vgeny Lysenko, thường gọi là Zhenya, mười một tuổi, trông hệt một lão già đang đứng chờ ở bến xe buýt. Thằng bé mặc áo khoác len kẻ sọc dày với chiếc mũ cùng màu đã mặc từ khi được cảnh sát đưa tới trại trẻ mồ côi mùa đông năm ngoái. Hai ống tay áo đã bị ngắn, nhưng mỗi khi ra ngoài với Arkady, thằng bé đều mặc đúng bộ đồ đó, mang theo bộ cờ vua và những cuốn truyện cổ tích được bỏ lại cùng nó. Nếu Zhenya không được ra ngoài mỗi tuần, có thể nó đã chạy trốn. Làm thế nào thằng bé lại trở thành nghĩa vụ của Arkady là một điều bí ẩn. Lúc đầu, Arkady đã hộ tống một người bạn có thiện chí, một phóng viên truyền hình và là một phụ nữ tốt bụng tìm lấy một đứa trẻ để nuôi nấng và cứu giúp. Arkady đi cùng cô ta. Rồi lần sau khi anh tới trại trẻ thì chuông điện thoại reo vang. Cô phóng viên gọi điện xin lỗi vì mình sẽ không tới, một buổi chiều với Zhenya là quá đủ với cô rồi. Lúc đó Zhenya gần như đã vào trong xe và Arkady chỉ có hai lựa chọn, hoặc ngồi sau vô lăng và lái xe về, hoặc tự mình dẫn thằng bé đi.

Dù sao, lần này cũng lại là Zhenya, mặc quần áo mùa đông giữa ngày hè ấm áp, ôm chặt những cuốn truyện cổ tích, trong khi Olga Andreevna, giám đốc trại trẻ chăm chú nhìn anh. “Hãy mang lại niềm vui cho Zhenya,” cô ta nói với Arkady. “Hôm nay là Chủ nhật. Những đứa trẻ khác đều có người đến thăm hoặc kiểu như thế. Zhenya nên có hoạt động gì đó. Hãy kể chuyện cười cho nó. Hãy là một người hài hước. Giúp thằng bé cười.”

“Tôi sẽ cố nghĩ ra vài câu chuyện cười.” Arkady nhoài sang mở cửa xe cho Zhenya.

“Tới rạp chiếu phim, hoặc có thể đá bóng qua lại. Thằng bé cần ra ngoài nhiều hơn để hòa nhập với xã hội. Chúng tôi có những đánh giá về tâm lý, chế độ ăn uống thích hợp, các lớp học âm nhạc, một trường học bình thường gần đây. Hầu hết trẻ em đều phát triển lành mạnh. Ngoại trừ Zhenya.”

Quang cảnh của trại trẻ rất đẹp mắt, một căn nhà hai tầng vẽ các hình như chim, bướm, cầu vồng và mặt trời, giống bức vẽ của một đứa trẻ, cùng một vườn rau rất hữu dụng, viền quanh bởi hàng cúc vạn thọ. Trại trẻ là một nơi kiểu mẫu, một ốc đảo trong thành phố nơi có hàng ngàn đứa trẻ vô gia cư, phải làm công việc đẩy xe ngoài chợ hoặc thậm chí còn tệ hơn. Arkady thấy một vòng tròn các bé gái đang chơi trò phục vụ trà cho búp bê trong sân. Chúng có vẻ rất hạnh phúc.

Zhenya trèo vào xe, cài dây an toàn, ôm cuốn truyện cùng bộ cờ chặt hơn nữa. Nó ngồi thẳng lưng, nhìn chằm chằm về phía trước như một người lính.

“Vậy, anh sẽ làm gì?” Olga Andreevna hỏi Arkady.

“Chà, chúng tôi là những người vui vẻ, chúng tôi có khả năng làm bất cứ điều gì.”

“Thằng bé có nói chuyện với anh không?”

“Nó chỉ đọc cuốn sách của nó.”

“Nhưng nó có nói chuyện không?”

“Không.”

“Vậy hai người giao tiếp bằng cách nào?”

“Thành thật mà nói, tôi không biết.”

Arkady có một con xe Zhiguli* 9, một con dê già, không ấn tượng nhưng phù hợp với đường xá ở Nga. Họ chạy xe dọc bờ sông, vượt qua vài ngư dân đang quăng lưới đánh bắt đám thủy sinh đô thị. Xét đến đám mây đen do khí thải của xe cộ và màu xanh lờ của sông Matxcova thì có vẻ ngư dân vẫn còn rất lạc quan. Một chiếc BMW lao vút qua, theo sau là nhóm bảo vệ trên chiếc SUV. Thực tế, thành phố đã an toàn hơn so với vài năm trước nên những chiếc xe hộ tống phần lớn chỉ để tạo uy thế, kiểu như tùy tùng của vua chúa. Những doanh nhân quyền lực nhất đã tiêu diệt hết đối thủ và đám mafia dường như đã giữ đúng thỏa thuận ngừng bắn. Tất nhiên, một người khôn ngoan nên có đầy đủ các biện pháp phòng thân. Chẳng hạn, các nhà hàng có cả lực lượng bảo vệ riêng và một đại diện của mafia địa phương canh giữ trước cửa.

Matxcova đã đạt được trạng thái cân bằng, và như thế càng khiến vụ tự tử của Ivanov trở nên khó hiểu hơn.

