uổi chiều

Lao theo đàn ngỗng trời, con ngỗng đực to rất lấy làm tự hào được cùng các bạn đi khắp đất nước, và được trêu ghẹo, giễu cợt các gia cầm khác. Nhưng dù vui sướng đến đâu, chiều đến nó cũng bắt đầu thấy mệt. Nó cố thở thật sâu và đập cánh mau hơn nhưng vô ích, nó vẫn tụt lại sau mấy sải.

Khi những con ngỗng đi tập hậu trông thấy ngỗng đực không thể theo chúng được nữa, liền gọi con đầu đàn đang bay ở mũi nhọn của đội hình: “Akka núi Kebnekaise! Akka núi Kebnekaise!”[6]

- Gì thế?

- Con trắng tụt lại đằng sau! Con trắng tụt lại đằng sau.

- Bảo nó bay nhanh dễ hơn bay chậm! Akka đáp và cứ tiếp tục bay như trước.

Ngỗng đực cố theo lời khuyên ấy, bay nhanh lên, nhưng chẳng mấy chốc đã mệt hết hơi và tụt xuống thấp, là là sát những rặng liễu bị xén ngọn ở hai bên đường và ven những cánh đồng.

- Akka, Akka, Akka núi Kebnekaise! Những con ngỗng tập hậu lại gọi khi trông thấy những cố gắng vất vả của ngỗng trắng.

- Lại gì nữa đấy? Ngỗng đầu đàn hỏi, giọng giận dữ.

- Con trắng rơi! Con trắng rơi!

- Bảo nó bay cao dễ hơn bay thấp! Akka đáp. Nó chẳng giảm tốc độ chút nào, vẫn bay như trước.

Ngỗng đực lại cố làm theo lời khuyên ấy, nhưng khi muốn bay cao lên, nó hụt hơi, tưởng như sắp vỡ tung lồng ngực.

- Akka, Akka! Những con ngỗng bay ở hai bên lại gọi.

- Các người không thể để ta yên được sao? Một giọng bực tức hơn bao giờ hết đáp lại.

- Con đực trắng sắp chết! Con đực trắng sắp chết!

- Kẻ nào không theo nổi đàn thì quay về đi! Con ngỗng đầu đàn trả lời, và không một lúc nào nó có ý bay chậm lại.

“À! Ra thế đấy!” Ngỗng đực nghĩ bụng. Nó vừa chợt hiểu là bọn ngỗng trời không bao giờ nghĩ đến việc đưa nó tới Lapland.[7] Chúng chỉ muốn làm cho nó rời khỏi nhà để cho vui thôi.

Ngỗng đực tức giận thấy sức mình phản lại mình, và mình không thể tỏ cho bọn lang thang kia thấy rằng ngỗng nhà này cũng chẳng thua kém gì chúng. Cái bực tức nhất là nó lại gặp đúng Akka ở Kebnekaise. Dù chỉ là một con gia cầm, không phải nó không nghe nói đến một con ngỗng đầu đàn tên là Akka, đã sống trên trăm năm. Akka nổi tiếng đến mức những con ngỗng trời cừ nhất cũng muốn được nhập vào đàn của nó. Nhưng chẳng có ai mà khinh bỉ ngỗng nhà hơn cái mẹ Akka và cả đàn của nó, vì vậy mà ngỗng đực lại càng muốn tỏ cho chúng biết là mình chẳng thua kém gì chúng.

Vừa nghĩ đến việc quyết định làm, ngỗng trắng vừa bay chậm lại, tụt sau đàn một chút. Bỗng cái con người bé một mẩu mà nó cõng trên lưng lên tiếng nói: “Ngỗng đực Mårten thân mến à, cậu cũng thừa hiểu là cậu chẳng bao giờ bay cả thì không thể nào theo bọn ngỗng trời đến tận Lapland được. Trở ngay về nhà, đừng tự làm khổ mình có phải hơn không?”

Vả lại đứa con trai nhà này, cái thằng mất dạy ấy, ngỗng đực vốn ghét quá. Cho nên vừa hiểu rằng thằng bé tưởng nó không thể nào theo nổi chuyến đi này, nó bèn nhất quyết không bỏ cuộc. “Cậu nói thêm tiếng nữa là tớ quẳng xuống hầm đá sét gặp đầu tiên đấy”, ngỗng đực rít lên như vậy. Cơn giận đem cho nó sức mạnh, khiến nó bay ngay chẳng kém gì những con ngỗng trời kia.

Nhưng dù thế nào đi nữa thì chắc là nó cũng không thể tiếp tục bay lâu được. May thay cũng chẳng cần bay làm gì nữa, mặt trời đã xuống nhanh, và khi nó vừa lặn thì đàn ngỗng liền lao thẳng xuống đất. Chưa kịp nghĩ gì thì ngỗng đực và chú bé đã thấy mình ở bên bờ hồ Vomb. “Chắc là bọn mình sẽ ở đêm nay tại đây”, chú bé vừa nghĩ như vậy vừa nhảy xuống đất.

Chú ở trên một dải cát hẹp, trước mặt trải ra một cái hồ khá rộng, chẳng có vẻ gì làm cho người ta yên tâm cả. Một lớp băng phủ gần kín mặt hồ, đen, lổn nhổn, đầy kẽ nứt và lỗ thủng như thường thấy trên mặt băng mùa xuân. Người ta thấy rõ băng ấy nhất định phải tan đến nơi rồi. Đã tách khỏi bờ, băng nằm giữa một dải nước rộng, đen và phẳng. Tuy vậy nó vẫn còn đấy, và nó mà còn đấy là còn tỏa khí lạnh và nỗi buồn mùa đông lên tất cả cảnh vật.

