ão hầu tước Lantenac không phải đã đi xa như họ tưởng. Tuy nhiên, lão ta cũng đã hoàn toàn yên ổn và ngoài vòng truy nã của họ.

Lão đi theo Halmalo.

Cầu thang mà Halmalo cùng lão bước xuống, theo sau những kẻ chạy trước, nối sát với đường hào và mấy vòm cầu bằng một ngách hẻm có mái khum khum. Ngách dẫn tới một chỗ mặt đất tự nhiên nứt sâu, chia làm hai ngả, một ngả ra hào, một ngả ra rừng. Con đường nứt dưới đất ấy tuyệt nhiên không thể nhận ra được, vì nó lượn quanh co dưới cây cối kín mít, không thể lùng bắt được một người đã lọt xuống đó. Một người vượt ngục lọt vào con đường nứt ấy chỉ cần đi ngoằn ngoèo như một con rắn là không tìm thấy nữa. Lối vào con đường hẻm bí mật gai góc mọc dầy chi chít đến mức những người xây dựng con đường hầm này cũng thấy không cần phải che kín bằng cách khác nữa.

Bây giờ lão hầu tước cứ ung dung bước. Lão ta cũng không phải lo trá hình nữa. Từ khi trở về xứ Bretagne, lão ta không bao giờ rời bộ quần áo dân quê, lão cho rằng phục sức ấy làm tăng vẻ uy nghi của lão. Lão ta không đeo kiếm nữa và vứt bỏ cả dây lưng da.

Khi Halmalo và lão hầu tước bước từ ngách hẻm đi vào con đường nứt dưới đất, thì năm người kia, Guinoiseau, Hoisnard Cành-Vàng, Brin-d’Amour, Chatenay và Turmeau đã đi qua chỗ đó rồi.

— Mấy ông kia chẳng mấy chốc mà đã cao chạy xa bay rồi - Halmalo nói.

— Anh cũng làm như họ đi - Lão hầu tước nói.

— Đức ông muốn tôi từ giã đức ông?

— Đúng thế, tôi đã bảo anh như thế rồi. Trốn một mình là tốt nhất. Chỗ nào một người vượt được thì hai người không lọt được. Đi cặp đôi sẽ làm người ta để ý. Anh sẽ làm tôi bị bắt hoặc tôi sẽ làm anh bị bắt.

— Đức ông thuộc vùng này chứ?

— Thuộc.

— Đức ông vẫn giữ nơi hẹn ở Pierre-Gauvaine?

— Ngày mai, buổi trưa.

— Tôi sẽ tới đó. Chúng ta sẽ tới đó.

Halmalo ngừng lại.

— À, thưa đức ông, tôi cứ nghĩ lại hồi ngài và tôi ở giữa biển, chỉ có hai người, tôi muốn giết ngài là chúa đất của tôi, đáng lẽ ngài có thể nói ra cho tôi rõ, thế mà ngài cũng không nói! Ngài thật là con người khác thường.

Lão hầu tước nói tiếp:

— Nước Anh. Không còn con đường nào khác nữa. Trong mười lăm ngày nữa, người Anh phải có mặt tại đất Pháp này.

— Tôi còn nhiều điều phải trình lại với đức ông. Tôi đã hoàn thành những việc đức ông ủy thác.

— Ngày mai chúng ta sẽ bàn tới tất cả những cái đó.

— Vâng, ngày mai, kính chào đức ông.

— À! Anh có đói không?

— Có lẽ, thưa đức ông. Tôi hối hả đi tới nơi cho kịp đến nỗi quên không biết hôm nay đã ăn chưa.

Lão hầu tước rút trong túi ra một thỏi sô-cô-la bẻ đôi đưa cho Halmalo một nửa, và ăn ngay một nửa kia.

Halmalo nói:

— Thưa đức ông, bên phải là đường hào, bên trái là rừng.

— Được. Anh để mặc tôi. Anh đi đi.

