ON LAI

Tôi thu nhặt những bức mail của Thomas như những hòn sỏi: những mảnh vụn của cha tôi – cha của chúng tôi – những mẩu nhỏ trong câu chuyện bị phân hủy của họ, mà tôi sẽ không kể lại, vì nó thuộc về anh ấy. Anh ấy là con lai, giống như chị gái của anh. Cả hai mang trên gương mặt những dấu vết của người cha thường xuyên vắng mặt. Ở Việt Nam, người ta gọi con lai là “bụi đời”. Bị khinh bỉ bởi người Pháp, cũng như người Việt, họ không thể tìm được chỗ đứng của mình ở cả hai nơi.

Chúng tôi không có gì chung với nhau. Chúng tôi không biết nhau. Chúng tôi không giống nhau (hoặc trong mọi trường hợp đó là điều mà tôi muốn tự thuyết phục tôi). Nhưng đôi khi lại lấp ló những nét giống nhau và những trao đổi bằng mail giữa hai chúng tôi khiến tôi hoang mang. Và từ cuốn sách này, cuốn sách của tôi, vụt xuất hiện, dù tôi muốn hay không, lời nói của người anh trai cùng cha khác mẹ đến từ hư vô đấy.

49

THOMAS

Người gửi: Thomas

Người nhận: Ðoàn Thùy

Người cha im lặng. Như vậy, đó là tên cuốn sách của em. Nó vang vang trong anh, đương nhiên. Nó khiến anh rối loạn. Bởi vì nó có vẻ cũng nói về mối quan hệ giữa anh và cha anh. Cha của chúng ta.

Cha. Anh biết về cha quá ít. Anh có phải là con trai của cha không? Em có thể nghi ngờ, nhưng anh luôn tự đặt cho mình câu hỏi ấy. Từ cha, anh chỉ giữ được mái tóc đen, nét mặt hơi Á châu, và có thể là nụ cười. Và cả cặp kính kỳ cục. Khi gặp các em, anh nhận ra rằng tất cả đều bị cận, như cha: đó hẳn là cái mà người ta gọi là “nét người trong nhà”. Anh từng thường xuyên săm soi những bức ảnh hiếm hoi mà anh có từ cha. Anh tìm kiếm mối quan hệ nối anh và cha với nhau. Vô ích. Em nói rằng anh giống cha. Có thể. Thật ra thì anh chẳng biết nghĩ thế nào về việc này. Cha là người vắng mặt. Anh là con lai, chắc chắn rồi, nhưng Việt Nam, đất nước chảy trong một phần hai huyết quản của anh chẳng nói với anh điều gì cả.

Tuy thế, cha cũng để lại cho anh một cái tên. Phan Hùng. Cái tên Việt mà cha chọn cho anh ấy được viết nghuệch ngoạc đằng sau những tấm ảnh thời nhỏ của anh. Em kể với anh rằng chính cha cũng đã chọn tên cho các em. Tên của em có nghĩa là minh mẫn dịu dàng, đúng không? Tên đẹp! Anh thì không biết tên của mình có nghĩa là gì. Anh chưa bao giờ hỏi cha, và cha cũng chưa bao giờ giải thích cho anh. Dù thế nào thì anh cũng ít khi sử dụng tên này. Người ta đã lột mất của anh khi anh còn rất bé. Anh luôn sống với cảm giác bị cướp tên thật, cái tên có lẽ sẽ nói được anh thực chất là ai. Anh đành phải nhận tên Thomas, tên mà anh đang mang bây giờ. Trở thành con người mà người ta chờ đợi ở mình. Ðó là một trận chiến. Nhưng anh như thế này đây, anh là Thomas. Ngày hôm nay anh có khuôn mặt của cái tên thứ hai. Anh không còn tưởng tượng được rằng mình sẽ có một cái tên khác, thậm chí trong sách. Ðặc biệt là trong sách của em. Cuốn sách về cha của chúng mình.

Anh có phải là con trai của cha không? Có cha, như có một người bảo vệ. Cha đã không bảo vệ anh và chị anh, bởi vì cha đã chạy trốn. Anh từng trách cha rất nhiều. Dù sao thì hôm nay, anh cũng hiểu cha. Anh cũng đã làm thế: chạy trốn để sống còn.

