ể từ ngày tôi lên gặp Nghĩa về, trời ngày càng lạnh hơn. Với một chiếc chiếu con, một chăn đơn, hai bộ quần áo vải sọc cũ, không một đêm nào tôi ngủ được. Cái sàn xi măng lạnh buốt như nước đá. Ngón chân ngón tay càng sưng buốt, nhức suốt đêm ngày. Chỉ ban ngày, mệt quá tôi mới thiếp đi được một lúc. Ngay hàng ngày đi ra đổ thùng, rửa mặt, tôi cũng không ra được nữa. Chân tôi không bước đi được. Mỗi lần bước xuống như có hàng chục cái kim cắm ngược vào chân. Lúc này, tôi nghĩ là mình sắp chết. Một đêm nào đó hay bất cứ lúc nào đó, tôi sẽ nằm luôn, và không còn biết một chuyện gì về cuộc đời này nữa.

Tôi vẫn không sợ chết, trong cảnh đau đớn như thế này tôi cũng mong tử thần đến với tôi càng sớm càng hay, vì chết là hết mọi đớn đau, chết là giải thoát mọi cực hình của một kiếp tù cùng khổ. Suốt ngày đêm, lúc nào tôi cũng nghĩ đến những người đã chết. Từ những ngưòi thân thuộc như ông tôi, bà tôi, bác Hạnh anh ruột của bố tôi chết năm 1948; đến một thằng bạn thân lúc còn nhỏ chết vì lạc đạn của thực dân Pháp…Tôi nghĩ đến các ngôi mộ ở nghĩa trang, những nấm mồ hoang ở ven đường mà tôi đã nhìn thấy…

Nhưng, bây giờ mà tôi chết đi, chắc chẳng có những ngôi mồ như thế, sẽ chỉ là một cái bao tải hay một chiếc chiếu rách vùi nông ở một chỗ nào đó, rồi mưa gió và năm tháng sẽ xóa đi, không có ai và chẳng còn ai nghĩ đến tôi nữa, tôi sẽ biến tan vào cõi mờ mịt hư vô.

Có lẽ tên Nhiễm trực xà lim cũng nhìn thấy tôi có thể chết, nên y báo cáo lên trên thế nào đó, và ở trên, chúng thấy còn cần ở tôi một số sự việc, chưa thể để cho chết. Nên một hôm, tên Nhiễm mở cửa đưa vào cho tôi một cái chăn nữa và một cái trấn thủ cũng may vải sọc của tù.

Ngay từ hàng tháng trước, trên đường đi cung cũng như khi về, đôi khi tôi thấy một vài người tù nữ cũng như nam có mặc áo trấn thủ. Tôi nghĩ là áo tư, hoặc họ có tiêu chuẩn đặc biệt nào đó. Thế mới biết chúng ác thật! Chứng tỏ, chúng chủ trương lấy cả cái lạnh rét, của trời đất để hành con người. Cho tới lúc tôi gần chết, chúng chưa muốn tôi chết ngay, mới phát cho áo lạnh của tù. Ngoài ra, y tá còn xách lên cho tôi một xô nước nóng pha muối, bảo tôi ngồi trên sàn, cúi xuống ngâm tay chân vào. Tên Nhiễm vào tuyên bố, cho tôi nghỉ cùm hai ngày để y tá chữa chân. Tôi tưởng nó tha cùm tôi, nhưng thôi, hai ngày cũng được. Mỗi ngày hai lần, y tá xách xô nước muối cho tôi ngâm chân tay.

Vừa có áo ấm lại thêm chăn, chân tay được ngâm nước muối, đêm hôm ấy tôi ngủ một giấc ngon lành. Ngay ngày hôm sau, chân tay đỡ nhức hẳn. Tôi đã có thể ra đổ bô, mặc dầu đi chưa vững. Thật là lạ, mấy hôm đầu có thêm chăn, thêm áo trấn thủ, thấy dễ chịu, ấm hẳn lên. Thế mà, mấy ngày sau lại vẫn thấy lạnh dữ. Đêm nằm, một chiếc chăn gấp đôi, như vậy là 3 lượt chăn, vậy mà nằm trong chăn vẫn run. Sờ tay chân, đùi, vai vẫn lạnh giá, lưng vẫn buốt như áp vào cây nước đá.