Trong lúc đó, Zhenya đọc bằng giọng mũi câu truyện yêu thích nhất của mình, về một bé gái bị bố bỏ rơi và bị dì ghẻ đưa vào rừng sâu cho mụ phù thủy Baba Yaga ăn thịt. Baba Yaga có cái mũi màu xanh dài ngoằng, hàm răng bằng thép và sống trong một túp lều dựng trên hai cái chân gà. Hàng rào bao quanh túp lều được trang trí bằng những hộp sọ, và nếu có người trốn thoát, Baba Yaga sẽ truy đuổi họ bằng cách bay trên bộ chày cối có phép thuật. Tuy nhiên, nhờ lòng tốt và gan dạ, cô bé đã trốn thoát, tìm được đường trở về nhà, sau đó người bố đã đuổi mụ dì ghẻ độc ác đó đi. Khi Zhenya đọc xong, thằng bé liếc nhanh sang Arkady và ổn định lại chỗ ngồi, một nghi lễ được hoàn tất.

Trên đỉnh đồi Sparrow, chiếc xe ngoặt vào quang cảnh của Đại học Matxcova, một trong những tòa nhà chọc trời thời Stalin, được xây nên bằng sức lao động của đám tù nhân với lòng ham học cao hơn và đáng giá bằng mạng sống của những kẻ được cho là bị chôn vùi trong đó. Chà, đó là câu chuyện cổ tích mà anh có thể giữ lại cho riêng mình, Arkady thầm nghĩ.

“Tuần này, cháu có chuyện gì hay ho không?” Arkady hỏi.

Zhenya không buồn mở miệng. Tuy nhiên, Arkady vẫn cố mỉm cười. Suy cho cùng, rất nhiều đứa bé ở trại trẻ là nạn nhân của tính cẩu thả và sự lạm dụng. Người ta không thể trông mong chúng sẽ trở thành những tia nắng rạng rỡ được. Vài đứa được nhận làm con nuôi. Zhenya, với cái mũi nhọn và đã thề giữ im lặng, không phải là ứng viên sáng giá.

Arkady sẽ càng thất vọng hơn nếu anh tự đánh giá mình như là một đứa trẻ ngoan. Theo anh nhớ thì anh vốn là một đứa bé gầy gò, khó ưa, thiếu hụt các kỹ năng xã hội và bị cô lập bởi hào quang của sự sợ hãi quanh bố anh, một chỉ huy quân đội luôn sẵn sàng làm bẽ mặt ngay cả người lớn, chứ đừng nói đến một cậu bé. Mỗi khi trở về nhà, chỉ cần dựa vào bầu không khí im lìm là Arkady có thể biết bố anh có nhà hay không. Cả tiền sảnh như đang nín thở. Arkady nhờ đó mà có chút kinh nghiệm quan sát. Bố anh chưa bao giờ đưa anh ra ngoài. Thi thoảng, Sergeant Belov, phụ tá của ông sẽ đi cùng Arkady tới công viên. Tuyệt nhất là vào mùa đông, khi viên trung sĩ cuốc bộ và thở phì phò như một con ngựa, kéo Arkady trên chiếc xe trượt tuyết. Nếu không, Arkady sẽ đi bộ cùng mẹ, bà thường có xu hướng bước thẳng về trước, một phụ nữ mảnh mai với bím tóc đen dày, luôn trầm tư trong thế giới riêng của mình.

Zhenya luôn đòi tới công viên Gorky. Đầu tiên, ngay sau khi mua vé và bước vào khu vui chơi, Arkady chỉ tránh sang bên, còn Zhenya thì một mình chậm chạp dạo bước qua quảng trường có đài phun nước để săm soi đám đông. Từng chùm quả dương trắng muốt bập bềnh trên mặt nước và được vun gọn lại xung quanh các quầy hàng. Đám người đi tuần tìm kiếm mẩu bánh sandwich. Công viên Gorky đã chính thức trở thành công viên văn hóa, với điểm nhấn là hoạt động biểu diễn âm nhạc ngoài trời và dạo chơi giữa các hàng cây. Theo thời gian, các ban nhạc rock đã khẳng định được tên tuổi và các cuộc dạo chơi có thêm trò cưỡi ngựa trở nên rất thú vị. Như mọi khi, Zhenya lại thất vọng trở về từ đài phun nước.

“Chúng ta đi chơi bắn súng nhé,” Arkady nói. Các cậu bé thường reo hò mỗi khi nghe nhắc đến trò này.

Năm rúp* được bắn năm phát súng hơi vào hàng vỏ lon. Arkady nhớ khi mục tiêu là các máy bay ném bom Mỹ treo lủng lẳng trên dây, có thứ gì đấy sáng rực lao vút qua. Từ chỗ đó, họ bước vào trong ngôi nhà vui vẻ, dọc theo lối đi bộ tối tăm với tiếng rên rỉ mệt mỏi cùng đàn dơi đung đưa. Tiếp theo, một tàu con thoi thực sự quay quanh trái đất và chiếc ghế lắc từ bên này sang bên kia tạo cảm giác xóc nảy, gập ghềnh.

Arkady hỏi, “Cậu nghĩ sao, thuyền trưởng? Chúng ta có nên quay về trái đất không?”

Zhenya đứng dậy khỏi ghế và bước đi, không thèm ngoảnh lại.