Anh đã dựng cho mình một bộ áo giáp. Thời niên thiếu, anh từng cố không nhìn nhận rằng chính cha đã trả cho anh tiền học, tiền căng-tin, tiền trọ. Thế mà anh lại luôn luôn quay về với cha. Lần nào anh cũng khó chịu mỗi khi cha nói về các em, các con trong giá thú của cha. Những học trò giỏi, những đứa trẻ ngoan. Còn anh, anh là con trai của một cái bóng. Nhưng anh lại quay về. Cha và anh từng có thói quen ăn trưa cùng nhau mỗi khi cha lên Paris làm việc. Anh muốn biết về cha hơn. Muốn cha tự hào về anh. Anh được nhận vào trường Mỹ thuật Công nghiệp danh giá. Anh hy vọng điều ấy sẽ kéo cha và anh lại gần nhau hơn, anh biết giá trị mà cha dành cho những thứ như bằng cấp, học hành. Anh đã rất thất vọng khi cha không bao giờ đến thăm trường của anh.

Thế là anh tách khỏi cha. Anh tự xây đời mình.

Rồi bản thân anh cũng làm cha. Paulin sinh năm 2005, cũng chính năm ấy em sinh con gái đầu lòng. Cũng chính năm ấy, cha bị tai biến. Trước đó, anh đã để lại tin nhắn trong điện thoại cho cha. Anh không nhận được trả lời. Anh giận điên lên. Cơn giận của anh kéo dài hai năm. Cho đến khi anh biết được cha đã bị tai biến. Lúc ấy anh hiểu nguyên do sự im lặng của cha. Thật kỳ lạ, đúng không? Chính khi con trai anh ra đời thì cha lại im lặng. Mười năm sau, khi em gái nó vừa được sinh ra thì một chu kỳ kết thúc: chấm dứt bí mật và chấm dứt im lặng.

Anh sẽ thú nhận với em một điều này. Từ thời niên thiếu, anh đã sưu tập những cuốn sách mà trong tựa có từ “người”. Khi bị hỏi về lý do của sự say mê sách hiếm ấy, anh thường lảng không trả lời. Thế nhưng tự thâm tâm, anh biết. Trong những cuốn sách ấy, anh đi tìm một người mà anh luôn nhớ: cha của anh. Hôm nay, em nói với anh về cuốn sách này, cuốn sách của em. Và anh tự nhủ: có thể chính trong ấy mà anh sẽ tìm được cha.

50

HIỆP ƯỚC CỦA MẸ TÔI

Cuốn sách của tôi... Nó không còn thuộc về tôi nữa. Nó đã trở thành “cuốn sách của chúng tôi”. Về cha “của chúng tôi”.

Tôi đã nghĩ đến việc viết một cuốn sách với những tĩnh lược. Bảo toàn hiệp ước im lặng, cho mẹ tôi người thiết tha muốn vậy. Việc ấy từ nay không thể được nữa rồi. Vì những người con riêng bị giấu kín của cha tôi. Vì cha tôi, người muốn nói.

Còn lại mẹ tôi. Người canh giữ sự im lặng, thần tượng của tôi. Vì mẹ, tôi thường muốn bỏ dở cuốn sách này, giấu nó vào trong túi, trong ngăn kéo, trong tầng hầm. Tôi sẽ chẳng bao giờ làm mẹ khổ vì bất cứ cái gì, vì một cuốn sách lại càng không. Nhưng tôi hiểu rằng mẹ tôi hẳn cũng đã rất mệt mỏi vì sự im lặng mà mẹ tự áp đặt đó. Ðôi khi tôi có cảm giác mẹ kích thích tôi vi phạm sự im lặng của chúng tôi. Mẹ tỏ ra rất phấn khởi khi tôi lao vào cuộc điều tra về gia đình bên nội. Chẳng phải chính mẹ cuối cùng đã truyền lại mọi thứ cho chúng tôi? Chẳng phải chính mẹ đã kể về đất nước của mẹ cho các con gái? Chính mẹ đã hát những bài hát ru Việt Nam mà tôi vẫn còn hát ngày hôm nay?

Khi viết ra bằng những câu chữ cái điều bấy lâu nay bị vùi sâu, tôi hy vọng giải thoát cho mẹ khỏi nhà tù mà mẹ tự giam mình trong đó. Tôi muốn giúp mẹ thuần hóa bí mật ấy. Chẳng có gì mà phải xấu hổ trong chuyện này. Chẳng có gì phải giấu giếm. Không ai mất mặt ở đây.