ôi gần như đã quên đi cái xóm nghèo khó, quên đi sự lưu luyến hôm ra đi, quên đi cái bộ mặt thâm xì của đá, quên đi cái lạnh thấu xương tuôn ra tư ruột núi những đêm đông... nói chung là quên đi sự gắn bó thân thương một thời khắc khổ. Bố tôi đã nối sợi dây hoài niệm khi ông rủ: "Đi Xà Pia với bố không?" Không hiểu sao lúc ấy tôi đã lưỡng lự, khi xưa mỗi lần bố rủ đi đâu là tôi đồng ý ngay không để chậm đến một giây. Lúc ấy bố nhìn tôi tủm tỉm cười rồi ông đi lấy cỏ cho bò ăn. Không hiểu sao tôi bỗng thấy sợ leo núi, sợ những bước đi gập gối, sợ con đường mòn ngoằn ngoèo bám vào đá... Nhưng rồi, những kỷ niệm ấu thơ đã thắng thế tất cả, những tình cảm yêu mến còn sót lại trỗi dậy, thôi thúc tôi đi về với quá khứ, kiếm tìm một thời đã qua, một miền "bình yên" lắng đọng đã in dấu chân tôi từ những bước đi chập chững đầu đời.

Mẹ gọi tôi dậy khi bên ngoài còn tối trời, cái rét cuối đông còn ngọt sắc tạo cơ hội cho sự lười nhác lên ngôi. Mẹ phải gọi đến lần thứ ba tôi mới rời được mảnh chăn ấm, khoác cái áo lên người xuýt xoa gần bếp lửa. Bố chất lên lưng ngựa hai sọt cây thông con, cài vào bên cái cuốc rồi giục tôi đi. Tôi co ro cúm rúm theo sau, ra khỏi cửa luồng gió phả vào mặt lạnh ngắt. Con ngựa rùng mình, tiếng lục lạc rung inh ỏi, khua lên một chút náo động giữa yên vắng của đêm. Bầu trời tối đen, tít nơi xa có vài ngôi sao nhấp nháy. Tôi và bố bước đi.

Vừng đông rạng dần. Con đường mòn ánh lên như dải lụa trắng ngoằn ngoèo bám vào lưng núi. Cái lạnh như đã bị lấy đi lưỡi dao nên chỉ còn ve vuốt bên ngoài. Con ngựa đi trước, tôi và bố theo sau, yên lặng. Tiếng bước chân đều đều khoan thai.

Hương vị buổi sáng giữa núi rừng thật trong trẻo, ngọt êm như mật ong đầu mùa, thơm tho như cành mận chín, lành như nước suối đầu xuân. Tôi hít căng lồng ngực, dồn sức vào nhịp bước, một cảm giác lâng lâng như say. Tiếng chim đua nhau hót rộn vang, lảnh lót, mê mải.

- Đi qua dãy núi này là đến Xà Pia.

Bố nói. Tôi nghe không rõ. Chả biết có phải vậy không? Hình như là thế!... Tôi bước theo sau bố mà tâm hồn cứ bay nhảy tận nơi nào. Và rồi cái xóm cũ hiện ra đã kéo tôi về thực tại. Từ xa nhìn lại từng vạt nương như những mảnh khăn được vấn một cách cẩu thả, méo mó chồng lên nhau, màu mè lẫn lộn. Dưới chân núi từng đám sương vón lại, chờ mặt trời là bốc lên cao. Đỉnh núi, mây vẫn còn đang ngủ, mơ màng và mộng ảo.

Trên gò cao căn nhà chúa đất Sùng Xúa Chưa gió lùa vi vút, bức từng đá xám ngắt đang bùi ngùi hoài nhớ cái thời hoàng kim của uy quyền và tiền bạc. Đến bây giờ nó vẫn không ngờ có ngày bị con người phụ bạc, bị ném vào quên lãng, bị gió mưa cào xé... Người ta còn bạc hơn khi dỡ đi cái thằng ngói và bắt nó phải trơ ra dầm mưa dãi nắng...

Ngôi trường cũ, tôi phải sử dụng trí tưởng tượng của mình mới nhận ra những gì thân thương còn sót lại chỉ là khoảng đất bằng và hòn đá bàn cờ chúng tôi vẫn ngồi hóng nắng những ngày trời đông. Hoa bạc hà hé lên từ khe đá một sắc tím nhỏ nhoi, mỏng manh, gầy guộc. Bầy ong vo ve tìm về. Tiếng cô giáo giảng bài như vọng vang từ cõi xa xăm. Tiếng cười của lũ trẻ chúng tôi, tiếng hát giao duyên, tiếng nô nức hội hè như còn đâu đây. Bỗng gió về vít cong cây cỏ, lắc lư hoa bạc hà, bầy ong thấy động vụt bay lên ngơ ngác.