Halmalo vâng lệnh, và lao vào trong bóng tối. Nghe có tiếng bụi cây sột soạt rồi lại vắng ngắt. Vài giây sau, đã không thể tìm được ra dấu vết anh ta. Đất vùng Bocage này lởm chởm và chằng chịt cây cối hỗ trợ cho người đi trốn. Vào đấy không phải là ẩn nấp, mà là biến đi. Chính vì chúng trốn tránh nhanh nhẹn và dễ dàng như vậy cho nên quân đội ta rất ngần ngại trước bọn phiến loạn ở Vendée, chúng luôn luôn chạy dài và đến là tài trốn tránh.

Lão hầu tước đứng yên lặng. Lão thuộc hạng người luôn luôn cố gắng để không rung cảm gì cả; nhưng lão không thể tránh được xúc động khi được thở không khí tự do, sau khi đã thở cái không khí sặc sụa mùi máu và chém giết. Thấy mình hoàn toàn thoát nạn sau khi đã cầm chắc cái chết trong tay; thấy mình an toàn sau khi đã sát miệng lỗ, thoát khỏi cái chết và trở lại cuộc sống, ngay đối với một người như Lantenac, cũng là một xúc cảm mạnh mẽ; và tuy lão đã trải qua nhiều phen tương tự, tâm hồn bình thản ấy cũng không khỏi bị lay chuyển trong khoảnh khắc. Lão tự thú với mình là rất hài lòng. Lão kìm ngay cái tình cảm gần giống như một niềm vui ấy.

Lão rút đồng hồ ra. Mấy giờ rồi?

Lão rất ngạc nhiên, vì thấy mới mười giờ. Khi người ta vừa trải qua một biến cố, trong đó phải giải quyết rất nhiều vấn đề, thì người ta hay sửng sốt vì thấy những giây phút đầy sự việc ấy, cũng chẳng dài hơn những giây phút khác. Tiếng súng cảnh cáo đã nổ trước lúc mặt trời lặn một chút; và nửa giờ sau, tháp Tourgue đã bị quân tiến công vây chặt, khi ấy vào khoảng từ bảy đến tám giờ, trời đã chập choạng tối. Thế là cuộc chiến đấu khổng lồ đó, bắt đầu từ tám giờ, và đến mười giờ thì đã kết thúc. Tất cả thiên anh hùng ca ấy đã xảy ra trong thời gian một trăm hai mươi phút. Đôi khi một tốc độ chớp nhoáng chen lẫn vào các tai vạ. Những biến cố thường rút ngắn một cách kỳ lạ như vậy.

Nghĩ cho kỹ thì chỉ trái lại thế mới đáng làm cho chúng ta ngạc nhiên; trong hai tiếng đồng hồ sự chống chọi của một nhóm người hết sức ít ỏi đối với một số đông như vậy thật là phi thường, và đúng là cuộc chiến đấu của mười chín người chống với bốn nghìn người ấy, không phải là ngắn, mà cũng không kết thúc một cách chóng vánh.

Nhưng đã đến lúc phải đi, Halmalo có lẽ đã đi xa, lão hầu tước thấy không cần phải đứng lại đó lâu như vậy. Lão lại bỏ đồng hồ vào trong túi áo; nhưng không bỏ vào trong cái túi lúc nãy, vì lão vừa để ý rằng chiếc đồng hồ đụng phải chiếc chìa khóa cửa sắt mà Imânus đã đưa cho lão. Mặt kính đồng hồ có thể vỡ; rồi lão sẵn sàng lẩn vào rừng. Vừa lúc sắp rẽ sang phía trái lão thấy hình như có một tia ánh sáng mờ mờ xuyên tới.

Lão quay lại và qua những bụi cây in rõ nét lên trên một nền lửa đỏ lão thấy cả một vùng ánh sáng lớn rọi trong đường hào. Lão chỉ cách đường hào có vài bước. Lão đi tới đó. Nhưng nghĩ lại, thấy phơi mình ra chỗ ánh sáng ấy chẳng ích gì, bất kể là ánh sáng gì cũng không có lợi cho lão. Theo hướng mà Halmalo đã chỉ, lão bước mấy bước về phía rừng.

Bỗng nhiên, đang ở dưới đống gai góc sâu kín lão nghe thấy trên đầu một tiếng kêu rất lớn; tiếng kêu ấy hình như phát ra từ mép cao nguyên, phía trên đường hào. Lão hầu tước ngước mắt lên và dừng lại.