Tuy chân tay được ngâm muối hai ngày đã đỡ, nhưng bây giờ, vẫn còn sưng, và vẫn ngứa vẫn nhức. Tại sao lạ vậy? Hay vì trời càng lạnh thêm? Nằm ở đây, thực âm u tịch mịch, nếu không gọi cung, chẳng biết ngày tháng thế nào, bên ngoài ra sao, mù tịt. Hôm nay, có lẽ đã gần cuối tháng 12, không biết là 24, hay 25. Tôi nhớ đến Noel năm ngoái, tôi với anh bạn thân Nguyễn Hữu Lợi, 2 đứa đóng bộ đèo nhau Vespa chạy tung trời Sài Gòn. Thế mà năm nay, hẳn các bạn bè ở phía bên trời ấy, đang nhởn nhơ bay lượn khắp phố phường, để khoe hương sắc của một thời hoa mộng. Riêng mình tôi tách ra, đi một con đường gian khổ, lầm than trong ngục tối âm u.

Sáng hôm sau, mụ Thơ vào gọi tôi đi cung sớm. Hàng tuần lễ không đi cung, không hiểu bữa nay có vấn đề gì? Khi còn nằm trong tay chúng, và vẫn trong giai đoạn điều tra khai thác, trong lòng tôi vẫn luôn luôn lo lắng. Biết đâu, một ngày nào đó, chúng có những đường dây của cô gái nhận tài liệu “M” hoạt động bị chúng vồ được. Rồi họ tả lại người đã trao tài liệu cho họ, thời gian họ gặp gỡ… Như vậy thì thật là không còn gì để nói nữa về đời tôi.

Ở phòng cung hôm nay là tên Thành và Nhuận. Sau khi chỉ ghế cho tôi ngồi, dăm ba câu hỏi xã giao về sức khỏe, tên Nhuận vừa giở cặp hồ sơ, vừa gườm gườm nhìn tôi:

- Hôm nay, anh khai lại cho rõ ràng giai đoạn chúng huấn luyện anh về các loại mực bí mật, loại thông thường và loại đặc!

Tôi lại phải ngồi trình bày chi tiết, cách sử dụng các loại thông thường như: Chanh, hành, phèn chua, muối, nước tiểu, v.v… phát hiện bằng sức nóng. Loại đặc biệt, gồm hai ba loại như thuốc viên, máu, v.v…

Gần 2 tiếng đồng hồ, thằng thì ghi chép, thằng thì hỏi. Bổng nhiên, chiếc cửa thông sang buồng bên cạnh mở ra. Tôi nhìn sang, tim tôi bóp lại như rỏ máu: Trí! Phùng Văn Trí!

Trời ơi! Sao Trí lại bị bắt ở đây? Trông anh xanh xao, nhìn tôi bằng đôi mắt đại tang, trắng dã. Lòng tôi bấn loạn, nhìn theo. Mãi cho tới khi một tên công an dẫn Trí ra lối cửa sau, Trí còn ngoái lại nhìn tôi. Bao nhiêu nỗi niềm thắc mắc, băn khoăn cuồn cuộn dâng đầy trong óc, trong tim tiếp tục rỏ máu của tôi. Chúng có hỏi gì đó tôi cũng không biết nữa. Lòng tôi như bị vặn xé, dứt rời. Trí vì tôi mà bị bắt ư! Hình ảnh bố mẹ Trí già lão, hiền lành! Hình ảnh vợ con Trí nhỏ dại, lam lũ quê mùa! Một cơn đau ập vào lòng tôi, giầy vò cấu xé trái tim đầy ắp khổ đau, ân hận.

Đời tôi thà tan tành, thân tôi thà bị cắt, chặr từng mảnh, tôi cũng không đau khổ quặn thắt bằng “Trí vì tôi mà bị bắt”. Cái đau này là cái đau trong tim, trong óc, chết đi, kiếp khác vẫn còn đau. Tôi quay lại Nhuận và Thành, gào lên:

- Tôi xin lấy danh dự thiêng liêng của cả đời tôi cam đoan rằng: Anh Trí không hề dính dáng gì với tôi cả! Anh và bố mẹ anh rất quê mùa hiền lành. Tôi chỉ gặp anh hoàn toàn trên đường đi, như tôi đã khai báo và viết nhiều lần trước đây!