Trông anh hơi có vẻ như đang đi theo một người bị mộng du. Tuy Arkady vẫn đi cùng mà thực ra lại hoàn toàn vô hình, còn Zhenya bước như thể đang đi trên đường ray xe lửa. Họ dừng lại, như tất cả những lần khác, để xem nhảy bungee*. Hầu hết người nhảy là đám thanh thiếu niên, lần lượt nhảy ra khỏi bục, lao vun vút, la hét vì sợ hãi, chỉ bị sợi dây đàn hồi giật lại vào giây phút ngay trước khi chạm đất. Các cô gái trông còn ấn tượng hơn, mái tóc dài lượn sóng lúc họ lao xuống và bay phần phật lúc cú rơi tới điểm dừng. Arkady không thể không nghĩ đến Ivanov và sự khác biệt giữa niềm vui của cảm giác gần chết với cái chết thực sự, điểm khác biệt sâu sắc giữa tiếng cười khúc khích khi bạn nảy lên với sợi dây buộc ở chân và nằm bất động trên vỉa hè. Về phần mình, Zhenya dường như không quan tâm dù người nhảy sẽ chết hay sống sót. Nó luôn đứng ở một vị trí, kín đáo liếc nhìn xung quanh. Rồi bỏ ra chỗ tàu lượn.

Thằng bé lần lượt chơi từng trò theo đúng thứ tự: tàu lượn, đạp vịt quanh cái hồ nhân tạo nhỏ và vòng quay khổng lồ. Nó và Arkady ngồi xuống, cùng đạp như mọi lần, trong khi đám thiên nga trắng lẫn thiên nga đen lần lượt dạo chơi bên cạnh. Mặc dù là Chủ nhật nhưng công viên vẫn vắng ngắt. Những người trượt patanh với bước trượt dài, nhẹ nhàng. Tiếng hát của ban nhạc Beatles văng vẳng từ loa phóng thanh. Bài ‘Yesterday’. Trông Zhenya có vẻ nóng nực trong chiếc áo khoác và mũ len, nhưng Arkady biết tốt nhất không nên khuyên thằng bé cởi ra.

Hình ảnh phản chiếu các cành bạch dương màu bạc dưới mặt nước làm Arkady bật ra câu hỏi, “Cháu đã từng đến đây vào mùa đông chưa?”

Zhenya hẳn là bị điếc nặng.

“Cháu có biết trượt băng không?” Arkady lại hỏi.

Zhenya nhìn chằm chằm phía trước.

“Mùa đông trượt băng ở đây rất thú vị,” Arkady nói. “Có lẽ chúng ta nên thử.”

Zhenya không chớp mắt.

Arkady tiếp tục, “Chú rất xin lỗi vì không biết dỗ dành. Chú chưa bao giờ giỏi việc kể chuyện cười. Chú không thể nhớ được chúng. Trong thời kỳ Xô Viết, khi mọi thứ đều vô vọng, chúng ta có rất nhiều câu chuyện cười hay ho.”

Bởi vì trại trẻ cho Zhenya thức ăn bổ dưỡng nên Arkady mua cho thằng bé những thanh kẹo và nước có ga. Họ ngồi ăn ở chiếc bàn ngoài trời trong lúc chơi cờ với những quân cờ cũ mòn vì sử dụng nhiều và bàn cờ được dán băng dính chằng chịt. Zhenya còn không buồn mở miệng nói, “Chiếu tướng!.” Nó chỉ đơn giản hất đổ con vua của Arkady và lập tức xếp lại bàn cờ.

“Cháu đã thử chơi đá bóng chưa?” Arkady hỏi. “Sưu tầm tem? Cháu có vợt bắt bướm không?”

Zhenya tập trung vào bàn cờ. Giám đốc trại trẻ đã nói với Arkady rằng hằng đêm Zhenya đều thui thủi một mình nghiền ngẫm các ván cờ cho đến khi có lệnh tắt đèn.

Arkady lại nói, “Có thể cháu thấy thắc mắc tại sao một điều tra viên cấp cao như chú lại rảnh rỗi vào một ngày tuyệt vời như hôm nay. Lý do là vì ngài công tố viên, sếp của chú, cảm thấy chú cần phải thuyên chuyển vị trí khác. Nói thẳng ra, chú cần thuyên chuyển vị trí khác vì chú không biết những gì mình chứng kiến là một vụ tự tử. Một điều tra viên không biết đâu là một vụ tự tử khi chứng kiến nó thì anh ta cần bị thuyên chuyển.”

Đến lượt Arkady đi cờ, anh chuyển quân mã đến một vị trí vô dụng bên rìa bàn cờ khiến Zhenya ngẩng đầu lên, như thể cho đó là một cái bẫy. Đừng lo lắng, Arkady thầm nghĩ.

“Cháu có biết cái tên Pavel Ilyich Ivanov không?” Arkady hỏi. “Không à? Thế còn Pasha Ivanov thì sao? Cái tên này nghe thú vị hơn. Pavel là cái tên đã lỗi thời, cứng nhắc. Pasha nghe có vẻ Trung Đông, với khăn xếp và một thanh kiếm. Hay hơn Pavel nhiều.”

Zhenya đứng dậy để nhìn bàn cờ ở góc độ khác. Arkady có thể đầu hàng, nhưng anh biết Zhenya sẽ thích thú tận hưởng cảm giác sung sướng được nghiền nát đối thủ.

