áng hôm sau tôi trông thấy nhiều người đứng trong sân nhà họ Ðoàn. Hiển nhiên là có chuyện gì đặc biệt lắm. Tôi len vào giữa đám đông và trông thấy Ðoàn Lão Bà đang cạo đầu cho Lạc Ðệ.

Ðoàn Lão Bà thường hớt tóc cho trẻ con trong làng, và không ngại mất công và sự dơ dáy. Có một lần mẹ tôi nhờ bác đồ tể cắt tóc cho tôi. Bác đồ tể quen dùng một con dao cạo lông heo, và cách bác ta làm không cần sự khéo léo. Bác ta dường như cưa tóc của tôi. Tôi dậm chân đau đớn. Vì thế mẹ tôi phải giữ chặt đầu tôi trong lúc bác đồ tể cưa tóc tôi, mồ hôi bác ta nhễ nhại. Thật giống như việc giết heo vậy. Cuối cùng tôi thoát được bàn tay nắm giữ của mẹ tôi và vẩy cho tóc rơi xuống.

Ngày hôm sau mẹ tôi đành phải nhượng bộ. "Ðược rồi, Tiểu Thành, đến nhờ Ðoàn Lão Bà cắt cho." Tôi biết mẹ tôi khinh bỉ Ðoàn Lão Bà và không bao giờ muốn tôi luẩn quẩn gần nhà nàng, nhưng bây giờ mẹ tôi không còn cách nào khác.

Khi Ðoàn Lão Bà trông thấy mớ tóc cắt dở của tôi, nàng cười đến rung cả người. Nàng nói, "Tiểu Thành, đầu mày trông giống như bị chó gặm vậy." Rồi nàng vội đun nước nóng, lấy ra một chiếc khăn lớn và sà bông thơm - vào thời đó nàng là người duy nhất trong làng dùng sà bông thơm - và gội đầu cho tôi cẩn thận. Rồi nàng chùi lưỡi dao cạo vào đầu gối, một tay giữ đầu tôi ngay ngắn, nàng làm công việc cắt tóc rất khéo léo và nhẹ nhàng. Khi nàng cạo xong, tôi cảm thấy hơi ngứa ngáy, y như có một con kiến bò trên sọ tôi. Nàng xoa đầu tôi và cười, "Thôi được rồi, bé con."

Nhưng chưa có người lớn nào yêu cầu nàng hớt tóc, vì như vậy thì coi không được. Thế mà buổi sáng mùa xuân ấy, trước mặt mọi người, nàng cắt tóc cho một gã đàn ông bằng tuổi nàng! Ðám đông đứng xem, vừa thích chí vừa có ý nghĩ xấu. Nhưng Ðoàn Lão Bà không quan tâm đến họ. Nàng điềm tĩnh ngồi trên bậc thềm, bàn tay nàng di chuyển mau lẹ lưỡi dao cạo trên đầu Lạc Ðệ, một chiếc nhẫn lấp lánh trên ngón tay nàng. Lạc Ðệ cúi đầu xuống, có vẻ bối rối.

Ðoàn Lão Bà chăm chú nhìn con dao cạo. Khi cạo xong, nàng khẽ đặt bàn tay lên cái đầu nhẵn bóng của Lạc Ðệ và nói, "Một người đẹp trai như anh, tại sao không chịu khó sửa soạn đôi chút?" Rồi nàng bước vào trong nhà, lấy ra mấy mảnh quần áo của chồng và bảo Lạc Ðệ mặc vào. Lạc Ðệ trở thành một người khác hẳn, một người tôi chưa hề trông thấy.

