ó tiếng chuông điện thoại.

- Alô... Bà Ruyt!... Bà đấy à? Đúng bà đấy à?

- Đúng, già đây, cháu ạ.

Lêa chưa nhỏ một giọt nước mắt từ khi Cami mất, nhưng lần này cảm thấy má mình ươn ướt, mằn mặn khi nghe giọng nói có yếu đi nhưng hoàn toàn dễ nhận ra của người đàn bà mà nàng tưởng là chết rồi. Nàng chỉ còn biết ấp úng:

- Ôi! Bà Ruyt!... Bà Ruyt..!

Đến lượt mình, Phrăngxoadơ và Lôrơ cũng muốn nói chuyện với vú già ngày trước của họ và cũng khóc lên vì vui mừng. Chẳng mấy chốc, tất cả mọi người trong nhà đều đầm đìa nước mắt. Lôrơ là người đầu tiên lau khô mặt và thốt lên:

- Đã từ lâu đây là tin mừng đầu tiên chúng ta nhận được. Phải liên hoan thôi.

Cô gái đi moi ra một chai sâm banh trong "hầm dự trữ" của mình.

- Có lẽ hơi nóng một chút đấy, nhưng chẳng sao. Exten, xin bà mấy cái ly và mời bà cùng đến chạm cốc với chúng tôi.

Ngay đến Saclơ cũng được uống một "đốt ngón tay sâm banh" - theo lời bà Lida.

- Chúng ta quên không hỏi bà ấy Môngtiac ra sao rồi. Lôrơ vừa uống cạn ly rượu vừa nói.

"Đúng thế" Lêa nghĩ bụng "vui mừng biết bà ấy còn sống, mình quên mất Môngtiac. Nhưng thế lại càng hay. Đối với mình, Môngtiac chết rồi... Những gì còn lại ở đó chẳng quan trọng gì với mình cả... Máu đã đổ quá nhiều trên mảnh đất ấy... Lão Phaya có tước đoạt nó, mình cũng chẳng quan tâm".

- Bà Phrăngxoadơ, bà có biết không, một cân khoai tây những bốn mươi quan kia đấy!... Xếp hàng ba tiếng đồng hồ ở chợ Xanh-Giecmanh, tôi mới mang về được hai cân!... Còn bơ à? Thì hết kiệt! Và giá một nghìn quan một cân phải là triệu phú mới mua được. - Exten ca cẩm.

- Bà đừng lo. - Lôrơ bảo - Mai tôi sẽ có bơ. Tôi cũng đã nhận được thuốc hút và xà phòng thơm, tôi sẽ đổi một ít để lấy gia vị.

Người đày tớ già nhìn cô gái, vẻ thán phục.

- Cô Lôrơ, tôi không rõ cô làm thế nào, nhưng nếu không có cô thì ở đây chúng tôi chết đói đã lâu rồi. May sao cô không nghe lời bà Anbectin.

- Exten, im đi, tôi đã sai lầm là không tỏ ra kiên quyết hơn đối với Lôrơ và đã chấp nhận cái trò buôn bán... chợ...

- Bà cứ nói đi: chợ đen chứ gì. Đúng thế, cháu buôn bán chợ đen đấy - Cháu không muốn để mình phải chết đói trong lúc chờ quân Đồng minh tới. Cháu không hề trộm cắp gì hết, cháu chỉ đổi chác để kiếm một chút tiền lời. Cháu buôn bán, tất cả bè bạn cháu cũng đều làm như vậy.

- Cháu ơi, đó không phải là một lý do. Biết bao nhiêu con người tội nghiệp đang đau khổ và thiếu thốn mọi bề. Bà xấu hổ về sự phong lưu của chúng ta.

Từ lúc nãy không nói gì, bà Lida bỗng nhảy cẫng lên và mặt đỏ như gấc, bảo bà em:

- Sự phong lưu của chúng ta!... Tôi hy vọng dì không đùa đấy chứ?... Nào, chúng ta phong lưu ra sao! Không trà, không cà phê, không sôcôla, chẳng thịt thà mà cũng chẳng có bánh mì cho ra bánh? Mùa đông này, lại không có lửa! Tất cả như vậy thì bà không muốn ăn cho no, mặc cho ấm, lấy cớ là vì những người thất nghiệp, phạm nhân, người nghèo thiếu thốn đủ thứ! Nhưng đâu có phải chúng ta chịu thiếu thốn mà họ bớt rét, bớt đói!

- Tôi biết thế, nhưng chúng ta phải đoàn kết với nhau.

- Ngày nay, làm gì có chuyện đoàn kết nữa. - Bà Lida kêu toáng lên.

