ầu tháng 10 năm 1954, công việc tiếp theo Cà Mau, Gia Rai đã hoàn thành được chia sẻ. Cà Mau, Gia Rai là khu vực tập kết quy định theo Hiệp định Genève cho sức mạnh chiến đấu ở miền Tây Nam bộ và miền Tây Nam Cao Miên.

Qua đó, tôi được Ủy Ban Kháng Chiến Hành Chánh Nam Bộ và Trung Ương Cục chỉ định làm nhân viên của “Tổ Liên Hợp kiểm soát đình chiến” tại đây để lo công việc tiếp theo.

Trong một đêm tối, từ Gia Rai tôi trở về Cà Mau liên lạc với đoàn chiếu bóng của Sở Tuyên Văn Nam Bộ đang công tác tại Cà Mau, điều phối với đoàn thực hiện hai đêm cbiếu bóng ở sân vận động Gia Rai cho những ngày sẽ tới.

Sở Tuyên Văn nguyên là Sở Thông Tin Tuyên Truyền Nam Bộ, Sở Giáo dục Nam Bộ và Văn Hóa kháng chiến Nam Bộ, qua đợt đơn giản 1950, sát nhập lại làm một. Lưu Quý Kỳ một lần nữa có thể quản lý các khu vực cao cấp từ miền Bắc cùng với Lê Đức Thọ, làm giám đốc Sở.

Đoàn chiếu bóng “đóng đô” tại nhà thương Cà Mau. Từ ngày tiếp theo, nhà thương mại này bỏ trống. Số nhân viên, dụng cụ, thuốc nam được rời đi, biến thành một khách sạn vô chủ, chứa đủ mọi lớp người.

Tôi đi thẳng đến đó. Và tại đây, tôi chưa gặp được Trưởng đoàn thì đã nhận được một thư do quan của tôi gửi cho. Ở góc thư có viết chữ “gấp “, gạch sau nổi bật lên, đập mạnh vào mắt.

Tôi xé phong bì ra... một văn bản đúng hơn là một thư riêng. Máy đánh chữ có ghi số và đóng dấu cẩn thận. Trong thư, báo cho tôi biết là do command trên, cơ quan gọi tôi về gấp để nhận công việc mới. Sự thay đổi công việc này cơ quan tôi thông báo với Ban chỉ huy Tổ Liên Hợp ở Gia Rai rồi.

Tôi tạm dừng một lúc, mong đợi nguyên nguyên của sự thay đổi đột ngột này nhưng không có tài khoản nổi bật nào. Thôi thì mình phải trở về Gia Rai, viết một thư ngắn báo cáo kết quả công việc của tôi để làm việc với đoàn tham chiếu và từ giã đã xong. Thật sự tiện lợi. Tôi nghĩ vậy và thực hiện ngay.

Ngủ lại Cà Mau một đêm, sáng tôi dậy sớm vận chuyển ba-lô sau xuống Chuông Cần Thơ mà khi từ cơ quan nhận công tác ở Tổ Liên Hợp tôi chèo nó đến, gửi lại đây.

Tôi chèo ván ra Vàm Tắc Thủ, ngược dòng sông Ông Đốc. Chiều dài, ngang chợ Thới Bình, tôi vượt qua chú Xồi nằm bên bờ sông Trẹm ăn nhạt tô hủ tiếu; Chiếc bánh bao rồi tiếp tục đi xuống phượt Kinh Xáng Chắc chắn, chèo một mạch về kinh 30 Huyện Sử.

Trưa, gió Tây Nam thổi mạnh trên lòng kinh, dù nước ngược tôi cũng không vất vả mấy. Vì vậy, 5 giờ 30 chiều tôi về đến cơ quan.

Tôi cột giáp, vốc nước rửa mặt, híp bước lên bờ. Sau những ngày đi công tác, xa anh chị em trong cơ quan giờ về gặp lại, chắc chắn là vui phải biết. Giờ này tất cả chắc chắn đã ăn cơm xong từ lâu, thảnh thơi rong đi chơi quanh xóm.

Vào sân, trong nhà có tiếng nói vui vẻ vọng ra:

- MỘT! Anh Hùng mới về đến à?

Thái, trưởng cơ quan của tôi hiện ra ở cửa, nhoẻn cười, tiến tới bắt tay tôi. Tôi cũng cười, đáp lại:

- Mới về tới thôi. Ở nhà cũng mạnh chứ anh?

