ane Austen sinh ngày 16-12-1775, tại Steventon, Hants, Anh quốc, là thứ bảy trong tám người con của Mục sư George Austen (1731-1805), cai quản giáo xứ Steventon, và bà Cassandra Leigh (1739-1827).

Người thân thiết trong cuộc đời tác giả là cô chị Cassandra, cả hai không kết hôn. Ông bố là một học giả luôn khuyến khích con gái tính ham học hỏi. Tuy thế, tác giả không được tiếp thụ nhiều giáo dục từ nhà trưỡng, mà chủ yếu được bố dạy học, và cũng có điều kiện đọc nhiều sách vở. Không khí gia đình sống động và yêu thương, cộng thêm những mối quan hệ rộng rãi với họ hàng và bạn hữu, đã cung cấp bối cảnh cho các tác phẩm của tác giả.

Tử tuổi nhỏ, Jane Austen đã bắt đầu viết những vở kịch ngắn và tiểu phẩm nhằm tạo vui thú trong gia đình, tiếp theo là một ít thơ và văn xuôi. Tác giả đã sử dụng khung cảnh đời sống của mình - vùng nông thôn, giáo xứ, láng giềng và thị trấn miền quê, cùng những chuyến thăm viếng đến các thành phố Bath và London để lấy tư liệu cho những tình huống, cá tính và đê tài trong các tác phẩm.

Tác phẩm "Sense and Sensibility" (Lý trí và tình cảm) được viết vào năm 1784, dưới tựa đề "Elinor and Marianne", qua nhiều bổ sung và chuyển thể đến năm 1811 mới được xuất bản, chỉ ghi tác giả là "Lady" (Phụ nữ), và với chi phí tác giả tự bỏ ra. Tương tự, truyện "Pride and Prejudice" (Kiêu hãnh và Định kiến), được phác thảo trong thời gian 1796-1797, và xuất bản lần đầu tiên năm 1813. (Bản dịch hai tác phẩm này đã được Nhà xuất bản Hội Nhà văn phát hành). Thêm truyện "Mansfield Park" được xuất bản năm 1814, và "Emma" năm 1815. Tất cả các tác phẩm xuất bản lúc Jane Austen còn sống, vẫn đề tên tác giả vô danh. Sau khi tác giả qua đời, lần đầu tiên tên thật của tác giả mới xuất hiện năm 1817, trên truyện "Persuasion".

Sống với gia đình mình trong suốt cuộc đời, tác giả bắt đầu chớm căn bệnh Addison (thoái hóa tuyến thượng thận) vào năm 1816 và qua đời này 18-7-1817, chỉ hưởng thọ 42 tuổi.

Tuy được một số các nhà phê bình văn học đương thời tán thưởng, tác gỉa chỉ được công chúng chú ý chút ít khi còn sống, và bắt đầu từ năm 1811 thì giới văn học Anh mới bắt đầu đánh cao. Khoảng ba thập kỷ sau khi tác giả qua đời, công luận thế giới bắt đầu có nhận xét nghiêm túc và nồng nhiệt hơn, và từ bấy giờ đến nay Jane Austen đều được đánh giá như là một trong những tác giả tiểu thuyết đặc sắc nhất của nền văn học Anh quốc. Nhiều câu lạc bộ của những người yêu thích Jane Austen đã được thành lập ở Argentina, Úc, Nhật, Mỹ… và dĩ nhiên là ở Anh quốc.

Jane Austen được xem là nhà văn đã mang đến cho nền tiểu thuyết tính cách hiện đại độc đáo qua văn phong hài hước để phê phán thói hư tật xấu trong đời thường. Các nhà phê bình văn học ca ngợi tiểu thuyết của tác giả về giá trị đạo đức lẫn tính chất giải trí, họ cũng yêu mến việc tả chân cá tính con người và đánh giá cao tính hiện thực giản đơn. Những phong cách này đem đến cho người đọc một thay đổi sảng khoái so với cách viết cường điệu lãng mạn đang thịnh hành thời bấy giờ. Trong khi nền tiểu thuyết của Anh Quốc phát sinh vào đầu thế kỷ 18, các tác phẩm của Jane Austen tạo ra không khí mới mẻ qua việc tả chân thực những con người bình thường trong những bối cảnh thông thường.

Đặc biệt, Jane Austen đã dựng lên bộ khung khôi hài của giới trung lưu Anh quốc ở thời đại đó, mở đàu xu hướng cho nền "tiểu thuyết gia đình", khi xói vào cung cách, nhân phẩm, và sự căng thẳng giữa các nhân vật nữ và xã hội mà họ đang sống. Jane Austen đã thoát khỏi mô típ văn học thời đại cô sống, vốn vẫn đưa nhân vật nữ luôn có đức độ, truyện tình luôn thơ mộng, và những sự kiện ngẫu nhiên gây đột biến cho câu chuyện. Đặc điểm này đã khiến tiểu thuyết của tác giả có mối tương quan gần gũi với thế giới đương đại hơn là những truyền thống của thế kỷ 18.

