ai người tù binh chiến tranh bị nhốt trong hai phòng của pháo đài. Hai phòng thông liền với nhau, cùng ở tầng trệt. Trước cánh cửa của nhà tù là một tiểu đội lính chọn trong số cận vệ của quận chúa phu nhân, những đám đông ùa đến khi được biết Canolles và Cauvignac cùng bị giam giữ ở đây đã bắt đầu giải tán, sau khi đã thỏa mãn lòng căm thù trước những chuẩn bị ấy. Thế là đám cận vệ đã rời bỏ dần vị trí canh gác của mình và chỉ để lại vài người.

Quả vậy ở đấy không còn gì để coi nữa nên hiển nhiên là đám đông ùa đến nơi sẽ tổ chức cuộc hành hình. Những câu nói của quận chúa phu nhân vọng xuống từ trên phòng họp đã lan đi khắp thành phố, mọi người bàn tán theo ý riêng của mình, và vì trời đã tối, nhiều người mang theo những ngọn đuốc. Tất cả các cửa sổ đều mở toang, phía trước các ngôi nhà được treo những ngọn đèn lồng như vào ngày lễ. Thế nhưng qua những cảnh ồn ào của đám đông qua ánh mắt hớt hãi của những kẻ tò mò qua những toán lính tuần tra nối tiếp, người ta hiểu rằng đây không phải là một lễ hội bình thường với những sự chuẩn bị ghê rợn như vậy.

Thỉnh thoảng những tiếng la giận dữ nổi lên giữa những đám đông tụ lại giải tán rất nhanh. Vẫn những tiếng la đã lọt vào tận phòng xử án: Giết chết bọn tù binh! Trả thù cho Richon! Những tiếng reo hò, tiếng ngựa chạy, những ánh đuốc đã kéo phu nhân De Cambes khỏi lời cầu kinh của mình, nàng đến bên cửa sổ và kinh hãi nhìn những người đàn ông, đàn bà, với ánh mắt hung dữ, chẳng khác gì những con thú khát máu được thả ra trong đấu trường. Nàng tự hỏi tại sao những con người kia lại có thể kêu đòi cái chết của đồng loại mình như vậy, trong khi họ chẳng làm gì ai.

Từ nơi cửa sổ mình đứng, phu nhân De Cambes nhìn thấy bên trái cái mái nhà là những ngọn tháp cao của pháo đài, nơi giam giữ tù binh. Ánh mắt của nàng gắn chặt với nơi ấy, vì nơi ấy có sự hiện diện của Canolles. Thế nhưng nàng không thể nào tránh nhìn xuống được và thế là nàng nhìn thấy những bộ mặt đầy đe dọa, nàng nghe những tiếng kêu gọi trả thù và nàng rùng mình vì ghê sợ.

- Ôi! - Nàng tự nhủ - Họ đã cấm ta đến gặp chàng, nhưng ta sẽ làm hết cách để vào được đấy! Chàng có thể nghe thấy những tiếng hò la đó, chàng sẽ nghĩ là ta bỏ rơi chàng, chàng sẽ lên án ta, chàng sẽ buồn khổ. Ôi, những giây phút trôi qua khi ta chưa trấn an được chàng chẳng khác gì ta phản bội chàng, ta không thể nào ngồi yên như vậy được khi chàng cần đến ta. Ôi! Ta phải đến gặp chàng... Nhưng, trời ơi, bằng cách nào đây, ai sẽ dẫn ta đến nhà tù, quyền lực nào sẽ hộ ta mở những cánh cử nặng nề? Phu nhân đã từ chối cho phép ta đến đó. Ở đấy có lính canh, chung quanh lại có nhiều kẻ thù, đám đông kia sẽ ngửi thấy mùi máu và sẽ không buông tha cho con mồi, họ sẽ nghĩ rằng ta muốn cứu thoát chàng! Ồ, phải ta sẽ cứu thoát chàng, phu nhân đã hứa với ta rồi, bảo với họ rằng ta muốn gặp chàng, họ sẽ từ chối thôi. Nếu đòi hỏi với phu nhân thêm một lần nữa, có lẽ sẽ làm hỏng ân huệ ta vừa xin được. Thế nhưng lại để mặc chàng trong cảnh hoang mang như vậy sao? Ôi, không thể được!

Thế là phu nhân De Cambes lại đến quỳ trước cây thánh giá và cầu nguyện với tất cả lòng nhiệt tâm của mình, những lời cầu nguyện có lẽ đã làm mềm được lòng của quận chúa phu nhân nếu bà có thể nghe được.

