hắn chắn rồi, bởi cả hai đều có tâm ý giống nhau. Khi nghe đến từ “hào phóng” thật đáng ngại ấy, Scrooge cau mày và lắc đầu, trả lá thư ủy nhiệm cho người đàn ông.

- Vào mùa lễ hội này trong năm, thưa ông Scrooge, - Người đàn ông nói, lấy ra một cây viết. - sẽ càng đáng quý hơn nếu chúng ta tặng chút gì đó cho những người nghèo khổ thiếu thốn bởi đây mới là lúc họ phải chịu đựng nhiều khó khăn nhất. Hàng ngàn người đang cần nhu yếu phẩm; hàng trăm ngàn người đang cần những tiện nghi tối thiểu, thưa ngài.

- Chẳng lẽ vẫn chưa có nhà tù ư? - Scrooge hỏi.

- Có nhiều nhà tù lắm chứ. - Người đàn ông đáp, đặt bút xuống lần nữa.

- Còn các trại tế bần[6]? - Scrooge hỏi tới. - Đóng cửa hết rồi à?

[6] Workhouse: trại tế bần, hay nhà tế bần, là nơi được Nhà nước bảo trợ, cung cấp chỗ ở, công ăn việc làm cho người bệnh, người nghèo, người lớn tuổi. Từ sau đạo luật mới dành cho Người nghèo (the New Poor Law) năm 1834, các nhà tế bần được điều hành tàn bạo, khắc nghiệt hơn nhằm không để cho những kẻ chây lười lợi dụng sự hỗ trợ của Nhà nước. Không ai có thể thoát khỏi trại tế bần nếu không tìm được sự hỗ trợ từ bên ngoài; vì vậy các trại tế bần có xu hướng duy trì tiêu chuẩn sống thấp kém hơn so với cuộc sống bên ngoài. Trong các trại này, vợ chồng bị cách li với nhau và cha mẹ không thể thăm nom con cái. Nhiều người thà chịu chết hơn là sống trong những nơi như thế này.

- Vẫn hoạt động thưa ông. - Người đàn ông đáp. - Ước gì tôi có thể bảo rằng chúng không còn trên đất nước này nữa.

- Vậy Luật Lao dịch cho Tù nhân[7] và Luật Người nghèo[8] vẫn đang được áp dụng nghiêm túc chứ? - Scrooge nói.

[7] Ra đời vào năm 1818, đây được xem như là một phương sách đối xử kinh tởm với tù nhân. Họ bị bắt phải bước đi trong cối xay guồng - bánh xe cối xay quay bằng sức nặng của người giẫm lên các bậc ở vòng quanh rìa của nó, hao hao giống với vòng quay của chuột hamster - 6 tiếng mỗi lần, nhằm làm cho họ bận rộn và kiệt sức.

[8] Là đạo luật được ban hành vào năm 1834. Khi việc bảo trợ cho người nghèo đã trở thành gánh nặng cho địa phương, đạo luật mới cho phép tập hợp người nghèo lại và hình thành những trại tế bần của vùng để người nghèo tìm đến nhận sự giúp đỡ. Chẳng khác nào nhà tù dành cho người nghèo, các trại tế bần khét tiếng tàn nhẫn do chối bỏ những quyền tự do cơ bản của con người, như là: chia cách các thành viên gia đình với nhau, hủy hoại nhân phẩm con người...

- Chẳng lúc nào ngơi, thưa ngài.

- Ồ! Thế thì theo những gì ông nói, tôi e rằng có điều gì đó đã ngăn cản chúng hoạt động hiệu quả. - Scrooge nói. - Tôi rất vui được nghe đây.

- Nhận thấy các tổ chức đó không thể mang niềm vui Thiên Chúa đến tất cả mọi tâm hồn và thể xác của số đông, - Người đàn ông đáp. - nên một số người trong chúng tôi đã cố gắng gây quỹ để mua cho người nghèo chút thức ăn, nước uống, cùng những thứ giữ ấm. Chúng tôi chọn thời điểm này, bởi đây là lúc Sự Thiếu Thốn được cảm nhận rõ ràng nhất và, trong khi Sự Dư Dả cũng đang hoan hỉ nhất. Vậy tôi nên ghi thế nào cho ông ạ?

- Chẳng gì cả! - Scrooge đáp.

- Ý ông không muốn đề tên mình ư?