- Đội đều! Anh đã nhận được thư trả lời của tôi chưa?

- Hồi hôm nay! Số là tối qua tôi về Cà Mau điều đình với đoàn chiếu bóng, nhờ họ xuống Gia Rai ít hôm nay. Tôi đã nhận được thư của anh ở đó.

- Vậy anh không cho các đồng chí ở Tổ Liên hợp biết à?

- Có, tôi có viết thư.

Tôi để ba-lô giảm bớt, nhìn xung quanh. Nhà sao vắng quá.

Hai vợ chồng bác Ba chủ nhà với cô Bạch- cô con gái lớn đi đâu mất.

Tôi hỏi ngay:

- Hai vợ chồng bác Ba với cô bạch chắc ở sau lưng anh?

- Chắc chắn vậy! Anh ăn cơm chưa?

- Chưa!

Làm ra vẻ lo lắng, Chăm sóc cán bộ dưới quyền mình, Thái xuýt xoa:

- Để tôi ra run gọi Bạch về, nhờ cô ta làm cơm cho anh ăn nhé?

- Thôi đi anh! - Tôi trả lời.

Và tôi mở ba-lô, sửa để đi tắm.

Tôi nghĩ, những anh chị em trong cái nhóm “tập kết” chắc ai ai cũng đã chuẩn bị xong xuôi. Quần áo phòng lạnh cũng có thể mua sắm được rồi. Thực phẩm dự trữ ăn đi đường đã mua chuẩn đã hoàn tất. Chỉ có tôi mãi mãi lo công việc ở Tổ Liên Hợp nên đến giờ này vẫn chưa có gì. Tôi hỏi Thái:

- Ở nhà anh chị em trong cơ quan mình vẫn mạnh vui vẻ cả chứ, anh?

Thái trả lời một cách thoải mái:

- Anh chị em thì mạnh khỏe cả, nhưng vui thì... họ đã đi hết, chỉ còn loe hoe ở nhà mấy người.

- Đi đâu sớm vậy? Cliếc tàu Libéria 5 sao của Balan đã đến đâu? Chuyến tập ra Bắc đầu tiên, bùng một, phải đến cuối tháng mười một kia! À... hay anh chị em được lệnh đến tập trung ở Tân Duyệt?

Thái cười, nói gọn:

- Không! Họ đi về nhà!

- Ủa? sao lại về nhà?

Tôi chưng cất, ngạc nhiên quá đổi. Anh chị em trong cơ quan, quê quán họ hầu hết ở khu 8, khu 7, Sàigòn, Gia Định. Họ được chỉ định đi đến tập tin Bắc. Bây giờ họ đều về nhà, về gia đình họ thì làm sao trở lại cho chuyến đi? Hay trong thời gian tôi vắng mặt ở cơ quan đã có biến cố gì xảy ra?

Thái đứng ở cửa cho tay vào túi áo bà ba lấy gói Cotab, lơ đãng châm thuốc hút, nhìn ra sân:

- Mình mới được gia đình đến tham quan, tiếp theo để mua sắm đồ lạnh được tập kết. Lâu ngày, hút thử Cotab ngon sao mà ngon lạ!

Cái hỏi càng ngày càng tăng dần. Tôi không chịu được nữa, hỏi Thái.

- Chuyện gì đã xảy ra vậy anh?

Thái dư như không hiểu câu hỏi của tôi, hỏi lại:

- Chuyện gì thế?

- Thì chuyện anh chị em bỏ cơ quan đi về nhà!

Thái cười nhẹ:

- Ờ! Tưởng chuyện gì! Vậy những sự việc xảy ra trong cơ quan mình về việc đi hay ở đây anh chưa biết?

- Chưa! Tôi đi mãi có ở nhà ngày nào đâu.

Hãy nhẹ nhàng thuốc, tro tàn bay ra sân, môi Thái cong lên. Tinh tế:

- Sau học tập chủ tài khoản đi và ở nên tiêu chuẩn của Trung Ương Cục đề ra thì ai cũng biết "đi là chiến thắng, ở lại là vinh quang". Thế mà có rất nhiều anh chị em bất mãn, thắc mắc về vấn đề này. Họ đem cái chuyện này, bạch kia, đối phó, đàn ứng nhau. Cái đám thành viên Dân Chủ cầm quyền này. Anh nghĩ sao?