- Sao chị lại có thể nói như vậy?... - Bà Anbectin thầm thì và nhìn bà chị gái trong lúc một giọt lệ chảy dọc một bên má nhăn nheo, để lại dấu vết trên lớp phấn trắng.

Giọt nước mắt làm Lida hết giận, bà chạy vội đến xin lỗi Anbectin. Khoác tay nhau, hai chị em đi vào phòng Anbectin.

- Bao giờ cũng vậy. - Lôrơ nhận xét - Hễ một bà khóc là một bà vội vỗ về ngay... Chiều nay chị làm gì?

- Em hỏi chị phải không - Lêa hỏi.

- Phải.

- Chị đã hứa đưa Saclơ đến vườn hoa Lucxămbua đi ngựa gỗ.

- Thế còn chị, chị Phrăngxoadơ?

- Chị về nhà. Một anh bạn của Ôttô sẽ gọi điện tối nay cho chị biết tin về anh ấy.

- Chị còn chán thì giờ.

- Không đâu. Tàu điện ngừng chạy hoàn toàn rồi, chị bắt buộc phải cuốc bộ. Ít ra cũng mất hai tiếng. Còn em, em làm gì?

- Em cũng không biết nữa. Từ khi tất cả các bar Mỹ đóng cửa, em không còn biết làm gì với bè bạn nữa. Để em xem bọn họ có ở Trôcađêrô không.

- Vậy hai chị em mình cùng đi nhé?

- Không, chị đi bộ, em thích đi xe đạp hơn.

- Tùy em. Nếu có tin Ôttô, chị sẽ gọi điện cho em.

Đặt bàn tay nhỏ bé trong tay Lêa, Saclơ bước đi một cách ngoan ngoãn. Thỉnh thoảng nó nắm chặt tay nàng và nàng phải trả lời bằng cách cũng nắm tay nó chặt hơn, như muốn bảo: "Có cô đây, cháu đừng sợ!". Nó yên tâm; nó vẫn thường sợ Lêa biến mất như mẹ nó.

Khi rời khỏi ngôi nhà đang cháy rừng rực ra đi, tay nắm tay Lêa, không ngoái đầu lại, Saclơ hiểu không nên nói với nàng về một số điều, và má nó nằm trong số những điều không nên nói ấy. Tội nghiệp má!... Vì sao má gọi to thế khi chạy về phía nó trong lúc bọn Đức nổ súng khắp nơi? Nó nhớ lại nó đau, nó cảm thấy má ôm chặt nó, rồi bỏ nó ra, và sau đó không còn gì nữa hết.

Nó hỏi thì người ta trả lời là má nó sắp trở về. Nhưng nó biết là không phải thể, là má đã đi xa, rất xa... Thậm chí có thể má đã ở trên trời! Má vẫn bảo là khi chết, người ta đi lên trời... Vậy thì má ở đâu?

Thằng bé bỗng đứng sững lại, miệng đắng nghét, người đầm đìa mồ hôi. Vì sao nó dừng bước đứng trước ngôi nhà trên đại lộ Raxpay, nơi Cami ở trước đây? Lêa thấy lại người thiếu phụ mở cứa cho mình, với nụ cười dịu dàng trên môi khiến chị có vẻ hết sức xúc động. Bốn bàn tay nắm chặt lại chỉ như còn một. Thằng bé ngước mắt lên trời, còn nàng cúi mặt xuống đất... Từ từ nàng ngồi xuống ngang tầm người nó, ôm chặt nó vào lòng.

Một sĩ quan Đức, có người lính hầu theo sau, đứng lại nhìn họ, ánh mắt trìu mến.

- Tôi cũng có một đứa con bằng tuổi thằng cháu này. Nó không được may mắn như con trai bà... Mẹ nó bị chết trong một vụ ném bom cùng với đứa con gái đầu lòng của chúng tôi. - Ông ta vừa nói bằng một thứ tiếng Pháp chính xác nhưng khó khăn vừa vuốt ve mái tóc Saclơ.

Nó nhảy chồm lên như thể bị đạn.

- Đồ Đức bẩn thỉu! Không được đụng đến tao.

Viên sĩ quan Đức tái người rụt tay lại. Tên lính hầu nhảy tới.

- Mày chửi ngài đại úy hả?...

- Thôi. Các người Pháp không yêu mến chúng ta là chuyện bình thường. Xin bà thứ lỗi, tôi đã không kìm lại được tình cảm. Trong một thoáng, tôi bỗng quên đi cái cuộc chiến tranh đã làm đau khổ biết bao nhiêu cả hai đất nước chúng ta. Chẳng bao lâu nữa, tất cả cái đó sẽ chấm dứt thôi. Tạm biệt bà.

Viên sĩ quan dập gót chào và sải chân bước về phía khách sạn Luytêxia trên đó vẫn phấp phới lá cờ chữ thập ngoặc.