Arkady nói, “Rất kỳ lạ, nếu cháu tìm hiểu ai đó đủ lâu, nếu cháu đủ nỗ lực để hiểu ông ta, ông ta sẽ trở thành một phần trong cuộc sống của cháu. Không phải như một người bạn, mà theo kiểu một người quen biết. Nói cách khác, cái bóng đã trở nên gần gũi, đúng không? Chú cho rằng mình đang bắt đầu hiểu Pasha và rồi chú tìm thấy muối.” Arkady ngước lên tìm kiếm một phản ứng nhưng vô ích. “Và hẳn là cháu sẽ bị bất ngờ. Có rất nhiều muối trong căn hộ đó. Đấy không phải là hành động phạm tội, mặc dù có thể là dấu hiệu. Vài người nói đó là điều hoàn toàn bình thường ở một người sắp giã từ cuộc sống, một tủ quần áo đầy muối. Có thể họ đúng. Hoặc không. Bọn chú không điều tra các vụ tự tử, nhưng làm thế nào cháu biết đó là tự tử nếu không điều tra? Đó chính là câu hỏi.”

Zhenya hất đổ con mã của Arkady, uy hiếp con tượng của anh. Arkady di chuyển con vua. Lập tức con tượng biến mất trong nắm tay của Zhenya và Arkady lại hiến thêm một con chiên nữa.

“Nhưng ngài công tố viên không muốn rắc rối, nhất là từ một điều tra viên cứng đầu, người được giữ lại từ thời Xô Viết, một kẻ đang thất thế. Vài người chớp được thời cơ từ một giai đoạn lịch sử để tiếp tục đi lên, còn những kẻ khác thì tuột dốc. Chú đã được khuyên hãy tận hưởng sự nghỉ ngơi trong khi các vấn đề được giải quyết, và đó là lý do tại sao chú có thể dành cả ngày với cháu.” Trong lúc đó, Zhenya dùng sức mạnh khủng khiếp của con xe chạy dọc theo chiều dài bàn cờ, lật đổ con vua và gạt tất cả quân cờ vào hộp. Anh không nghe thấy thằng bé nói lấy nửa lời.

Hoạt động thường lệ cuối cùng là lên vòng quay khổng lồ Ferris, thứ mà sẽ bắt đầu chuyển động khi Arkady cùng Zhenya chìa vé ra, trèo vào ca bin trần và cài chốt an toàn. Một vòng quay hoàn chỉnh của bánh xe cao năm mươi mét chỉ mất năm phút. Khi ca bin từ từ lên cao, họ sẽ nhìn thấy khu vui chơi ngoài trời trong công viên đầu tiên, rồi đến đàn ngỗng bay lên từ cái hồ nào đó, những người trượt patanh lướt trên đường mòn, và cuối cùng, ở điểm cao nhất, qua những chùm bông trắng muốt của quả bạch dương, toàn cảnh bức tranh ban ngày xám xịt của Matxcova hiện ra, ánh đèn vàng thi thoảng lại lóe lên từ nhà thờ này sang nhà thờ khác, tiếng ồn ào xa xa của giao thông lẫn các công trình xây dựng. Trong lúc ấy, Zhenya sẽ rướn cổ nhìn về một phía, rồi lại phía khác, giống như nó có thể bao quát toàn bộ dân chúng trong thành phố.

Arkady đã cố gắng tìm kiếm bố của Zhenya, mặc dù thằng bé không chịu nói tên ông ta hay giúp họa sĩ vẽ phác thảo chân dung. Tuy nhiên, Arkady đã tới phòng cư trú ở Matxcova, tra cứu thông tin về ngày sinh của những người mang họ Lysenko. Phòng trường hợp, bố cậu bé là kẻ nghiện rượu, Arkady cũng hỏi thăm các trung tâm cai nghiện rượu. Vì Zhenya chơi cờ vua quá giỏi, nên Arkady tới cả các câu lạc bộ chơi cờ. Và bởi Zhenya thường tỏ ra sợ sệt các nhà chức trách, Arkady cũng tìm hiểu báo cáo về các vụ bắt bớ. Có sáu trường hợp khả nghi, nhưng tất cả đều chứng minh được rằng mình đang phục vụ dài hạn trong trường dòng, Chechnya hay ở trong tù.

Lúc Zhenya và Arkady lên tới đỉnh thì vòng quay dừng lại. Người phục vụ ở dưới đất la hét gì đó và vẫy tay. Chẳng có gì đáng lo ngại. Zhenya rất sung sướng vì có thêm thời gian quan sát thành phố, trong khi Arkady suy ngẫm về lợi ích của việc nghỉ hưu sớm: cơ hội học thêm ngoại ngữ mới, những điệu nhảy mới, du lịch tới những vùng đất đẹp kỳ lạ. Lòng tin của anh với ngài công tố viên đã sụp đổ hoàn toàn. Một khi bạn đã lên tới đỉnh của vòng quay cuộc đời, thì có thể nói, mọi thứ khác đều trở nên kém quan trọng hơn. Và ngay lúc này, anh đang bị đình chỉ theo đúng nghĩa đen. Những chùm quả bạch dương dập dờn như bọt sóng trên mặt sông.

Bánh xe tiếp tục quay và Arkady mỉm cười để chứng tỏ sự quan tâm của mình vẫn chưa vơi đi. “May mắn hả? Cháu biết không, ở Ireland, có một loại tiểu yêu tinh chỉ có một chân. Bọn chúng rất tinh nghịch, thích giấu những đồ vật như chìa khóa và tất, cháu chỉ có nhìn thấy chúng qua khóe mắt. Nếu cháu nhìn thẳng, chúng sẽ biến mất. Có lẽ đó là cách tốt nhất để nhìn thấu một số người.”

