rowne đưa ba người phụ nữ đến chỗ để nước uống và rượu. Ba người phụ nữ nói không uống được rượu, ông Browne mở ba chai nước chanh lịch sự mời. Xong tự rót đầy một ly whiskey, nhắp nhắp thử rượu rồi nốc cạn ly. Hai người trẻ tuổi nhìn ông Browne ra vẻ thán phục.

- Xin đừng lấy làm lạ, ông vừa cười vừa nói, bác sĩ bảo whiskey là thuốc của tôi. Ba người phụ nữ ngặc nghẹo cười theo ra chiều khoái trá. Một cô bạo dạn hỏi:

- Này ông Browne, ông nói vậy chớ chẳng có bác sĩ nào viết toa như vậy phải không?

- Chưa chắc, cũng tùy bác sĩ thôi, ông Browne trả lời. Ông Browne vừa nói vừa dí mặt nóng hổi gần mặt mấy người phụ nữ trẻ tuổi, giọng nói thuộc giới hạ lưu Dublin làm ba người phụ nữ thấy chột dạ không ai muốn trả lời. Cô Furlong, một người học trò của Mary Jane hỏi cô Daly bản nhạc vanxơ cô vừa đàn là bản gì, và ông Browne cảm thấy bị bỏ rơi quay sang nói chuyện với hai thanh niên trẻ tuổi. Một phụ nữ hồng hào, mặc một chiếc áo ngắn sặc sỡ bước vào phòng vỗ tay nói lớn:

- Ai muốn nhảy quadri, ai muốn nhảy quadri?

- Chúng ta cần hai nam và ba nữ, Mary Jane. Dì Kate theo sau dặn với.

- Đây rồi, ông Bergin và ông Kerrigan, Mary Jane vui mừng nói, ông Kerrigen, ông nhảy với cô Power nhé?

Còn cô Furlong, tôi giới thiệu cô nhảy với ông Bergin, như vậy tạm đủ rồi.

- Chưa đủ Mary Jane, cần ba nữ lận. Trong khi Bergin và Kerrigan mời cô Power và Furlong vào phòng khiêu vũ, Mary Jane hỏi cô Daly.

- Cô Daly, cô đã đánh hai bản đàn mệt rồi tôi không dám mời, nhưng hôm nay thiếu phụ nữ, cô nhảy quadri nhé?

- Không sao đâu, tôi còn sức mà, cô Morkan.

- Tôi có một bạn nhảy lý tưởng cho cô, ông Bartell D'Arcy, người hát giọng cao trong ban nhạc. Nhưng ông ta sẽ hát sau. Cả thành phố Dublin này đang nói về ông ta.

- Giọng của ông D'Arcy thì tuyệt, dì Kate phụ họa. Nghe piano trổi nhạc Mary Jane dẫn mọi người bước nhanh ra khỏi phòng. Họ vừa ra dì Julia bước vào, vừa đi vừa ngoái nhìn phía thang lầu.

- Gì vậy Julia?

Dì Kate hỏi có vẻ lo lắng. Ai vậy?

Julia, hai tay ôm một chồng giấy lau tay, quay nhìn dì Kate, hơi ngạc nhiên về câu hỏi của chị.

- Có gì đâu Kate. Freddy tới và Gabriel đang mời ông ta lên. Ngay lúc đó Gabriel và Freddy Malins bước vào. Freddy Malins, trạc bốn mươi, thân hình chắc chắn như Gabriel, đôi vai gọn. Mặt đầy, da hơi tái, mũi thấp nằm giữa hai trái tai đỏ ửng. Dáng dấp hơi thô, trán cong núp sau đôi lông mày rậm, môi mọng hơi trề. Mí mắt lớn che một phần đôi mắt và bộ tóc thưa lộn xộn làm cho ông ta như người buồn ngủ. Freddy đang khoái chí cười kể một câu chuyện gì đó cho Gabriel, vừa dùng lưng bàn tay trái dụi mắt.