Tên Nhuận cười khẩy:

- Anh điên à! Trí bị bắt vì tội khác chứ có phải vì anh đâu!

Tôi không tin được. Tôi hiểu, chúng thấy tôi đau đớn, điên rồ nên chúng nói vậy để trấn an tôi. Chúng tiếp tục truy hỏi tôi nữa. Tôi không còn sợ nữa, tôi nói thẳng:

- Xin các ông giết tôi đi. Tôi sống mà đau về luơng tâm, cũng héo đi mà chết. Bây giờ các ông đừng hỏi tôi nữa. Tôi không còn nhớ cái gì, biết cái gì nữa, vì hình ảnh Trí như vậy đã tràn ắp lòng tôi rồi.

Thấy tôi như vậy, chúng rất buồn cười, chúng cứ nhìn nhau cười mãi. Cuối cùng tên Nhuận nghiêm mặt, đập bàn:

- Anh bị bắt vì tội của anh! Còn Trí bị bắt vì tội khác! Tôi cấm anh không được nói đến Trí nữa!

Sự đời nhiều lúc buồn cười thật. Mục đích của chúng là cho tôi và Trí thấy mặt nhau, để hai bên bị áp lực nhau. Chúng cần mỗi người phải nói với chúng về nhau. Thế mà bây giờ chúng lại cấm tôi không được nói về Trí. Ngược lại, lẽ ra (ý gian) tôi càng cố tránh không nói tới Trí mới hợp lý. Nhưng ở đây, mặc chúng cấm, mặc chúng đập bàn la hét, tôi vẫn lải nhải nói về Trí, với nỗi sầu héo không thiết gì đến đời sống của mình nữa. Cuối cùng, chúng cho tôi về với lời đe dọa:

- Ngày mai anh lên đây tiếp tục khai báo!

Hôm ấy tôi về xà lim, ngồi ăn cơm mà nuốt không nổi. Hình ảnh Trí lúc sáng cứ lởn vởn trong đầu tôi. Đêm hôm đó, tôi cũng không ngủ được, cứ ngồi suy nghĩ về Trí. Làm thế nào để cứu Trí đây? Nói gì chúng cũng không tin. Đời mình bây giờ trước sau cũng chết, dù có phải vì cứu Trí mà chết sớm hơn, tôi cũng vẫn sẵn sàng. Vì vấn đề lương tâm, tôi không còn tính toán thiệt hại hay lợi cho đời tôi nữa. Nếu tôi bị thiệt hại, mà minh oan được cho Trí, tôi làm liền.

Tôi suy nghĩ, một vài ngày tới, tùy theo tình hình, tôi sẽ nói thẳng với chúng là tôi đã biết có người theo dõi rồi, nên tôi không dại gì đến chỗ Trí, nếu Trí thực sự là người có liên quan đến màng lưới hoạt động của tôi. Nhưng, nếu như thế, cả một vấn đề lớn sẽ đổ bể hết. Tất cả những khai báo, tất cả những công trình khôn khéo đánh lừa chúng trong suốt 6 tháng nay, chúng sẽ không tin nữa. Thật là một vấn đề sinh tử cam go. Tôi nát đầu! Tôi vẫn hiểu, người làm việc lớn đôi khi phải hy sinh những cái nhỏ một cách phũ phàng. Nhưng, lúc này tôi đâu đã có kinh nghiệm, hơn nữa, bản chất con người tôi, thà chịu thiệt thòi, bỏ lỡ thời cơ tiến thủ còn hơn tình cảm, danh dự bị xâm phạm.

