hiến tranh và sự huyên náo của chiến tranh! Quân đội chiếm đóng và sự hỗn loạn! Các sĩ quan người Phổ nện gót giày đinh lên nền gạch hoa trên gác hai tòa nhà mới của ông nghị Buddenbrook, hôn tay bà chủ, ông Christian (lúc này đã ra khỏi bệnh viện Öynhausen trở về nhà) dẫn họ đến câu lạc bộ. Tòa nhà cũ ở phố Meng, lính tráng đóng rất đông. Chị Severin, người quản gia bà cụ tham mới thuê, cùng các cô hầu gái phải mang chăn đệm ra hóng mát ở ngoài vườn hoa.

Đâu đâu cũng hỗn loạn, lộn xộn và hoang mang lo sợ! Tốp lính này vừa ra khỏi cổng thành, thì tốp khác đã vội đến ngay. Trong thành từ phố lớn đến ngõ hẻm đâu đâu lính cũng đóng chật ních. Họ ăn, ngủ, đánh trống, thổi kèn, hô khẩu hiệu inh cả tai rồi lại bỏ đi. Người ta đón tiếp các vương hầu. Mãi mãi không bao giờ hết lính, sau đó lại được yên tĩnh rồi lại sợ hãi chờ đợi.

Đến cuối mùa thu đầu mùa đông, lính thắng trận trở về, đóng ở đấy một dạo nữa, rồi mới về nhà trong tiếng hoan hô của thị dân. Ai nấy thở phào. Hòa bình đã đến, một giai đoạn hòa bình ngắn ngủi thai nghén một sự kiện quan trọng năm 1865![122]

Giữa hai cuộc chiến tranh, chú Johann không bị ảnh hưởng gì, vẫn yên tĩnh chơi trò chơi của chú. Chú mặc bộ quần áo rộng có yếm dải, bộ tóc xoăn mềm nhũn phơ phất lúc chú chơi cạnh vòi phun nước trong vườn hoa, lúc ở trên ban công, có rào chắn ngăn cách với căn phòng phía trước trên gác ba.

Trò chơi của chú là trò chơi của đứa trẻ bốn tuổi rưỡi. Những trò chơi ấy có ý nghĩa sâu sắc như thế nào, hấp dẫn ở chỗ nào, một người đến tuổi thanh niên không làm sao hiểu nổi. Với lại chú đòi hỏi cũng không nhiều thứ lắm, dăm ba hòn đá, một mẩu gỗ, hoặc một đóa bồ công anh cắm lên mẩu gỗ làm mũ. Chỉ thế thôi; nhưng cái chính vẫn là những ước mơ trong sạch, mãnh liệt, nhiệt tình, ngây thơ của cái tuổi hạnh phúc chưa bị phá hoại và cũng chưa bị đe dọa; ở tuổi ấy, cuộc sống vẫn chưa đụng chạm chúng ta, lòng trách nhiệm và sự hối hận cũng chưa làm tổn thương chúng ta, chúng ta còn dám nhìn, dám nghe, dám cười, dám ngạc nhiên và cũng dám nằm mơ, nhưng mặt khác, đời vẫn chưa hề yêu cầu chúng ta cái gì cả. Lúc đó, chúng ta rất thích chơi thân với những người chưa giày vò chúng ta bằng sự nóng nảy của họ, chưa buộc chúng ta phải sớm tỏ ra những dấu hiệu là chúng ta có thể đảm đương một số chức vụ nào đó... Chà, thời gian trôi qua rất nhanh, chả bao lâu nữa, những thứ đó sẽ đè lên đầu chúng ta như một quả núi, chúng ta sẽ bị áp bức, bị giày vò, lúc thì bị kéo căng ra, lúc thì bị dồn ép lại, mãi cho đến khi chúng ta bị hủy diệt mới thôi!...

Giữa lúc Johann đang chơi cái trò chơi đó, thì xảy ra một chuyện rất lớn. Ngọn lửa chiến tranh bùng cháy. Thắng lợi về ai, trong chốc lát chưa thể biết được. Cuối cùng thì đã rõ. Lần này quê hương của Johann Buddenbrook rất thông minh, đứng về phía quân Phổ. Thành phố ấy đã ngóng chờ thành phố Frankfurt giàu có; vì nó cả tin vào đó, nên đã phải trả một giá rất đắt: nó không còn là thành phố tự do nữa!

Nhưng trong tháng sáu, trước đình chiến mấy ngày, một công ty lớn ở thành phố Frankfurt phá sản đã liên lụy đến gia đình Johann Buddenbrook, trong chốc lát, thiệt hại một số tiền lớn là hai vạn thaler!...