Zhenya chẳng đáp lại lấy một lời, mà bản thân việc này cũng là một tuyên bố, rằng Arkady chỉ đơn giản là phương tiện vận tải, một phương thức để đến đích. Khi chiếc ca bin chạm đất, thằng bé bước ra ngoài với đôi mắt ráo hoảnh, sẵn sàng trở lại trại trẻ và Arkady để mặc nó đi trước.

Thói quen, Arkady thầm nghĩ, không mong đợi gì thêm. Rõ ràng Zhenya đã từng đến công viên này cùng bố nó, đến bây giờ, Arkady đã biết được chính xác một ngày của bố con họ trôi qua như thế nào. Trong suy nghĩ của một đứa trẻ, nếu bố nó đã từng đến đây thì có thể ông ta sẽ trở lại, và thậm chí điều kỳ diệu có thể sẽ xảy ra nếu lặp lại các hoạt động của ngày hôm đó. Zhenya là người lính bé nhỏ tuyệt vọng, cố bảo vệ thành trì cuối cùng trong trí nhớ và mỗi lời nó nói với Arkady đều sẽ làm mòn đi ký ức về cha nó. Một nụ cười còn tồi tệ hơn, như kiểu chuyện trò với kẻ thù vậy.

Trên đường ra khỏi công viên, điện thoại của Arkady reo vang. Là công tố viên Zurin.

“Renko, tối qua cậu đã nói gì với Hoffman?”

“Về chuyện gì?”

“Cậu thừa biết là chuyện gì. Cậu đang ở đâu?”

“Công viên Văn hóa và Vui chơi*. Tôi đang thư giãn.” Arkady quan sát Zhenya tranh thủ cơ hội để vòng lại đài phun nước lần nữa.

“Thư giãn à?”

“Tôi thích nghĩ thế.”

“Bởi vì đêm qua cậu ngủ muộn, quá nhiều… suy đoán hả? Hoffman muốn gặp cậu.”

“Gã người Mỹ à? Tại sao?”

“Cậu đã nói gì đó với anh ta tối qua. Chuyện gì đó không đến tai tôi bởi vì tôi chẳng thấy bất cứ điều gì cậu nói có nghĩa cả. Tôi chưa bao giờ thấy trường hợp tự tử nào rõ ràng hơn.”

“Vậy là ông chính thức khẳng định Ivanov tự tử.”

“Tại sao không?”

Arkady không trực tiếp trả lời. “Nếu ông cảm thấy hài lòng thì tôi không thấy còn việc gì cho mình làm nữa.”

“Đừng rụt rè, Renko. Cậu là người đã buộc nút thắt này, vậy chính cậu phải là người cởi nó ra. Hoffman muốn cậu làm rõ những nghi vấn. Tôi chẳng hiểu tại sao anh ta không chỉ đơn giản là trở về nhà.”

“Theo tôi nhớ thì anh ta là kẻ chạy trốn khỏi nước Mỹ.”

“A, hãy tỏ ra lịch sự với anh ta và giải quyết mọi chuyện, anh ta muốn có câu trả lời cho vài câu hỏi. Ivanov là người Do thái đúng không? Ý tôi là mẹ ông ta cơ.”

“Thì sao?”

“Tôi chỉ nói rằng ông ta và Hoffman là một cặp.” Arkady chờ đợi Zurin nói thêm nhưng ông ta lại cho rằng thế là đủ rồi.

“Tôi nhận lệnh từ ông, công tố viên Zurin. Mệnh lệnh của ông là gì?” Arkady muốn làm rõ chuyện này.

“Mấy giờ rồi?”

“Bốn giờ chiều.”

“Trước tiên, đưa Hoffman ra khỏi căn hộ đó. Rồi quay lại đấy vào sáng mai.”

“Tại sao không phải là tối nay?”

“Sáng mai.”

“Nếu tôi đưa Hoffman rời khỏi căn hộ, làm thế nào tôi quay lại đó được?”

“Người điều hành thang máy biết cách. Anh ta là vệ sĩ cũ. Đáng tin cậy.”

“Và ông muốn tôi làm gì?”

“Bất cứ điều gì Hoffman yêu cầu. Chỉ cần giải quyết vấn đề này. Không phức tạp, không kéo dài, nhưng phải xử lý được.”

“Thế có nghĩa là bỏ qua hay giải quyết?”

“Cậu hiểu ý tôi là gì.”

“Tôi không biết, tôi đang bị vướng bận ở đây.” Zhenya vừa kết thúc một vòng quanh đài phun nước.

“Rời khỏi đó ngay đi.”

“Tôi sẽ cần tới một thám tử. Tôi nên có cộng sự, và tôi chọn Victor Fedorov.”

“Sao lại là cậu ta? Cậu ta ghét doanh nhân.”

“Có lẽ anh ta sẽ không dễ bị mua chuộc.”

“Vậy đi đi.”

“Tôi sẽ được nhận lại tài liệu chứ?”

“Không.”

Zurin cúp máy. Viên công tố có vẻ cáu kỉnh hơn bình thường, nhưng mọi chuyện đã được xem xét, cuộc trò chuyện dễ chịu hơn Arkady ao ước.

Bobby Hoffman mở cửa cho Arkady và Victor vào trong căn hộ của Ivanov, quay lại sô pha và ngã xuống phần ghế đã lún xuống từ trước đó. Bất chấp có điều hòa, cả căn phòng vẫn đượm mùi đau thương của một đêm thức trắng cầu nguyện. Hoffman tóc tai bù xù, hai mắt đỏ quạch, nước mắt chảy dài trên gò má tua tủa râu hung hung đỏ. Anh ta ăn mặc rất lôi thôi, trông như quần áo chỉ được quấn quanh người, dù chiếc áo vét Pasha cho được gấp gọn trên bàn cà phê ngay cạnh một cái ly và hai chai rượu mạnh trống rỗng. Anh ta nói, “Tôi không có mã khóa nên ở lại đây luôn.”

