Ở một thành phố nhỏ ven biển đông Trung Quốc mà ta đặt chân đến, một người đàn bà trung niên, độc thân, nài nỉ mời ta đến ăn tại nhà chị. Chị đến mời ta tại nhà những người cho ta trú, giải thích rằng buổi sáng trước khi đi làm, chị đã mua hải sản: cua, ốc và lươn biển rất béo.

- Từ xa như thế đến đây, anh phải thưởng thức các đặc sản tươi ở đây! Ngay ở các thành phố lớn, cũng khó mà mua được các thứ này.

Chị đầy quan tâm đối với ta.

Ta khó lòng tránh, bèn đề nghị người chủ nhà của ta đi cùng. Rất quen biết người đàn bà này, anh từ chối:

- Chị ấy mời riêng anh. Có một mình, chị ấy buồn và có điều gì đó cần nói với anh.

Rõ ràng họ đã thỏa thuận với nhau. Ta chỉ còn có thể đi theo chị mà thôi.

Vừa đẩy xe đạp đi chị vừa nói với ta:

- Đường không gần đâu. Anh lên sau xe, tôi chở anh.

Trong cái phố đầy người này, ta sợ mình bị coi là người khuyết tật.

- Hay là tôi chở chị, nếu chị thích, rồi chị chỉ đường cho tôi đi như thế nào.

Chị ngồi lên cái đèo hàng. Ghi đông xe không ngừng rung lên, ta bóp chuông liên hồi để luồn lách qua đám đông.

Lẽ ra ta phải thấy khoái là đã được một người đàn bà mời riêng như thế này, nhưng chị đã qua cái tuổi huy hoàng: một bộ mặt buồn với nước da như sáp, hai gò má nhô cao, không một chút duyên phụ nữ khi chị lên xe hay dắt đi. Ta đạp xe, hoàn toàn chán nản, tìm chuyện để nói.

Chị giải thích rằng chị làm kế toán ở một nhà máy. Đây là một phụ nữ trông coi tiền nong, điều này không làm ta ngạc nhiên. Ta không có nhiều quan hệ với lọa đàn bà này, nhưng ta biết là họ rất tinh, không thể moi được của họ lấy một xu. Dĩ nhiên đây là thói quen do nghề nghiệp đem lại, chứ không phải thiên bẩm của đàn bà.

Chị sống trong một cái sân cũ kỹ cùng với nhiều gia đình khác. Chị tựa chiếc xe ọp ẹp vào tường, dưới các ô cửa sổ.

Một chiếc khóa càng cua to tướng khóa lấy cửa. Bên trong, gian buồng nhỏ có chiếc giường lớn chiếm mất nửa không gian, và chiếc bàn bày rượu và các đĩa thức ăn ở trong góc. Trên đất, những viên gạch chồng xếp lên nhau đỡ lấy hai chiếc hòm gỗ. Đồ trang điểm của phụ nữ để lên một miếng kính đặt trên một mặt hòm. Trên đầu giường vài cuốn tạp chí cũ chất lên nhau.

Thấy ta xem xét, chị vội thanh minh:

- Xin lỗi anh, mất trật tự không thể tưởng tượng được.

- Trong đời đâu phải chỉ có việc đó.

- Sức tới đâu tôi xoay sở tới đó, tôi không coi trọng mấy tới cái loại việc này.

Chị bật đèn và mời ta ngồi vào bàn. Rồi chị đặt một cái xoong lên bếp. Cuối cùng chị ra ngồi trước mặt ta, rót rượu ra cho ta rồi nói, hai khuỷu tay chống trước mặt.

- Tôi không thích đàn ông.

Ta gật đầu.

- Tôi không nói anh, mà nói đàn ông nói chung, nhưng anh, anh là nhà văn.

Ta không biết nên hay không nên gật đầu.

- Tôi ly hôn đã lâu và sống một mình.

- Không dễ.

Thật ra ta nói đến cuộc đời đối với mọi người đều không dễ dàng.

- Trước kia, tôi có một cô bạn, rất hợp nhau từ hồi còn ở tiểu học.

Ta thầm nghĩ chắc chị đồng tính luyến ái.

- Nay người bạn ấy đã chết.

Ta ngồi im lặng.

- Tôi mời anh đến để kể chuyện cô bạn này. Chị ấy rất đẹp. Nếu xem ảnh chị ấy chắc chắn anh sẽ thấy rung động. Tất cả đều phải lòng chị ấy. Không phải một vẻ đẹp thông thường, một khuôn mặt tròn trĩnh, một cái miệng nho nhỏ như trái anh đào, lông mày lá liễu, mắt xếch. Người chị ấy giống như người của những mỹ nhân cổ điển miêu tả trong các tiểu thuyết cổ vậy. Tại sao tôi kể điều đó với anh? Vì tôi không bao giờ còn giữ được một bức ảnh nào của chị ấy. Tôi đã mất cảnh giác, khi chị ấy qua đời, mẹ chị ấy đã đến thu hết ảnh. Anh uống đi nào!

