bạc hay đồng tự lung linh theo nhịp cử động và phát ra nhiều tia lửa lập lòe.

Nàng có lẽ say vì hương hoa, say vì nhạc điệu nên đôi gò má nàng trở nên ửng đỏ, như màu phù dung. Cặp mắt nàng liếc tới đâu có một sức thôi miên lạ...

Chính tôi, vô tình đã bị hấp dẫn rất mạnh và cứ mon men dần lại bên thiếu nữ tự lúc nào.

Về phần nàng, hình như nàng cũng chú ý đến tôi nên mắt nàng không một phút nào rời tôi.

Một giọng hát thoạt đầu lên cao, ngân dài ra một cách thẫn thờ uể oải rồi đột ngột buông thõng xuống thành một tiếng rên rỉ chìm chìm.

Cây đàn, do một thiếu nữ khác ngồi lẩn trong xó tối, gảy đều đều để nâng đỡ giọng hát của nàng then.

Tinh then pây thoong bưởn nắn nơ.

Phàn pây lăng đứng mạ.

Kân pây nả đứng quân.

Tiếng chuông rụi ri ray cầu hỏi

Tôi au các bách điểu mà tham...

Đàn then đôi ngả lững lờ,

Trước dừng vó ngựa, sau chờ đóng quân.

Chuông giục giã một lần chín tiếng,

Đòi trăm chim đâu đến hỏi cùng...

À, ra Sẩu nói đúng: tiếng đàn then quả đã lột được hết những cái gì là huyền ảo, là khác thường trong tiếng suối sa thánh thót giữa ngàn đêm sương tỏa.

Và, một lần nữa, cái cảm tưởng chạm trán với cả một thế giới tình cảm u âm xa lạ lại kích thích tưởng tượng tôi rất mạnh. Tôi băn khoăn thấy thiếu nữ trước mắt tôi kia không phải là một người như mọi người.

Nàng nếu không thuộc hẳn về loài ma loài hồ thì ít ra cũng là hiện thân của rừng rú, mà cái bề mặt xinh tươi rực rỡ quay ra ánh sáng chỉ là một cái lừa mắt, một thứ cạm bẫy.

Bỗng, tôi giật nẩy mình:

Cô then tự nhiên cười lên khanh khách. Cô õng ẹo tiến về phía tôi; hai bàn tay cô rời bỏ chuỗi nhạc đồng, đã cầm lấy một quả bầu; hai mắt cô chiếu thẳng vào tôi như cặp mắt con rắn đương thôi miên con chim chích. Cô mở nút quả bầu và nghiêng hẳn bộ ngực nở nang dưới lần yếm thêu sặc sỡ, cô ra hiệu bảo tôi há miệng để cô dốc bầu cho mà uống.

Tôi đâm thẹn ngơ ngác nhìn Sẩu.

Bạn tôi nhăn răng cười, một cái cười tùng đảng với cô then:

- Nàng then cho thì anh uống đi!

Tôi, như cái máy, giơ tay toan đỡ lấy quả bầu. Cô then vội gạt đi. Quanh mình tôi nhiều tiếng xôn xao:

"Đừng cầm, cứ há miệng ra mà uống".

Tôi làm theo không nghĩ ngợi.

Cùng một lúc với hơi men rượu xộc lên mũi, tôi tiếp nhận ở người cô thiếu nữ một cái gì như mùi hoắc hương, lại cái mùi hoắc hương ở con ma rừng mà ông hội Cảnh đã thấy. Tôi uống liều một ngụm rượu. Cô then cười to hơn trước và hỏi tôi:

- "Chắc cảng tày nứ?"(1)

Tôi gật.

Cô tiếp, vẫn bằng tiếng Thổ:

- "Cần này hăn lục sao pây tàng vẳng, pi ái ẻ bát nưng nứ?"(2)

Tôi nóng ran cả người khi nghe câu hỏi táo bạo và khiêu khích ngoài cả sức tưởng tượng.