“Tại sao?” Arkady hỏi.

“Chỉ để sắp xếp lại mọi việc.”

“Vui lòng nói rõ hơn.”

Hoffman nghiêng đầu và mỉm cười. “Renko, với kết quả điều tra của anh cho tới lúc này, tôi muốn anh biết rằng anh sẽ không thể tóm được Pasha hay tôi trong vòng một ngàn năm nữa. Ủy ban chứng khoán và giao dịch Mỹ chưa từng lưu giữ thứ gì về tôi.”

“Anh chạy trốn khỏi đất nước mình.”

“Anh có biết tôi luôn nói gì với những người hay phàn nàn không? ‘Đọc phần chữ in nhỏ* đi, đồ ngu!’”

“Phần chữ in nhỏ là phần quan trọng à?”

“Vì thế nó mới được in nhỏ.”

“Kiểu như, ‘Anh có thể là người đàn ông giàu có nhất thế giới, sống trong một cung điện cùng người đàn bà xinh đẹp, nhưng rồi một ngày anh rơi ra ngoài cửa sổ từ tầng mười’ ấy hả?” Arkady nói. “Phần in nhỏ là vậy hả?”

“Phải.” Hoffman thở dài và đột nhiên Arkady nhận ra, với tất cả lòng can đảm của gã người Mỹ này, không có sự bảo vệ của Pasha, Bobby Hoffman chỉ là một con ốc không vỏ, một con ốc Mỹ yếu ớt dưới đáy biển nước Nga.

“Tại sao anh không đơn giản chỉ rời khỏi Matxcova?” Arkady hỏi Hoffman. “Lấy một triệu đô la từ công ty và bỏ đi. Định cư ở đảo Síp hoặc Monaco.”

“Đó chính là đề nghị của Timofeyev, ngoại trừ con số ông ta đưa ra là mười triệu đô la.”

“Quá nhiều.”

“Xem nhé, tài khoản ngân hàng mà Pasha và tôi mở ở nước ngoài lên tới một tỷ đô la. Tất nhiên, không phải tất cả đều là của chúng tôi, nhưng cũng là rất nhiều.”

Một tỷ đô? Arkady cố gắng điền thêm vài số 0. “Tôi thừa nhận mình đã sai lầm.”

Victor lấy một cái ghế và đặt chiếc cặp xuống. Anh ta liếc quanh căn hộ với ánh mắt lạnh lẽo như một Bolshevik* trong Cung điện Mùa đông. Victor lôi từ trong cặp ra chiếc gạt tàn được làm từ vỏ lon nước uống có ga, dù chiếc áo len thủng lỗ chỗ lại cho thấy anh ta thường dụi thẳng điếu thuốc vào áo. Đồng thời anh ta cũng có đôi tay hết sức linh hoạt, cho những chiếc ly uống rượu tối qua vào từng chiếc túi nhựa đề tên Zurin, Timofeyev và Rina Shevchenko để phòng lúc cần đến.

Hoffman ngắm nghía những chai rượu rỗng. “Ở lại đây giống như xem một cuốn phim vậy, từng cảnh, từng cảnh một. Pasha nhảy khỏi cửa sổ, bị kéo trở lại và ném ra, hết lần này đến lần khác. Vậy Renko, anh là chuyên gia, có phải Pasha bị giết không?”

“Tôi không biết.”

“Cảm ơn rất nhiều, rất hữu ích đấy. Tối qua, dường như anh có vài nghi ngờ.”

“Tôi nghĩ hiện trường cần được điều tra thêm.”

“Bởi vì ngay khi anh bắt đầu lục lọi, anh đã phát hiện ra một tủ quần áo chứa đầy muối chết tiệt. Chuyện đó có ý nghĩa gì?”

“Tôi hy vọng anh có thể cho tôi biết. Trước đây anh chưa bao giờ thấy Ivanov luôn dính chặt với muối à?”

“Phải. Tất cả những gì tôi biết là mọi chuyện không đơn giản như công tố viên và Timofeyev nói. Anh đã đúng về những thay đổi của Pasha. Ông ấy không cho chúng tôi vào đây. Hàng loạt những hành động khác thường. Ông ấy chỉ mặc quần áo một lần rồi vứt đi. Không giống kiểu cho tôi chiếc áo vét. Ông ấy ném chúng vào thùng rác. Lái xe vòng vòng, rồi đột nhiên thay đổi lộ trình, giống như đang chạy trốn.”

“Giống anh,” Victor lên tiếng.

“Chỉ khác là ông ta không đi xa,” Arkady nói. “Ông ta vẫn ở Matxcova.”

Hoffman nói, “Làm sao ông ấy có thể đi được? Pasha thường nói, ‘Kinh doanh là việc cá nhân. Anh tỏ ra sợ hãi và anh sẽ chết’. Dù sao thì, anh sẽ cần thêm thời gian để điều tra.

Được rồi, tôi sẽ trả tiền cho anh.”

“Anh làm bằng cách nào?”

“Gọi tôi là Bobby.”

“Bằng cách nào anh làm được điều này, Bobby?”