Chị cũng uống. Rõ là chị đã quen uống rượu. Trên tường gian buồng, không một bức ảnh, một bức tranh, cũng không có hoa cùng các con vật xinh xinh mà phụ nữ vẫn thường yêu thích. Chắc là chị tự trừng phạt rồi tiêu tiền vào rượu.

- Tôi muốn anh viết một cuốn tiểu thuyết về cuộc đời chị ấy, tôi có thể nói với anh hết về chị ấy, anh có tài mà một cuốn tiểu thuyết...

-... là được bịa ra từ đầu đến cuối, ta vừa cười vừa nói.

- Tôi không muốn anh bịa, dù anh có phải dùng tên thật của chị ấy. Tôi không có đủ tiền để trả cho một nhà văn cùng tiền nhuận bút. Nếu tôi có tiền, có lẽ tôi sẽ làm cái đó. Điều tôi nhờ anh là một sự giúp đỡ, tôi muốn anh viết về chị ấy.

Ta hơi dướn thẳng người lên để cảm ơn chị đã tiếp đãi ta.

- Nhưng, cái đó...

- Tôi không muốn mua anh, nếu anh thấy chị ấy là nạn nhân của sự bất công, nếu anh thương hại chị ấy thì anh sẽ viết được cuốn sách. Tiếc là anh không được xem ảnh.

Mắt chị lạc đi vào một nơi nào đó. Cái chết của cô gái là gánh nặng ở trong chị.

- Tôi xấu xí từ thuở bé. Tôi thèm được như các cô gái đẹp đẽ biết mấy, mong muốn được trở thành bạn bè của họ biết mấy. Không học cùng trường với nhau nhưng ngày nào tôi cũng nhìn thấy chị ấy, trước và sau giờ học, trên đường tới trường. Tư thái của chị ấy không chỉ làm cho đàn ông xúc động mà cả đàn bà cũng phải xao xuyến. Tôi muốn gặp chị. Chị ấy luôn đi học một mình, một hôm rình trên đường, tôi đã tóm được chị ấy và bảo rằng tôi rất thèm nói chuyện với chị, rằng chị đừng lấy thế làm lạ. Chị ấy bảo là chị bằng lòng và tôi đã đi cùng chị. Sau đó tôi luôn chờ ở gần nhà chị ấy để đến lớp và tôi đã quen được chị. Cứ tự nhiên đi, anh tự làm lấy nhé!

Lươn biển và xúp ngon tuyệt.

Vừa thưởng thức món xúp, ta vừa nghe chị thổ lộ làm sao chị đã vào được gia đình người bạn gái, mẹ người bạn gái coi chị như con đẻ. Nhiều khi chị không về nhà mà ngủ chung giường với bạn.

- Chớ nghĩ chúng tôi có gì với nhau. Tôi chỉ hiểu cái điều xảy ra giữa đàn ông và đàn bà sau lần chị ấy bị kết án tù mười năm. Chúng tôi đã xích mích, chị ấy không muốn tôi lại thăm nữa. Vậy là tôi lấy chồng. Với chị ấy, tôi giữ những mối quan hệ trong sáng nhất, chỉ hai cô gái mới có thể làm được. Anh, các anh dứt khoát không hiểu được cái đó. Đàn ông yêu đàn bà như những con vật, không phải anh, anh là nhà văn,nhưng kìa, anh ăn cua đi chứ!

Chị bóc mai một con cua tươi nguyên, sặc mùi i ốt rồi đặt vào bát của ta, kèm với ốc đao luộc. Đây lại là một chuyện chiến tranh đàn ông với đàn bà, chiến tranh tinh thần với xác thịt.

- Cha chị ấy là một sĩ quan Quốc dân đảng. Khi Quân giải phóng nam hạ, mẹ chị ấy có thai chị ấy. Bà đã nhận được thư của chồng dặn dò đi gặp chồng để trốn ra cảng, nhưng tàu chiến đã đi mất.

Lại một chuyện cũ. Ta mất hết thích thú với người đàn bà này. Ta chỉ chú ý ăn con cua.

- Một đêm, chị ấy ôm lấy tôi mà khóc. Tôi giật mình hỏi làm sao. Chị ấy nói là nghĩ đến cha.

- Nhưng chị ấy không bao giờ gặp, đúng không?