- Chào Freddy, dì Julia nói. Freddy Malins đáp lễ dì Julia cho có lệ vì giọng vốn khó nghe, bước nhanh băng qua phòng đến nơi ông Browne đang đứng, nhìn ông ta vừa cười, vừa kể lại câu chuyện vui vừa kể cho Gabriel nghe.

- Hôm nay Freddy không say lắm phải không?

Dì Kate hỏi Gabriel.

- Chút chút thôi, Gabriel trả lời.

- Không đến nổi gì đâu, dì Kate nói tiếp. Trước ngày đầu năm vừa rồi mẹ anh đã bắt anh thề không uống rượu. Nhưng thôi, Gabriel mình vào phòng nhảy đi cháu. Trước khi rời phòng với Gabriel, dì Kate nhíu mày ra hiệu cho ông Browne và đưa ngón tay qua lại. Ông Browne hiểu ý gật đầu. Dì Kate vừa ra khỏi ông Browne quay sang nói với Freddy.

- Tôi sẽ mời anh uống một li nước chanh cho khỏe. Freddy khoát tay từ chối, muốn kể tiếp câu chuyện đang kể, trong khi ông Browne nhắc Freddy sửa lại vạt áo gi

- lê vừa rót đưa tận tay Freddy một ly nước chanh đầy. Không tỏ ý quan tâm, Freddy đưa tay trái cầm ly nước chanh, tay phải sửa lại vạt áo cho ngay. Ông Browne tự rót cho mình một ly whiskey trong khi Freddy Malins đặt vội ly nước chanh đầy chưa đụng môi xuống bàn đưa lưng bàn tay dụi mắt, giọng khàn khàn cười thích thú kết thúc câu chuyện.

Phòng dạ vũ chật ních. Gabriel không chú ý thưởng thức bản đàn Academy Mary Jane đang dạo, từng đoạn từng khúc như lên thác xuống ghềnh. Gabriel thích âm nhạc, nhưng bản Academy không mang lại cho ông một giai điệu gợi nhớ nào, và ông ta nghĩ thính giả trong phòng cũng vậy, mặc dù chính họ đã yêu cầu Mary Jane dạo một bản đàn.

Bốn người trẻ tuổi bên phòng giải khát đi sang, dừng lại nghe tiếng đàn, rồi sau vài phút chia nhau từng cặp tiến ra sàn nhảy. Hình như không ai để ý đến nhạc ngoại trừ Mary Jane đôi bàn tay thoăn thoắt trên phím đàn và dì Kate đứng bên cạnh lật từng trang nhạc cho Mary Jane.

Tránh ánh sáng phản chiếu xuống sàn bóng nhoáng từ chùm đèn treo trên trần nhà Gabriel ngước mắt nhìn mấy bức tranh lông treo phía trên cây đàn piano. Một bức minh họa Juliet đứng trên bao lơn tình tự với Romeo tả trong cuốn Romeo và Juliet treo bên cạnh một bức khác minh họa hai vị hoàng tử bị giết trong cuốn Tower, cả hai do dì Julia thực hiện bằng len mầu đỏ, xanh và nâu lúc dì còn là một cô gái.

Có lẽ vào thời đó ở trường người ta dạy các nữ sinh thực hiện những tác phẩm như vậy, vì có một năm nhân sinh nhật mẹ chàng làm cho chàng một chiếc áo gi - lê bằng nhung tím, trên có mấy đầu chồn bằng lông nho nhỏ viền bằng sa tanh màu nâu, đơm nút mầu xanh lá dâu. Gabriel lấy làm lạ không hiểu sao mẹ chàng không có khiếu âm nhạc vẫn được dì Kate xem là người thừa kế tinh hoa của nhà họ Morkan.

