ấy đứa trẻ thức dậy.

Đầu tiên là con bé.

Trẻ con ngủ dậy như hoa vừa nở; hình như có một làn hương tỏa ra từ những tâm hồn tươi mát này.

Georgette, con bé hai mươi tháng, là đứa út, dạo tháng năm hãy còn bú, đang ngẩng cái đầu nhỏ, ngồi nhổm lên, ngắm nghía đôi chân mình và bắt đầu nói líu lo.

Một tia nắng sớm dọi trên nôi nó. Thật khó mà nói được chân Georgette và ánh nắng bên nào hồng hơn.

Hai đứa trẻ kia còn ngủ; con trai vốn lề mề; Georgette vui vẻ, bình thản, vẫn bi bô.

René-Jean tóc nâu, Gros-Alain tóc hạt dẻ, Georgette tóc vàng. Những màu tóc khác nhau ấy, hợp với lứa tuổi khi còn nhỏ, về sau có thể đổi khác. René-Jean có vẻ một dũng sĩ tí hon; nó nằm ngủ úp sấp, hai nắm tay tì vào mắt. Hai chân Gros-Alain thò ra ngoài chiếc giường nhỏ của nó.

Cả ba đứa trẻ đều rách rưới; áo quần mà độ trước tiểu đoàn Mũ Đỏ cho chúng nay đã rách mướp; cái chúng mặc trên người chẳng ra hình chiếc áo nữa; hai đứa con trai gần như trần truồng, Georgette quấn một thứ giẻ rách trước kia là cái váy, nay chỉ còn là một cái tã. Ai săn sóc mấy đứa trẻ này? Chẳng có ai. Không có mẹ. Bọn dân quê hung dữ vừa đánh nhau vừa lê chúng đi theo hết rừng này qua rừng khác và bớt cho chúng khẩu phần của họ. Thế thôi. Mấy đứa trẻ phải liệu lấy, được sao hay vậy. Đối với chúng ai cũng là chủ, nhưng chẳng ai là bố. Tuy thế, áo quần rách mướp của chúng tràn đầy ánh sáng. Chúng thật dễ thương.

Georgette vẫn nói líu lo.

Con chim hót thế nào thì đứa trẻ líu lo như vậy. Cũng một bài ca. Một bài ca chưa rõ tiếng, bập bẹ, thâm trầm. Đứa trẻ hơn con chim ở cái kiếp người ảm đạm đang chờ đợi nó. Do đó, nỗi buồn của người nghe pha lẫn niềm vui của trẻ hát. Bài ca tuyệt vời nhất trên quả đất này chính là tiếng bập bẹ của loài người trên môi trẻ thơ. Cái tiếng thì thầm, như một ý nghĩ đang thuộc về bản năng, đòi hỏi một nền công lý vĩnh cửu; phải chăng đó là lời phản kháng trên ngưỡng cửa cuộc đời; một lời phản kháng khiêm tốn và não lòng; cái tuổi vô tư đang nở nụ cười ấy đòi hỏi tạo hóa phải có trách nhiệm đối với số phận các sinh linh yếu đuối và không có khả năng tự vệ. Tai họa nếu xảy ra sẽ là sự lạm dụng lòng tin.

Tiếng thì thầm của con trẻ không như lời nói của con người; chẳng thành cung bậc nhưng lại là một lời ca; chẳng thành âm vận nhưng chính là một ngôn ngữ; tiếng thì thầm ấy phát sinh từ bầu trời và không bao giờ tắt trên trái đất; nó có trước khi đứa trẻ sinh ra và tiếp tục mãi, đó là một sự kế tục. Tiếng bập bẹ ấy là tiếng nói của con trẻ khi còn là thiên thần và sau này là tiếng nói của người lớn; chiếc nôi có một dĩ vãng cũng như ngôi mộ có một Tương Lai; Tương Lai và Dĩ Vãng ấy kết tinh trong cái tiếng ríu rít bí ẩn; và không có gì chứng minh Thượng đế, chứng minh sự xung đột trong số mệnh bằng cái bóng tối lớn lao trong linh hồn màu hồng của con trẻ.

Georgette bập bẹ một mình cả gương mặt dịu hiền của nó là một nụ cười. Miệng cười, mắt cười, lúm má cũng cười, như sẵn sàng chờ đón một bình minh đầy bí ẩn. Tâm hồn tin ở ánh sáng. Trời trong xanh nóng ẩm, nắng đẹp. Đứa trẻ yếu ớt ấy không biết gì, không hiểu gì đắm mình trong mộng tưởng vô tư, cảm thấy được che chở trong cảnh trời đất này, giữa những cây cối hiền lành, chân thật, trong thôn trang trong sáng và yên tĩnh, giữa những tiếng xào xạc của tổ chim, của suối, của ruồi, của lá; trên những cảnh vật đó sáng ngời ánh sáng mênh mông.

Sau Georgette là René-Jean, anh cả, tròn bốn tuổi, thức dậy, nó đứng lên, bước qua nôi rất chững chạc, nhìn thấy chiếc bát, không chút ngạc nhiên, rồi ngồi xuống và bắt đầu ăn xúp.

Tiếng líu lo của Georgette không đánh thức nổi GrosAlain, nhưng nghe tiếng thìa khua vào bát, chú này giật mình quay người lại và mở mắt ra. Gros-Alain đã ba tuổi. Nó thấy bát, chỉ việc giơ tay ra cầm lấy, rồi chẳng cần ra khỏi giường, nó đặt bát lên đùi, nắm lấy thìa, làm như René-Jean, bắt đầu ăn.

Georgette không chú ý gì các anh và giọng trầm bổng của nó như đung đưa trong giấc mơ. Mắt nó mở to nhìn lên trên có vẻ thiên thần; trên đầu đứa trẻ dù là trần hay vòm nhà thì cái phản chiếu vào trong mắt chúng cũng là trời cao.

Khi René đã ăn xong, nó lấy thìa cạo đáy bát, thở dài một cái rồi nói vẻ đĩnh đạc:

— Tôi ăn xong.

Câu đó làm cho Georgette tỉnh giấc mơ. Nó nói:

— Pu pu.

Rồi thấy René-Jean đã ăn xong và Gros-Alain đang ăn, nó cũng cầm bát xúp đặt bên cạnh nó và ăn, nhiều lần không đưa thìa lên miệng mà lại đưa lên tai. Thỉnh thoảng nó chẳng thèm văn minh nữa lấy tay bốc ăn.

Gros-Alain sau khi đã cạo đáy bát, liền chạy theo anh nó.