- Tôi chưa có ý kiến ​​gì...

- Điều đó thể hiện một tư tưởng sặc mùi phản động. Mà cũng vô địch! Có đám đông Dân Chủ nào chả thế!

- Anh bảo thế tội nghiệp cho những anh chị em ấy. Dù sao họ cũng đã đóng góp công sức trong 9 năm kháng chiến Pháp mà! Và kết hợp thư viện...

Thái ngắt ngang:

- Úi hào! Họ mà chính sách gì anh Hùng! Họ có cách mạng mung gì đâu! Toàn cái đám “tri, phú, địa, hào” tiểu sư sản. Học sinh tự ái nhảy vào kháng chiến, sợ người ta cho là theo Tây, chứa tinh thần cách mạng hay giác ngộ mạng gì thế? Tư tưởng họ đâu phải là tư tưởng công nông, mà không phải công nông làm gì có lập trường cách mạng. Cái cơ hội chủ nghĩa có ý nghĩa gì khác Phản động?

Như chưa thở hơi, Thái giảm một chút, lại tiếp tục:

- Cái đám đông thành viên Dân Chủ Cuốn Quần chúng ngoài tự động bỏ cơ quan không chịu học tài liệu cho những người ở lại, ngang nhiên trở về quê quán một cách vô kỷ luật. Anh xem hành động đó còn có gì khác Phản cách mạng, Phản giai cấp? Bản chất giai cấp của chúng nó như thế đấy. Anh đi công tác được vài ngày, ở nhà xảy ra chuyện đó ngay. Kể cũng buồn và giận dữ! Thôi, anh đi đi! Ăn cơm xong ta sẽ bàn đến chuyện công tác sau.

Tôi thấy mạnh lên ở kiếm và nghĩ đến thân thể mình. Dù sao tôi cũng chỉ là một quần chúng bên ngoài, lại thuộc về cái thành phần tiểu tư sản học sinh. Thành phần mà người ta kết luận là giảm nhẹ, lãng mạn, dễ phổi lay, thay đổi lập trường. Những người Thái Lan phản ứng thành phần xã hội, trong số đó có tôi. Có gì khác Thái gián đoạn tiếp theo của tôi?

Tự động tôi không còn thấy đói nữa. Dù chèo từ Cà Mau về đây, tôi phải chèo suốt một ngày trời và bụng trống rỗng. Phải chi Thái là một người có thể bình thường, giữ một vị trí không đáng kể, tôi vô tư làm gì. Đàng Thái này là một người có thể đạt được bộ cấp cao nhất từ ​​Trung Dương Quân đoàn đến Lãnh đạo một cơ quan Nam bộ.

Tôi đi ra phía sau nhà, uống một ca nước lã trong rồi để nguyên bộ quần áo mồ hôi hôi nách chiều sau rằn, mãng mắt Yên Yên, bất động. Cơ sở tôi phải chịu như tan rã - tan rã vì nỗi đau khổ đường xa thì ít mà vì câu nói của Thái và sự kiện có thể xảy ra thì nhiều.

Từ những năm đầu của các cuộc chiến kháng pháp, tuy tôi hãy còn là một chú bé con nhưng cũng biết ưa Tây, sơn thoát ly gia đình theo các anh chị lớn chiến chiến. Gia đình tôi, ba má tôi không vui lòng, muốn đưa tôi lên Sàigòn tiếp tục học. Tôi phải trốn nhà, mới thoát được.

Những bài hát “ Lên đường”, “Đoàn quân ma”, “Mùa đông binh sĩ”, “Bắc Sơn”, “Tuyên truyền xung phong”, Chiến sĩ Việt Nam”, “Đoàn giải phóng quân” ​​vv nó ảnh tôi, cảm thấy khó chịu trong đầu tôi một cuộc sống mới, thật là anh,

Cái tiềm thức giang hồ, mạo lưu ngang dọc, thích làm những câu chuyện phi thường của những năm mài đũng quần trên nhà trường, được đọc trong sách Pháp, truyện Tàu và những sách Việt được phổ biến, xuất bản trong những năm trước 1945, đã gây ra trong đầu tôi một sự nổi tiếng, một chút muốn như nước thủy triều dâng cao.