Tôi liếc mắt tìm Sẩu.

Khốn nỗi, anh ta cùng mọi người đương cùng nhau cười rộ.

Tình thế tôi, lúc ấy, thực lố lỉnh.

Sau, tôi phát khùng, quay mình chực rẽ đám đông để ra ngoài.

Sẩu vội nắm lấy tay tôi và nói như truyền lệnh:

- Không được ra!

Tôi ngạc nhiên về cái giọng nói và nhất là về cái bộ điệu nghiêm trang và lo lắng của Sẩu.

- Sao lại không? Tôi có quyền không đứng ở đây nữa.

- Tôi van anh, anh cứ ừ đi.

Mặt tôi càng nóng như bị châm lửa:

- Ừ thế nào lại ừ khỉ vậy!

- Tôi van anh đấy!

Tôi nửa tức mình nửa buồn cười, vội hướng vào cô then "ừ" một tiếng xem nó ra làm sao.

Mọi người đều thở dài như cất được gánh nặng.

Cô then nguýt dài tôi một cái, làm cho máu trong huyết quản tôi cháy lên. Nàng lại nghiêng quả bầu và lần này, tôi uống một cách thành thực.

Sau, tôi tự biết không thể còn đứng trong cái hoàn cảnh dâm dật nguy hiểm ấy thêm nữa.

Tôi nhất định trở ra:

- Anh Sẩu, tôi về đây!

Hình như cái phận sự của tôi đối với mọi người đã hết, nên Sẩu không những ngăn cản tôi như vừa rồi mà anh chỉ đáp gọn thon lỏn:

- Ừ, về thì về!

Chỉ một phút sau, tôi lại thấy mình đi trong sương mù, dưới một thứ ánh trắng hư huyền và ẩm lạnh.

Sẩu vẫn lầm lì không khác lúc từ nhà đến.

Còn tôi, vì óc bề bộn hàng trăm ý nghĩ, tôi cũng lặng thinh không nói.

Chúng tôi cùng bước qua đêm sương như hai cái bóng đi trong chiêm bao.

Phải, có lẽ tất cả những việc đã xảy ra đều chỉ là một giấc chiêm bao, một cơn mê sảng, kết quả của cái khí hậu độc địa miền núi, nó đã thấm sâu vào tạng phủ tôi lúc nào mà tôi không biết.

Không khí bấy giờ ngừng đọng lại, tựa hồ trái đất đã kiếp hơi rồi. Chỉ duy những giọt sương rỏ từ cành cây xuống các bụi rậm là nghe rõ từng giọt thánh thót lạnh lùng.

Sẩu và tôi cứ lùi lại tiến...

Từ một nơi nào đó, chợt vẳng lại một tiếng kèn lau của một anh trai tương tư chưa ngủ.

Khúc kèn buồn vô hạn, nhưng thà vậy còn hơn là cái tịch mịch gần giống như của sự chết nó bao vây tôi lúc này.

Là vì, lòng tôi thực đương rất sôi nổi.

Ồ, dẫu sao cũng chỉ là một cô phù thủy sai khiến bởi những lễ nghi mọi rợ, thế thôi.

Ấy thế mà những điều tôi vừa mắt thấy, tai nghe vẫn cứ là những cái nó kích thích tâm trí tôi rất mạnh. Tôi quên sao được cái nhìn ươn ướt và cái tiếng cười khêu gợi của cô then!

Cái cảnh tượng ấy đột nhập vào thịt và máu tôi, nhóm lên trong người tôi một thứ lửa sống nồng nàn.

Đồng thời, óc khôn của tôi vẫn bỡ ngỡ một cách cáu kỉnh:

- Tại sao một cô gái xinh tươi như thế mà lại có thể sống sượng được như thế?

