ột cỗ xe đi xa đầy bụi, đóng bốn ngựa màu lông khác nhau, từ trong rừng lao ra bờ hồ Pereiaslavskoe.

Người đánh xe, vẻ mặt nghiêm trang và gã nông dân, chân không giầy, ngồi trên lưng con ngựa phụ bên trái, đưa mắt nhìn quanh. Xà gỗ, ván gỗ, những đống vò bào và thùng hắc ín vỡ, rải rác khắp mọi chỗ. Không một bóng người; chỉ nghe thấy đây đó những tiếng khò khò nặng nề. Cách bờ hồ không xa có bốn chiếc thuyên sơn hắc ín bỏ neo; mùi thuyền có gắn tượng, với những cửa sổ nhỏ hình vuông, soi bóng xuống mặt nước màu xanh nhạt. Chim hải âu bay lượn giữa các cột buồm.

Lev Kirilovich từ trên xe ngựa bước xuống và nhăn nhó xoa lưng, - cuộc hành trình làm ông ta ê ẩm cả người; ông ta chưa già nhưng béo phệ vì vô độ. Ông ta đợi xem có người nào ló ra. Lười quá không muốn lên tiếng gọi, ông ta đằng hắng. Người đánh xe, mắt nhấp nháy, nhìn mặt trời nói:

- Họ đang nghỉ… Lúc nầy là giờ ngủ trưa…

Quả vậy, trong bóng cây râm mát, sau những xà gỗ và các thùng, người ta trông thấy chỗ thì những cẳng chân đi giầy gai, chỗ thì một chiếc sơ mi vén lên trên cái lưng để trần, chỗ thì một cái đầu bù xù.

Để tránh cho viên đại thần lười nhác khỏi lúng túng, người nông dân ngồi trên ngựa cất tiếng gọi to:

- Ôhê, hỡi những người ngoan đạo, có ai đấy không?

Thế là, cách cỗ xe không xa, từ sau một đống thùng, nhô lên một bộ mặt say rượu không phải người Nga, với bộ ria đen mỗi bên dài đến một phần tư arsin(1) cái đầu quát lên bằng một thứ tiếng Nga chọ choẹ:

- Thằng khốn nạn, làm gì mà kêu ầm lên thế?

Gã đánh xe ngựa quay về phía viên đại thần, đưa mắt dò hỏi: có lẽ phải quất cho cái thằng kia một roi chăng? Nhưng Lev Kirilovich gạt cái đề nghị thầm lặng đó. Cứ đến đây mà coi! Ở chỗ Sa hoàng Piotr, đến những ông tướng cũng say mềm, bò lê bò càng trên mặt đất.

Ông ta đạo mạo hỏi: "Sa hoàng đâu?"

- Có quỷ biết được là ở đâu, - cái đầu có bộ ria mép trả lời rồi lại nằm vật lên đống thừng. Lev Kirilovich đi theo dọc bờ hồ tìm một người có bộ dạng người Nga. Lần nầy, chẳng ngần ngại gì, ông ta đá một gã nông dân đi giầy gai. Gả nầy, một thợ mộc, đứng phắt dậy và cặp mắt hấp háy, trả lời:

- Sáng nay, vua Piotr Alekseevich đã đi thuyền và bắn đại bác. Có lẽ hoàng thượng mệt, đang nghỉ.

Người ta tìm thấy vua Piotr ngủ trong một chiếc thuyền nhỏ, đầu trùm chiếc áo nẹp. Lev Kirilovich đuổi tất cả những người ở gần chiếc thuyền và chờ cháu mình tỉnh dậy. Vua Piotr ngáy một cách khoái trá. Bộ giò gầy gò, đi giầy da ở chân để trần, thò ra ngoài chiếc quần chẽn kiểu Hà Lan. Hai lần, nhà vua lấy chân cọ vào nhau, trong giấc ngủ, để xua ruồi. Cảnh tượng nầy làm Lev Kirilovich đặc biệt phiền lòng… Ngai vàng như treo trên sợi tóc thế mà, thấy không, ruồi đang quấy rầy nhà vua…