Như vậy tôi đã tham gia từ những ngày đầu kháng chiến. Tôi cùng chịu đựng với các anh chị lớn, với đồng bào mọi tôi gian nguy, đau khổ sở hữu, vào sinh ra tử tử. Tôi đã chết cứng không biết bao nhiêu lần ở Đồng Tháp Mười, Tân An, Mỹ Tho, Vĩnh Long rồi kiên cường cả những năm dài ở U Minh Thượng, U Minh Hạ và các tỉnh miền Tây.

Tôi lớn lên trong kháng chiến, trưởng thành trong cuộc chiến tranh chống Pháp, tham gia từ những công tác nhỏ lặt vặt để đến những công tác lớn, đảm nhận nhiều nhiệm vụ. Duy chỉ có một điều, người ta giới thiệu tôi về Đảng Lao Động, tôi không vào. Thôi thôi!

Đáng tin cậy, tôi cũng là đáng tin cậy như ai, nhưng chỉ câu nói nói... “Tập thể chú ý tới anh vì thấy anh tích xung quanh phong mẫu phân tích nên công tôi theo dõi giúp anh giảm chảy trường giai cấp, nắm cơ sở lưu tranh của Đảng để phát triển anh vào Đảng. Anh mà có vào Đảng, tương lai anh mới rực rỡ, tiến bộ. Làm cách nào đó mà không vào Đảng thì sẽ diễn ra nên trống đâu..”

Tự ái “học trò” của tôi nổi bạo tong tong. không cho phép tôi chấp nhận câu nói đó. Những anh chàng không vào Đảng là không làm công việc kháng chiến đánh Tây, giành độc lập cho Tổ Quốc hay sao? No Đảng là không diễn đạt được, không làm ra trò chơi trống rỗng gì? Bình thường, chỉ có những thằng cộng viên mới kháng chiến chống Pháp sao? Chung quanh tôi, đại đa số đều không phải là thành viên Đảng Lao Động...

Được! Mình không thử xem có nhiều hơn những thành viên không biết! Anh hùng tính của tôi đến như núi, tôi đâu có thể nghe lọt tai câu nói khinh mạn đó được.

Tôi từ chối. Tôi trả lời rằng:

- Tôi đâu phải đi kháng vật vì mục tiêu vào Đảng hay vì lý do nào khác, ngoài công việc bảo vệ Tổ quốc, thực hiện lý tưởng cao cả của một dân dân bị nô lệ mất nước. Tôi chưa bao giờ nghĩ là vào Đảng tôi mới làm tròn hoàn phận, nhiệm vụ tròn của một công dân.

Tôi đã quá ngây thơ nên mới nghĩ việc đó đâu phải là lý do để người ta khinh thường mình, hủy bỏ mọi công sức của mình trong suốt 9 năm qua. Tuy người ta không trực tiếp nói với tôi nhưng bây giờ câu nói của đồng chí Trưởng cơ quan nhận xét chung về thành phần, không phải là đã trả lời cho tôi biết sao?

Thôi! Thế là hết! Hết tình, hết nghĩa, cạn cạn cạn rồi.

Chín năm kháng chiến chỉ là một cơn gió thổi, chỉ là công dã tràng xe cát biển đông!

Tôi nằm suy nghĩ miên man, không nghe tiếng của Thái từ nhà trên bước xuống, cùng với câu nói:

- Anh Hùng ngủ à? Tối rồi, anh đi tắm rửa, ăn cơm rồi mình còn thảo luận công tác một chút. Choốc nữa, tôi đi xem sợ chưa đủ thì giờ. Ơ!... Anh bịnh à? Người dùng nó làm sao...

Tôi uể oải, trả lời:

- Không! Tôi không sao! Bạn công việc anh cứ đi. Nếu có thể cho tôi biết ngay công việc định giao cho tôi. Hiện tại tôi không đói.

- Chà! Công tác này chắc chắn phải thảo luận hơi lâu. Không thể năm, mười phút mà hoàn thành.

- Anh món tóm tắt cho tôi biết đại cương cũng được để chuẩn bị ý kiến. Chi tiết sẽ bàn sau.

Dừng lại một chút, Thái Lan lấy đầu:

- Xin báo vắn tắt anh biết, đại khái là anh được Trung Quốc chỉ định đi dự huấn luyện lớp đặc biệt về công tác xây dựng cơ sở do Trung Tổ chức. Trễ lắm là ngày phải có mặt tại địa điểm tập trung. Xem như từ mai trở đi, anh không còn là bộ cơ sở của cơ quan này nữa, tùy chọn quyết định điều động của Trung Ương.