- Tôi muốn được ở một mình. - Scrooge đáp. - Nếu các ông muốn biết tôi muốn gì, thưa quý ông, thì đó là câu trả lời của tôi. Tôi không mua vui cho mình dịp Giáng Sinh và cũng không thể giúp những kẻ ăn không ngồi rồi được vui vẻ. Tôi ủng hộ những tổ chức nói trên và bấy nhiêu cũng đủ tốn kém rồi; những ai nghèo khổ thì cứ đi đến đó.

- Nhưng nhiều người không thể đến đó; và nhiều người thà chịu chết.

- Nếu họ thích chết, - Scrooge đáp. - thì tốt hơn là họ hãy làm như thế để giảm bớt dân số. Ngoài ra, thứ lỗi cho tôi, tôi không biết việc khác!

- Nhưng có thể ông vẫn biết. - Người đàn ông nhận xét.

- Đó không phải là việc của tôi. - Scrooge trả miếng. - Hiểu việc kinh doanh của mình và không xen vào chuyện của người khác là đã quá đủ với một người. Tôi không ngơi tay với công việc của mình. Chúc buổi chiều tốt lành, thưa quý ông!

Thấy rõ sẽ vô ích nếu cứ theo đuổi ý định, hai người đàn ông bèn rút lui. Scrooge tiếp tục công việc của lão, đắc ý với bản thân và tỏ ra hóm hỉnh hơn thường lệ.

Giữa sương mù và bóng tối dày đặc, trên phố mọi người đi lại với các chuỗi đèn lập lòe treo trước những con ngựa kéo xe để dẫn đường. Ngọn tháp cổ kính của nhà thờ - nơi có cái chuông già với cái giọng thô cộc không ngừng kín đáo dõi theo Scrooge qua khung cửa kiểu Gothic trên tường - khuất trong màn sương, run rẩy đếm từng giờ từng khắc giữa đám mây mù như thể hàm răng của nó đang lập cập va vào nhau với “mái đầu” đóng băng ở tít trên cao. Cái lạnh càng buốt giá. Trên con đường chính, ở ngay góc phố có vài người thợ đang sửa ống dẫn khí đốt. Họ nhóm một ngọn lửa lớn trong lò than, xung quanh là đám đàn ông và những chú bé rách mướp đang tụ tập để hong tay, mắt hấp háy vui sướng trước ngọn lửa. Trụ nước chữa cháy trên phố bị bỏ rơi một xó, nơi dòng nước tràn ra ủ ê giờ đông cứng như đá trông thật đáng ghét. Ánh sáng từ những cửa hiệu, nơi những nhánh ô rô và các quả mọng trang trí đã căng nứt ra dưới sức nóng của ngọn đèn bên cửa sổ, làm ửng hồng những gương mặt tái nhợt lướt qua. Việc buôn bán tại các hàng thịt và tạp hóa bỗng hóa nghịch đời: tuy hàng họ được bày biện lộng lẫy, ấy vậy mà gần như không thể tin rằng chủ tiệm vẫn sẵn sàng kỳ kèo với khách hàng từng xu. Từ dinh thự kiên cố của mình, ngài Thị trưởng ra lệnh cho năm mươi đầu bếp và quản gia phải giữ đúng tinh thần Giáng sinh của gia đình Thị trưởng; và ngay cả người thợ may ti tiện bị phạt năm si-ling hồi thứ Hai tuần trước vì tội say rượu và cư xử hung bạo trên phố cũng khuấy món bánh pudding trên gác xép, trong khi người vợ gầy guộc của anh bồng đứa con nhỏ xông ra phố để mua thịt bò.

Sương mù dày hơn và trời cũng lạnh hơn. Cái lạnh xuyên thấu, thấm sâu và tê buốt. Nếu Thánh Dunstan quắp lấy mũi của Ác Quỷ bằng tiết trời giá lạnh này thay vì dùng vũ khí quen thuộc, hẳn ông đã chiến thắng mỹ mãn. Một cậu bé bị cái lạnh và đói ngấu giày vò gặm nhấm như thể chó gặm xương đang gập người nhìn qua lỗ khóa trên cánh cửa văn phòng của Scrooge, hát tặng lão một bài hát Giáng sinh. Nhưng cậu vừa cất lên câu:

“Cầu Chúa ban phước cho ông, hỡi quý ông vui vẻ!

Cầu cho không điều gì có thể khuất phục được ông!”[9]

[9] Lời chính xác của bài hát God rest ye, merry gentlemen này là “God rest ye, merry gentlemen. Let nothing you dismay...”. Ở đây, người hát đã thay đổi một chút lời hát vì muốn tặng riêng cho Scrooge.