(Kính thưa quý vị độc giả: Sự việc xẩy ra đã 40 năm rồi! Vì phải tái bản, tôi đang ngồi đánh máy lại tập hồi ký Thép Đen này. Đến đoạn anh Phùng Văn Trí đây, lòng tôi càng lúc càng dâng lên tran ắp nổi niềm đầy vơi, ngang dọc, ngược xuôi. Ngoại lệ của hồi ký! Là tác giả, xin phép quý vị, tôi được nói lên một tâm ý: “Một người có những hành xử như đoạn này, thất bại là đúng! Và, suốt đời người đó cũng chẳng làm cái gì nên”. Boston Dec. 2002).

Hôm sau, chúng lại gọi tôi ra. Lần này là Đức và Nhuận. Tôi vừa mới bước chân vào phòng, chúng đã ầm ầm nổi trận lôi đình:

- Anh là một thằng hoàn toàn nói láo. Nhiệm vụ anh ra miền Bắc 25 ngày là để anh theo dõi sư đoàn 308 như anh đã khai báo. Vậy, chúng nó dậy anh về các loại mực bí mật để làm gì? Chúng tôi biết, anh ra đây với nhiệm vụ khác! Anh không chịu khai báo sự thật, đợi chúng tôi phải đưa nhân chứng cụ thể ra, chắc chắn anh không sống được.

Tha hồ cho chúng dọa nạt, chửi bới, tôi cứ khăng khăng nói là tôi đã hoàn toàn khai báo sự thật hết cả rồi. Mặt khác, tôi vẫn nói về Trí. Tôi nói thẳng là trong lúc này, ngày cũng như đêm, lúc nào tôi cũng nghĩ đến anh Trí, nghĩ đến bố mẹ, vợ con anh. Lương tâm tôi bị dày vò, xin các ông hãy minh xét cho anh Trí, v.v…

Buổi chiều, chúng lại tiếp tục truy hỏi tôi về điểm mực bí mật ấy mãi. Tôi trả lời chúng:

- Tôi không biết vì sao tên Hòa lại dạy tôi như vậy. Tôi nghĩ đây là bài học cơ bản, vỡ lòng cho tất cả mọi người mới vào ngành, để hoạt động tình báo mà thôi. Rồi sau đó, tùy theo công tác gì, sẽ huấn luyện thêm riêng về công tác đó.

Nghĩ lại, tôi cũng dại thật. Biết thế, trước đấy tôi không nên khai gì về loại mực bí mật và viết thư mật cả. Chúng đã suy ra khá hợp lý rằng: Để gây mạng lưới hoạt động thì mới cần học những món ấy!

Nhưng trong thực tế, tháng đầu. Cẩn đã huấn luyện tôi về môn đó, cũng nói đó là bài học cơ bản của một người hoạt động tình báo, như đi học thì mới đầu phải học vần ABC vậy.

Gần về chiều, tên Nhuận mở cặp rút ra một tờ giấy viết tay, cùng một loại giấy tô vẫn khai cung, đưa cho tôi. Tôi nhìn thoáng cũng biết là nét chữ của anh Trí. Tôi đọc, chắc chúng đang theo dõi nét mặt của tôi. Đây là tờ giấy một đoạn, anh Trí đã khai. Trong đó, anh Trí bị bắt về tội vượt biên giới theo lối Lào để định trốn về Thái Lan.

Lương tâm tôi như được vuốt ve, xoa nắn sau những ngày quặn thắt, dày vò. Tuy vậy, một ý khác đã nổi lên trong óc tôi là dù sao, chúng vẫn nghi anh Trí có vấn đề với tôi, chứng cớ là chúng cố tình để anh Trí và tôi nhìn thấy nhau, để trộ anh Trí, anh không thể che dấu được nữa, vì đã bắt được tôi rồi! Cũng có thể chúng nghi tôi đã giao nhiệm vụ gì đó cho anh Trí, anh Trí trốn sang Thái Lan, rồi về miền Nam báo cho Sài Gòn chẳng hạn. Nghĩa là sự việc anh Trí trốn đi Thái Lan, có liên quan đến việc anh Trí và tôi quen nhau. Vì nghĩ như thế, khi trả lại tờ giấy cho Nhuận, tôi liền làm ra vẻ hân hoan:

- Cảm ơn ông, nếu tôi không được đọc tờ khai này của anh Trí, cho đến chết lương tâm tôi vẫn bị cắn rứt, dày vò.