- Thời ấy, mẹ chị ấy đã đốt hết những bức ảnh ông bố mặc quân phục nhưng trong nhà thì vẫn còn ảnh đám cưới hai người. Cha chị ấy mặc một bộ đồ Tây, rất lịch sự, chị ấy có đưa tôi xem. Tôi đã làm mọi điều để an ủi bạn, tôi yêu quý chị ấy. Sau đó tôi ôm lấy chị ấy và cả hai cùng khóc.

- Vâng, cái ấy là hiểu được.

- Nếu tất cả ai cũng nghĩ như anh thì đã không thành vấn đề nhưng người ta không hiểu, coi chị ấy như một phần tử phản cách mạng. Họ bảo chị ấy muốn lật đổ chế độ, trốn đi Đài Loan.

- Thời đó, chính sách không như bây giờ, bây giờ chẳng là đổi ra thành khuyến khích người Đài Loan đến lục địa thăm bố mẹ họ hàng.

Ta còn nói được cái gì khác nữa?

- Thời ấy còn là một cô gái trung học phổ thông, chị ấy làm sao mà hiểu được? Lại đi ghi nhật ký rằng nhớ bố!

- Như thế có cơ bị kết án nếu có ai đó tố giác, ta nói. Ta muốn biết liệu tình yêu đối với người cha có chuyển hóa thành tình yêu đồng tính hay không.

Chị kể cô gái ấy không vào được đại học vì nguồn gốc gia đình, cô được một gánh kinh kịch tuyển. Một ngày nọ, một vai nữ của gánh hát bị ốm, người ta nhờ chị ấy thế vai, vì thế người nữ diễn viên kia trở nên đố kỵ, trong một lần đi diễn đã phát hiện ra nhật ký của chị ấy, và báo cáo với cấp trên. Trở về thành phố, một nhân viên An ninh đã đến gặp mẹ chị để yêu cầu thúc giục con gái bà tự thú và giao nộp quyển nhật ký. Sợ bị khám nhà, cô bạn đã đưa nhật ký sang nhà ông chú. Bị hỏi, mẹ chị đã thú nhận với công an rằng con gái chỉ có quan hệ với bà và người chú. Vậy là người chú bị rầy rà, đã khai ra chỗ để nhật ký. Công an đến tìm nó và dĩ nhiên chị đã hoảng sợ, thú nhận hết. Thời gian đầu, chị bị cách ly ngay ở đoàn kịch, cấm được về nhà, rồi chính thức bị bắt và ném vào tù vì tội phản cách mạng muốn lật đổ chế độ và viết nhật ký phản động.

- Có nghĩa là trong thực tế các người đều tố giác chị ấy, kể cả bà mẹ và ông chú?

Ta thấy chán món cua. Ngón tay ta đầy gạch cua nhưng không có khăn để lau.

- Tất cả chúng tôi đều viết đơn tố cáo có ký tên. Ngay ông chú ấy, già lắm rồi mà cũng sợ, không dám gặp tôi nữa. Bà mẹ nói ầm khắp nơi rằng tôi đã làm hư hỏng con gái bà, tôi đã tiêm cho con gái bà tư tưởng phản cách mạng, rồi bà cấm không cho tôi vào nhà nữa.

- Chị ấy chết thế nào?

Ta muốn biết ngay kết cục câu chuyện.

- Anh nghe đây...

Chị như đang biện bạch. Nhưng ta đâu phải quan tòa. Và nếu vụ này có rơi vào đầu ta dạo đó, chắc ta cũng chẳng minh mẫn hơn. Ta còn nhớ lúc ta còn bé, mẹ ta lấy ở trong hòm của bà ta ra một cuộn các văn tự cầm cố đất đã từ lâu rồi đem đốt trong lò. Lúc đó trước việc tiêu hủy bằng chứng ta cũng thấy ghê tởm như thế nào. May sao không có ai đến thanh toán món nợ cũ ấy vì nếu thời đó người ta có tra vấn ta thì không có gì bảo đảm được rằng ta sẽ không tố cáo bà ta, bà đã mua cho ta con quay, và mẹ đã nuôi ta; thời thế lúc ấy là thế mất rồi!

Cảm giác buồn nôn không chỉ đến từ mùi i ốt của cua mà là cả từ bản thân ta. Không thể ăn tiếp. Ta đành uống suông.

Thình lình chị bắt đầu khó thở, rồi úp mặt vào tay nức nở.

Ta không thể an ủi chị với hai bàn tay đầy cua. Ta đành hỏi chị:

- Tôi có thể lau tay vào khăn mặt của chị được không?

Chị chỉ cho ta thau nước trong ở sau cánh cửa, trên giá. Rửa tay rồi, ta đưa cho chị chiếc khăn đã giặt. Cuối cùng chị thôi khóc. Ta ghét cái loại đàn bà tốt bụng đáng sợ này, ta không thương chị một chút nào.