Scrooge bèn vớ lấy cây thước với tất cả sức lực của mình khiến cậu ca sĩ sợ hãi phóng thẳng, và đám sương mù lẫn băng giá được dịp ùa ngay vào lỗ khóa.

Cuối cùng cũng đến giờ đóng cửa văn phòng. Đầy thâm ý, Scrooge rời khỏi ghế và nhắc khéo đến điều mà viên thư ký, lúc này cũng vừa thổi nến và mang nón vào, đang trông đợi.

- Chắc anh muốn được nghỉ lễ cả ngày mai, đúng không? - Scrooge hỏi.

- Nếu tiện, thưa ông.

- Chẳng tiện gì sất, - Scrooge đáp,. - mà còn bất công nữa. Nếu tôi trừ lương anh nửa cơrao[10] vì chuyện đó, hẳn anh không nghĩ mình bị đối xử tệ bạc chứ, đúng không?

[10] Crown: đơn vị tiền tệ Anh (không còn sử dụng). 1 cơ-rao = 5 si-ling.

Viên thư ký cố gượng cười.

- Vậy chứ, - Scrooge nói tiếp. - anh có nghĩ tôi bị đối xử tệ bạc khi phải trả lương cho anh một ngày mà anh không hề đi làm?

Viên thư ký nhã nhặn giải thích rằng đây là dịp cả năm mới có một lần.

- Đó chỉ là lời bào chữa cho việc móc túi người khác mỗi dịp Hai mươi lămtháng Mười Hai! - Scrooge bảo, cài khuy áo khoác đến tận cằm. - Cứ cho là anh nghỉ cả ngày mai đi. Vậy anh phải có mặt ở đây vào sáng sớm ngày kia đấy!

Viên thư ký hứa sẽ có mặt đúng giờ còn Scrooge vừa làu bàu vừa bước ra ngoài. Họ đóng cửa văn phòng trong ánh đèn lung linh của phố xá. Với hai đầu khăn choàng trắng đung đưa tận hông (vốn là niềm kiêu hãnh của những người không có áo khoác), viên thư ký trượt theo con dốc nhỏ đóng băng trơn trợt trên phố Cornhill, nơi cuối đường có những cậu bé - đông gấp hai mươi lần bình thường - đang hân hoan chào đón Giáng sinh. Đoạn, anh ta cố hết sức chạy thật nhanh về nhà ở phố Camden để chơi trò bịt mắt bắt dê.

Còn Scrooge thì dùng bữa tối buồn tẻ nơi quán rượu hiu quạnh quen thuộc. Sau khi đọc hết mọi tờ báo và tiêu khiển nốt buổi tối còn lại với quyển sổ ghi tiền gửi của mình, lão về nhà đi ngủ. Lão sống trong một ngôi nhà lớn có nhiều phòng vốn là của người cộng sự quá cố. Đó là một dãy phòng tăm tối trong một tòa nhà cũ kỹ nằm trên một cái sân; nó ít được quan tâm, bảo dưỡng đến nỗi người ta không thể không nghĩ rằng nó đã hoang tàn ngay từ khi còn mới, nằm khuất sau những ngôi nhà khác và quên cả lối ra. Giờ đây ngôi nhà đã cũ lắm, lại ảm đạm bởi chẳng ai sống ở đó ngoại trừ Scrooge; và những phòng còn lại được dùng làm văn phòng. Cái sân tối đến mức dù biết rõ từng viên gạch nơi đây, Scrooge vẫn phải dùng tay dò dẫm từng chút, sương mù và băng tuyết phủ lấy cái cổng đen cũ kỹ như thể thần Thời Tiết đang ngồi trầm tư thê lương ngay trên ngưỡng cửa của ngôi nhà.

Cái vòng sắt gõ cửa chẳng có gì là đặc biệt, ngoại trừ nó rất to. Scrooge đã ngày đêm trông thấy nó suốt bao nhiêu năm sống ở đây; hơn nữa Scrooge cũng chẳng xa lạ gì với nó như những người khác ở thành phố Luân Đôn này, kể cả giới kinh doanh, ủy viên hội đồng thành phố và phường hội Luân Đôn. Cũng xin lưu ý với bạn là Scrooge chẳng hề mảy may nghĩ đến Marley kể từ lúc bảo rằng ông ta đã chết cách đây bảy năm hồi chiều nay. Ấy vậy mà không ai có thể lý giải vì sao khi tra chìa vào ổ khóa cửa, Scrooge đã nhìn thấy gương mặt của Marley - y hệt như xưa - ngay trên chiếc vòng sắt gõ cửa đó.