Kể từ ngày hôm ấy, hắn là một thành phần của nhà họ Ðoàn. Mỗi sáng hắn đi chèo mảng với Ðoàn Lão Ông, và chỉ trong một thời gian ngắn, hắn đã thành thạo nghề chèo mảng. Sức khỏe của Ðoàn Lão Ông mỗi ngày một tệ hơn, và cuối cùng Lạc Ðệ phải đi chèo mảng một mình. Ðôi khi có nhiều hàng, Ðoàn Lão Bà phải đi theo hắn trong những chuyến chở hàng xuôi dòng sông. Ban ngày hắn ăn cơm với nhà họ Ðoàn, và ban đêm hắn trở lại ngủ trong nhà đập lúa. Dần dần khuôn mặt hắn tươi tỉnh hơn.

Tuy vậy hắn vẫn rất ít nói. Ngoài việc chèo mảng, hắn phải trông nom nông trại của nhà họ Ðoàn. Như vậy hắn lúc nào cũng bận rộn. Chỉ buổi tối chúng tôi mới có dịp trông thấy hắn ngồi ngay trước cửa, ăn một tô mì to như cái chậu. Hắn luôn luôn tránh né Ðoàn Lão Bà, không bao giờ bông đùa với nàng, và ít khi nào nhìn nàng. Hắn dường như rất kính trọng vợ ông chủ. Chỉ có một lần cử chỉ hắn lạ lùng không giải thích được.

Ðó là một buổi chiều nóng bức. Ðoàn Lão Bà đang giặt quần áo ngoài bờ sông. Ðang giặt, nàng quyết định cởi áo ngoài, chỉ mặc một chiếc yếm màu hồng, để lộ cổ, vai và cánh tay trắng như tuyết. Ðể bớt nóng, nàng vẩy nước lên vai và cánh tay. Rồi nàng gỡ tóc, quỳ xuống một tảng đá, nhúng tóc xuống nước và gội đầu. Khi gội đầu xong, một tay nắm tóc, nàng cúi xuống dòng nước sóng rung rinh và ngắm bóng mình dưới nước: hình ảnh một thiếu phụ mặc yếm hồng, nắm chặt mớ tóc đen huyền, lơ đãng nhìn, lòng đầy ao ước.

Ðúng lúc đó, Lạc Ðệ đang từ ngoài đồng trở về. Khi hắn đi ngang qua bãi đập lúa, hắn trông thấy cảnh này bên bờ sông, và đứng chết trân tại chỗ. Mắt hắn như thất thần. Sau một lúc, hắn khẽ rên rỉ và gục xuống một đống rơm.

Một lần khác dường như hai người cũng bước ra ngoài giới hạn, nhưng lần đó không phải là lỗi của Lạc Ðệ. Chuyện xảy ra khi chúng tôi chất lúa gặt về.

Tại vùng tôi, khi gặt lúa người ta không cắt lúa; trái lại người ta nhổ cả cây lúa lên, và buộc thành từng bó. Rồi lừa hoặc la sẽ chở những bó lúa này về bãi đập, tại đó người ta chất lúa lên cao thành từng đụn một, ở dưới thì rộng và càng lên cao càng nhỏ lại.

Nhà họ Ðoàn không có gia súc, vì thế tất cả lúa của họ được Lạc Ðệ mang tới nhà đập lúa. Ðoàn Lão Bà đứng trên đống lúa và Lạc Ðệ đưa những bó lúa cho nàng. Trong những năm trước, lúa của nhà họ Ðoàn được chất thành hai đống, nhưng ngày hôm ấy Ðoàn Lão Bà dường như đãng trí. Nàng đứng trên đống lúa mì và cứ chất lên mãi - cho đến khi đống lúa cao ngất. Vào lúc chất lúa lên hết thì trời đã trưa rồi. Trừ Lạc Ðệ, mọi người khác đã về nhà ăn trưa.

Ðoàn Lão Bà, đứng trên đỉnh đống lúa mì cao tới mấy thước, nhìn xuống Lạc Ðệ. Ðôi mắt đen nhánh của nàng sáng lên. Ngay cả sau một buổi sáng làm việc vất vả, nàng vẫn còn rất tươi, rất hồn nhiên, và rất xinh đẹp. Một cái nhìn tinh quái sáng lên trong mắt nàng, và cũng có một cái gì sâu thăm thẳm hơn. Nàng kêu lên:

- Tôi không xuống được! Trời ơi, làm thế nào bây giờ?