Tên Nhuận cười rổn rang:

- Tôi đã nói, anh không tin.

Rồi hắn nghiêm mặt:

- Anh đã giao nhiệm vụ gì cho Trí, và Trí đã nói gì với anh. Trí đã khai báo hết rồi. Anh không tin, tôi sẽ đưa tờ khai của Trí cho anh xem.

Chà, biết ngay mà. Y còn định lấy chuyện này lòe chuyện kia. Dù có, tôi cũng không mắc, huống chi ở đây tôi thực không có gì. Tôi chỉ cười trả lời:

- Thưa ông, làm gì có chuyện ấy. Tôi đã thưa với các ông là anh Trí không hề biết gì về tôi, anh chỉ biết tôi là một học sinh lớp 10 ở Vĩnh Linh, ra Hà Nội chữa bệnh tim.

Chúng nó dứt khoát không tin. Dứt khoát chuyện Trí vượt biên với chuyện của tôi có liên quan.

Phần tôi, tôi không sợ. Chúng nghi hay chúng không tin, tôi tù, vẫn tù. Điều làm tôi băn khoăn là anh Trí. Chúng không tin anh, chúng còn giam hãm anh lâu dài, khổ anh và khổ vợ con anh. Như vậy lương tâm tôi vẫn không yên ổn được. Nghĩ như vậy, tôi đã mạnh bạo nói:

- Thưa các ông, tôi nói thật, ngày tôi trở vào Vinh; khi xe ra bến xe Kim Liên, có một anh cụt chân đưa vé đến cho tôi, tôi đã nghi anh ấy là công an theo dõi tôi (chỗ này, tôi không nói đến người ngồi trước và sau tôi). Rồi dưới đường, tôi cũng nghi một chiếc Commanca theo tôi, vì thế, không đời nào tôi lại vào nhà anh Trí, nếu anh là một cơ sở hoạt động của tôi. Hơn nữa, ông đã biết anh Trí, tôi không dám có ý coi thường anh, nhưng anh Trí như thế thì hoạt động tình báo làm sao được. Anh quá hiền lành, và trình độ lại chỉ biết đọc biết viết.

Chỉ vì cái ngu xuẩn tình cảm của tôi, cứ muốn thanh minh cho anh Trí, vì thế lý trí tôi không còn đủ sáng suốt, đã quên đi cái nguyên tắc mà chính tôi đã tự khẳng quyết “không bao giờ nói đến, biết bị theo dõi” trước đây. Bởi vậy, vừa nghe tôi nói là nghi ngờ bị theo dõi, mắt chúng sáng ngay lên, chúng vồ vập hỏi:

- Anh thấy thế nào? Tại sao anh nghi? Hãy tả kỹ những người anh nghi, những xe anh nghi, và nghi từ bao giờ? v.v…

Tôi trình bày như vừa khai, nghĩa là tôi chỉ nghi một mình anh cụt chân và một chiếc Commanca, và nghi từ bến xe Kim Liên đi vào Vinh. Hết gjờ, chúng cho tôi về.

Sáng hôm sau, chúng gọi đi cung sớm. Hôm nay, có 3 tên là Đức, Nhuận, và tên Đặng người Huế. Thật tôi không ngờ. Như sấm sét, bão bùng. Thái độ của chúng hôm nay khác hẳn, mặt tên nào cũng lạnh như tiền. Chúng truy lại tôi hết mọi sự việc. Những điều trước đây chúng không hề nhắc lại, bây giờ chúng lại sừng sộ hỏi ra, xắn tay, xắn chân, chúng làm tôi rối mù lên. Chúng dứt khoát gán ghép tôi đã biết bị theo dõi từ lâu, và đã gây hỏa mù cho công an, v.v…

Tôi không ngờ sự việc diễn tiến đến chỗ căng thẳng như vậy. Dù tôi có tính trước, nhưng ngoài sự dự đoán của tôi. Cung kẹo lại lia lịa ngày đêm. Tôi cảm thấy quá mệt mỏi, đầu óc như không chịu nổi nữa. Tôi như người mất hồn. Ngày nào, chúng cũng đối xử với tôi như một tên tử thù. Thậm chí, có lần chúng giận quá, tên Đặng đã đứng dậy đạp tôi ngã ngửa về đằng sau. Y quát:

- Mày sẽ chết, mày biết không!? Số phận mày là một tên gián điệp, mày đã biết, từ trước đến nay một tên điệp viên nào bị bắt, khai thác được hay không, sớm muộn đều bắn bỏ. riêng chế độ xã hội chủ nghĩa đã mở ra cho mày một sinh lộ, nhưng mày ngoan cố không muốn được khoan hồng, mày sẽ đi con đường của mày.

Nói rồi, y bỏ về.

Tôi ân hận vì việc làm thiếu suy tính, để tình cảm lấn át lý trí của tôi. Chỉ lẩn quẩn vì vấn đề tình cảm mà bây giờ tôi sống dở chết dở. Hai tên Đức và Nhuận còn ở lại, tiếp tục vặn lý, truy hỏi lại nhiều sự việc. Tai tôi ù đi, người tôi xây xẩm nhiều lần suýt ngã xuống nền gạch. Mặc, chúng vẫn bắt tôi phải trả lời từng điểm chúng hỏi. Tôi nói trong hơi đứt đoạn:

- Thưa…tôi hoa mày…chóng mặt…xin cho về…..

Chúng nó đứng lên đe dọa:

- Được, cho về! Ngày mai khôn hồn thì khai lại hết. Không, đi ngủ với giun sớm!

Tôi về. Đói, mà cơm không muốn nuốt. Phen này chắc không thể sống được. Thái độ chúng ghê gớm quá!

Gần một tuần lễ sau, sáng trưa, chiều, tối, chúng làm như nước sôi, lửa bỏng. Chỉ có tên Thành, ánh mắt của y từ lâu tôi nhìn vẫn thấy như có một chút tình người. Nhiều lần, y thường có thái độ dịu dàng tình cảm đối với tôi. Dạo này, y có vẻ buồn, ít nói. Thỉnh thoảng y cũng ngồi hỏi cung, tôi vẫn bất chợt bắt gặp ánh mắt thăm thẳm của y khi thấy tôi bị mê tơi rũ rượi, như chiếc giẻ rách vì bị 3 tên quần thảo liên tục từ sáng tới tối.

Một hôm, tên Đức hỏi tôi:

- Năm nay anh bao nhiêu tuổi?

Tôi dè dặt nhìn y:

- Thưa ông, 24.

Y nghiêm trang, lạnh lùng:

- Anh có người yêu chưa? Và có hứa hẹn với ai không?

Tôi không hiểu tại sao y lạo hỏi đến chuyện riêng tư của tôi làm gì, vì thế, tôi nhìn y như dò hỏi:

- Trong thời gian còn đi học, chỉ có yêu thầm, yêu vụng, chứ không hẹn hò với ai…

- Bố mẹ chỉ có mình anh là con trai?

- Thưa ông, tôi còn một người em trai, năm nay học Đệ Tam.

Y gật đầu, vẫn lạnh lùng:

- Anh cương quyết không khai báo gì thêm nữa phải không?

Trong khi tên Đức hỏi, tên Nhuận vẫn ghi. Tôi trả lời:

- Thưa các ông, tôi đã khai báo hết cả rồi. Điều nào chưa rõ, xin ông cứ hỏi. Tôi nguyện xin cố gắng, điều gì tôi iết, tôi sẽ nói hết.

Nó hỏi ngay:

- Vậy, nhiệm vụ anh ra ngoài Bắc này làm gì?

- Thưa ông, tôi đã khai báo rõ ràng nhiều lần rồi.

Y đập bàn, quát:

- Thôi! Cho về, tôi hết trách nhiệm với anh!

Trên đường về xà lim, tôi rất lo lắng sầu héo. Thái độ của các chấp pháp dạo này khác thường. Tôi chưa hiểu chuyện gì nữa sẽ đến với tôi.