Bên kia hồ hình như là một vùng quang đãng và sáng sủa, nhưng ở nơi đàn ngỗng lao xuống là một khu trồng thông rộng. Có thể nói là rừng cây có nhựa này có uy lực giữ mùa đông lại. Khắp nơi mặt đất trơ trụi, nhưng dưới những cành lá chằng chịt này, tuyết đã tan ra rồi đông lại nhiều lần, và đã rắn như băng.

Chú bé nghĩ rằng mình đã đến một hoang mạc trên xứ sở của mùa đông, và thấy lòng khắc khoải tưởng như phải kêu lên.

Chú đói, cả ngày có ăn chút gì đâu. Nhưng mà tìm đâu ra được cái gì? Vào tháng ba, mặt đất cũng như cây cối chẳng có cái gì ăn được cả.

Phải rồi, chú kiếm cái ăn ở đâu được? Và ai sẽ cho chú trú nhờ? Ai sẽ dọn giường trải đệm cho chú? Ai sẽ cho chú sưởi trước lò sưởi của họ? Ai sẽ bảo vệ chú chống lại các thú dữ?

Bây giờ mặt trời đã lặn. Khí lạnh dường như bốc lên. Đêm đen buông xuống, nỗi kinh hoàng trườn theo bước đi của đêm tối, và trong rừng thoáng nghe thấy những bước chân rón rén và những tiếng sột soạt. Thế là tiêu tan cái can đảm vui vẻ mà chú bé đã biểu lộ khi ở trên trời. Trong cơn khắc khoải, chú quay về với các bạn đồng hành, chú chỉ còn có chúng nữa mà thôi.

Chú thấy ngỗng đực lại còn khổ sở hơn mình. Nó ở nguyên tại chỗ nó lao xuống, và như là sắp chết. Cổ nó vươn dài ra, bất động trên mặt đất, mắt nhắm lại và hơi thở chỉ là một tiếng rít thoi thóp.

“Ngỗng Mårten thân yêu này, chú nói, cố uống lấy một ngụm. Hồ nước chỉ cách có hai bước”.

Nhưng ngỗng đực không hề nhúc nhích.

Chú bé trước đây vốn độc ác với mọi vật, và với cả ngỗng đực nữa. Nhưng bây giờ chú nghĩ rằng ngỗng đực là chỗ dựa độc nhất của chú, nên chú rất sợ mất nó. Chú bèn đẩy nó xuống nước. Ngỗng đực to và nặng, và chú bé phải vất vả lắm, nhưng cuối cùng cũng làm được.

Ngỗng đực rơi xuống hồ, đầu lao tới trước. Nó nằm im lìm một lát trong bùn, nhưng chẳng bao lâu nó ngóc đầu lên, lắc cho hết nước đã làm mờ mắt nó, và thở ra. Rồi nó bắt đầu bơi, khỏe mạnh, giữa những cỏ lác và lau sậy. Những con ngỗng trời đã lao xuống nước trước ngỗng đực. Chúng chẳng bận tâm gì đến ngỗng đực, cũng như người cưỡi lên lưng nó, mà cứ nhào hết xuống hồ. Chúng tắm táp, rửa ráy; rồi giờ thì đang thong thả nhai cây nhãn tử thái đã thối một nửa và cỏ chẽ ba lá dưới nước. Ngỗng trắng may mắn trông thấy một con cá măng nhỏ. Nó đớp vội lấy bơi vào bờ và đặt trước mặt chú bé. “Này, để cảm ơn cậu đã đẩy mình xuống nước”, nó nói. Lần đầu tiên trong ngày hôm nay, chú bé được nghe một lời nói thân tình. Chú vui sướng quá, đến nỗi muốn nhảy lên ôm lấy cổ ngỗng đực, nhưng lại không dám. Chú hài lòng về món quà. Thoạt tiên chú cho rằng không thể nào mà ăn nổi một con cá sống, nhưng rồi chú lại muốn thử xem sao.

Chú tự hỏi không biết mình có còn con dao nhỏ nữa không. May sao, chú thấy con dao còn lủng lẳng ở thắt lưng, nhưng bé tí tẹo, không dài hơn một que diêm, tuy thế cũng đủ để đánh vảy và moi ruột cá. Chẳng mấy chốc con măng đã bị nuốt sống.

No bụng rồi, chú bé thấy xấu hổ quá vì đã ăn tươi một vật sống. “Rõ ràng mình không còn là một con người nữa, mà là một gia thần thực sự rồi”.

Trong khi chú bé ăn, ngỗng đực đứng yên lặng bên cạnh. Chú ăn xong miếng cuối cùng thì nó khẽ nói:

- Chúng ta gặp phải một đàn ngỗng trời kiêu ngạo, khinh miệt các loài gia cầm.

- Đúng, mình cũng thấy thế.

- Thật là vinh dự lớn nếu tôi có thể theo chúng đến tận Lapland và tỏ cho chúng thấy rằng một con ngỗng nhà không phải là vô tích sự.