Lạc Ðệ gãi trán, không biết làm thế nào. "Bà phải tìm cách xuống."

Ðoàn Lão Bà nói ra vẻ tuyệt vọng, hai chân quay đi quay lại trên đống lúa mì, "Không, tôi muốn anh phải nghĩ ra cách đem tôi xuống."

Lạc Ðệ suy nghĩ lung lắm và nói, "Hay để tôi trải lúa ra cho bà nhảy xuống."

- Nhảy xuống! Anh ngốc lắm! Nếu tôi té xuống bị đau thì ai nấu cơm cho anh ăn?

- Vậy thì tôi sẽ đứng đây và bà bước xuống vai tôi.

- Tôi! Một người đàn bà! Làm sao tôi được phép bước chân lên vai một người đàn ông?

- Vậy thì làm cách nào bây giờ?

- Anh hãy bồng tôi xuống!

Hai mắt của Lạc Ðệ trố ra. “Cái gì?”

- Tôi muốn anh trèo lên và bồng tôi xuống!

Ðoàn Lão Bà nhìn xuống một Lạc Ðệ kinh hoàng, và mỉm cười một cách tinh nghịch.

Lạc Ðệ đứng im lặng, không biết phải làm gì. Rồi hắn bẽn lẽn trèo lên và giang hai tay ra để đón Ðoàn Lão Bà. Nàng tuột xuống từ ngọn đống lúa và rơi vào vòng tay của Lạc Ðệ. Lúc đó cả hai người đều đỏ bừng mặt. Khi Lạc Ðệ bước xuống đất, Ðoàn Lão Bà nhảy ra khỏi tay hắn. Hai người dang xa nhau ngay lập tức, như bị sét đánh, và đứng yên lặng. Ðoàn Lão Bà lấy lại được bình tĩnh trước, cúi nhặt cây chổi và bước đi. Nàng đi được vài bước, rồi quay lại hỏi:

- Lạc Ðệ, anh có vợ chưa?

- Chưa.

- Sao không lấy vợ đi?

Không có tiếng trả lời.

- Tại sao anh không nói?

Vẫn không có tiếng trả lời.

Ðoàn Lão Bà bước đi trong lúc Lạc Ðệ ngồi phịch xuống đất, ngơ ngác, đôi mắt như nhìn một cái gì rất xa xôi. Sau một lúc, hắn khẽ hát một bản sơn ca.

Tất cả chỉ có thế, tất cả những gì được coi như không chính đáng giữa Ðoàn Lão Bà và Lạc Ðệ. Dẫu sao thì chuyện đó có đáng gì đâu. Tại sao người ta cứ bị chê trách vì những chuyện nhỏ nhặt ấy? Ôi những kẻ tò mò hay vu khống sau lưng người khác! Nhưng mãi sau này, trong một chuyến đi mảng không thể quên được của tôi, lòng tin của tôi về sự vô tội của hai người đã bị lung lay.

Ðó là năm thứ hai sau ngày giải phóng. Mùa trái cây năm đó tốt lắm. Nhà tôi có ba cây táo dại rất lớn, cây nào cũng mấy chục tuổi rồi, thân cây to một người ôm không xuể. Về mùa hạ, những ngọn cây táo um tùm phủ bóng rợp xuống vườn rau, và nước trong những kinh đào lờ lững trôi đi trong lúc ếch nhái kêu inh ỏi liên tục. Cha tôi đặt một cái chõng dưới gốc cây, và tối nào tôi cũng nằm tại đó để canh táo. Những trái táo sai trĩu cành, và đến cuối tháng bảy âm lịch thì chín đỏ rực. Khi gió thổi mạnh, nhiều trái rụng xuống. Ðôi khi một buổi chiều tôi có thể lượm được một thúng đầy.