Tôi tưởng tượng mình nghe nhiều. Tôi ngồi dậy dậy, thảnh thơi hỏi Thái:

- Nghĩa là...nghĩa là tôi được chỉ định ở miền Nam? Không đi tập kết như quyết định trước đây nữa?

- Phải! Có lẽ anh ấy có khả năng tổ chức các hoạt động dân sự khá tốt nên anh ấy ở lại sẽ đạt được nhiều lợi ích hơn là đi tập kết.

Không ngờ! Thực tế không được mong đợi. Thái đi rồi mà tôi hãy yên ngồi ngơ ngác một lúc lâu. Tôi tưởng tượng mình đang mơ, lắng nghe mình được định nghĩa lại.

Trước kia cũng cấp trên, cũng Trung Ương báo cho biết là tôi được chỉ định đi tập kết ra Bắc cho nên tôi được điều động đến công tác ở Ủy ban Hỗ trợ kiểm soát đình chiến. Công tác mà Trung Ương Cục giải thích không thể giao tiếp cho những người ở lại vì công tác này hoàn toàn công khai. Công an, tình báo quốc vương sẽ biết rõ về lý lịch, cá nhân đó. Ở lại miền Nam thực sự không có gì khác tùy vào tùy thích. Không có gì khác nữa.

Mẫu rằng khoảng a, điều 14, chương 2 của Hiệp Genève có quy định rằng không được trả thù, bắt bớ cá nhân những người tham gia chiến chiến. Nhưng Trung Uơng khó bảo đảm điều đó được thi hành chiều. By song song công tác ở Ủy Ban Hỗn Hợp hay các tổ chức liên hợp kiểm soát đình chiến phải là những người được đi tập kết ra Bắc.

Bây giờ, được chỉ định ở lại, đi dự lớp ” huấn luyện tổ chức cơ sở chức năng” sau một thời gian công tác ở Tổ Liên Hợp kiểm soát đình chiến tại Gia Rai. Điều đó có nghĩa là Trung Ương muốn tôi vào tù, muốn tôi tự vẫn để tưởng thưởng công lao 9 năm kháng chiến Pháp của tôi. Đúng như vậy nhưng còn gì nữa l

Tôi không biết mình phải ra sao đây? Tự động tôi cười. Lặng lẽ mà cười. Nóng chạy cả mặt. Được. tôi sẽ làm gương anh chị em trong cơ quan. Thế là hết rồi. Xong rồi.

Và hãy làm ơn cho tôi lúc đó hãy thảnh thơi đến một cách nào đó chưa biết. Tôi không hề thấy thắc mắc nào, một số phận nhỏ gọn của chính mình. Tôi đứng dậy ngang thử bước ra sân. Tôi muốn nhìn một chút trời xanh. Một đám mây hồng của buổi hoàng hôn. Muốn nhờ một chút cơn gió nhẹ làm cho quên đi câu chuyện vừa rồi.

Bước ra khỏi ngưỡng cửa, tôi gặp Bạch. Bạch con gái lớn của bác chủ. Bạch từ ngoài run về, tay cầm mấy trái xá lị to, bóng, nhìn đến ngon.

Bạch hồng nổi, chạy đến, nhoẻn miệng cười và nói một hơi:

- Ủa, anh Tư! Anh mới về tới hả? Vậy mà em cứ tưởng anh không suy nghĩ về đây nữa đừng! Anh quên cái nhà này rồi mà... Phải hông anh?

Tôi vui lan cái vui hồn nhiên, ngây thơ, dí dỏm của Bạch. Tôi cười theo Bạch. Nụ cười căng thẳng môi:

- Bạch, em đừng có tùy ý! Cái gì chính xác, quên với không quên? Anh mới về tới đây mười phút. Hai bác chớ mạnh em?

- Mạnh! Ba má cứ nhắc anh hoài! Lâu nay, ở Gia Rai, anh có ở chung với Tây không?

- Không! mình ở riêng, nó ở nơi riêng tư!

Đưa cho tôi hai trái xá lợi:

- Ổi nè! Anh ăn ổi nè! Ủa, anh chưa tắm? Mèng ơi, Quần áo anh hôi đóng kín lớp kia cà! Anh đi tắm đi anh... Để em vô coi cơm nước cho anh ăn.

