rên đường biển từ Nam ra Bắc, dựa mé biển ở cửa Đề Gi, thuộc huyện Phú Cát, tỉnh Bình Định có hòn đá hình người thiếu phụ bồng con, đó là Hòn Vọng Phu.

Sự tích như vầy: Thuở xưa lúc lên sáu tuổi bà Vọng Phu cùng người anh ruột ra vườn đốn mía, hai anh em dành nhau cây mía. Lúc đó người anh đang cầm con dao, vì giận nên chém em trúng đầu chảy máu. Người anh hoảng sợ trốn đi biệt dạng. Chẳng bao lâu cha mẹ đều qua đời, bà con tranh nhau cướp hết tài sản rồi đem bà bán cho khách thương hồ.

Tấm thân phiêu bạt, một ngày kia bà lạc đến làng thuyền chài. Bà đã lớn khôn và phải lòng một người đàn ông đánh cá. Vợ chồng ăn ở với nhau có một đứa con, tuy nghèo mà trong ấm ngoài êm, vợ chồng thuận thảo.

Hôm nọ rỗi rảnh, chồng mới ngồi lại bắt chí co vợ. Lúc vạch tóc ra, chồng thấy nơi đầu vợ có cái thẹo lớn mới hỏi nguyên do. Người vợ thật tình thuật lại câu chuyện xảy ra trong ngày còn bé. Vì tranh dành cây mía với người anh nên bị anh chém trên đầu.

Người chồng nghe qua không nói gì, mặt buồn dàu dàu, sáng hôm sau lấy thuyền ra biển bảo rằng đi đánh cá, rồi đi biệt tích.

Người vợ ở nhà đợi chờ mãi không thấy chồng về, mới bồng con lên đứng trên núi trông ra biển ngóng trông tăm dạng của chồng.

Ngày tháng trôi qua, người chồng vẫn đi biệt, người vợ cứ ôm con đứng trên núi trông đợi chồng về, cho đến khi cả tấm hình hài của người vợ và đứa con đều hóa đá trơ trơ giữa sương gió núi non.

Người ta đặt tên là Hòn Vọng Phu.

Tục truyền rằng: Những ghe thuyền từ Nam ra Bắc hay từ Bắc vào Nam, khi ngang qua Hòn Vọng Phu mà muốn cho ghe thuyền đi mau thì cất tiếng gọi lớn: -Bớ bà Vọng Phu! Thuyền của chồng bà ở phía sau kìa, vậy bà hãy nổi gió cho thuyền chồng bà về.

Tức thì gió to nổi lên đưa thuyền lướt mau trên mặt biển.

Có bài thơ tả Hòn Vọng Phu như sau:

Đường hải lộ từ Nam ra Bắc,

Trải ba ngày sắp tới Qui Nhơn.

Gập ghềnh đầu nổi chập chờn,

Trông ra chợt thấy một hòn núi xanh.

Ngay giữa đỉnh hình nhân lộ vẻ,

Tay ẵm bồng một trẻ hài nhi,

Đó là hòn núi Vọng phu,

Có người thiếu phụ con thơ trông chồng.

Trải bao phen thỏ tà, ác lặn,

Thân liễu bồ bao quản nắng mưa.

Một mình đột ngột giữa trời,

Ngàn thu tiếng ấy giang san chói lòa.

Kẻ vượt biển qua lại trăm xứ,

Thường thỉnh cầu trinh nữ chiều hôm:

-Lạy bà, bà thổi gió nồm,

Chồng bà ở Quảng kéo buồm theo sau.