Một hôm Ðoàn Lão Bà đi ngang qua nhà tôi, và hỏi tôi, "Hà cái thằng Tiểu Thành này, táo nhà mày chín rồi, mày không còn biết đến Lão Bà nữa! Cái thằng ranh con, năm nay mày định chở táo đi bán thế nào? Bằng đường bộ hay đường sông?"

Tôi vội trả lời, "Lão Bà nên hỏi người lớn. Tôi không biết."

Nàng khẽ củng vào đầu tôi, "Tao chỉ muốn hỏi mày thôi, Tiểu Thành."

Tối hôm ấy tôi nhắc lại câu hỏi cho cha tôi thì ông cân nhắc một lát rồi trả lời, "Bằng đường bộ. Dùng đường sông phải thuê mảng, tốn tiền quá."

Một con đường đất lầy lội quanh co chạy từ làng tôi tới thị trấn; khi trời nắng thì con đường bụi mù. Cha tôi ám chỉ con đường ấy khi ông nói "đường bộ". Thời ấy chưa có xe đò, chỉ có xe ngựa chở hành khách. Xe ngựa cũng có mui và mỗi bên có hai hàng ghế gỗ, đủ chỗ cho mười người ngồi. Người ta thường chở trái cây tới thị trấn bằng loại xe ngựa này, hoặc nhiều khi gánh bộ.

Cái lợi của gánh bộ là không tốn tiền chuyên chở. Nhưng như vậy thì quá chậm trễ và kém hiệu quả. Người ta chỉ có thể gánh đi bán được một trăm cân trái cây một ngày. Vào cuối mùa táo, cha tôi suy nghĩ lại và nói với mẹ tôi, "Thôi thuê mảng vậy." Nhưng không may là ngày hôm sau cha tôi bị té và lưng đau đến không nhúc nhích được.

Trái cây đã hái và chất đống chờ bán. Nếu chúng tôi không bán ngay thì giá có thể xuống. Tôi nghĩ ra một giải pháp. Tôi nói, "Con đã lớn rồi. Con có thể đi bán táo một mình được."

Cha tôi nhìn tôi như thể ông nhìn tôi lần đầu tiên vậy. Rồi ông gật đầu, "Tốt lắm, con đi bán đi. Con đã lớn rồi."

Ngay đêm đó tôi chạy lại nhà họ Ðoàn và báo tin cho Lạc Ðệ. Lão Bà nói, "Mày còn nhỏ quá. Ðể tao đi theo giúp mày."

Thế là trong lúc Lạc Ðệ đi lấy mảng ra sông thì Lão Bà giúp tôi đóng những thúng táo.

Lạc Ðệ lôi mảng ra sông. Hắn gỡ những túi da cừu và dùng hết sức thổi những túi đó phồng lên, cho đến lúc mặt hắn phình ra và đỏ ửng. Rồi hắn hạ chiếc mảng xuống nước, và cả ba chúng tôi vác những thúng táo lên mảng. Lạc Ðệ rất khôn ngoan. Hắn sắp những thúng táo chồng lên nhau ở giữa mảng và chừa khoảng trống phía trước và phía sau. Chỗ của hắn ở phía trước, giữ tay lái, trong khi tôi và Ðoàn Lão Bà ngồi phía sau. Từ chỗ ngồi, chúng tôi phải nghển cổ lên mới trông thấy đầu và vai của Lạc Ðệ.

Chúng tôi khởi hành vào lúc nửa đêm. Lần đầu được ngồi mảng xuôi sông Hoàng Hà! Tim tôi hồi hộp vì nao nức. Tôi nhìn quanh. Trăng vẫn còn nấp sau đám mây. Một làn sương mờ trôi là là trên mặt sông. Hai bên bờ sông chìm sau lớp sương mỏng, thoáng nhẹ như một tấm lụa thêu. Trên bờ cũng vậy, những vườn trái cây, các vườn dưa, và cánh đồng lúa trải dài mãi tận chân trời, chìm đắm trong một làn sương mờ kỳ bí và ảo tưởng.

