ai vợ chồng người nông phu nọ tánh tình hiền lương nhân đức, nhưng hiềm vì không con để nối dòng. Vợ chồng hết sức cầu khẩn Phật Trời xin ban cho một mụn con. Quả nhiên, lòng thành thấu đến Phật, Trời, năm sau vợ chồng người nông phu thọ thai. Đến ngày sinh nở, chẳng may đẻ ra một con … cóc.

Vợ chồng người nông phu rất buồn phiền, chẳng lẽ đem cóc giết đi thì mang tội sát sinh, hại vật, còn để nó sống thì làng nước chê cười. Đã vậy, công việc trong ngoài lại không có ai tiếp tay coi sóc, ông bà đều thở ngắn than dài.

Một hôm, ông bà bỗng nghe Cóc phát thinh lên nói tiếng người: -Dưa hấu sắp chín rồi, chim chóc sẽ đến ăn phá, vậy cha mẹ để cho con ra giữ vườn dưa.

Ông bà miễn cưỡng bằng lòng, chớ không tin rằng cóc có thể giữ dưa được.

Lúc bấy giờ có một đám thơ sinh đi qua vườn dưa, thấy không ai canh giữ thì dở trò đùa cợt đạp lên dưa mà đi. Họ bỗng giựt mình vì thinh không có tiếng nói: -Xin các thầy đi tránh ra ngoài, đừng đạp lên dưa nhà em.

Trong đám thư sinh có một chàng họ Bạch nhìn quanh quẩn, chỉ thấy một con cóc ngồi giữa vườn thì lấy làm sinh nghi. Không lẽ cóc biết nói tiếng người? Nếu nó biết nói tiếng người chắc là tiên thánh gì bị đọa xuống trần đây.

Nghĩ vậy rồi, thơ sinh họ Bạch lên tiếng hỏi. Cóc đáp lại rất mực khôn ngoan. Chẳng biết sao, khi về đến nhà thì chàng thơ sinh mắc phải bịnh tương tư, tối ngày chỉ nhớ nàng Cóc. Cha mẹ chàng thấy con buồn bã biếng ăn, biếng ngủ thì thăm hỏi căn do, bấy giờ chàng thơ sinh xin cha mẹ mình cho phép được lấy nàng Cóc làm vợ. Cha mẹ chàng tưởng chàng mặc bệnh điên, nên mời thấy bùa đến trị, đến sau bất đắc dĩ phải chìu lòng con đi cưới nàng Cóc.

Về phần cha mẹ nàng Cóc thì vô cùng lo ngại, con mình là Cóc chớ đâu phải là người mà biết làm dâu làm vợ? Có lẽ người đời muốn chế nhạo mình chăng? Nàng Cóc biết chuyện liền khuyên cha mẹ cứ yên lòng nhận lời hứa hôn với nhà họ Bạch.

Chuyện này đồn lên khắp trong làng, ai ai cũng cười cho chàng thơ sinh dại dột, hết người rồi sao lại phải lấy nàng Cóc làm vợ? Hôm nọ, ông Đồ, thầy dạy học của các thơ sinh truyền cho các thơ sinh hãy về bảo vợ nhà, mỗi người mang tới cho thầy một chiếc áo mới, áo nào thầy bận vừa kích thước, hàng nào thầy vừa ý nhứt thì người đó sẽ chiếm giải đầu.

Các thơ sinh vui mừng lắm, vì có dịp tốt để cho vợ họ trổ tài, còn chàng họ Bạch thì dàu dàu nét mặt. Nàng Cóc làm gì biết thêu thùa vá may mà hòng cậy nhờ đua tài với vợ các bạn. Vì vậy chỉ biết thở than với cha mẹ. Nàng Cóc biết chuyện liền bảo chàng cứ yên tâm lo việc sách đèn, chừng đúng hạn kỳ nàng sẽ giao áo cho chàng đem nộp cho thầy.

Quả nhiên, đúng ngày hẹn, nàng Cóc trao cho chồng chiếc áo gấm xanh may thật khéo, thầy dạy học mặc vào thì thấy vừa vặn từng ni tấc, ai cũng lấy làm khen. Trong khi đó, những chiếc áo của vợ các bạn may đem ướm vào, cái thì rộng thùng thình, cái thì chật bó sát lấy người, rốt cuộc chỉ có chiếc áo gấm của nàng Cóc được giải nhứt.

Từ đó ít ai dám khinh thường nàng Cóc nữa.

Năm sau, triều đình mở khoa thi, nàng Cóc theo đưa chồng, lúc đến một bụi cây nàng chui vào đó được một lát trở ra, cởi bỏ lớp cóc xấu xí biến thành một cô gái đẹp như tiên. Chàng thơ sinh họ Bạch lấy làm mừng rỡ, thừa lúc nàng Cóc sắp xếp lại hành lý, anh ta lẻn vào bụi rậm để xem thì thấy một bộ da cóc, liền lấy giấu đi. Nàng Cóc biết chuyện năn nỉ chồng để xin lấy bộ da lại, người chồng nhứt định không đưa, Thành ra nàng không thể trở về tiên cảnh, bởi trước đây bị đày làm kiếp cóc. Nàng Cóc đành ở lại cõi trần làm vợ gã thơ sinh. Khóa đó thơ sinh đậu giải nguyên. Vợ chồng vinh hiển trở về làng, ai cũng khen tốt đôi.