Dì Kate và dì Julia lúc nào cũng tự hào về người chị nghiêm khắc của mình. Gabriel nhìn kỹ bức hình của mẹ gắn trên một khung gỗ bóng nhoáng treo gần đó.

Bà ngồi một tay đỡ một cuốn sách mở trên đầu gối, tay kia chỉ một cái gì trên trang giấy cho Constantine mặc quân phục đang quì bên cạnh chăm chú nhìn. Bà đích thân chọn tên cho các con vì bà rất quan tâm đến truyền thống của dòng họ. Nhờ bà Constantine trở thành phó mục sư địa hạt Balbriggan và Gabriel tốt nghiệp được tại đại học Hoàng gia.

Một kỷ niệm không vui khi Gabriel nhớ lại sự phản đối của mẹ đối với hôn nhân của chàng. Những lời mẹ nói về Gretta chàng vẫn còn nhớ. Có lần bà cho Gretta chỉ là một cô gái quê nhí nhảnh đa tình, và đến nay Gabriel vẫn khó đồng ý với mẹ. Chính Gretta là người đã tận tụy chăm sóc bà trong những ngày tháng dài bà nằm trên giường bệnh tại nhà ở Monktown trước khi qua đời.

Gabriel biết bản đàn sắp dứt, Mary Jane đang đạo lại đoạn mở đầu, lòng chàng dịu lại. Mary Jane kết thúc bản đàn, cung điệu vút lên cao đột nhiên xuống thấp rồi tắt hẳn. Tiếng vỗ tay vang dội trong khi Mary Jane thoải mái đậy nắp đàn đứng dậy bước ra khỏi phòng. Mấy người trẻ tuổi nãy giờ ở bên phòng giải khát vừa trở lại phụ họa vỗ tay ròn rã nhất.

Bản nhạc tới Gabriel được xếp nhảy với cô Ivors. Ivors là một phụ nữ trẻ tuổi ăn nói tự nhiên đến độ không giữ gìn, mặt tàn nhang và đôi mắt nâu sắc sảo. Cô không mặc áo ngắn phủ lên trên chiếc áo đầm như các phụ nữ khác làm hiện rõ một con bướm nhựa to tướng gắn trước cổ áo.

Điệu vũ vừa bắt đầu Ivors đột ngột nói với Gabriel.

- Tôi có một câu đố cho anh.

- Cho tôi?

Gabriel hỏi. Cô Ivors gật đầu một cách quan trọng.

- Gì vậy?

Gabriel nhìn Ivors cười, nghiêm nghị

- Ai là G.C.?

Ivors trả lời, nhìn thẳng vào mắt Gabriel. Gabriel hơi nóng mặt, cau mày định tỏ ý không hiểu câu hỏi của Ivors thì Ivors nói một hơi.

- Ông Amy ngây thơ ơi! Tôi biết tỏng anh viết cho tờ Daily Express. Anh không thấy ngượng sao?

- Tại sao tôi phải ngượng, Gabriel hỏi, mắt chớp nhanh, cố gắng giữ nụ cười trên môi.

- Vâng. Tôi thì rất ngượng cho anh, cô Ivors thẳng thừng trả lời. Anh mà lại viết cho một tờ báo lá cải như vậy. Tôi không thể nghĩ anh là người Ái nhĩ lan.

Vẻ lúng túng hiện trên nét mặt Gabriel. Đúng, chàng có phụ trách mục văn học mỗi ngày Thứ tư cho tờ The Daily New, mỗi kỳ mười lăm bản Anh. Nhưng không vì vậy mà chàng không phải là người Ái nhĩ lan. Sách tòa báo gởi đến cho chàng để phê bình giá trị hơn mười lăm đồng mỗi kỳ nhiều.