Từ những mái nhà tranh ở phía xa, chúng tôi có thể nghe thấy tiếng hát giọng kim của tuồng cổ, kèm theo là tiếng đàn Hồ ai oán. Bỗng nhiên âm thanh của tiếng đàn ngập ngừng và ngưng bặt, rồi mất tăm vào đêm tối đang lan ra khắp nơi.

Chúng tôi tháo giầy ra, sắn quần lên, và thò chân xuống nước. Vô vàn những ngôi sao phản ảnh dưới nước và chơi đùa với bàn chân chúng tôi. Chợt một làn gió đêm thổi tới, mặt nước sông cau lại và các ngôi sao biến mất, để lại những gợn sóng mỗi lúc một lan rộng hơn. Cơn gió nhẹ mang tới hương thơm ngọt ngào của dưa hấu và lê dại, và cái mùi êm dịu của đất trong vụ gặt mùa thu. Ðược gió mơn trớn, sông Hoàng Hà nằm im lặng và đẹp đẽ, như một du khách mệt mỏi cuối cùng đã tìm được chỗ nghỉ chân.

Ðoàn Lão Bà khuyên tôi, "Ngủ đi. Ngày mai mày có nhiều việc phải làm."

Tôi lắc đầu, "Lão Bà ngủ đi. Tôi chưa buồn ngủ."

Ðây là chuyến đi mảng đầu tiên của tôi trên sông Hoàng Hà. Ngồi giữa bao sự kỳ bí và tuyệt diệu của một đêm trăng, lòng tôi phấn khích xúc động. Tôi không thể ngủ được trong cảnh ấy.

- Ðược rồi. Nếu mày không ngủ thì tao ngủ.

Ðoàn Lão Bà nằm xuống, thu mình bên mép chiếc mảng, lưng tựa vào những thúng táo. Chỉ một lát nàng đã bắt đầu ngáy nhẹ.

Tôi vươn người nhìn về phía trước. Lạc Ðệ vẫn nhẹ nhàng chèo mảng, đầu và vai nhô lên cúi xuống trong khi chiếc mảng lướt trôi đI.

Những máy guồng nước hai bên bờ sông cứ tiếp tục lùi lại trong khi chiếc mảng tiếp tục trôi đi. Những bánh xe bằng gỗ của máy guồng nước phủ đầy rêu quay một cách lười biếng, kéo lên những gầu nước sông. Tiếng ếch nhái phá tan sự im lặng của cánh đồng - thoạt đầu là một con, rồi một con nữa, và cuối cùng là một ban hợp ca, đem sinh khí cho đêm tối.

Mặt trăng bò ra khỏi cánh đồng và chiếu xuống khuôn mặt của Ðoàn Lão Bà. Nàng chưa bao giờ đẹp như thế! Cặp lông mày dài, nhỏ và uốn cong, khẽ nhăn lại. Một bàn tay hồng thò ra khỏi mảng, buông xuống mặt sông, để mặc cho nước sông đùa nghịch.

Cuối cùng tôi cũng buồn ngủ. Ðoàn Lão Bà cựa quậy, ngồi dậy rồi bảo tôi, "Tiểu Thành, nằm xuống ngủ đi. Ðừng sợ. Tao sẽ ngồi cạnh và che cho mày." Thế là tôi nằm xuống, ôm lấy những thúng táo, trong khi Ðoàn Lão Bà ngồi ngay rìa mảng, hai bàn chân trần đùa nghịch nước.

Một đám sương mờ dâng lên trước mặt tôi; tôi bị cuốn dâng lên và lạc tới một chốn xa lạ. Ðó là một vùng nước bạc, biến thành một làn sương lam. Một giọng hát khẽ dâng lên. Âm thanh thực là nhẹ nhàng, không phân biệt được rõ ràng, từ nơi nào xa xôi lan trên làn nước, rồi tới gần tai tôi. Âm thanh ấy giống như tiếng vỗ của sông Hoàng Hà, nhịp nhàng như nghệ thuật từ trời, lôi cuốn mọi cảm giác, và tự nhiên giao hòa với nhau.