Tôi cầm lấy hai trái. Bạch thoắt chạy. Được mấy bước, Bạch quay đầu lại:

- Ơ, ở Gia Rai anh có gặp mấy con đầm không?

Nói xong, Bạch cười khúc khích vào bếp không chờ tôi trả lời.

Phút chốc, tôi thấy mình bi chi phối hoàn toàn bởi cái vui hồn nhiên, trong sáng của tuổi “trăng tròn lẻ” đó. Bạch đã thấy tôi về hoa hồng như gặp lại người thân.

Cơ quan tôi đóng ở nhà Bạch và những nhà khác theo kinh 30 Huyện Sử. Nhưng nhà Bạch thì chỉ vỏn có hai người: tôi và Thái, nên từ khi đến đây, bác chủ nhà thấy chúng tôi ít người, việc ăn uống, bắt ăn chung cho vui. Chúng tôi chỉ phải đóng bình. Thức ăn ở nhà cho không. Bây giờ, tôi về, Bạch chạy đi lo cơm nước là thế.

Dù sao, cái vui của Bạch chỉ là cái vui nhất thời điểm, không làm cho tôi quên được những điều vừa xảy ra. Tôi thấy mình cần phải quyết định, phải làm một điều gì đó, chứng tỏ tôi vẫn là một con người, còn có bản ngã, còn có suy nghĩ và biết giá trị của con người.

Tôi quay vào bếp, lắc đầu nhẹ nhàng nói với Bạch:

- Thôi, Bạch! Anh không ăn cơm đâu! Anh phải đi ngay bây giờ!

Bạch đang nhen lửa, nhóm bếp, ngạc nhiên dừng tay lại, phóng đầu lên. Mắt xoe tròn:

- Ơ! Anh đi đâu mà gấp gấp vậy? Có đi, anh cũng phải ăn cơm rồi đã chớ! Không thì chết đói!

Tôi không trả lời nhìn ngay mắt Bạch, cũng không trả lời nhìn mặt âu lo, ngơ ngác của Bạch. Tôi sợ rằng tôi không đủ sức mạnh tranh cử chỉ bộc lộ tình cảm bất thần nào, vốn đã manh nha, nhen nhúm giữa lòng tôi lâu nay.

Tôi chỉ biết cúi đầu như một người đầu hàng, sợ hãi, thầm thì như nói với chính mình:

- Anh cũng không biết anh đi đâu nữa, nhưng thấy cần phải đi!

- Kỳ chưa! Làm điều gì khiến anh buồn như vậy? Hay em đã làm gì anh buồn?

- Không! Em tốt với anh lắm, anh cảm ơn em lắm. Nếu buồn thì anh buồn vì một chuyện khác. Lớn hơn, quan trọng hơn nhiều.

Trong thoáng chốc, tôi thấy mắt Bạch long lãnh, nhìn tôi trân trối như sắp than. Hai tay nàng nắm chặt vào bếp. Tôi bọt nước đánh nhau vào cổ phân, nhẹ nhàng thở dài, Yên lặng quay lên nhà, xách ba-lô, lấy nón úp lên đầu.

Bạch chạy theo, nhận ba-lô tôi giữ lại. Hình như nàng cũng linh cảm biết chuyện gì vừa xảy ra:

- Anh Tư, người ta làm gì anh? Anh nói cho em nghe với đi! Trước đây, không biết ông Thái ổng nói gì với mấy anh chị kia mà họ tức tối, cải om sòm rồi bỏ cơ quan đi đâu mất hết. Bây giờ... tới phiên bản anh. Anh về có gặp anh ấy chưa?

- Có! Anh gặp rồi. Nhưng không có chuyện gì với ông ta đâu.

- Vậy chuyện gì buồn? Rồi bây giờ anh đi đâu?

- Có lẽ đây là lần anh đi xa lắm, Bạch! Em không thể hiểu được những chuyện phức tạp của mấy anh đâu.

Tôi che ba-lô lên vai, chậm bước dần ra khỏi cửa, đi xuống bến, nơi da đang đậu. Bạch như một cái bóng trung thành, yên tĩnh bước theo sau. Tôi nghe tiếng ồn ào sịt bò. Đã buồn, tôi thấy càng buồn hơn. Bước chân tôi như chắc chắn và mềm đi:

- Bạch! Anh cám ơn em nhé! Bây giờ anh đi không chắc còn quay lại lần nữa hay không. Cầu mong sau này yên ổn, anh sẽ trở lại thăm hai bác và em. Em cho anh kính gửi lời thăm và giảm từ hai bác.