“NoviRus có các đối tác nước ngoài. Tôi đã nói với Timofeyev rằng trừ khi anh điều tra rõ ràng, nếu không tôi sẽ nói cho họ biết nguyên nhân cái chết của Pasha vẫn chưa được sáng tỏ. Đối tác nước ngoài luôn lo lắng về tình trạng bạo lực của Nga. Tôi luôn trấn an họ rằng đó chỉ là phóng đại.”

“Tất nhiên.”

“Không chuyện gì có thể dừng một dự án lớn lại, kể cả ngày Tận thế cũng chẳng thể dừng hợp đồng mua bán dầu, nhưng tôi có thể trì hoãn một, hai ngày cho đến khi công ty được xác nhận là có tình trạng tài chính tốt.”

“Trung sĩ và tôi sẽ là bác sĩ giám định tình trạng sức khỏe của một tỷ đô sao? Tôi lấy làm tự hào đấy.”

“Tôi sẽ trả anh khoản thưởng lần đầu là một ngàn đô la. Không đủ à? Mười ngàn cho cả hai người.”

“Không, cảm ơn.”

“Anh không thích tiền hả? Anh là loại người nào thế, cộng sản à?” Nụ cười của Hoffman nửa như bị xúc phạm, nửa lại lấy lòng.

Arkady nói, “Vấn đề ở chỗ tôi chẳng tin anh. Người Mỹ sẽ không giữ lời trong cả hai trường hợp, hoặc với tội phạm như anh, hoặc với điều tra viên như tôi.”

“Renko, tôi hứa danh dự với anh.”

Arkady bước tới cửa sổ mà Ivanov đã nhảy xuống tối hôm trước. Ai đó đã gắn tấm biển lên phần kính trượt bị vỡ, che hết mọi dấu vết. “NoviRus có đội an ninh riêng, bao gồm cả các cựu thám tử. Hãy để họ đi điều tra, dù sao họ cũng được trả lương.”

“Trả lương cho họ để bảo vệ công ty,” Hoffman đáp. “Ngày hôm qua họ có nghĩa vụ bảo vệ Pasha, còn hôm nay là bảo vệ Timofeyev. Dù sao thì đại tá Ozhogin chính là người phụ trách và ông ta ghét tôi.”

“Nếu Ozhogin không ưa anh thì tôi thành thực khuyên anh nên bắt chuyến bay kế tiếp. Tôi chắc chắn tình trạng bạo lực ở Nga bị phóng đại, nhưng chẳng ai muốn anh sống ở Matxcova cả.” Sự không hài lòng của Ozhogin với bất cứ ai chính là lời ám chỉ anh ta nên đi du lịch nước ngoài, Arkady thầm nghĩ.

“Chỉ sau khi anh đưa ra vài câu hỏi. Anh đã săn đuổi Pasha và tôi nhiều tháng qua. Giờ anh có thể săn đuổi ai đó khác.”

“Không đơn giản chút nào, như anh đã nói.”

“Vài câu hỏi chết tiệt là tất cả những gì tôi đòi hỏi.” Arkady nhường chỗ cho Victor, lúc này đã mở cuốn sổ tay lấy từ trong cặp ra và nói, “Tôi gọi anh là Bobby được chứ?.” Victor phát âm cái tên đó giống như đang ngậm viên kẹo cứng. “Bobby, sẽ có nhiều hơn một câu hỏi đấy. Chúng ta sẽ phải nói chuyện với bất kỳ ai nhìn thấy Pasha Ivanov tối qua, lái xe cùng vệ sĩ của ông ta, nhân viên tòa nhà. Đồng thời xem lại các đoạn băng nữa.”

“Ozhogin sẽ không thích đâu.”

Arkady nhún vai. “Nếu Ivanov không tự tử, tức là có lỗ hổng về an ninh.”

Victor nói, “Để hoàn thành công việc, chúng tôi cũng cần gặp gỡ bạn bè của ông ta.”

“Họ không sống ở đây.”

“Họ biết Ivanov. Bạn bè và cả những người phụ nữ mà ông ta có quan hệ, như cô gái đã ở đây tối qua.”

“Rina là một đứa bé tuyệt vời. Rất có óc thẩm mỹ.” Victor ném cho Arkady cái nhìn đầy ngụ ý. Viên thám tử này đã từng sáng tạo ra lý thuyết gọi là người tình của bà góa, để xác minh nghi phạm giết người trên cơ sở những người đầu tiên có mặt an ủi người đang đau buồn vì bị mất vợ hoặc chồng. “Tất nhiên, cả kẻ thù nữa.”

“Mọi người đều có kẻ thù. Đến George Washington cũng có nữa là.”

“Không nhiều như Pasha,” Arkady lên tiếng. “Đó là những nỗ lực đầu tiên trong cuộc đời Pasha. Chúng tôi phải điều tra xem có những ai liên quan và giờ họ đang sống ở đâu. Vì thế, đó không chỉ là vấn đề có thể giải quyết trong một vài ngày hay một vài câu hỏi.”

Victor ngồi đè lên một lon nước có ga. “Điều mà anh chàng điều tra viên này muốn biết là, nếu chúng tôi tiến hành, anh có định chạy trốn và bỏ mặc chúng tôi bị tóm cổ một cách bất thình lình không?”

“Nếu thế, viên thám tử đề nghị anh nên chạy trốn ngay lúc này,” Arkady nói tiếp. “Trước khi chúng tôi bắt đầu.”

Bobby ngồi im trên sô pha. “Tôi sẽ ở ngay đây.”

“Nếu chúng tôi bắt đầu, đây có thể là hiện trường vụ án và điều trước tiên là phải đưa anh ra khỏi đây.”