- Phải đấy, chú bé ngập ngừng đáp lại, vì không tin là ngỗng đực sẽ làm nổi việc ấy, nhưng chú không muốn nói trái lời nó.

- Nhưng tôi không tin là mình có thể vượt nổi khó khăn trong một chuyến đi như thế này - ngỗng đực nói. Tôi muốn hỏi xem cậu có thể cùng đi để giúp tôi được không?

Tất nhiên chú bé không có một dự định nào khác hơn là quay về nhà cho thật nhanh. Chú ngạc nhiên và chỉ biết trả lời: “Mình cứ nghĩ rằng mình với ngỗng vốn là kẻ thù cơ mà”.

Nhưng hình như ngỗng đực không nhớ đến chuyện ấy nữa. Nó chỉ nhớ là chú bé vừa cứu nó khỏi chết.

- Mình phải về nhà bố mẹ mình chứ, chú bé nói.

- Tôi sẽ đưa cậu về nhà trong mùa thu - ngỗng đực nói, tôi sẽ không bỏ cậu trước khi đặt cậu xuống ngưỡng cửa nhà cậu.

Chú bé nghĩ rằng tốt nhất là nên để một thời gian rồi hãy ra mắt bố mẹ. Dự định của ngỗng đực không phải làm cho chú không thích, và chú sắp đáp lại là mình nhận lời thì bỗng nghe tiếng ồn ào sau lưng. Những con ngỗng trời đã cùng nhau ra khỏi mặt nước tất cả, và đang giũ cánh. Rồi chúng xếp thành hàng dài, con đầu đàn đi trước, tiến về phía chú bé và ngỗng đực.

Nhìn kĩ đàn ngỗng trời, ngỗng đực thấy khó chịu. Nó cứ tưởng ngỗng trời giống ngỗng nhà nhiều hơn, và thấy mình họ hàng với ngỗng trời gần hơn. Hóa ra chúng nhỏ hơn nó nhiều, lại chẳng một con nào trắng, tất cả đều màu xám có những vạch nâu nhạt, và mắt chúng gần như làm nó phát sợ. Mắt vàng và sáng rực như có lửa cháy ở đằng sau. Bấy nay ngỗng đực vẫn được dạy dỗ rằng đi thì phải bước thong thả và đung đưa thân hình mới là đúng mực. Thế mà chúng nó thì không đi từng bước, lại cứ chạy. Nhất là nó ngài ngại khi trông thấy bàn chân của chúng. Những bàn chân to, gan bàn chân mòn và rách xơ. Rõ ràng là ngỗng trời không bao giờ quan tâm đến việc chân mình đi trên cái gì. Chúng chẳng bao giờ đi quanh, đi vòng tránh cái gì hết. Chúng ăn mặc thì đẹp và rất trau chuốt, nhưng nhìn bàn chân người ta thấy ngay rằng chúng là những dân nghèo sống ở các hoang mạc.

Ngỗng đực chỉ kịp rỉ tai chú bé: “Cứ mạnh dạn trả lời phần cậu, nhưng đừng có xưng mình là ai”.

Chúng đã đến cả đấy. Đàn ngỗng trời gật gật cổ chào nhiều lần, và ngỗng đực chào lại đúng như vậy, nhưng lâu hơn. Chào nhau đủ rồi, ngỗng đầu đàn nói: “Chúng ta muốn biết các người là ai?”

- Về phần tôi, chẳng có gì đáng nói nhiều, ngỗng đực đáp. Tôi sinh ở Skanưr mùa xuân năm ngoái. Đến mùa thu tôi bị bán cho Holger Nilsson ở Vemmenhưg, tôi ở nhà ông ta từ đó đến nay.

- Hình như anh chẳng có một ai để nhận là gia đình cả, ngỗng đầu đàn nói. Vậy thì cái gì khiến anh muốn cùng đi với ngỗng trời?

- Có lẽ là để tỏ cho ngỗng trời thấy rằng ngỗng nhà cũng có thể làm được cái gì đó.

- Chúng ta chẳng đòi hỏi gì hơn, Akka nói. Giờ chúng ta đã biết là về môn bay anh có thể làm được gì rồi. Nhưng có lẽ về các môn thể thao khác anh còn giỏi hơn chăng. Chẳng hạn anh có muốn đấu với chúng ta về bơi lội không?

- Tôi không dám khoe là biết bơi, ngỗng đực đáp (nó cứ tưởng rằng Akka đã quyết đuổi nó đi và không để ý tới lời nó nói nữa). Tôi chưa bao giờ bơi xa quá chiều rộng của một cái ao.

- Vậy ta cho rằng anh chạy rất giỏi đi, ngỗng trời nói.

- Chưa bao giờ tôi trông thấy một ngỗng nhà chạy cả, và chính tôi, tôi cũng chưa bao giờ chạy thử cả. Ngỗng đực ngang nhiên đáp lại như vậy.

Giờ thì ngỗng đực chắc mẩm rằng Akka sắp bảo nó là đàn ngỗng không muốn cho nó đi theo. Vì thế nó rất ngạc nhiên khi Akka reo lên: “Anh trả lời các câu hỏi bạo dạn lắm, và ai mà dũng cảm thì có thể làm người bạn đường tốt, dù lúc đầu chẳng biết gì đi nữa. Anh nghĩ thế nào nếu chúng ta mời anh ở lại với chúng ta ít ngày cho đến khi thấy rõ anh có thể làm được những gì?”

