ì cảnh sát hay ngồi quán này nên không ai chạm vào áp phích cả."Fazil nói.

"Cậu có cảm thấy mình là một tuyệt tác không?"Tôi hỏi.

"Không. Chỉ Necip là tuyệt tác của Thượng đế thôi. Sau khi Thượng đế gọi nó về bên Người, tôi đã bớt sợ bị biến thành kẻ vô thần và bị giảm ý chí được yêu Người hơn nữa. Thượng đế phải tha lỗi đó cho tôi."

Chúng tôi câm lặng đi đến tận ga dưới những bông tuyết lơ lửng như treo trong thinh không. Tòa nhà đá hoành tráng từ thời kỳ đầu của nền cộng hòa mà tôi đã nhắc đến trong Cuốn sách đen đã bị phá dỡ, thay vào đó người ta dựng lên một tảng bê tông xấu xí. Muhtar và con chó đen như than đã đứng đợi chúng tôi ở đó.

Mười phút trước khi tàu chạy, Serdar Bey đến và đưa tôi những số Thành phố biên giới cũ có nói đến Ka, đề nghị tôi nhắc đến trong sách thành phố Kars với những lo toan của nó nhưng đừng làm xấu mặt thành phố và người dân ở đây. Thấy Serdar Bey rút quà trong túi ra. Muhtar cũng dấm dúi - tựa như đó là một hành vi xấu xa - ấn vào tay tôi một túi nylon đựng chai nước hoa, gói pho mát Kaşar tròn đặc sản và một bản cuốn thơ riêng đầu tiên kèm chữ ký mà ông tự bỏ tiền in ở Erzurum. Tôi mua một cái bánh mì kẹp cho con chó mực mà người bạn thân yêu của tôi đã nhắc đến trong một bài thơ của mình, sau đó đi mua vé tàu. Trong khi con chó vừa vẫy đuôi vừa ăn bánh. Turgut Bey và Kadife rảo bước đi tới. Tới phút cuối cùng họ mới nghe Zahide kể là tôi đã ra khỏi khách sạn. Chúng tôi nói toàn những câu cụt ngủn về vé tàu, đường đi và tuyết. Turgut Bey ngượng ngập trao cho tôi ấn bản mới của tiểu thuyết Mối tình đầucủa Turgenev mà ông dịch từ tiếng Pháp trong những năm bị giam. Tôi vuốt ve thằng bé Ömercan đang được Kadife bế trên tay. Trên chỏm tóc của mẹ nó ló ra dưới chiếc khăn Istanbul thanh lịch đọng những bông tuyết.

Tôi quay sang Fazil vì ngại nhìn lâu vào mắt vợ cậu ta, và hỏi cậu muốn gửi gắm gì nếu một ngày nào đó tôi bắt tay vào một cuốn tiểu thuyết về những gì xảy ra ở Kars.

"Chẳng có gì cả!" cậu nói dứt khoát.

Thấy tôi buồn, cậu nhượng bộ. "Tôi nghĩ đến một chuyện, nhưng ông sẽ không thích đâu..." cậu nói. "Nếu ông để tôi xuất hiện trong một cuốn tiểu thuyết nói về Kars thì tôi muốn nói với độc giả rằng họ không nên tin những gì ông viết về tôi, về tất cả chúng tôi. Không ai hiểu được chúng tôi khi xa cách như thế."

"Đằng nào cũng chẳng có ai tin vào tiểu thuyết kiểu ấy."

"Có chứ, họ sẽ tin," cậu hấp tấp nói. "Để tự thấy mình khôn ngoan, vượt trội và có nhân tính, họ sẽ muốn tin rằng chúng tôi ngớ ngẩn và đáng yêu, và như thế họ sẽ thông cảm với chúng tôi và còn thấy chúng tôi đáng mến. Nhưng nếu ông viết những gì tôi sắp nói ra thì ít nhất họ sẽ còn giữ một chút nghi ngại."

Tôi hứa sẽ đưa lời cậu vào tiểu thuyết.

Kadife lại gần tôi khi thấy tôi thoáng ngước nhìn về phía cửa ga. "Nghe nói ông có một cô con gái nhỏ xinh đẹp tên là Rüya," cô nói. "Chị tôi không đến được, nhưng đã gửi lời chào con gái ông. Và tôi có đem cho ông kỷ vật này từ sự nghiệp sân khấu sớm chấm dứt của tôi." Cô trao cho tôi một tấm ảnh nhỏ chụp cô với Sunay trên sân khấu.

Nhân viên đường sắt huýt còi. Rõ ràng tôi là hành khách duy nhất lên tàu. Tôi ôm từng người một. Phút cuối cùng Fazil ấn vào tay tôi những băng video đã sao lại và cái bút bi của Necip.

Tôi cầm nhiều quà tặng đến nỗi phải chật vật lắm mới lên tàu được. Tất cả đứng trên sân ga và vẫy theo tôi. Tôi nhô người ra cửa sổ và vẫy lại. Phút chót tôi thấy con chó mực thè lưỡi màu hồng khỏi mõm và bắng nhắng chạy cạnh tàu đến tận cuối sân ga.

Sau đó tất cả khuất đi sau làn mưa tuyết ngày càng dày đặc.

Tôi ngồi xuống ghế, nhìn thấp thoáng sau mưa tuyết ánh sáng ngả màu da cam từ những ngôi nhà ngoại ô cuối cùng, những căn phòng tồi tàn đầy người xem vô tuyến, làn khói mỏng manh lay lắt bốc lên từ ống khói thấp lè tè trên những mái nhà phủ tuyết và bật khóc.

4/1999 - 12/2001