gọn Thất-sơn ngồi im lặng dưới vòm trời thấp, nghiêm trang như một pho tượng đá hùng vĩ. Sừng sững giữa vũ trụ, ôm trong lòng những cây cối gò đất, núi đá, khu Thất-sơn oai vĩ, đường bệ như đứng làm chúa tể cho cả một vùng sơn lãnh hoang vu.

Loài người sống ở ven sườn núi chẳng bao giờ thấy hết được cả vòm trời tròn trĩnh bao la. Ngọn núi cao ngất vượt lên những hàng cây um tùm xanh đen đã án mất một nữa trời trước con mắt họ rồi.

Những buổi sáng sương mù nhiều, hay những phút hoàng hôn có ráng đỏ như màu máu vương lên ánh nắng quái, ngọn Thất-sơn lại có một vẽ riêng, oai linh và màu nhiệm, cái oai linh và màu nhiệm của Thiên Thần.

Ấy thế mà khói lửa của mùa chiên chinh cũng dâng lên đến tận chỗ thâm nghiêm cao vút ấy.

Ngôi chùa Linh sơn Tự ngồi hiền lành bên một hang đá, nay không còn nữa. Ngọn lửa đã làm cái việc xâm lấn vào tận đây trong một đêm tối trời, sát phạt ngôi chùa cổ kiên cố, thành ra bình địa. Sáng hôm sau, hòa thượng Tuệ Thăng ôm cuốn kinh Hoa-Nghiêm đứng tựa vào một gốc cây xam xám màu khói, ngắm những đóng tro ngun khói đen bên cạnh những cây cột bị thương loang lổ. Người nhắm mắt lại, niệm Phật.

Vài tháng sau, một chiếc am nhỏ được dựng lên trên nền đá còn nám đen những tàn tích của đêm đốt phá.

Dưới chân Phật, hòa thượng vẫn cần cù gõ mõ tụng kinh. Ngôi chùa lớn hay nhỏ, không phải là một vấn đề vấn vương trong trí óc kẻ thí phát. Kỷ niệm cái đêm kinh khủng ấy cũng đã đuoc ngọn nước cành dương vẩy ra, làm tan rả cả rồi.

Lòng hòa thượng lâng lâng nhẹ gần như đã siêu thoát về cõi Bồng lai. Những lúc nhàn rỗi, người ra đứng trên mỏm đá, thản nhiên phóng tầm mắt xuống thế gian... Những ngọn khói bốc lên ngùn ngụt ở mấy rặng cây xanh mờ dưới chân núi, những báo hiệu của chiến tranh ấy, không làm vang vào lòng người đệ tử nhà Phật ấy hơn một tiếng Nam-mô êm và lặng như một chiếc lá rừng vào buổi chiều không gió!

Cuộc đời yên tịnh của hòa thượng mấy tháng nay, bất ngờ lại bị khuấy lên, và khuấy mãi lên. Súng lác đác nổ ở xa xa rồi men lại gần, rõ hơn, hăm dọa hơn.

Trong những đêm loạn rừng ấy, hòa thượng thức niệm kinh lần tràng chuỗi đen trắng năm canh. Dưới chân Đức Từ-bi, hòa thượng rèn lòng mình cho bình tĩnh, đủ cho âm thanh của súng đồng có rên rĩ vang động đến đâu cũng không làm sao gợn lên một chút nào.

Cỏi trần với bao nhiêu bấn loạn, rối bời của nó không còn vương vít một chút nào trong cánh cửa am vắng trên ngọn Thất-sơn hùng vĩ.

Súng càng nổ, rừng càng loạn, hòa thượng càng tụng kinh nhiều. Lòng người hầu đã chai lại như vách tường đá trơ trơ cùng thiên cổ.

Vạn nhứt loài người có đốt cái am này nữa, hòa thượng sẽ cất cái khác để tu cho trọn quả phước của một kiếp người đã khoác áo cà sa.

*

*

Khu rừng nổi loạn đã gần sáu tháng rồi. Loài người ác đọc không để cho hòa thượng liệm hồn vào chuông mõ. Họ lại đốt, lại phá.

Chiếc am mây đã ba lần bốc lửa. Ba lần bàn tay nhẫn nại của hòa thượng lại cần cù dựng lên. Lòng tu của người bén rể bền chặt như những gốc cổ thọ phong rêu kia rồi. Và không bao giờ rừng núi nghe được một lời oán trách, phiền hà bay ra từ đôi môi chỉ biết niệm Phật ấy.

Người ta đốt, hòa thượng xây dựng lại. Đốt nữa xây dựng nữa. Có khó nhọc mới dày công quả, hòa thượng nghĩ vậy. Tất cả đều là thử thách tạm bờ của Sa tăng đối với hòa thượng. Con đường về Tây trúc tuy dài, song càng kiên nhẫn, càng lao khổ, thì lại càng dày quả phước.