Đó chính là gương mặt của Marley. Chẳng phải là một cái bóng bình thường như những vật khác trong sân; nó toát lên một thứ ánh sáng u buồn, chẳng khác gì con tôm hùm ươn trong hầm rượu tối. Gương mặt đó chẳng nổi giận cũng không hung dữ, nhưng lại nhìn Scrooge bằng cái nhìn như xưa kia Marley vẫn làm: đượm vẻ ma quái trên vầng trán rúm ró. Mái tóc bay bay như thể bị hơi nóng hay hơi thở phà vào; còn đôi mắt tuy mở to nhưng hoàn toàn bất động. Tất cả, cộng với sắc tím xanh, khiến cho gương mặt trông rờn rợn, kinh dị - một vẻ rùng rợn không chỉ nằm ở những đường nét trên gương mặt.

Nhưng khi Scrooge nhìn kỹ, cái vòng sắt gõ cửa lại trở nên bình thường.

Nói rằng Scrooge không giật mình hoảng hốt hay đông cả máu vì kinh hãi trước hiện tượng vượt xa sức tưởng tượng đó là không đúng. Tuy nhiên, lão vẫn nắm lấy chiếc chìa khóa vừa lúc nãy buông ra, xoay mạnh và bước vào nhà rồi thắp nến lên.

Quả thật là lão có dừng lại, lưỡng lự đôi chút trước khi đóng sập cửa lại; đồng thời, lão cũng đã cẩn thận nhìn sau cánh cửa như nửa tin nửa ngờ rằng mái tóc thắt bím của Marley sẽ thò vào sảnh. Thế nhưng chẳng có gì sau cánh cửa cả, trừ mấy con ốc vít gắn vòng sắt gõ cửa. “X... ì... ì... ì...!”, lão nói rồi đóng cửa đánh sầm.

Tiếng đóng cửa vang khắp ngôi nhà nghe như sấm động. Mỗi căn phòng bên trên và từng thùng rượu trong các hầm bên dưới dường như cũng tạo nên những chùm tiếng vang riêng. Scrooge không phải là người sợ tiếng vang. Cài cửa xong, cầm theo ngọn nến trên tay, lão băng qua sảnh rồi lên lầu.

Đó là một cái cầu thang cũ, rộng áng chừng đến một chiếc xe tang sáu ngựa kéo cũng có thể đi lên dễ dàng, với trục xe hướng về bức tường còn cánh cửa xe hướng về dãy lan can. Ở đây quá rộng, lại thêm nhiều khoảng trống, có thể vì thế mà Scrooge nghĩ rằng lão trông thấy một chiếc xe tang đi trước lão trong bóng tối. Những ngọn đèn ít ỏi thắp bằng hơi đốt ngoài đường không rọi đủ ánh sáng nơi cửa, nên bạn có thể hình dung trong nhà tối như thế nào với ngọn nến cháy leo lét của Scrooge.

Scrooge cứ thế đi lên mà chẳng hề bận tâm gì về chuyện đó. Bóng tối đồng nghĩa với tiết kiệm và lão thích thế. Nhưng trước khi đóng cánh cửa nặng nề, lão đi ngang khắp các phòng để đoan chắc rằng mọi thứ vẫn ổn, bởi trong đầu lão vẫn còn nhớ đến gương mặt ban nãy.

Phòng khách, phòng ngủ, nhà kho. Tất cả đều bình thường. Chẳng có ai trốn dưới gầm bàn hay ghế sofa; một ngọn lửa nhỏ đang cháy trong lò sưởi; muỗng và chậu rửa tươm tất; thêm nồi cháo suông[11] (Scrooge bị cảm lạnh) đang hâm trên lò sưởi. Chẳng có ai trốn dưới gầm giường hay trong tủ áo; cũng không có ai ẩn trong chiếc áo ngủ đáng ngờ mà lão mắc trên tường. Nhà kho vẫn bình thường. Cái khung chắn lò sưởi cũ, đôi giày cũ; hai cái xô đựng cá và cái giá ba chân đặt chậu rửa mặt, cùng que cời lửa vẫn ở nguyên trong đó.

[11] Cháo suông: món ăn rẻ tiền, được nấu bằng yến mạch với rất nhiều nước; là món ăn chủ yếu trong các nhà tế bần.Hoàn toàn yên tâm, Scrooge đóng cửa phòng và giam mình trong đó - nghĩa là tự giam mình đến hai lần, vốn không phải là thói quen của lão. Sau khi đã an toàn trước sự kinh ngạc ban nãy, lão bèn tháo cà vạt, thay áo ngủ, mang đôi dép trong nhà, đội mũ trùm và ngồi xuống bên lò sưởi để ăn món cháo suông của mình.