Sáng hôm sau, khi tôi ra phòng cung, chỉ có mình Nhuận. Nhuận chỉ ghế tôi ngồi, rồi nói:

- Hôm nay, có lẽ buổi cuối tôi gặp anh, vì vậy, tôi muốn anh nói thật với tôi một số vấn đề. Trước đây, và từ ngày anh ra Bắc tới bây giờ, với cái nhìn của anh. Anh thấy xã hội chủ nghĩa còn điểm nào chưa tốt, và điểm nào anh không đồng ý?

Y ngừng lại một tí, rồi nói tiếp, như tâm tình:

- Tất nhiên, chúng tôi cũng còn nhiều điều chưa tốt. Nhưng tôi muốn nghe chính anh, một người ở xã hội khác, cái nhìn có giá trị khách quan hơn. Vậy, anh được toàn quyền nói sự thật, dù sự thật ấy như thế nào. Tôi bảo đảm với anh, anh không bị ảnh hưởng gì cả.

Tôi nghe y nói, tôi nhìn y, rồi dè dặt:

- Thưa ông, tôi ra miền Bắc, tuy là đi hoạt động, nhưng thực tế tôi không thích chế độ miền Nam, cho nên, tôi đã chẳng làm gì cho họ cả. Tôi chỉ chủ trương thăm lại cảnh cũ thời thơ ấu, nên không để ý nhiều về xã hội. Do đó, tôi có nói cũng khó chính xác…

Y có vẻ săn đón, khích lệ:

- Không sao, dù không chính xác. Anh cứ nói đi! Như vậy mới thể hiện anh thật lòng.

- Thưa ông, nói thực với ông, tôi mới lớn lên, hơn nữa tôi là người ít học, nên chẳng hiểu vấn đề chính trị ra sao. Làm thế nào biết đúng hay sai. Đi ngoài phố, tôi thấy dân chúng đâu đâu cũng nổ lực lao động. Họ làm việc có ý thức trách nhiệm, chứ không như miền Nam. Chỉ có điều là dân ta còn nghèo, còn có người phải kéo xe ba gác. Nhưng, tôi tin rằng vài năm nữa sẽ khá hơn…

Y hỏi tôi:

- Còn gì nữa?

- Tôi chỉ thấy như vậy thôi!

- Còn điểm gì anh không đồng ý với xã hội chủ nghĩa?

- Tôi thấy cái gì cũng tốt cả…Hay có thể vì sự hiểu biết của tôi kém, nên tôi thấy như vậy chăng!

Y cười nhạt, lặng lẽ ghi hết ý của tôi. Rồi tiếp:

- Vậy, cụ thể anh đồng ý với xã hội chủ nghĩa ở những điểm nào?

Tôi suy nghĩ, nói phải có sách, mách phải có chứng. Tôi phải tìm ra một điểm gì để nó có thể tin được. Tôi ngẩng đầu lên tỏ vẻ tin tưởng:

- Trước đây, tôi rất không ưa người giầu, người giầu thì giầu quá, người nghèo thì quá nghèo. Vì vậy, tôi rất vui khi về phố Hàng Bạc, tôi nhìn thấy anh Kỳ chồng cô Thuận đi đôi guốc lộc cộc ngoài phố. Ngày xưa họ giầu lắm, họ hách dịch lắm, không bao giờ đi đôi dép ra đứng trước của hiệu cả.

Y ra vẻ dìu dịu:

- Tôi hỏi thực anh, sao anh quyết tâm không khai sự thật? Hay anh cho rằng chúng tôi không có biện pháp nào bắt anh phải nói sự thật hay sao?

- Thưa ông, không bao giờ tôi dám nghĩ như vậy. Tôi tin tưởng tuyệt đối là với cách mạng, không cái gì cách mạng không biết cả. Còn sự thật, tôi đã khai ngay từ đầu. Tôi rất đau khổ, không hiểu vì sao cách mạng vẫn không tin tôi. Tôi cũng không biết cách nào để cách mạng tin tôi cả.

Nó đứng dậy cười gằn:

- Thôi, cho anh về! Anh cứ ôm cái quyết tâm, cái ngoan cố ấy của anh sang thế giới khác, rồi Mỹ Diệm chúng sẽ trả công cho anh!