Triết lý của hòa thượng Tuệ Thăng trước cuộc thế rối bời này là vậy.

*

*

Đã hai đêm hai ngày rồi súng nổ dữ quá. Ánh lửa đỏ nhấp nhô lên giữa rừng xanh, ghê rợn như những vòi lửa phun từ hàm rồng ra trên từng mây xám phong ba. Khói bốc lên nghi ngút làm đen cả vòm trời.

Đôi bên địch thủ đánh nhau rát lắm. Có lẽ họ đánh quên ăn, quên ngủ và có lẽ đây là một trận quyết tử để thanh toán một món nợ đời, một mối thù độc địa giữa thế nhân. Cho nên nó ác liệt quá chừng, trời đất núi non cũng đến rúng chuyển vì nó.

Tuy nhiên, từ chiếc am nhỏ mới cất lại lần thứ tư, tiếng mõ kinh vẫn âm ra đều đều như con suối trong veo chảy róc rách từ ngàn đời đâu đây, mặc kệ những loạt súng ròn tan nổ trong nắng và trong sương.

Đêm chìm trong bóng tối u uất nặng nề, thì ngọn lửa lại bắt đầu bật rỏ lên sáng rực. Và súng lại thi nhau nổ liên hồi. Gần quá rồi. Có lẽ người ta đang đánh nhau sát bên am. Tiếng nổ chát chúa quá đã đôi phen làm cho hòa thượng giựt mình vì tiếng đạn bay vèo vèo ngang tai. Người vẫn tụng kinh và chầm chậm khua lên một hồi chuông cho lòng trở về với thanh thảnh.

Cả đêm súng nổ.

Cả đêm hòa thượng không rời chiếc dùi mõ và pho kinh.

Trời bắt đầu rầng rậng sáng, thì tiếng súng cũng thưa dần. Trong màn sương thỉnh thoảng có một viên đạn rít lên giận dữ! Một vật gì nặng nề lắm bỗng nhiên gieo phịch xuống chân am. Có tiếng hổn hển thở khó khè như tắc nghẽn. Hình như người ta đang vật lộn nhau. Hòa thượng nghe rõ những tiếng huỳnh hụych của từng cái đấm cái đạp.

Người vẫn tụng kinh đều đều.

Cuốn kinh Kim Cang đã đến trang chót, người từ từ đứng dậy, mở cửa bước ra.

Bình mình lên yếu ớt. Trời rạng đông, ánh sáng mập mờ vương nhẹ trên màn sương nặng trình trịch khói đạn và khói lửa.

Bên chân am, dưới ven một tảng đá, có một hình thù đen ngòm đang cữ động. Hòa thượng nheo cặp mắt nhìn qua màn sương mờ ảo. Ấy là hai thân người. Họ đang vật lộn nhau. Hai bàn tay nghiêm khắc xiết chặt vào hai cần cổ, những tiếng ằng ặc nghẹn ngào đưa ra lẫn lộn trong hơi thở khò khè. Rồi họ buông nhau ra để cho tay chân làm cái việc đấm đá túi bụi. Rồi họ ôm ghì lấy nhau, ghì chặt thêm. Cuộc vật lộn càng ác liệt.

- Chết cha mày, cắn tao. Có một tiếng mệt nhọc thốt ra nho nhỏ, song đầy căm hờn.

Trời sáng dần. Núi rừng đã hiện ra qua màn sương trăng trắng đục. Hòa thượng đã nhìn rõ từng cữ chỉ của hai con người đang thèm máu nhau.

Mặt loang lổ máu, quần áo rách tơi bời, họ nằm thở rốc như cặp gà chọi đến lúc mệt, để rồi vài giây sau lại bắt đầu đấm vào mặt nhau, đá vào bụng nhau, cào xé, cấu cắn nhau, ác liệt hơn.

Tuệ Thăng hòa thượng không giữ được lòng bình tĩnh nữa rồi. Cảnh máu xương diễn ngay trước mặt người có năng lực ghê gớm, khêu sống dậy những cảm giác cũ trong trái tim đang bị sung nóng giữa một phút kích thích quá chừng...

Trong chớp mắt, một kẻ đã rút dao ra.

Đối phương cố dùng toàn lực bẻ oặt cánh tay cầm dao ấy. Một cái gì rờn rợn chạy rần trong xương sống hòa thượng. Người nhắm mắt lại. Một tiếng kêu thét lên. Rồi hai tiếng.

Lúc Tuệ Thăng hòa thượng mở mắt ra thì hỡi ôi, toàn là máu... Kẻ có dao đã thọc vào ngực đối phương, trong lúc kẻ sau này há hốc miệng ngoạm sâu vào cổ bên địch mà nhai rứt cho đứt huyết quản.