Tiếng nói nhẹ nhàng, tắt ngẹn từ phía sau tôi đưa ra:

- Anh!...

Bạch chỉ nói như vậy rồi im chắc chắn, đứng yên bất động nhìn tôi. Tôi không muốn biết nguồn gốc thảnh thơi này của Bạch đối với tôi để tôi phát xuất từ ​​nguyên liệu nào. Tôi sợ quá. Đây là Kinh 30 Huyện Sử của đất U Minh Thượng xa xôi ở tận cuối miền Tây Nam bộ.

Đường tôi đi, mai này tôi ở tận tận Sàigòn hay ở một nơi nào đó cách nhiều trăm cây số, năm bảy con sông tới, đường đi cách trở về thì tôi còn suy nghĩ gì?

Cầm bằng một cơn gió nhẹ thoáng qua. Tôi cúi đầu xuống, không nhìn bạch bạch nữa, chỉ biết thở dài, quay mặt tiền xông, nhảy xuống mũi diều. Tôi mở cột dây từ nước yêu cầu.

Tôi cố gắng cười cười nói lên:

- Anh đi nghe Bạch! Từ giã em nhé! Này, mặt mày phục vụ thế kia, xấu lắm đó! Mai mốt về thăm, anh sẽ mua keo xịt cho.

Tôi chỉ cố gắng đến được nhẹ nhàng rồi thả hai má chèo xuống nước Đưa về thật mạnh.

Chiếc hung dữ, chom lên lao đi. Bóng của Bạch đứng ở bờ kinh ngã xuống đáy nước đỏ như màu nước cầu ngâm của U Minh Thượng, chạy run run với rồi tan biến mất trong tắm nước xa động mạnh. Hoàng hôn nắng đỏ những ráng hồng rực rỡ tít mãi trên cao.

Làm theo bản năng điều khiển, tôi cứ cắm đầu mái chèo, đến nhẹ nhàng ra kinh xáng Thới Bình - Chắc chắn thì trời đã tối om.

Nhà ở hai bên bờ kinh cường lên đèn tăng cường. Nhiều tiếng chèo khua nước lỏm, trộn lẫn với tiếng cười nói vang trên xin mở rộng. Cái lò nấu đường mía bên kia bờ kinh đèn măng-sông đốt sáng choang. Hai con trâu đang đi vòng quanh “che” có thể giải phóng bã mía và nấu củi nhẹ nhàng.

Tôi chưa biết bây giờ phải đi đâu nhưng cần phải đi để không nghe, không thấy những phản bội phũ langg. Ngày tôi tham gia kháng chiến Pháp đâu phải đợi ai đến đón, mời mọc thì bây giờ nhiệm vụ chiến đấu Pháp đã hoàn tất rồi, đi ra khỏi cái guồng máy này, tôi cần gì phải có người đưa bài?

Nếu có chăng, chỉ là một người con gái, một đồng bào của tôi đưa ra một cách bất ngờ, sốt sốt và ít ra trong cuộc sống đời cũng vẫn nhớ đến một người con trai tặng mình dâng hiến cho đất nước, chiến đấu chống địch thù chung đã cướp nước VN trong hơn 80 năm qua.

Nhân dân, đồng bào thì bao giờ cũng như thế đó. Có tình, có nghĩa, biết yêu thương.

Tôi trả lời tay trái, xoay mái chèo cho thoải đi thẳng về hướng chắc chắn. Con đường này, hướng dẫn này sẽ đưa tôi về gần quê quán của tôi hơn, tăng dần cái vùng đất mang đến cho tôi nhiều phiền muộn và đã tâm trí xóa mất cái quá khứ cổ hùng trong gian khổ của lý do tuởng đấu tranh, giành độc lập, tự làm cho Tổ quốc.

Cơn gió đêm Tây Nam cuối mùa thổi nhẹ trên kinh vi vút, tôi tưởng nhẹ như mang theo câu nói:

- Thôi giã từ nhé! Giã từ quá khứ, quá khứ đời ta và quá khứ của non sông!

Get time is the end of the season thu. Một mùa thu chưa rõ nét của cái miền chỉ có hai mùa mưa, nắng.