Ở điện Kreml, bọn đại thần đã ngang nhiên nói không chút e dè: "Đối với vua Piotr, chỉ có một con đường, con đường dẫn thẳng vào tu viện. Nhà vua là một kẻ truỵ lạc, đánh bạn với binh lính; nhà vua chơi súc sắc ở tửu quán rồi đến mất cả vương miện". Quân xtreletz say rượu lại lảng vảng quanh điện Kreml. Khi có một đại thần đi qua, chúng xấc xược chống nạnh hai tay vào háng Sofia, đáng sợ vì có những lưỡi gươm của bọn say rượu ấy ủng hộ, sinh ra ngông cuồng.

Golixyn, vị tướng không có vinh quang, lầm lì như một con quạ, ở tịt trong các căn phòng nhà hắn, tường dát đồng; chi có Saklovity và Xinvextr Medvedev là được phép ra mắt hắn. Ai nấy đều hiểu rằng bây giờ thì hoặc là hắn phải rút lui khỏi chính sự một cách nhục nhã hoặc là gây ra đố máu chiếm lấy ngai vàng.

Cơn giông tố đang ùn ùn kéo đến trên điện Kreml. Thế mà kẻ kia đang ngủ trong một chiếc thuyền: chẳng cần gì cà…

- A, chú chào chú Kot (1) Kirilyst

Vua Piotr đen sạm, bấn thỉu sung sướng ngồi lên mép thuyền. Mi mắt nhà vua hơi sưng húp, mũi tróc da, đuôi bộ ria mép mới mọc vểnh lên.

- Chú đến có việc gì thế?

- Thưa bệ hạ đến để tìm bệ hạ đấy, - Lev Kirilovich nghiêm nghị trả lời, - chứ không phải xin bệ hạ một ân huệ gì. Hôm nay đã xảy ra nhiều việc, bệ hạ nhất thiết phải về Moskva. Thần sẽ không trở về nếu không có bệ hạ cùng đi.

Bộ mặt béo ị của Lev Kirilovich run lên; dưới chiếc mù lông mồ hôi lấm tấm trên thái dương ông ta. Vua Piotr kinh ngạc nhìn chú mình: á à, tình hình ở đó hẳn phải là xấu lắm, ông chú lười nhác của nhà vua mới xúc động đến như thế. Vua Piotr cúi xuống qua mạn thuyền và uống nước trong lòng bàn tay. Nhà vua sốc lại quần.

- Thôi được rồi, một vài ngày nữa ta sẽ về…

- Không phải một vài ngày nữa mà là ngay hôm nay. Không thể bỏ phí một giờ nào được. - Lev Kirilovich tiến lại gần; ông ta đứng chưa đến tai cháu mình. - Tối hôm qua, gần sát ngay Preobrazenskoe, bên kia bờ sông Yauza, người ta đã phát hiện ra có hơn một trăm tên xtreletz nấp trong các bụi rậm. - Ngay lập tức, tai và cổ vua Piotr đỏ ửng lên-. Quân lính trung đoàn Preobrazenski đã canh gác nhà ta suốt đêm, họ đã để mồi súng luôn luôn cháy và thồi kèn. Thế là bọn kia không dám sang sông. Sau đó, thần được biết, ở Moskva, tên xtreletz Opsey Rezov có kể lại rằng chúng đã nhận được một mệnh lệnh đến đêm, khi có tiếng kêu ở lâu đài Preobrazenskoe thì bọn xtreletz phải sẵn sàng; và tất cả những người bị bắt ở lâu đài được trao cho chúng, chúng sẽ phải chém chết hết, bất kể là ai.

Vua Piotr bỗng lấy bàn tay che mắt, các ngón tay co quắp lại, Lev Kirilovich tiếp tục kể Saklovity đã tung những tên to họng ra gào ở các chợ như thế nào, để xúi giục dân chúng đang bị đói đi cướp phá Preobrazenskoe.