Thế nhưng những tiếng reo hò của đám đông và ánh đuốc chập chờn chiếu sáng cả một góc phòng của nàng khiến nàng vô cùng kinh hoảng, nàng nhắm mắt lại và đưa tay lên bịt lỗ tai! Khi đó, nàng không nghe tiếng cửa mở ra và một người đàn ông bước vào, người ấy đứng dừng lại một lát nơi ngưỡng cửa nhìn nàng với một ánh mắt cảm thông và khi thấy cả thân mình của người thiếu phụ rung lên trong những tiếng nức nở, người ấy tiến đến gần và đặt tay lên vai nàng.

Claire kinh hãi ngẩng đầu lên.

- Ôi! Ông Lenet! - Nàng nói - Ông Lenet ơi, ông không bỏ rơi tôi chứ?

- Không đâu, tôi nghĩ rằng bà chưa được hoàn toàn an tâm lắm nên tôi mạn phép đến đây để hỏi xem tôi có thể giúp bà được điều gì không?

- Ôi ông Lenet thân mến, ông tốt quá, tôi cám ơn ông nhiều lắm!

- Như vậy là tôi đã không lầm. Ôi người ta ít khi lầm khi nghĩ rằng còn có những người đang đau khổ. - Ông ta nói tiếp với một nụ cười buồn bã.

- Vâng, thưa ông! - Claire kêu lên - Vâng, ông nói đúng lắm, tôi đang đau khổ vô cùng.

- Kìa, bà đã không xin được điều mong ước đó hay sao? Và tôi phải thú nhận ngoài sự mong đợi của tôi...

- Vâng, có lẽ vậy, nhưng...

- Tôi hiểu rồi, phải chăng bà đang sợ hãi trước sự vui mừng của đám đông khát máu và bà thương hại cho số phận của kẻ kia, kẻ sẽ chết thay cho người yêu của bà?

Claire ngẩng đầu lên và mặt tái đi, nàng nhìn sững Lenet trong giây lát, rồi nàng đưa bàn tay lạnh ngắt áp lên vầng trán đẫm mồ hôi.

- Trời, xin hãy tha lỗi cho tôi, hãy nguyền rủa tôi đi! - Nàng nói - Tôi ích kỷ quá, tôi cũng chẳng nghĩ đến điều đó nữa, không đâu, ông Lenet ạ, tôi rất xấu hổ mà thú thật rằng những sợ hãi, những giọt lệ, những lời cầu kinh đều dành cho kẻ sống sót, bởi vì quá bận tâm đến tình yêu của mình, tôi đã quên khuấy mất kẻ phải chết.

Lenet mỉm cười buồn bã:

- Phải! - Ông nói - Sự thật là như vậy bởi vì nó nằm trong bản tính của loài người. Có lẽ chính tính ích kỷ của cá nhân là sự cứu rỗi của quần chúng. Mỗi người đều dùng gươm vạch quanh mình và những kẻ thân thuộc một vòng tròn. Thôi nào thôi nào, phu nhân của tôi hãy thú nhận cho hết đi. Bà hãy thành thật thú nhận rằng bà mong muốn cho kẻ kia mau chịu cuộc hành hình, vì cái chết của kẻ đó bảo đảm mạng sống cho người yêu của bà.

- Ôi, tôi chưa nghĩ đến điều đó ông Lenet à, tôi xin thề như vậy. Nhưng xin ông đừng Buộc tâm trí tôi dừng lại ở hình ảnh đó, bởi vì tôi yêu ông ấy quá và tôi không thể biết rằng trong tình yêu mù quáng của mình tôi còn dám đòi hỏi đến đâu nữa.

- Tội nghiệp. - Lenet nói với một giọng thương hại sâu sắc - Tại sao không nói với tôi điều này sớm hơn?

- Ôi! Lạy Chúa! Ông làm tôi sợ quá. Phải chăng bây giờ đã đi quá muộn và mạng sống ông ấy chưa hoàn toàn được cứu thoát?

- Chính phu nhân quận chúa đã hứa rồi kia mà, thế nhưng...

- Thế nhưng sao?

- Thế nhưng trên đời này chẳng có điều gì là chắc cả, và bà cũng như tôi đều đã tin tưởng là ông ấy thoát nạn, vậy tại sao bà lại khóc thay vì mừng vui?

- Tôi khóc là vì không được đến thăm ông ấy. - Claire trả lời - Ông hãy nghĩ xem, ông ấy phải nghe những tiếng reo hò khủng khiếp kia và sợ hãi cho nguy hiểm đang gần kề. Ông ấy sẽ lên án tôi là lạnh nhạt, là phản bội. Ôi, ông Lenet ơi, tôi khổ quá!