Trong tác phẩm của mình, tác giả đã dựng nên những mẫu người mà các nhà phê bình văn học gọi là "nữ anh hùng". Đấy là những cô gái trẻ thuộc gia đình hoặc có vật chất kém hoặc rất giàu, nhưng có điểm chung là cứng cỏi hoặc ương ngạnh, muốn biểu hiện là chính mình: tự chủ - ngay cả kiêu hãnh và ngang bướng - đến mức như ta nói bây giờ là "có cá tính"! Có người trở nên phóng khoáng, sống cho tình cảm của mình hoặc khăng khăng làm theo ý mình. Điều tốt đẹp sau cùng của những "nữ anh hùng" này là họ cũng vấp ngã, nhưng cũng biết nhìn nhận lầm lỗi của mình và tha thứ cho lầm lỗi của người khác.

Tóm lại, qua các tác phẩm của Jane Austen, người đọc có thể nhận ra những mẫu người "trần thế", không tuyệt vời mà cũng không tồi tệ, nhưng phức tạp, trong bối cảnh tình yêu và lãng mạn bị chi phối bởi kinh tế và bản chất thật của con người, qua đấy họ thể hiện "tài" và "tật" mà gia đình và xã hội đã góp phần đúc khuôn họ.

Truyện "Emma", cùng với truyện "Kiêu hãnh và Định kiến" và "Lý trí và Tình cảm" tạo nên một bộ ba tiểu thuyết đặc sắc nhất của Jane Austen, mỗi tiểu thuyết có nét độc đáo riêng tuy có cùng điểm chung: mỗi truyện trình bày một "nữ anh hùng". Trong khi nhân vật chính trong "Kiêu hãnh và Định kiến" là người cứng cỏi, đầy kiêu hãnh, trong "Lý trí và Tình cảm", là người phóng khoáng, sống toàn tâm cho tình cảm, thì ở đây Emma là người khác hẳn: giàu có hơn, độc đoán hơn, cứ mãi suy đoán hàm hồ rồi dựa trên những suy đoán này mà cố làm mai cho hết người này đến người khác trong khi nhất quyết mình sẽ không bao giờ kết hôn!

Truyện "Emma" được viết trong thời gian 1814-1815 rồi được xuất bản lần đầu tiên vào cuối năm 1815. Hoàng thái tử Anh quốc (1762-1830, vua George IV của Anh, Ireland và Công quốc Hanover từ năm 1820) rất yêu thích các tác phẩm của Jane Austen đến nỗi ở mỗi dinh thự của ông đều có đầy đủ một bộ sách của tác giả. Jane Austen đã trân trọng đề tặng truyện Emma cho vị Hoàng thái tử này. Năm 1816, một nhà phê bình văn học có uy tín khi viết bài đánh giá truyện "Emma" đã ca ngợi "tác giả không tên" là ngòi bút tuyệt diệu của "tiểu thuyết hiện đại" trong truyền thống mới về hiện thực.

Cũng giống như hai tác phẩm kia của Jane Austen, "Emma" đã được chuyển thể qua loại hình nghệ thuật nghe nhìn khá thành công. Bộ phim "Emma" năm 1966 dành cho truyền hình, do Kate Beckinsale đóng vai Emma, đọat 2 giải Grammy về biên đạo nghệ thuật và thiết kế trang phục. Một phim "Emma" khác cũng được thực hiện năm 1966, do Gwyneth Paltrow đóng vai Emma, đọat giải Oscar về âm nhạc và được đề cử giải này về thiết kế trang phục.

"Emma" còn được nhà hát TheatreWorks ở thành phố Palo Alto, bang California, Hoa Kỳ, dàn dựng thành một vở ca kịch. Buổi công diễn ra mắt được tổ chức ngày 22/8/2007.

Ghi chú của người dịch: - có thể nói nhiều câu, nhiều từ ngữ của Jane Austen đều rất bóng bẩy, sâu sắc, ngay cả trừu tượng, pha thêm châm biếm dí dỏm, mà người đọc cần nghiền ngẫm, suy nghĩ mới tìm ra được những Chân, Thiện, Mỹ ẩn khuất trong văn phong của tác giả. Riêng với "Emma", văn phong của Jane Austen còn cô đọng hơn các tác phẩm khác trong khi ý châm biếm và hài hước càng lên cao độ. Người dịch đã mạn phép thêm thắt chút ít ở vài chỗ hầu làm cho ý nghĩa rõ ràng hơn. Tuy nhiên, nếu dịch hoàn toàn ra văn phong đương đại cho khúc chiết mọi điều thì Jane Austen không còn là Jane Austen nữa! Vì thế, người đọc vẫn cần nghiền ngẫm những câu ngắn gọn, những từ ngữ lạ lẫm mới nhận ra ẩn ý của tác giả. Đấy là sự thách thức của người đọc để nắm bắt sự cuốn hút của văn học cổ điển nói chung và văn phong của Jane Austen nói riêng.

Người dịch

Một mùa mưa 2007