Chàng không quên cảm giác khoái trá khi nhìn những chiếc bìa sách mới tinh và lật những trang chữ còn thơm mùi giấy ở nhà in. Hằng ngày sau giờ dạy họĩc Gabriel hay tạt qua mấy tiệm sách cũ bên bờ sông từ tiệm Hickey's trên đường Bachelor's Walk, tiệm Webb's, tiệm Massey's cho đến tiệm O'Clohussey nằm một con đường nhỏ khác.

Gabriel không biết nên trả lời Ivors sao. Gabriel muốn nói văn học trên chính trị. Nhưng hai người vốn là bạn lâu năm, từ những ngày học ở đại học, nay cùng đi dạy, Gabriel không muốn dùng lời lẽ quan trọng với Ivors. Gabriel tiếp tục chớp mắt, giữ nụ cười vô thưởng vô phạt và trả lời đại khái chàng không thấy có gì là chính trị khi phụ trách một mục phê bình văn học.

Đến lúc cần xoay mình theo điệu vũ, Gabriel vẫn còn bối rối. Cô Ivors vội nắm chặt bàn tay của Gabriel nói một cách thân mật.

- Tôi chỉ nói đùa thôi. Nào hãy chuẩn bị. Xoay xong, Ivors kể chuyện bàn tán ở trường đại học và tại sao cô biết chuyện viết phê bình văn học của Gabriel làm Gabriel thấy dễ chịu. Một người bạn cho cô xem một bài nhận định về thơ Browning và cô đoán biết ngay ai là tác giả. Ivors nói cô thích bài phê bình đó. Bỗng cô Ivors đổi đề tài.

- Này anh Connor. Mùa hè này có ra mũi Aran chơi không?

Chúng tôi ra nghỉ hè ở đó một tháng. Mùa hè Đại tây dương đẹp lắm. Anh nên đi. Ông Clancy cũng đến, và các ông Kilkelly, Kathleen Kearney. Nếu Gretta cùng đi với anh thì tuyệt. Gretta người vùng Galway phải không?

- Hình như vậy, Gabriel đáp gọn lỏn.

- Đến nghe, hứa đi, vừa nói Ivors vừa đặt bàn tay ấm áp của cô trên cánh tay của Gabriel để thuyết phục.

- Rất tiếc, tôi đã có một chương trình nghỉ hè.

- Anh đi đâu?

Ivors hỏi.

- Cô biết năm nào tôi và một số bạn cũng đi một vòng du lịch bằng xe đạp.

- Nhưng đi đâu?

Ivors nhắc lại câu hỏi.

- Thường chúng tôi đi Pháp, Bĩ hay Đức, Gabriel miễn cưỡng trả lời.

- Tại sao anh đi Pháp và Bĩ, cô Ivors nói, trong khi nước mình có biết bao chỗ đáng xem.

- Đúng vậy, Gabriel trả lời, nhưng một phần để học thêm ngoại ngữ, một phần để thay đổi không khí.

- Còn tiếng Ái nhĩ lan, ngôn ngữ của chúng ta thì sao, cũng cần được trau dồi vậy?

Ivors hỏi.

-Ừ, Gabriel đáp, nếu lý luận như cô thì tôi phải thành thật nói rằng tiếng Ái nhĩ lan không phải là ngôn ngữ của tôi. Nhận thấy những người đang nhảy bên cạnh chú ý đến câu chuyện giữa hai người Gabriel lúng túng nhìn chung quanh, cố giữ thái độ bình thản mặc dù trán ông bừng nóng.

- Anh cũng có một quê hương, Ivors tiếp tục tấn công, một dân tộc, một xứ sở mà anh chưa biết được nhiều.

- Nói thật với cô, Gabriel trở nên khó chịu, tôi chán quê hương của tôi lắm rồi, chán lắm.

- Tại sao?

Ivors hỏi Gabriel không trả lời, người nóng ran.

- Tại sao?

Ivors gặng hỏi Thấy Gabriel không muốn trả lời, cô Ivors nói, giọng làm hòa

- Lẽ dĩ nhiên, anh không có câu trả lời thỏa đáng.