ùa xuân năm 1873, nghị viện ra lệnh ân xá cho ông Hugo Weinschenk, thế là ông nguyên giám đốc này được tha sớm hơn hạn tù nửa năm.

Giá như bà Tony chịu nói thật thì đây chẳng phải là việc làm cho bà vui mừng lắm. Bà muốn mọi việc thà cứ như cũ. Bà sống với con gái và đứa cháu ngoại ở quảng trường Cây bồ đề, thỉnh thoảng đến ngõ Hàng cá và chỉ đến chơi người bạn thời còn đi học là bà Armgard von Schilling. Người bạn gái này, từ ngày ông chồng qua đời cũng dọn đến ở trong thành phố này. Bà thấy rõ một điều là, ngoài thành phố quê hương ra, không nơi nào bà ở thích hợp mà lại không làm cho bà nhục! Vả lại, nhớ quãng thời gian ở Munich, cái bệnh đường ruột của bà ngày càng nặng, bà mong được sống yên tĩnh. Tuy tổ quốc đã thống nhất, nhưng bà cũng chẳng muốn dọn đến ở một thành phố nào khác trong tuổi già này, càng không nghĩ tới việc đi ra nước ngoài.

— Con yêu quý của mẹ - Bà Tony nói với con gái - Mẹ muốn hỏi con một điều hệ trọng lắm! Trong lòng con, con có yêu chồng con không? Bây giờ nó không thể sống ở đây được nữa rồi, con yêu chồng con có đến mức ấy không, đến mức nó đi đâu thì con cũng bằng lòng đem cháu đi theo?

Erika nước mắt chảy ròng ròng. Muốn giải thích vì sao khi trả lời mẹ cô khóc cũng được cả. Giống hệt năm xưa, bà Tony trả lời bố trong tòa biệt thự nọ ở Hamburg. Câu trả lời của Erika bắt nguồn từ thiên chức của mình. Sau chuyện này, ai cũng biết đôi vợ chồng ấy như đôi chim én, bay mỗi con một ngả.

Hôm bà Tony ngồi trong chiếc xe ngựa, cửa đóng kín mít, đến nhà lao đón ông con rể về, cũng dễ sợ như hôm ông giám đốc Weinschenk bị bắt. Bà đưa ông ta về ngôi nhà ở quảng trường Cây bồ đề. Ông ta lúng ta lúng túng hỏi vợ mấy câu, rồi lủi vào trong căn phòng dọn dẹp sẵn, hút xì gà từ sáng đến tối, không ló mặt ra phố, thậm chí không ngồi ăn cùng bàn với người nhà - ông ta đã thành một người đầu tóc hoa râm, bi quan chán nản.

Cuộc sống trong nhà lao không làm sức khỏe ông ta hao tổn, xưa nay ông ta vốn rất cường tráng, mặc dù vậy, cảnh ngộ ông ta cũng hết sức thảm hại. Việc ông ta làm phải nói rằng tám chín phần mười đồng nghiệp ông ta không ngày nào không làm. Nếu ông ta không bị bắt, nhất định ông ta vẫn có thể ngước cao đầu, lương tâm thanh thản mà bước tiếp con đường của mình. Bây giờ từ địa vị thị dân rơi xuống, bị truy tố trước pháp luật, ngồi tù ba năm ông ta choáng váng, kể cũng đáng sợ thật. Trước tòa, ông ta hết sức tin tưởng là mình có thể tự bào chữa được, những người hiểu biết cũng tin như thế. Ông ta có thể nói rằng dùng thủ đoạn hơi thô bạo ấy là vì lợi ích của công ty và của cá nhân. Ông ta có thể viện dẫn tiền lệ trong giới thương nhân. Nhưng với những vị quan tòa, theo ông ta, không biết những chuyện như thế, những ông già sống với những quan niệm và những kiến giải khác, lại buộc tội ông ta lừa đảo, hơn nữa, những lời buộc tội của họ khi đã thông qua pháp luật thì khiến ông ta không còn mặt mũi nào nhìn ai nữa. Không ai còn được thấy dáng đi như nhảy nhót của ông ta, tư thế táo bạo hồn nhiên của ông ta, điệu bộ ông ta trong bộ lễ phục, thân hình run rẩy, nắm tay vung lên, mắt trừng trừng. Cũng không ai còn được nghe ông ta kể chuyện không kiêng nể gì hết, ngây thơ đến kinh người, hoặc được nghe ông ta, hỏi những câu ngốc nghếch mất dạy! Tất cả mất hết, không còn tìm đâu ra dấu vết! Mỗi người trong nhà nhìn thấy vẻ sợ sệt, khiếp đảm, bạc nhược của ông ta mà rùng mình!

Suốt tám, chín ngày, ông Hugo Weinschenk chỉ hút thuốc, không làm một việc gì hết. Sau đó ông ta bắt đầu đọc báo, viết thư. Như thế tám, chín ngày nữa, ông ta mới nói mập mờ rằng, hình như ông ta đã tìm được một chỗ nào đó ở London rồi, nhưng ông ta định đi một mình trước, sắp xếp mọi công việc ổn thỏa, lúc ấy sẽ đón vợ con đi theo.

Erika ngồi xe ngựa cửa đóng kín mít, đưa ông ta ra ga rời khỏi nơi đây. Trước lúc lên đường, ông ta không hề thăm viếng bạn bè, bà con nào hết.

Mấy hôm sau, ông ta từ Hamburg viết thư về cho vợ. Trong thư nói, ông ta có ý định sẽ không đoàn tụ với vợ con, thậm chí không thư từ gì nữa một khi chưa tạo được cho vợ con một cuộc sống êm đẹp. Đó là tin tức cuối cùng ông Hugo Weinschenk để lại. Từ đấy về sau, không ai nghe nói gì về ông ta nữa, mặc dù bà Tony cũng đã dò hỏi tung tích ông con rể mấy lần. Bà nói rất trịnh trọng với mọi người rằng bà làm như thế là để có đủ chứng cớ xác đáng kiện ông ta cố ý bỏ vợ con mà xin ly dị. Vả lại, những việc ấy bà thạo lắm rồi, làm như thế vừa chu đáo, vừa có khí phách. Nhưng ông Weinschenk mất tăm tích như viên đá ném xuống đáy biển. Từ đấy về sau, Erika và con gái là Elisabeth cùng ở với mẹ trong căn nhà sáng sủa ở quảng trường Cây bồ đề.