gười ta thường bảo: "Trời cho ta cái tài, trời lại cho ta cái tình, ta phải mượn cái tài mà ca hát cái tình, ấy là lẽ tự nhiên".

Đó là câu triết lý hằng ngày của Vũ. Chàng sinh ra trong một gia đình sung túc, sống hoàn toàn trên nhung lụa. Cha chàng làm Đốc phủ ở một tỉnh miền đông Nam Bộ. Từ khi được mười lăm tuổi, chàng rời bỏ quê nhà lên Sàigòn học tập. Chính cái thời gian xa hẳn cái gia đình nền nếp, chàng tìm đặng cái quan niệm trên đây, làm mục tiêu cho đời sống mình.

Sự thật, Vũ vốn có tâm hồn nghệ sĩ. Chàng có một tấm lòng rất dễ xúc cảm với một tình yêu bao la: tình yêu tất cả vạn vật và nhơn loại. Một làn khói trắng bên nhà, một chiếc lá vàng rơi trên mặt cỏ, một tiếng chim kêu lặng lẽ trong u buồn, cũng có thể làm cho chàng bâng khuâng vơ vẩn. Vũ nhận thấy những cảm giác tế nhị của lòng mình, và chàng tìm hoà hợp nó trong Thơ. Chàng là một Thi sĩ.

Vũ nhớ từ khi từ giã băng nhà trường để trở về xứ sở, chàng không quên gởi lại các bạn tiếng lòng tha thiết của mình:

Và từ đấy, chàng đem cái tài và cái tình của mình về chốn quê xưa, đem phổ nó vàocảnh hùng vĩ của núi sông trong những buổi chiều tà bảng lảng.

Ngày xanh như lá rụng! Thấm thoát đã ba năm rồi. Một hôm, Vũ đang vơ vẩn trên cầu, bỗng nghe bên rặng tre có tiếng xào xạc. Một chiếc thuyền lách qua cụm lau rồi tiến về phía Vũ. Chàng ngạc nhiên khi thấy một người vậm vỡ dưới thuyền bước lên, kính cẩn chào chàng:

- Cậu có phải là cậu Vũ không?

- Phải, sao chú biết tôi?

Người khách mỉm cườì:

- Ai ở đây mà không biết cậu?

Và hắn lần lưng ra một bức thư đưa cho chàng:

- Cậu có bức thư.

Vũ tiếp lấy thư. Chàng nhận ra tuồng chữở phong bì quen quen, nhưng không nhớ là của ai. Nét chữ mềm mại, mảnh mai của một thiếu nữ:

Đọc xong bức thư, Vũ dường như bàng hoàng trong cõi mộng. Cả một dĩ vãng lại diễn ra trước mắt khiến lòng chàng xao xuyến, bâng khuâng…

Ngày xưa, Vũ và Phượng là đôi bạn thân yêu. Thấy bạn buồn mà buồn, thấy bạn vui mà vui, đôi bạn trẻ ấy quấn quít nhau, đấp đổi cùng nhau những mộng ngày xanh đằm thắm. Những đêm trăng về trên vườn cau vương bóng, hai người cùng dẫn ra cầu nầy, đứng bên nhau, nhìn làn nước tấp tênh cánh bèo trên bọt úa. Cảnh trời êm lặng. Vài con vạc sành kêu khắc khoải trên bờ sương. Vũ cầm đàn khẽ nắn đường tơ. Tiếng đàn trầm bổng vang ra não nùng. Vũ biểu nàng ca. Nàng nhìn Vũ bẽn lẽn, rồi cất tiếng ca lảnh lót

Phượng ca dứt thì Vũ cũng vừa buông đàn. Hai người nhìn nhau cười vì tìm không thấy bướm.

Qua thời kỳ bé bỏng, đôi bạn cùng xa quê để tiếp tục học ở Saigòn. Nhưng đến năm thứ tư thì Phượng thôi học về nhà, vì sinh kế phải theo cha mẹ về miền Tây là nơi quê cũ của Phượng. Thế là từ đó, Vũ không được tin tức gì của nàng nữa.

Hôm nay, bức thư của nàng đến giữa lúc bất ngờ làm cho chàng cảm động. Chàng run run hỏi người khách:

- Phượng bây giờ ởđâu? Tôi có thể đến thăm Phượng chăng?