“Chúng ta cần nói chuyện,” Victor nói với Arkady.

Hai người lui ra lối đi trải thảm màu trắng ở hành lang. Victor châm một điếu thuốc và rít một hơi thật sâu như đang hít oxy vậy.

“Tôi sắp chết rồi. Tôi bị bệnh ở tim, phổi và gan. Vấn đề là cái chết đang đến quá chậm. Lương hưu của tôi từng là điều có ý nghĩa. Nhưng bây giờ tôi ghét phải làm việc đến khi họ nhét tôi vào quan tài. Ngày nào đó, tôi sẽ ra đi. Tôi nghĩ mình nghe thấy được tiếng chuông nhà thờ. Nó ở ngay trong ngực tôi. Giá rượu vodka và thuốc lá đều tăng nhanh. Tôi không quan tâm đến ăn uống nữa. Có tận mười lăm nhãn hiệu mỳ ống của Ý, nhưng ai có tiền mua chứ? Vì thế liệu tôi có thực sự muốn dành những ngày cuối đời để làm vệ sĩ cho một tên khốn nạn như Bobby Hoffman không? Bởi vì đó là tất cả những gì gã ta muốn ở chúng ta, vệ sĩ. Và gã ta sẽ biến mất, ngay khi rút được nhiều tiền hơn từ Timofeyev. Gã ta sẽ chạy trốn đúng lúc chúng ta cần gã nhất.”

“Anh ta đã có thể chạy trốn rồi.”

“Gã ta chỉ đang cố nâng giá lên thôi.”

“Anh đã nói có vài dấu vết trên mặt kính. Ít nhất, chúng ta có thể kiểm tra lần nữa các dấu vết trên gậy trượt tuyết và bất cứ thứ gì sót lại trên khung cửa sổ.”

“Arkady, những người này rất khác biệt. Mỗi người chỉ sống cho bản thân mình. Ivanov đã chết, phải không? Một sự giải thoát.”

“Vậy là anh không cho đó là vụ tự tử?” Arkady hỏi.

“Ai mà biết? Ai thèm quan tâm? Lý do thực sự người Nga thường giết người là vì phụ nữ hoặc quyền lực. Còn bây giờ là vì tiền.”

“Chà, nhưng đồng rúp không thực sự được coi là tiền,” Arkady nói.

“Song chúng ta sẽ không nhận vụ này, đúng chứ?” Bobby Hoffman trượt xuống sô pha lúc họ quay vào vì anh ta có thể đọc được quyết định trong mắt họ. Arkady đã định sẽ thông báo tin xấu và rời đi, nhưng anh chợt dừng lại khi các vạt nắng nhảy nhót dọc chiều dài căn phòng. Một người có thể cho rằng liệu trang hoàng đồ nội thất màu trắng là nhút nhát hay táo bạo, Arkady thầm nghĩ, nhưng không thể phủ nhận Rina quả là một chuyên gia. Toàn bộ căn phòng sáng bừng lên, ánh vàng lung linh từ quầy bar phản chiếu trên các bức ảnh của Pasha Ivanov chụp cùng những người bạn nổi tiếng và quyền lực của mình. Đối với phần đông dân chúng nước Nga, họ phải dùng kính viễn vọng mới có thể nhìn ngắm những người này, thế giới của Ivanov quá cao xa. Đây là khoảng cách gần nhất mà Arkady tiếp cận được với NoviRus. Lúc này, anh đang ở giữa lòng quân địch.

Và khi Arkady quay lại sô pha, Hoffman dùng bàn tay mập mạp nắm chặt tay anh. “Thôi được, tôi đã lấy chiếc đĩa chứa tất cả dữ liệu mật trong máy tính của Pasha: các công ty chỉ đóng vai trò hình thức, tiền hối lộ, đút lót, tài khoản ngân hàng. Nó trở thành thứ bảo đảm cho tính mạng của tôi, nhưng tôi đặt cược cả vào anh. Tôi đã đồng ý trả lại nó khi nào anh kết thúc. Đó là điều khoản thương lượng của tôi với Ozhogin và Zurin, đổi chiếc đĩa lấy vài ngày làm việc của anh. Đừng hỏi tôi chiếc đĩa đang ở đâu, nó rất an toàn. Và anh nói đúng, tôi là kẻ bẩn thỉu vụ lợi. Tin quan trọng. Có biết tại sao tôi lại làm thế không? Tôi chẳng thể trở về chỗ của mình. Tôi không còn sức lực, cũng chẳng thể ngủ được, vì thế tôi chỉ ngồi đây. Vào nửa đêm, tôi nghe thấy tiếng cọ xát. Tôi nghĩ là chuột và lấy đèn pin, đi một vòng quanh căn hộ. Không có chuột. Nhưng tôi vẫn nghe thấy tiếng của chúng. Cuối cùng tôi đi xuống sảnh để hỏi lễ tân. Tuy nhiên, anh ta không có ở đó. Anh ta ở bên ngoài cùng người gác cửa, đang quỳ gối và dùng bàn chải cùng thuốc tẩy cọ rửa vết máu trên lối đi. Họ đã làm việc đó, chẳng còn vết máu nào. Đó chính là thứ tôi nghe được từ tầng mười, tiếng cọ rửa. Tôi biết điều đó là không thể, nhưng tôi đã nghe thấy. Và tôi tự nhủ, Renko ạ, rằng tên con hoang nào đó cũng đang nghe được tiếng cọ rửa này. Đó chính là kẻ tôi muốn.”