- Tôi muốn thế lắm, ngỗng đực đáp, hết sức hài lòng. Tức thì Akka đưa mỏ chỉ chú bé, hỏi:

- Anh mang theo ai thế kia? Ta chưa bao giờ trông thấy một vật như kẻ ấy đấy.

- Bạn đường của tôi đấy, ngỗng đực nói. Cả đời cậu ấy đi chăn ngỗng. Tôi nghĩ là cậu ấy sẽ có thể có ích cho chúng ta.

- Có lẽ có ích cho một ngỗng nhà thôi. Akka đáp. Anh gọi cậu ta là gì?

- Cậu ta có nhiều tên, ngỗng đực trả lời, hơi lúng túng và chỉ còn cách ứng khẩu bịa ra một cái tên (nó không muốn phản chú bé và tố giác chú có một cái tên người). Sau cùng nó nói: “Cậu ấy tên là Tí Hon”.

- Cậu ta dòng họ gia thần à? Akka lại hỏi.

Ngỗng đực không trả lời, hỏi một câu khác để ngắt câu chuyện:

- Mấy giờ ngỗng trời các người mới đi ngủ? Giờ này mắt tôi đã díp lại vì buồn ngủ rồi.

Con ngỗng đang nói chuyện với ngỗng đực đã già lắm, điều này dễ thấy thôi. Bộ lông nó toàn xám, một màu xám bóng không có một vạch sẫm màu nào. Đầu nó to hơn, chân khỏe hơn, bàn chân mòn nhiều hơn những con ngỗng khác. Lông nó cứng, vai nhô lên, cổ gầy. Tác động của thời gian mà. Chỉ có đôi mắt là tuổi tác không thể thắng nổi. Đôi mắt sáng lên, trong hơn, và có phần nào trẻ hơn mắt các con ngỗng khác. Nó quay lại phía ngỗng đực, vẻ hết sức kiêu kì: “Anh phải biết rằng ta là Akka ở núi Kebnekaise. Bay bên phải ta là Yksi ở Vassijaure, bên trái là Kaksi ở Nuolja. Thứ hai bên phải là Kolmi ở Särjaktjokko và thứ hai bên trái là Neljä ở Svappavaara. Đằng sau, bên phải là Viisi ở cao nguyên Oviks và Kuusi ở Sjangeli. Anh phải biết rằng: tất cả chúng ta, và cả đến sáu ngỗng con bay đằng sau, ba bên phải và ba bên trái, tất cả chúng ta đều là ngỗng núi cao và thuộc những dòng họ lớn nhất cả. Đừng lầm tưởng chúng ta là những kẻ lang thang, cứ nhận bất kì ai làm bạn đường, và hãy tin chắc rằng chúng ta sẽ không chia sẻ nơi trú đêm của chúng ta với kẻ nào không muốn nói rõ họ hàng nguồn gốc của mình ra”.

Akka nói đến đấy thì chú bé liền bước nhanh tới một bước. Chú rất bực thấy ngỗng đực trả lời về phần nó rất trôi chảy, mà về phần chú thì lại rất bâng quơ.

“Tôi là ai, tôi không giấu, chú nói: tên tôi là Nils Holgersson; và tôi là con trai một người chủ trại nhỏ. Cho tới ngày hôm nay, tôi vẫn là một con người, nhưng sáng nay...”

Chú không có thì giờ nói thêm nữa. Chú vừa mới nói ra cái tiếng “người” thì ngỗng đầu đàn liền lùi lại ba bước, và những ngỗng khác còn lùi xa hơn nữa. Và cả đàn ngỗng đều vươn dài cổ và rít lên, tức giận.

“Đúng như ta đã ngờ khi vừa trông thấy mày trên bờ, Akka nói. Và giờ thì cút đi! Chúng ta không chịu được cái giống người ở với chúng ta”.

Nhưng mà ngỗng đực liền can thiệp: “Có thể nào các vị là ngỗng trời, lại đi sợ một sinh linh bé nhỏ như thế. Ngày mai chắc chắn cậu ấy sẽ trở về nhà, nhưng mà đêm nay các vị có thể để cậu ấy ở lại với chúng ta chứ. Làm sao mà chúng ta có thể để mặc kẻ bé nhỏ đáng thương này một mình chống chọi với những con cáo, con cầy được?”

Ngỗng đầu đàn lại gần, nhưng với vẻ nghi ngờ ra mặt. Akka nói: “Ta đã hiểu được là phải ghê sợ tất cả cái gì thuộc về loài người, dù lớn dù bé. Nhưng nếu anh bảo đảm cho nó, ngỗng đực à, thì nó có thể ở lại đây. Vả lại chẳng lấy gì làm chắc là nơi trú đêm nay của chúng ta thích hợp với anh và với nó, vì chúng ta sẽ ngủ giữa tảng băng nổi trên mặt hồ”.

Hẳn là ngỗng đầu đàn nghĩ rằng ngỗng đực sẽ do dự, ngại đi theo đàn của nó ra đấy. Nhưng mà ngỗng đực chỉ nói: “Các vị chọn nơi trú đêm chắc chắn như thế là khôn lắm”.

Akka hỏi thêm: “Nhưng anh hứa là ngày mai nó sẽ trở về nhà nó đấy chứ?”