Tôi tự hỏi rồi lại tự đáp:

- Nhưng, tại sao lại sống sượng? Nhất là tại sao lấy sự sống sượng ấy làm bất bình? Tại sao cuộc sống lại không là sự kính trọng lẫn nhau của tâm hồn và xác thịt? Tại sao ta cứ phân chia ra làm hai thứ để mà coi khinh cái này coi trọng cái kia? Trong khi ấy, ta vẫn chỉ là một trong các động vật.

Ngần ấy câu hỏi cùng xô nhau nảy ra trong óc tôi, bởi trong đời tôi từ trước đến giờ đã cứ khăng khăng làm một người văn chương, bằng cách đem cuộc sống của tôi bóp nghẹt đi một nửa để chỉ dùng có một nửa.

Nghĩ thế xong, tôi liền thấy những cái ở cô then đã làm tôi ngạc nhiên lúc đầu là không đáng ngạc nhiên nữa.

Hơn thế, cô còn đẹp bội lên, đẹp như một con báo vờn trong ánh nắng.

Sẩu khẽ đặt tay lên vai tôi:

- Đến nhà rồi. Anh nghĩ gì nhiều thế?

Tôi rơi về thực tại:

- Ừ nhỉ, đến nhà rồi. Người ta bảo: đi xa về gần có khác!

- Anh nghĩ gì nhiều thế?

- À, tôi lấy làm lạ...

- Có gì lạ! Mỗi nơi có một phong tục. Tôi nhìn Sẩu.

Chỉ một câu nói ấy đủ cho tôi thấy Sẩu - người bạn thân đến nỗi tôi đã gọi là cái bản ngã thứ nhì của tôi - xa tôi không biết chừng nào.

Tôi nối gót anh lên nhà với sự hồi hộp nhẹ thoảng trong tâm hồn.

Sẩu vào thẳng buồng nằm.

Tôi đã tưởng anh đi ngủ.

Không, anh còn trở ra với một cái cốc vại bằng thủy tinh hạng rẻ tiền, một di tích của đời giáo học khi xưa.

Anh nghiêng bầu rót rượu ra đầy cốc.

Ngồi xuống trước cửa bếp, anh uống từng hơi chầm chậm. Thỉnh thoảng, anh lại nâng cốc lên ngang mắt nhìn đăm đăm chất nước men, như tìm ở đấy một cái gì mông mênh lắm và vô cùng hư ảo...

Tôi lẳng lặng nhìn anh không sót một cử chỉ, lòng hoang mang vô hạn.

Vụt cái, anh đứng phắt dậy.

Anh bước nặng từng bước về phía cửa buồng và lẩm bẩm nói gì không rõ. Rồi chỉ nhai giập bã trầu, anh đã ngáy như cối xay thóc.

Tôi, tuy thế không nghĩ lâu về Sẩu. Lòng tôi còn ngổn ngang nhiều cái khác.

Tôi khẽ hé tấm phên cửa sổ, tò mò nhìn ra ngoài.

Mặt trăng xế chừng vẫn chờ đợi cơ hội để dội ánh sáng vào trong nhà.

Đêm lạnh buốt.

Không khí trong suốt bởi sương mù đã tan đâu hết tự bao giờ.

Ngay trước mắt tôi, sừng sững mấy cây trám to, thân thẳng và trắng lốp.

Xa nữa, một mảng rừng âm u như ngầm ủ những ý nghĩ rùng rợn.

Tôi nhìn cái màu đen thăm hẳm dưới trần lá rậm, cái màu đen thăm thẳm và tựa hồ có tuyết mịn như tuyết nhung.

Sau cùng, tia mắt tôi ngược lên khoảng vô tận, đi vẩn vơ từ ngôi sao lẻ loi này qua ngôi sao cô đơn khác...

Từ một nơi xa, tiếng trai gái loóng gạo nghe đều đều:

"Thậm thịch... thậm thịch... luênh cung quênh...".

Cái tiếng ấy nhịp theo tiếng suối đàn vẫn lơ lửng như có như không...

Và tôi, tôi vẫn nằm lắng nghe tưởng tượng tôi gây bao nhiêu chuyện kỳ thú...