Tôi lang thang thả bộ qua những nơi đã từng in dấu chân, cỏ may bám vào quần áo. Màu thời gian đang phủ lên những gì là của con người, cảnh vật đang trượt dần về hoang sơ. Những gì còn sót lại chỉ là vài nét thân quen. Bức tường đất vững chãi xưa kia hầu như đã bị san phẳng hoặc bị cỏ lấp đầy, cả xóm cũng chỉ còn vài cái tường chưa bị san phẳng trơ ra đỏ quạch. Nhà của tôi đã không còn vết dấu, lũ cỏ đã chiếm lĩnh hoàn toàn, chúng tốt tươi bụ bẫm, vài cánh hoa nhỏ xíu màu tím vươn lên trên đám lá xanh xanh. Cây mận với cái cành bị gãy mang dấu tích một thời nghịch ngợm, nó đã không chịu nổi sức nặng của tôi sau cú nhún từ tảng đá nhảy lên. Tôi đã ngã nhào xuống giữa đám thân lá cây ngô mẹ vừa lấy về lúc chiều. Hôm ấy tôi bị bố cho mấy roi lằn đít. Cái cành bị gãy lìa ra hôm ấy giờ đã liền lại và lớn lên nhiều, vài cái trồi non mới nhú lên từ muôn vàn trơ trụi. Một màu xanh mới đang về. Tôi bỗng thấy lòng mình lâng lâng, nghèn nghẹn.

Hai sọt cây thông được bố hạ xuống đất, đến bây giờ tôi vẫn chưa biết bố đem chúng đi để làm gì.

- Bố đào hố, con trồng cây, xong ta về.

Tôi giật mình khi nghe bố nói, ngơ ngác hỏi lại:

- Trồng cái gì hả, bố?

- Con trồng cây vào các hố bố đào ấy. - Bố trả lời.

- Ở nương nhà mình ạ?

- Ừ, nương nhà mình.

- Vậy chúng ta không trồng ngô nữa à?

- Không trồng ngô ở đây nữa. Xóm dưới được chia ruộng và nương trồng ngô rồi, không cần trồng ở đây nữa.

- Vậy trồng cây này xuống làm gì ạ?

- Bố con mình đang trồng lại rừng, ngày xưa nơi này là rừng già đấy, có nhiều cây gỗ to lắm, con người đã phá rừng để trồng ngô, giờ không trồng ngô nữa thì phải trồng cây để trả cho rừng.

- Con tưởng cứ để thế rồi sau này nó sẽ thành rừng.

- Cũng có thể sau này nơi đây sẽ thành rừng nhưng đến ngày ấy còn lâu lắm, có khi phải mất cả trăm năm. Nếu mưa không mang đất đi thì cây rừng mới lên được, còn khi mưa lấy hết đất thì núi này không có cây lên đâu. Bố con mình trồng cây xuống đây chỉ khoảng mười hai mươi năm nữa là nơi này sẽ thành rừng, chúng ta có củi để đun, có cây làm nhà.

Tôi không hiểu mấy về những lời bố nói, nhìn bố bổ những nhát cuốc thật gọn lật lên những cái hố vuông vắn. Đất tơi và mịn, mát lạnh. Tôi cắm vào đó một cây thông nhỏ xíu, lá rung lên vẫy vẫy. Tôi vụm từng nắm đất bên gốc cây, những cái lá cười lên nắc nẻ như đứa trẻ bị cù vào nách vậy. Cây nào cũng dễ thương, đáng yêu như những chú chó con nằm ngủ giữa sân. Nhiều chỗ cây cỏ to hơn cả cây thông của tôi trồng xuống, tôi dọn luôn một khoảng đất trống rộng rãi để cây có được nhiều ánh sáng mặt trời hơn. Chả bao lâu nữa những cái cây nhỏ bé này sẽ cho một màu xanh ngút ngàn.

Tôi và bố kết thúc công việc khi ánh chiều đã đi qua dãy núi trước mặt. Sương giăng mờ mờ như làn khói bếp mẹ vẫn thả lên trời. Đâu đây mùi cơm chiều ngây ngất, đàn gà dẫm chân lên nơi cây gỗ đầu nhà, ánh lửa sáng bập bùng, đám than hồng lên ấm áp!...

Tôi rùng mình trước cơn gió lạnh. Không bếp lửa, chẳng hơi ấm, bay đi đâu mùi cơm ngất ngây. Bao la quanh tôi một màu xám hoang sơ của đá núi, những quen thân hôm nào đang dần nhạt nhoà trong sương khói. Bố đã đi khuất vào khe núi. Tôi vội đuổi theo sau. Bóng đêm đang lấn dần bước chân.