uy vậy, Kim Dung vẫn gắng đóng trọn vai trò tên du ca. Ở tửu quán, có thể người đời vẫn mãi lo ăn uống không thèm để ý tới lời hát. Trong các cung điện nguy nga, những người làm lịch sử vẫn đang hãnh diện cắt băng khánh thành, hả hê ban huấn từ, thản nhiên ký giấy tuyên chiến.

Có đáng gì, lời ca một tên hát dạo già nua. Giọng khàn yếu không át nổi lời nịnh hót, tiếng vỗ tay và những tràng súng nổ.

Giống như chúng ta, trước sau Kim Dung cũng chỉ là một người chịu đựng lịch sử. Nhưng chính trong thái độ khiêm nhường của một người chỉ dám nhận vai trò gợi ý, bừng sáng sức mạnh của người trí thức, ý chí bậc trượng phu, cái dũng của kẻ sĩ không bịt tai lại để ăn cắp nhạc ngựa.

Trong suốt văn nghiệp đồ sộ của ông, Kim Dung đã dự phóng những cách nhập thế, phác họa những giải pháp để con người trở lại sống thật với tình người.

Dù ban đầu có ngập ngừng, tên du ca ấy vẫn không thể đứng ngoài vòng thị phi. Hoài nghi, băn khoăn, không biết đâu là biên giới chính tà, nhưng Kim Dung không thể tự dối bằng cách phủ nhận tất cả hay tìm riêng cho mình một băng hỏa đảo. Tên du ca vẫn phải vào đời, tuy thực tình chưa biết đi về đâu.

Nhìn chung mọi cuộc hành trình, chúng ta buồn rầu mà nhận rằng niềm hăm hở của Kim Dung càng ngày càng vơi.

Đầu tiên, ông tin một mẫu quân tử chí tình như Tiêu Phong có thể giải quyết được vấn đề. Giữa những tranh giành hèn kém về quyền lợi và kỳ thị nòi giống tích lũy trong lịch sử, Tiêu Phong đã thất bại. Vượt được biên giới thành kiến, họa chăng chỉ có loài chim.

Sau đó, ông ước mong tuyên dương một thần tượng mới - Lệnh Hồ Xung - kẻ may mắn được truyền thụ Độc cô cửu kiếm, lấy vô chiêu thắng hữu chiêu, đem tinh thần vô chấp phóng khoáng hòa giải bao nhiêu ganh ghét tranh chấp. Kết luận đột ngột của Tiếu ngạo giang hồ chứng tỏ nỗi thất vọng của người viết, vì Kim Dung đã phải nhờ đến thủ thuật sáng tạo để giữ chút vốn tin tưởng cuối cùng.

Sau hết, những cao vọng trở thành hư không, những giấc mơ phũ phàng, Kim Dung đành công nhận những thực tại không mấy hoa mỹ. Thế giới này đã hết tình thương chăng? Cuộc đời này không còn chỗ cho kẻ sĩ chăng? Lòng nhân đạo đã trở thành một xa xỉ thừa thãi chăng? Trong thâm tâm Kim Dung, những thoáng nghi ngờ cay đắng càng nhiều, nên tác giả mới tạo ra mẫu người mới của thời đại: Vi Tiểu Bảo. Tuy câu chuyện chưa kết thúc, nhưng chúng ta đã thấy trước thế giới Kim Dung không còn chỗ nào, dù là khiêm nhường, cho những Tiêu Phong, Vô Kỵ, Đoàn Dự, Quách Tĩnh, Lệnh Hồ Xung...

Những bước chân vào đời đều lỡ lầm.

Những toan tính, dự phóng của Kim Dung đủ khiến chúng ta suy nghĩ. Sự thất bại của mỗi nhân vật cho chúng ta một kinh nghiệm làm người. Điều đó đủ quý giá rồi.

Trong các chương sau đây, chúng ta lần lượt theo dõi những bước chân vào đời của TIÊU PHONG, LỆNH HỒ XUNG và VI TIỂU BẢO.