- Thế thì tôi cũng sẽ phải từ biệt các vị, vì tôi đã hứa không bỏ rơi cậu ấy, ngỗng đực nói.

- Anh tự do, có thể đi đâu tùy anh, ngỗng trời đáp.

Nói xong, ngỗng cất cánh bay ra tảng băng. Những ngỗng khác, con trước con sau, lần lượt bay theo.

Chú bé ngao ngán quá vì thấy mơ ước đi đến Lapland của mình thế là không thành; thêm nữa chú lại sợ đêm tối. Chú nói: “Mỗi lúc lại một xấu thêm, ngỗng đực ạ. Chúng ta sẽ chết rét trên tảng băng mất thôi”.

Nhưng ngỗng đực vẫn can đảm, nó nói: “Chẳng có gì nguy hiểm cả. Nhờ cậu nhanh tay nhặt lấy thật nhiều cỏ và rạ. Mang được bao nhiêu nhặt hết lấy bấy nhiêu”. Khi chú bé đã nhặt được một ôm to cỏ khô, ngỗng đực liền cắp lấy cổ áo sơ mi của chú, nhấc bổng chú lên và bay về phía tảng băng. Ở đấy những con ngỗng trời đã ngủ, con nọ đứng cạnh con kia, mỏ rúc vào dưới cánh. “Giờ cậu trải cỏ ra cho tôi để chân lên, khỏi dính vào băng. Cậu giúp tôi, và tôi giúp lại cậu”, ngỗng đực nói. Chú bé làm theo lời nó, và làm xong thì ngỗng đực lại cắp lấy cổ áo sơ mi của chú và vùi chú vào dưới cánh nó. “Tôi tin là ở đó cậu sẽ ấm lắm”, ngỗng đực vừa nói vừa khép cánh lại.

Chú bé được vùi kín trong lớp lông tơ đến nỗi không trả lời được. Đúng vậy, chú được ấm thật, và vì mệt quá, chẳng bao lâu chú đã ngủ thiếp đi.

Ban đêm

Băng là thứ tráo trở, tin vào là sai lầm, đó là một sự thật vẫn được công nhận xưa nay. Vào lúc nửa đêm mảng băng nổi của hồ Vomb đổi chỗ và, như một chiếc tàu, giạt vào mắc cạn bên bờ. Lại phải lúc Smirre, con cáo, hồi đó đang ở bên phía đông, trong vườn cây Ưvid Cloister, trông thấy trong khi đang săn mồi ban đêm. Smirre đã thấy đàn ngỗng trời từ chập tối nhưng không hi vọng gì bắt nổi một con, nên nó tức khắc lao đến. Những con ngỗng trời choàng dậy và đập cánh bay lên, nhưng Smirre nhanh hơn. Nó nhảy vụt lên, ngoạm lấy cánh một con, rồi tha mồi tẩu thoát về phía đất liền.

Nhưng đêm hôm ấy, đàn ngỗng trời không phải cô độc, giữa chúng có một con người, dù nhỏ bé đến thế nào đi nữa. Khi ngỗng đực dang cánh ra thì chú bé tỉnh dậy. Chú bị rơi xuống và ngã ngồi trên mặt băng, ngơ ngác vì phải thức giấc đột ngột. Chú chẳng hiểu tí gì về việc báo động này trước khi trông thấy một con chó nhỏ, chân ngắn, chạy tháo thân qua mảng băng, mồm ngoạm một con ngỗng.

Chú bé liền lao theo để bắt con ngỗng lại từ mõm con chó độc ác ấy. Chú nghe rõ tiếng ngỗng đực hét phía sau: “Coi chừng! Tí Hon! Coi chừng!”.

Nhưng Nils thì không thấy tại sao mình lại phải sợ một con chó nhỏ như thế, và chú cứ đuổi theo nó.

Con ngỗng trời bị Smirre cắp đi, nghe tiếng giày gỗ dội trên băng mà không dám tin vào tai mình. “Làm sao mà thằng bé ấy nghĩ là có thể giật mình ra khỏi miệng con cáo được?” Nó tự nhủ. Và mặc dù đang ở trong thế nguy, nó cũng không sao kìm nổi một tiếng “tục tục” nhỏ tận trong đáy họng, giống như một tiếng cười. “Trước tiên là nó sẽ ngã vào một cái khe băng nứt”, ngỗng nghĩ thế.

Nhưng dù đêm tối, chú bé vẫn phân biệt rất rõ những kẽ nứt và những hố lõm, và tránh được hết. Bây giờ chú đã có đôi mắt của gia thần, nhìn rõ trong bóng tối.

Smirre ra khỏi mảng băng ở chỗ dính vào đất liền, và sắp sửa leo sườn dốc của bờ hồ, thì chú bé hét to bảo nó: “Mày có nhả ngay con ngỗng ra không, đồ vô lại!”

Smirre không cần biết ai đã gọi mình, nó chẳng buồn mất thì giờ ngoái lại nhìn mà càng chạy nhanh hơn.

Nó chạy vào một khu rừng dẻ gai toàn những cây cao tuyệt đẹp, theo sau là chú bé vẫn chưa lường được nỗi nguy hiểm. Nils nghĩ đến cách đón tiếp khinh thị của đàn ngỗng đối với mình lúc tối. Chú nóng lòng muốn tỏ cho chúng thấy rằng con người là cái gì hơn hẳn các sinh vật khác.