Tôi mở mắt. Tất cả chỉ là một giấc mơ. Mặt trăng đã khuất sau đám mây. Trời tối xẫm. Mặt sông trông giống như một mảnh vải sa tanh đen thẫm khẽ rung trong gió. Cây cối hai bên bờ trông như những tảng đá khổng lồ trong khi chiếc mảng lướt trôi qua. Sự im lặng thật là đáng sợ. Bỗng nhiên tôi hoảng hốt kêu lên: "Ðoàn Lão Bà!"

Không có tiếng trả lời.

Tôi ngồi dậy, nhưng bị một cái gì kéo xuống. Tôi lần mò và sờ phải một sợi giây thừng quấn ngang thắt lưng tôi để giữ cho tôi khỏi rơi xuống sông. Một đầu giây thừng buộc vào những thúng táo, còn đầu kia nằm rìa chiếc mảng. Tôi cởi thừng và nhìn quanh. Tôi không thấy Ðoàn Lão Bà. Tôi kề tai vào những thúng táo để lắng xem có tiếng động ở phía trước không. Tất cả đều câm lặng. Tôi cũng không nghe thấy tiếng mái chèo khua nước. Tôi quì lên và nhìn qua phía bên trên của những thúng táo.

Hai người ngồi ngay phía trước. Lạc Ðệ rút mái chèo lên để bên cạnh và để mặc chiếc mảng trôi theo dòng sông. Ðoàn Lão Bà ngồi sát vào hắn, má nàng tựa vào bộ ngực nở nang của hắn, một cánh tay ôm ngang lưng hắn. Lạc Ðệ cúi xuống, dùng má cọ vào trán nàng, dường như muốn hít ngửi mùi thơm ngọt ngào từ tóc nàng.

Từ một gò đất nhỏ ở giữa sông, một đôi hạc đang lặng lẽ ngủ. Nhưng khi thấy chiếc mảng, chúng vội xoè cánh bay lên và kêu những tiếng buồn thảm: "Gạc, gạc... "

Tôi sợ quá và vội nằm ngay xuống, buộc lại sợi giây thừng và nhắm mắt lại. Một lúc sau Lạc Ðệ cất tiếng thì thầm khẽ hát:

"Những ngôi sao trên trời kết thành đôi.

Ngôi sao sáng nhất ở ngay cửa sông.

Ðôi mắt Ðoàn muội đen thăm thẳm.

Ðôi môi đỏ thắm.

Hình dáng nàng làm tim tôi đau xót."

Ðoàn Lão Bà hát trả lời:

"Mẫu đơn là chúa loài hoa.

Tuổi trẻ đến từ những chàng trai.

Ðại ca tôi kề vai sát cánh với tôi.

Vĩnh viễn không chia lìa,

Cho đến khi nước sông Hoàng Hà cạn."

Lạc Ðệ hát tiếp:

"Hãy lên núi nhìn xuống đồng bằng.

Nho mọc thành từng khóm.

Tôi không thể xa lìa Ðoàn muội.

Liệu Ðoàn muội sẽ gần tôi mãi?"

Ðoàn Lão Bà:

"Phương đông đã sáng; bình minh rồi.

Bò và cừu ngoài đồng đã thức dậy.

Ðoàn tiểu muội khóc đến khô nước mắt.

Thành Lan Châu ở ngay trước mặt."

Bài hát của hai người ngừng lại. Một sự im lặng thật lâu, chỉ có tiếng sóng vỗ vào mạn mảng. Cuối cùng tôi nghe Ðoàn Lão Bà khẽ nói, "Em phải về phía sau." Nàng trèo qua những thúng táo, về phía tôi. Nàng khẽ gọi, "Tiểu Thành! Tiểu Thành!"

Tôi làm như ngáy khẽ.

Nàng ngồi xuống bên tôi và khẽ nói, "Thật là dễ ngủ."