Lửa trong lò sưởi cháy yếu ớt, chẳng thấm tháp vào đâu so với một đêm buốt giá như thế này. Scrooge buộc phải ngồi gần lại ngọn lửa, chồm hẳn về phía đó mới có thể đón lấy chút ấm áp từ nguồn sưởi bé tẹo ấy. Đó là một chiếc lò sưởi cũ kỹ do một nhà buôn Hà Lan xây từ lâu, xung quanh lát toàn gạch Hà Lan với các hình vẽ minh họa các câu chuyện trong Kinh Thánh. Nào là Cain và Abel[12], con gái của Pharaoh[13], Nữ hoàng Sheba[14], các thiên sứ giáng trần trên những đám mây trông như chiếc giường làm bằng lông chim, rồi cả tổ phụ Abraham, Belshazzar[15], các tông đồ của Chúa Jesus chèo thuyền vượt biển hồ Tiberias - tóm lại là hàng trăm nhân vật có thể thu hút suy nghĩ của lão, thế nhưng gương mặt của Marley, người đã chết cách đây bảy năm, cứ hiện về như một lời nguyền trừng phạt, làm lu mờ mọi thứ khác. Bị chi phối bởi những suy nghĩ của Scrooge, trên mỗi viên gạch nhẵn nhụi bỗng hiện lên bản sao cái đầu của lão già Marley.[12] Cain và Abel là hai người con trai của Adam và Eva sau khi họ bị trục xuất khỏi thiên đường. Cain trồng trọt, còn Abel thì chăn cừu. Cain đã giết chết em mình sau khi Thượng đế từ chối lễ vật do Cain trồng trọt được nhưng lại chấp nhận cừu do Abel dâng.

[13] Bithiah, công chúa Ai Cập, đã cứu một cậu bé (con của một phụ nữ Do Thái - khi biết đứa bé mới sinh của mình là con trai, bà đã tìm cách cứu con khỏi bị giết theo một chiếu chỉ của Pharaoh ra lệnh tàn sát tất cả bé trai thuộc dân tộc Do Thái nô lệ ngay khi chúng vừa chào đời) nằm trong chiếc nôi đang trôi trên sông Nile và đặt tên cho cậu là Moses. Sau này, Moses trở thành người giải phóng dân tộc mình thoát khỏi ách nô lệ, vượt qua Hồng Hải, tiến vào hoang mạc.

[14] Nữ hoàng của vương quốc cổ đại Sheba.

[15] Vị vua cuối cùng của Babylon.

- Ngớ ngẩn! - Scrooge bảo; đoạn đi đi lại lại quanh phòng.

Được vài vòng, lão lại ngồi xuống. Khi ngửa đầu lên ghế, tình cờ lão trông thấy một cái chuông bỏ không đang treo trong phòng, trước kia được dùng vào mục đích gì đó nhưng nay đã bị lãng quên trong phòng ngủ nơi tầng cao nhất của tòa nhà. Kỳ lạ và kinh ngạc thay, và thật là khiếp đảm không thể giải thích được, cái chuông bắt đầu đung đưa khi lão nhìn thấy nó. Thoạt đầu, nó đung đưa nhè nhẹ trong câm lặng; nhưng chẳng mấy chốc nó bắt đầu kêu to và những cái chuông khác trong nhà cũng thế.

Sự việc chỉ kéo dài khoảng nửa phút hay một phút gì đó nhưng chẳng khác gì cả giờ đồng hồ. Rồi tất cả đồng loạt im lặng như cũ. Tiếp theo, dưới nhà có tiếng loảng xoảng, nghe như có người đang kéo một sợi dây xích nặng nề băng qua các thùng rượu dưới hầm. Scrooge chợt nhớ người ta bảo hồn ma trong các ngôi nhà bị ám thường kéo theo những sợi dây xích.

Cánh cửa hầm rượu bật tung đánh rầm; Scrooge nghe thấy tiếng động ngày càng lớn ở các tầng bên dưới, tiến lên cầu thang, rồi hướng thẳng đến phòng lão.

- Vẫn là trò bịp! - Scrooge nói. - Ta không tin.

Nhưng lão đổi ngay sắc mặt khi nó băng qua cánh cửa dày, tiến thẳng vào phòng ngay trước mắt lão mà không dừng lại lấy một phút. Khi nó tiến vào, ngọn lửa leo lét bỗng bùng lên như hét lớn: “Tôi biết ông ta, hồn ma Marley đấy!”, rồi vụt nhỏ lại.