Thời ấy, chị hoàn toàn ngu ngốc, chị nói một năm sau chị mới hiểu ra việc chị làm. Chị đi hỏi thăm số phân người bạn gái và nhờ chuyển vài thứ ăn ngon vào trong tù. Bị kết án mười năm, bạn gái chị không muốn gặp chị nữa. Nhưng chị nói với bạn rằng chị không lấy chồng, chị quyết định chờ bạn mãn hạn ra tù rồi hai người sẽ sống chung với nhau. Chị có việc làm, có thể chu cấp cho các nhu cầu của bạn. Cô bạn đã nhận quà của chị.

Chị giải thích những ngày sống với bạn trước khi bạn tù tội là sung sướng đến thế nào trong đời chị, hai người trao đổi nhật ký cho nhau, trao đổi những lời lẽ trìu mến mà chỉ hai chị em mới có thể nói được với nhau, hai người thề không bao giờ lấy chồng, vĩnh viễn ở lại với nhau. Trong cặp này ai là chồng ai là vợ? Dĩ nhiên chị là chồng. Cả đôi cười thoải mái khi ở trên giường, chỉ cần nghe tiếng họ cười cũng đã đủ sung sướng. Còn ta, ta chỉ nghĩ đến chị với một ác ý cùng cực.

- Sau rồi sao mà chị lấy chồng?

- Chính cô bạn thay đổi, chị nói. Một hôm tôi đến thăm chị ấy ở trong tù, mặt chị ấy sưng lên và rất lạnh lùng với tôi. Ngạc nhiên, tôi hỏi chị ấy dồn dập. Cuối buổi thăm nom chỉ chừng hai mươi phút, chị ấy bảo tôi đi lấy chồng và đừng đến gặp chị ấy nữa. Tôi hỏi thì chị ấy thú thật là đã có người trong đời rồi. Ai? tôi hỏi. Một phạm nhân! chị ấy đáp. Sau đó tôi không gặp lại chị nữa. Tôi còn viết vào nhiều thư nhưng không nhận được hồi âm. Cuối cùng tôi lấy chồng.

Ta muốn bảo chị rằng chính chị đã làm cho cô bạn chị bị thiệt thòi, rằng mẹ cô bạn chị ghét chị là chính đáng. Không có chị, cô gái kia có lẽ đã biết đến một tình yêu bình thường, lấy chồng, nuôi dạy con và không rơi vào tình cảnh này.

- Chị có con không? Ta hỏi.

- Tôi không muốn có, tự nguyện như vậy mà.

Đây là một người đàn bà xấu bụng.

- Lấy nhau được một năm, chúng tôi ly thân. Và sau một năm cãi vã, chúng tôi ly hôn, rồi tôi sống một mình, tôi ghét đàn ông.

- Chị ấy chết như thế nào?

Ta đổi hướng câu chuyện.

- Tôi nghe nói chị ấy định trốn tù. Bị một người coi ngục bắn chết.

Ta không muốn nghe gì nữa.

Ta muốn kết thúc ngay câu chuyện.

- Tôi hâm nóng lại chỗ xúp này nhé?

Chị nhìn ta, e ngại.

- Không cần.

Chị đến tìm ta chỉ để được thổ lộ. Bữa ăn đã làm cho ta buồn nôn.

Chị còn giải thích chị đã làm thế nào, trong muôn nghìn khó khăn, tìm ra được một bạn tù nữ của cô bạn, người này cho hay cô gái đã trao đổi tin tức với một người tù đàn ông do đó mất quyền được thăm nom và đi dạo. Chị ấy cũng đã thử trốn. Người ta nói với chị rằng dạo đó cô bạn chị đã mất trí rồi, cả ngày chỉ cười hay khóc một mình. Sau này chị đã tìm ra người tù đàn ông kia. Khi chị đến nhà anh ta thì ở đó có một người đàn bà. Vì dửng dưng hay vì sợ người đàn bà này ghen không rõ anh ta không buồn đáp lại các câu hỏi của chị. Cuối cùng, chị nổi cáu lên và bỏ đi.

- Liệu anh có viết được chuyện này không? Chị hỏi ta, đầu cúi xuống.

- Tôi xem đã.

Chị muốn đưa ta về bằng xe đạp nhưng ta từ chối. Trên đường, gió mát nhè nhẹ thổi từ biển vào, tựa như trời sắp mưa. Khi về đến nhà, nhà của những người cho ta trú ngụ, cả đêm ấy ta thượng thổ hạ tả. Thứ hải sản kia chắc là không được tươi.