- Nếu vậy thì bà tử tước à, phải đến gặp người ấy đi thôi.

- Đến gặp làm sao được? Ông cũng biết là tôi xin phép, phu nhân đã từ chối.

- Tôi cũng biết như vậy và tôi cũng tán thành ý kiến đó, thế nhưng...

- Thế nhưng ông muốn tôi chống lại lệnh à? - Claire kêu lên, mở to mắt nhìn Lenet.

- Tôi già rồi, bà tử tước ạ! - Ông nói - Và tôi đã được thấy nhiều sẽ chỉ một tù binh chết thôi, phu nhân đã nói như vậy. Thế nhưng suốt cuộc đời đằng đẵng của tôi, tôi đã từng thấy may mắn quay mặt đi với những kẻ tưởng rằng mình được ưu đãi hơn cả, nên tôi có một nguyên tắc chộp ngay lấy cơ hội khi có dịp. Hãy đến thăm người yêu củA bà, bà cứ đi đi.

- Ôi, ông Lenet, ông làm tôi sợ quá.

- Đây không phải là ý định của tôi, hay bà muốn tôi khuyên đừng đến đó? Chắc là không đâu.

- Ông vừa nói chuyện đến gặp ông ấy. Đây là lời tôi cầu khẩn với Thượng Đế khi ông đến gặp tôi. Vậy là có cách nào để đến đó hở ông Lenet?

- Có việc gì mà người phụ nữ đã chiếm được Saint Georges lại không làm được kia chứ?

- Cách nào? Cách nào?

- Đây. Tôi đã hỏi xin một tờ giấy phép để đến gặp tù binh, bởi vì nếu có thể nào cứu được đại úy Cauvignac thì tôi mong khuyên dụ y về phe với chúng ta, nhưng bây giờ thì tờ giấy phép ấy đã trở nên vô dụng bởi vì bà đã kết án tử hình y với lời cầu xin dành cho ông De Canolles. Vậy hãy cầm lấy tờ giấy đó, bên trong không ghi tên ai cả.

Claire cầm lấy mảnh giấy và đọc.

"Giám ngục, hãy để cho người mang giấy này được vào tiếp xúc với một trong hai tù binh tùy theo sự lưạ chọn của người ấy, trong vòng nửa tiếng đồng hồ!

Claire - Clémence De Condé"

- Đã có một y phục của nam giới, hãy mặc vào! Bà có tờ giấy phép này, hãy sử dụng nó.

- Tội nghiệp cho kẻ kia! - Claire lẩm bẩm, không thể nào xua đuổi tâm trí hình ảnh của Cauvignac sẽ bị xử tử thay cho Canolles.

- Y phải tuân theo định luật của muôn đời! - Lenet nói - Yếu ớt, y sẽ bị kẻ mạnh hiếp đáp, cô thế, y phải trả giá cho kẻ được che chở. Tôi rất tiếc cho y, y là một tên mưu trí.

- Ông có biết rằng ông đã làm tôi xiêu lòng vô cùng với mảnh giấy này không? Ông có biết rằng một khi tôi đã ôm được người yêu dấu trong tay, tôi sẽ dám đưa người ấy đi biệt tích không?

- Bà thân mến, nếu điều đó là dễ dàng, thì tôi sẽ khuyên bà hành động như vậy. Nhưng tờ giấy phép này không cho chúng ta toàn quyền hành động như ý. Nào, thôi, thưa bà, đừng để mất thì giờ nữa, hãy mặc vào bộ y phục cải trang và đi nhanh đi. Tờ giấy phép này cho phép bà ở lại sau nửa giờ. Tôi biết là nửa giờ thì chẳng thấm gì, nhưng sau nửa giờ đó là một cuộc sống lâu dài. Bà còn trẻ, cuộc đời sẽ còn dài, cầu Chúa cho bà được hạnh phúc.

Claire nắm bàn tay Lenet kéo lại gần mình và hôn lên trán ông như với một người cha thân yêu.

- Thôi đi đi! - Lenet nói và nhẹ nhàng đẩy nàng ra - Đừng để mất thì giờ nữa, kẻ nào yêu thật sự sẽ không bao giờ khuất phục cả.

Rồi nhìn nàng bước qua phòng bên, nơi lão Pompéc được nàng cho gọi đến đang chờ đợi để giúp nàng thay y phục, ông lẩm bẩm:

- Than ôi! Nào ai biết được ngày mai?