Chú thét nhiều lần bắt con chó phải nhả con ngỗng ra: “Có ai thấy bao giờ một con chó trâng tráo đến thế, ăn trộm một con ngỗng to mà không biết xấu hổ.” Chú bé thét lên: “Mày có nhả nó ra không, nếu không mày sẽ nhừ đòn. Nhả ra, bằng không tao mách chủ mày cho”. Khi Smirre thấy nó bị trông lầm là một con chó nhát đòn thì điều ấy đối với nó buồn cười quá sức, đến nỗi nó suýt để xổng mất con ngỗng. Smirre là một tên côn đồ đáng gờm, không chỉ săn bắt chuột đồng, chuột trũi ngoài đồng mà thôi, mà còn liều mạng vào tận các ấp trại bắt trộm gà mái và ngỗng nữa. Nó là mối khiếp sợ của cả vùng này. Từ lúc còn bé tí, nó chưa hề nghe cái gì khôi hài hơn câu vừa rồi.

Chú bé chạy nhanh đến mức những thân cây dẻ gai to lớn như lao vào người chú. Khoảng cách giữa chú với cáo rút ngắn lại. Sau cùng chú đến sát, rồi nắm được đuôi nó: “Tao sẽ lấy được con ngỗng của mày đây”. Chú vừa hét vừa đem hết sức ra kéo con cáo lại. Nhưng chú không thể nào hãm Smirre lại được. Con này lôi chú đi nhanh đến nỗi lá khô cuốn lên như cơn lốc xung quanh nó. Sau cùng Smirre nhận ra là kẻ tấn công chẳng thể làm gì được nó. Nó dừng lại, đặt con ngỗng xuống đất, hai chân trước giữ lấy và sắp sửa cắn đứt họng con này nhưng nó không thể cưỡng lại cái ý thích trêu chú bé một tí trước đã. Nó nói: “Mày chạy nhanh đến ông chủ mà kiện đi, vì tao sắp giết con ngỗng đây”. Nils kinh ngạc biết bao khi trông thấy cái mũi nhọn và nghe cái giọng khàn khàn điên cuồng của con chó kì quặc này. Nhưng đồng thời chú lại tức giận quá sức vì bị con cáo chế giễu, đến nỗi quên cả sợ nó. Chú bám chặt hơn vào cái đuôi của kẻ thù, gò người tì vào một rễ cây dẻ gai, và đúng lúc cáo há mồm nhằm vào họng con ngỗng thì bất thình lình chú đem hết sức ra giật mạnh. Smirre bị bất ngờ đến nỗi phải để cho Nils kéo lùi lại mấy bước, và thế là con ngỗng trời được tự do. Nặng nhọc nó bay lên, một cánh bị thương và gần như không cử động được nữa. Vả lại nó như mù trong bóng tối dày đặc của khu rừng và không thể giúp chú bé được chút gì. Nó tìm một khe hở trong tán cây và bay về phía hồ.

Smirre vọt một cái đến bắt chú bé. “Đứa nọ thoát, tao bắt đứa kia”, nó nói, giọng run lên vì giận.

- Mày tưởng thế à? Vậy là mày lầm rồi, chú bé nói, phấn chấn hẳn lên vì thắng lợi. Chú vẫn không thả đuôi cáo ra.

Thật là một cuộc nhảy múa điên loạn dưới tán rừng, giữa đám lá khô cuốn lên như cơn lốc. Smirre quay vòng tròn, đuôi nó cũng quay theo, và chú bé thì bám vào cái đuôi.

Mới đầu Nils chỉ cười giễu con cáo, nhưng Smirre có cái kiên trì dai dẳng của một tay thợ săn già, và chú bé bắt đầu lo rằng cuộc phiêu lưu sẽ trở thành bất lợi cho mình.

Chợt chú trông thấy một cây dẻ non thân mảnh như một cái sào dài, vươn cao lên bầu không khí tự do trên tán lá mà những cây dẻ gai già trùm lên đầu nó. Thình lình chú bé buông đuôi con cáo ra và trèo ngay lên cây dẻ non.

Giữa lúc hăng máu, Smirre chưa biết ngay được cứ tiếp tục múa vòng tròn mất một lúc nữa. “Mày múa đủ rồi đấy hiểu chưa”, chú bé cất to tiếng bảo nó.

Smirre không chịu nổi cái nhục để cho một con người tí tẹo chẳng ra cái gì lừa và giễu. Nó liền nằm xuống gốc cây chờ.

Chú bé ngồi như cưỡi ngựa trên một cành cây nhỏ và yếu, thấy khó chịu quá. Cây dẻ non chưa cao tới tán rừng do những cành dẻ già hợp thành. Như vậy Nils không thể trèo sang một cây khác, mà cũng không thể tụt xuống đất được. Chẳng mấy chốc chú rét cóng, đến nỗi khó mà ngồi cho vững, lại còn phải chống cơn buồn ngủ, chẳng dám chợp mắt sợ ngã xuống đất.

Vào giờ này giữa đêm khuya, rừng ảm đạm khủng khiếp. Trước đây, chưa bao giờ chú hiểu rõ bóng đêm là thế nào. Toàn thể thế giới như tê cóng lại, vĩnh viễn. Cuối cùng, trời hửng sáng. Chú bé sung sướng thấy mọi vật đã trở lại quang cảnh bình thường, dù cái rét càng buốt hơn.