- Phượng cũng muốn gặp cậu. Vũ có cảm giác như tim chàng ngừng đập. Nhưng chàng điềm tĩnh:

- Tôi đi với chú ngay bây giờ được? Tôi nóng gặp… Hắn mỉm cười:

- Được. Cậu xuống thuyền.

Vũ theo người khách bước xuống. Thuyền tư từ tách ra khỏi bãi sậy đìu hiu. Một cơn gió lốc làm cho nó chập chờn trên đợt sóng. Giữa trời, một con chim con vừa mới biết bay đang kêu lên những tiếng thảm thiết, rồi không chịu nổi với cơn gió mạnh, rơi như chiếc lá xuông cành cây khế bên kia sông.

Vũ hỏi người khách:

- Không thể đi đường bộ sao, chú?

- Được, nhưng xa hơn.

- Độ bao lâu tới?

- Chừng trăng lên.

Vũ không nói gì nữa, đưa mắt nhìn ánh chiều tà đang nhường bước cho màn đêm. Sao đã nhấp nhốở bốn hướng trời.

Thật như lời khách nói, thuyền ghé bờ khi trăng vừa lên ngọn cau. Khách lên bờ, Vũ bước theo, hai người đi sóng đôi đến một khoảnh vườn rộng. Vũ thấy qua hàng cau, một chiếc nhà ngói cũ kỹ, chàng đoán đó là nhà Phượng.

Qua khỏi cổng, Vũ thấy dạng một thiếu nữ và một cậu bé đứng ở sân. Nàng nhìn ra phía sông, hình như có ý chờ đợi. Đi thêm đặng vài bước, nhờ ánh trăng nghiêng lên mặt, Vũ nhận ra nàng. Chàng cảm động reo lên:

- Em Phượng!

- Anh!

Bốn mắt nhìn nhau lặng lẽ. Mắt thiếu nữ lóng lánh đẹp, nhưng Vũ nhận nó chan chứa một cái gì. Chàng chợt nhận ra nàng gầy đi nhiều, và dưới ánh trăng xanh, khuôn mặt nàng càng tăng vẻ xanh xao tiều tụy.

Vừa lúc ấy, ba má Phượng từ trong nhà bước ra. Bác Tư mừng rỡ:

- À, cậu Vũ.

Vũ kính cẩn cúi đầu:

- Chào hai bác.

Bà Tư mỉm cười:

- Cậu trông mau lớn quá! Cháu Phượng vẫn nhắc đến cậu luôn.

- Đã năm năm rồi còn gì!

- Sao cậu biết bác ở đây mà đến?

- Em Phượng vừa cho cháu hay, cháu ngỡ hai bác còn ở xa. Bác nhìn Phượng, rồi thở dài nói:

- Bác về đã nữa năm nay. Cháu Phượng hình như không chịu phong thổ miền dưới nên đau ốm luôn. Từ hôm về đây, cháu đã bớt.

- Sao bác không cho cháu hay?

Và chàng day qua phía Phượng:

- Sao em không cho anh hay?

Bà Tư cười nói:

- Tưởng cháu còn đi học.

Vũ tin lời đó ở bà Tư, nhưng chàng không thể tin nếu lời đó cũng thốt ra ở Phượng. Tuy nhiên, chàng vẫn thấy lòng khoan khoái đứng trước những mỹ tình thân ái bỗng đem đến cho chàng một cách đột ngột, cái mỹ tình mà chàng ngỡ đã xa vắng, và sẽ xa vắng đến vĩnh viễn.

Trăng đã lên cao. Từng mảng mây kéo ngang thành những vệt dài xuyên qua làn không khí. Thân cây in bóng xuống nền đất, mấy tàu lá đánh bật sau ót như mấy chiếc đuôi sam.

Đêm đó, chàng nói chuyện thật khuya với gia đình Phượng. Tất cả những chuyện xảy ra từ ngày xa cách, từ chuyện làm ăn của ba má Phượng, đến chuyện học hành của Vũ, đều được ôn lại một cách thân mật và vui vẻ. Chỉ có một điều Vũ chưa nói tới, là tấm lòng của chàng đối với Phượng.

Phượng cũng biết Vũ không bao giờ nói điều đó hay là chàng chưa bao giờ nói. Nhưng nàng đã hiểu nó không cần lời. Những lúc nằm trên giường bịnh, nàng đã nhận nó bằng tâm tưởng. Và giờ đây, dưới ánh trăng huyền bí, nàng đã nhận nó qua tia mắt của Vũ như nàng đã nhận ra ngày xưa ở những bài thơ êm ái của chàng.