ôi thường có thói quen mua sách cũ.

Sách cũ ở quầy có người mua và có cả người bán. Mua cân thì bán cân, bán quyển thì mua quyển. Ố vàng. Mối xông. Mọt đục. Giấy xấu in lem nhem từ thời bao cấp. Đứt chỉ, bong gáy. Trang nọ tuột khỏi trang kia như sồi ruột vãi gan... Sách mới đóng xén ra khỏi nhà in vừa cấp phát cho cơ quan chưa kịp đọc cho đến quyển bìa cứng, giấy mỏng dai láng bóng mới nguyên tặng nhau được vài tuần cũng góp mặt ở đây và lập tức biến thành sách cũ.

Tôi từng bắt gặp tiểu thuyết của nhà văn A, trường ca của nhà thơ H, tập truyện ngắn của nhà văn N, tập khảo luận văn chương của nhà phê bình Y... lăn lóc, rập rạ trên vỉa hè. Chúng lẫn lộn với sách cũ quyển còn màu hồ, quyển mất bìa thiếu trang, rây mực lem nhem, như: Kỹ thuật nuôi lợn nái, Chữa bệnh đường tiết niệu, Tuổi dậy thì cần biết, Sinh con trai gái theo ý muốn, Điều trị ghẻ, hắc lào... Đương nhiên, các tuyệt phẩm văn chương kia đều có kèm theo là lời đề tặng nắn nót và chữ ký như rồng bay phượng múa của các tác giả lừng danh. “Yêu quý tặng Z. đứa con tinh thần của mình để nhớ những ngày ở chiến trường” hoặc “Kính tặng nhà văn T với lòng biết ơn vô bờ người thầy văn chương” hay “Yêu thương tặng em N.N để nhớ mãi ngày bên nhau”.

Tất cả sách, tất cả lời kính trọng, thương yêu,... đều ra vỉa hè, đều thành sách cũ. Sách cũ - kho tàng tri thức, tâm hồn, nhân văn quý báu bị người đời hắt hủi, thờ ơ, ghẻ lạnh... đang bị bán bằng cân.

Cuộc đời này rất lạ, rất trớ trêu, “cũ người mới ta” miết hóa ra chuyện thường nhật. Có thứ thiên hạ dửng dưng vứt ra đường thì mình lại quý giá chằm bặp y như báu vật của đời, trân trọng bỏ tiền mua và rước về nhà.

Tôi biết nàng qua sách báo. Nàng là một nhà văn trẻ đang lên. Trước lúc gặp tôi, nàng đã trải qua vài chục cuộc tình. Cuộc chóng vánh. Cuộc dài lâu. Cuộc na ná tình yêu, tình yêu thành tình dục. Cuộc đích thực, tình dục thành tình yêu. Tôi là đạo diễn điện ảnh cực kỳ đam mê sách. Nàng hỏi tôi bên sạp sách báo cũ:

- Nếu bây giờ buộc phải đánh đổi; anh chọn em hay là sách?

Tôi bảo:

- Em là người viết văn. Sách là em, em cũng là sách.

- Anh khôn thật!

- Không đúng à? Sách mà tặng sai chỗ thì cũng giống như tình yêu trao nhầm người.

Nàng trầm tư oán trách:

- Có phải vì vậy mà anh chưa làm bộ phim nào tặng em? Em là người khó hiểu và chẳng đáng tin phải không?

Tôi lặng im. Quả thật, nàng vẫn là thế giới vợi vời, lạ xa. Tôi hiểu những quyển sách cũ của tôi hơn là hiểu biết nàng.