Khi mặt trời mọc lên thì không vàng mà lại đỏ. Có thể nói rằng mặt trời đỏ là vì tức giận, và chú bé tự hỏi vì lẽ gì mà tức giận như vậy. Phải chăng vì trong lúc vắng mặt trời, bóng đêm đã làm cho mặt đất tối tăm và rét buốt đến thế.

Tia mặt trời lóe thành những chùm lớn, chạy khắp nơi để xem cho kĩ những mối hại của đêm tối; và mọi vật đều đỏ mặt lên, tựa hồ lương tâm không được thanh thản. Những đám mây trên trời, những thân dẻ gai mượt mà, những cành cây mảnh dẻ chằng chịt trong rừng, băng phủ lên lớp lá rụng trên mặt đất, mọi thứ đều rực lên một màu đỏ thắm.

Mỗi lúc một nhiều thêm, những chùm tia sáng tỏa khắp không gian. Chẳng mấy chốc nỗi khủng khiếp của bóng đêm không còn gì nữa. Cảnh tê cóng cũng chấm dứt, và khắp nơi hiện ra không biết bao nhiêu là sinh vật. Chim gõ kiến lông đen mào đỏ, bắt đầu gõ mỏ vào một thân cây. Con sóc ra khỏi tổ, mang theo một hạt dẻ, và ngồi lên một cành cây để bóc vỏ. Chim sẻ đá chợt đến, mỏ ngậm một rễ cây, và chim mai hoa đang hót trên một ngọn cây.

Chú bé hiểu rằng mặt trời đã nói với tất cả những sinh vật nhỏ bé ấy: “Dậy đi! Và ra khỏi nhà đi! Có ta đây. Chẳng có gì mà phải sợ nữa”.

Bên phía hồ, nghe tiếng đàn ngỗng đang xếp hàng để bay đi. Lát sau cả mười bốn con bay qua khu rừng. Nils cố gọi, nhưng chúng bay cao quá, tiếng chú không thấu. Có lẽ chúng tưởng rằng cuối cùng con cáo đã ăn thịt chú rồi... Thậm chí chúng không tìm chú nữa.

Lòng khắc khoải, chú bé muốn khóc. Nhưng giờ đây, mặt trời sáng rực trên trời; màu vàng như vàng thật, và vui vẻ như đem nỗi phấn chấn đến cho toàn thể tạo vật. “Nils Holgersson, mặt trời nói, mình mà có mặt ở đây thì chú chẳng có gì phải phiền muộn và lo ngại cả,” chú hiểu thế.

Cái trị của đàn ngỗng

Thứ hai, 21 tháng ba

Trong khoảng thời gian tạm đủ cho một con ngỗng đi ăn sáng, không có gì xảy ra trong rừng nữa. Nhưng vào quãng gần trưa, một con ngỗng lẻ loi bay qua, len xuống dưới tán rừng dày những cành cây. Dường như nó tìm đường bay giữa những thân cây và cành lá um tùm, và tiến rất chậm. Vừa trông thấy nó, Smirre liền bỏ chỗ đang nằm dưới gốc dẻ non, và trườn về phía nó. Ngỗng không tránh con cáo, mà lại bay đến sát cạnh cáo. Smirre liền nhảy vọt lên bắt, nhưng hụt. Và ngỗng tiếp tục bay về phía hồ.

Một lúc sau, một con ngỗng khác hiện ra. Nó bay theo đường của con trước, mà còn thấp hơn và chậm hơn. Nó cũng bay lướt sát Smirre, và con cáo vọt cao lên bắt. Đôi tai nó đã gần chạm vào chân ngỗng, nhưng ngỗng cứ bay tiếp về phía hồ, im lặng như một cái bóng.

Lại một lúc nữa trôi qua, và kìa, lại một con ngỗng nữa, bay thấp hơn, chậm hơn, hình như thấy vất vả hơn khi tìm đường giữa những thân cây bạch dương. Smirre vọt lên, chỉ cao hơn một ngón tay nữa là tóm được con ngỗng. Lần này nữa, con ngỗng lại bay thoát về phía hồ. Nó vừa bay khuất thì con ngỗng thứ tư hiện ra. Nó bay chậm và thấp đến nỗi Smirre nghĩ rằng nó mà muốn là có thể tóm gọn, chẳng chút khó khăn gì, nhưng nó sợ trượt một lần nữa và quyết định để mặc cho ngỗng bay qua. Ngỗng vẫn bay theo đường như những con trước, rồi khi đến đúng trên đầu Smirre liền hạ xuống thấp đến nỗi con cáo không cưỡng nổi cái thèm liền nhảy lên bắt.

Cáo nhảy khá cao, chân đã chạm vào con ngỗng, nhưng bỗng nó lao sang một bên rồi thoát mất.

Smirre chưa kịp thở thì ba con ngỗng bay tới thành một hàng. Chúng cũng làm như những con trước và Smirre lại nhảy cuống cuồng lên.

Rồi thì những năm con ngỗng hiện ra. Chúng bay giỏi hơn những con trước, và dù chúng như muốn nhử Smirre, nó cứ để mặc cho chúng bay qua, không cố bắt nữa.