Máu và máu... Máu tung tóe vọt ra như suối trên cổ và trên lưng của đôi bên. Họ bắt đầu thở mau và lả dần. Vài phút sau, bốn bàn tay buông nhau ra, hai thân mình giãy chết đành đạch trên vũng máu đen đặc dần... Nhìn cái miệng người hả bốc ra đỏ lòm những máu, hòa thượng rùng mình một cái.

Núi rừng tang thương phờ phạc sau đêm hỗn loạn, giờ đây vẫn còn vắng tiếng súng... Người cúi xuống nhặt hai xấp giấy văng ra bên cạnh hai xác chết. Ấy là hai tờ căn cước. Chớp hai con mắt đã rơm rớm nóng, người đọc:

- Nguyễn-văn-Việt, cha tên Nhân, mẹ Lê-thị-Ái.

- Nguyễn-văn-Nam, cha tên Nhân, mẹ Lê-thị-Ái...

Cặp mắt hiền từ của hòa thượng mở lớn ra ngạc nhiên, và ngước lên bầu trời le lói nắng, như để hỏi... Trời sáng nay nhiều mây, thấp và buồn. Hòa thượng thở dài bi đát nói một mình:

- Chao ôi, họ là hai anh em ruột, cùng mang chung một dòng máu. Thế mà... Có lẽ vì một sự xung khắc ác liệt của lý tưởng.

Người đứng trên mỏm đá, não nề và chua xót nhìn xuống thế gian mặc cho hai ngấn nước mắt lăn từ từ trên má...

*

*

- Bạch hòa thượng, con chán lắm rồi. Ở dưới kia người ta vừa ăn Tết vừa giết nhau. Con không thể sống thêm một phút nào ở cái xã hội đảo điên này nữa. Con vượt đèo leo núi lên đây để cầu xin người chỉ một con đường siêu thoát...

Hòa thượng mỡ bừng cặp mắt ươn ướt ra để nhìn. Đó là một thiếu nữ còn trẻ. Nàng khóc thảm thiết quá. Mùi hương trầm bát ngát dâng lên hòa với khói nhang nghi ngút. Tiếng thút thít của người thiếu nữ vang khe khẽ vào cảnh im lặng, nghe thê lương như tiếng khóc của nhân loại từ lòng đất âm lên.

- Mẹ con chết, cha con chết, anh con chết, thân nhơn con chết hết trong cuộc chém giết này. Khổ quá, con còn sống làm sao được giữa chỗ người ta giết nhau ấy. Con đã bán hết gia tài của cha mẹ, chia cho người nghèo phân nửa, còn thì đem theo đây, lòng nguyện để cất một cảnh chùa và đúc tượng Phật mà gởi thân vào nương chốn từ-bi... Như thế họa may con mới nguôi được phần nào đau đớn... Bạch hòa thượng, thí phát cho con ngay bây giờ, hòa thượng ơi!!

Ngọn núi cao chót vót mờ sau làn khói gây thêm màu tịch mịch. Hòa thượng im lặng nghe thiếu nữ kể tình cảnh chua xót...

- Con! Ta sẽ chỉ cho con một đường. Con đường để diệt cái khổ. Con đường ấy là con đường xuống núi...

Hòa thượng nhắm mắt lại, chỉ ngón tay xuống trần gian... Thiếu nữ ngơ ngác. Hòa thượng tiếp:

- Giữa lúc mà loài người và đất nước chúng ta đang chìm trong bể khổ thế này ta không nên trốn cái khổ, sợ cái khổ... Trái lại, ta phải làm một cái gì để diệt cái khổ ấy... Muốn thế, ta phải hạ san...

- Hòa thượng không gỏ mỏ nữa?

- Con coi kìa, hai xác chết còn nằm kia, loài người còn nhiều tham vọng quá, để rồi gây khổ cho nhau. Loài người đang khổ lắm. Ta hạ sẵn để hành đạo ngay bên cạnh loài người, ngay bên cạnh cái khổ. Có ở gần cái khổ, mới cứu khổ được nhiều, có ở gần người bịnh đang rên mới hàn gắn ngay vết thương của họ được. Phải, con ạ, ta sẽ bỏ am, xuống núi đây. Hành lý đã sẵn rồi. Ta đi bây giờ, đi để tìm cho đất nước ta một mùa Xuân vĩnh viễn tươi đẹp... Lúc ấy ta sẽ lại lên núi...

Mặt trời ló ra, rừng sáng bật lên. Ánh nắng vàng như lửa chiều nhấp nhánh trên chiếc am nhỏ mà nếu Hòa Thượng Tuệ Thăng ở lại nó sẽ thành một cảnh chùa lớn...

Khua cây gậy lọc cọc, hòa thượng lên đường về với thiên hạ...

Khói lửa vẫn bốc lên mù mịt, và súng vẫn nổ liên hồi trong ngọn gió đầu năm...