- Dân chúng rất liều lĩnh, chỉ còn có một ý nghĩ trong đầu: ăn cướp. Và Sofia đang nóng lòng đợi những rối loạn mới xảy ra. Quân xtreletz ở chung quanh công chúa đã buộc một sợi thừng vào quả chuông to ở tháp Xpaskaia. Lẽ ra chúng đã kéo chuông báo động từ lâu nhưng các trung đoàn xtreletz, đám nhà buôn và dân các ngoại ô còn ngập ngừng: mọi người đã chán cái chuông báo động rồi. Vào lúc nầy, đám đại thần đều ở tịt trong nhà, như đang bị vây hãm vậy. Còn bà chị gái yêu quý của thần, Natalia Kirilovna, thì rất hốt hoảng.

Lev Kirilovich gục đầu vào vai cháu. và thổn thức nấc lên, đúng như là một người trong gia đình.

- Petrusa, vì Chúa, chúng thần khẩn nài bệ hạ: bệ hạ hãy tỏ rõ tất cả thiên uy của bệ hạ, bệ hạ hãy lên tiếng. Đã từ lâu, người ta cần có một Sa hoàng, bệ hạ hãy giậm chân, chúng thân sẽ ủng hộ bệ hạ…Ngay cả đến bọn thù địch của chúng ta cũng đã chán ngấy Vaska Golixyn và con Sonka, cái xương đang mắc trong cổ họng chúng ta…

Vua Piotr đã nhiều lần nghe thấy những bài diễn thuyết tương tự như thế nầy: nhưng hôm nay, tiếng thì thầm nức nở của ông chú làm nhà vua sợ. Nhà vua lại như nghe thấy những tiếng kêu thét rợn tóc gáy; lại trông thấy những cái miệng há hốc, méo xệch, những cái cổ bạnh ra, những mũi mác giơ lên, người Matveev nặng nề rơi xuống những ngọn mác đó… Nỗi khủng khiếp ăn sâu vào xương thịt nhà vua từ thuở nhỏ. Miệng nhà vua cũng méo xệch đi, mắt trợn lên, một lưỡi dao vô hình đâm vào cổ nhà vua, phía dưới tai.

- Petenka! Tâu bệ hạ, cầu trời phù hộ bệ hạ! - Lev Kirilovich ôm chặt lấy hai vai cháu đang rung lên vì bị giật: Vua Piotr, mồm sùi bọt, giẫy giụa trong tay ông ta. Trong những tiếng kêu ú ớ của nhà vua, có lẫn cả căm giận kinh sợ và hốt hoảng. Nhiều người đã dậy và sợ hãi xúm quanh vua Piotr đang lồng lộn như người bị ma làm. Gã Pambur rậm ria mang đến một âu vodka. Hai hàm răng nhà vua nghiến chặt đến nỗi nhà vua không thể uống được; nhà vua chảy rớt chảy rãi như một đứa trẻ. Người ta kéo vua về phía xe ngựa của Lev Kirilovich. Nhưng vua Piotr lồng lộn và ra lệnh đặt mình nằm xuống cỏ. Vua dịu dần… Rồi nhà vua ngồi dậy, hai tay ôm lấy hai đầu gối xương xẩu. Nhà vua nhìn dải nước hồ sáng, những con hải âu bay lượn trên các cột buồm.

Nikita Zotov từ đâu không biết, loạng choạng đi tới. Nhân cuộc chiến đấu buổi sáng hôm đó, hắn đã mặc chiếc áo choàng của đại vương trùm đạo, đầu bù tóc rối và rơm dính cả vào râu. Hắn ngồi xuống cạnh vua Piotr, thương hại nhìn nhà vua như một con mụ rậm râu:

- Piotr Alekseevich, bệ hạ hãy nghe thần, thần thật là một thằng ngu xuẩn.

- Cút đi!

- Thần cút đi đây, thưa bệ hạ… Những trò chơi của chúng ta đã đưa chúng ta đến chỗ như thế đấy… Cần phải vứt bỏ những cái đó đi… Đó là những trò trẻ…

Chú thích

(1) Đơn vị đo chiều dài của Nga cổ, mỗi arsin bằng 0m71.

(2) Kot có nghĩa là mèo. Lev có nghĩa là sư tử.