Một lúc khá lâu trôi qua, một con ngỗng đơn độc hiện ra. Đây là con thứ mười ba. Nó già quá, đến nỗi mình nó xám tuyền, không một vạch sẫm nào cả. Hình như nó không sử dụng được một cánh, và nó bay một cách thảm hại, loạng choạng. Có lúc nó là là sát mặt đất, Smirre không buồn vọt lên bắt, mà đuổi theo, vừa chạy vừa nhảy cho đến tận bờ hồ, nhưng lần này nữa, những cố gắng của nó đều vô hiệu.

Khi con ngỗng thứ mười bốn bay tới thì thật là một cảnh đẹp. Nó trắng muốt, khi nó vẫy đôi cánh rộng, người ta có thể nói là một khoảng trời lóe sáng chạy dài trong rừng âm u. Trông thấy nó, Smirre dồn hết sức nhảy lên, nhưng con ngỗng trắng bay thoát, bình yên vô sự như những con kia.

Dưới bóng những cây dẻ gai, được một lúc yên tĩnh. Chợt Smirre nhớ đến tù nhân của nó và ngước mắt nhìn lên cây. Cậu bé Tí Hon không còn đó nữa như người ta có thể đoán được.

Smirre không thể ngẫm nghĩ lâu về sự tổn thất của nó vì con ngỗng thứ nhất đã từ phía hồ bay trở lại, bay thấp dưới các cành lá. Mặc dù vừa mới gặp sự không may, Smirre cũng bằng lòng thấy ngỗng trở lại, bèn lao lên đuổi. Nhưng nó không tính kĩ đà nhảy và lại vồ hụt. Sau con ngỗng ấy lại đến một con khác, rồi một con thứ ba, con thứ tư, con thứ năm, cho đến khi cả loạt chấm dứt với con ngỗng già lông xám như ánh thép và con ngỗng trắng to. Tất cả bay đến rất thong thả và rất thấp. Khi đến phía trên đầu Smirre, chúng còn hạ thấp xuống, như mời nó nhảy lên bắt. Và Smirre nhảy, nó vọt lên nhiều lần, và lao theo chúng, nhưng không sao bắt được lấy một con.

Hôm ấy là ngày xấu nhất mà Smirre đã sống trên đời. Những con ngỗng trời cứ bay mãi trên đầu nó. Chúng bay đi, bay lại, rồi bay lại nữa. Cứ như thế, những con vật đẹp tuyệt đã lớn lên và béo ra trong những cánh đồng và truông trảng bên Đức, bay suốt ngày qua khu rừng, dưới những cành cây, thường chạm nhẹ vào cáo, mà nó không thể nào bắt được một con để làm dịu bớt nỗi đói lòng.

Mùa đông vừa mới chấm dứt, và Smirre nhớ lại những ngày và những đêm mà nó vô công rồi nghề, rình mò, chẳng gặp được con mồi, những loài chim di cư đã bay đi cả rồi, giống chuột đã lẩn xuống dưới mặt đất đóng băng, bọn gà mái thì còn bị nhốt trong chuồng. Nhưng mà nạn đói trong mùa đông nào ăn thua gì so với những nỗi thất vọng của ngày hôm nay.

Smirre không còn là một con cáo non nữa, biết bao phen nó đã bị chó đuổi sát đít và nghe đạn rít bên tai. Nó đã từng nằm bẹp dưới đáy hang, trong lúc những con chó lùn tai dài, bò vào các ngạch ngầm, chỉ chút nữa là tìm thấy nó. Nhưng mà nỗi khắc khoải đã siết chặt lấy họng nó trong những cuộc săn đuổi mệt nhoài cũng chẳng thể nào sánh được với những gì mà nó cảm thấy lúc này sau mỗi cái vồ hụt.

Sáng nay, khi cái trò này mới bắt đầu, Smirre trông đẹp mã đến mức tưởng chừng đàn ngỗng phải lóa mắt. Smirre thích vẻ lộng lẫy: bộ lông nó đỏ rực, ngực nó trắng, mõm nó đen, và đuôi nó dày, phong phú như lông đà điểu vậy. Nhưng chiều tối cũng ngày hôm nay, bộ lông của Smirre rũ từng túm rối chằng chịt, mình nó đẫm mồ hôi, đôi mắt mất hết vẻ sáng, và lưỡi thè ra khỏi cái mõm hổn hển, sùi những bọt.

Buổi chiều, Smirre đã mệt lả, đến mức như bị mê sảng. Đâu đâu nó cũng chỉ trông thấy những con ngỗng đang bay. Nó chồm vào những vệt sáng mặt trời thấy trên mặt đất, chồm vào một con bướm tội nghiệp mới từ nhộng nở ra quá sớm.

Thế nhưng những con ngỗng trời vẫn không thôi, cứ bay qua rừng và hành hạ Smirre. Chúng chẳng chút thương hại nào, dù Smirre đã bị đánh bẹp, đang run lẩy bẩy, điên loạn lên rồi. Chúng vẫn cứ tiếp tục, dù biết rằng Smirre chỉ còn trông thấy chúng lờ mờ và vồ theo bóng của chúng mà thôi.

Chỉ đến lúc mà Smirre gục xuống một đống lá khô, kiệt sức và đờ đẫn, sắp trả lại linh hồn, thì chúng mới chấm dứt trò chơi.

“Cáo này, từ nay mày đã được biết là tấn công Akka núi Kebnekaise thì phải trả giá như thế nào!”. Chúng kêu to vào tai con cáo, sau cùng khi buông tha cho nó.